Murat Gecaj – Page 21 – Dielli

“NËNË SHQIPËRI, GËZUAR 100 VJET PAVARËSI!”

November 20, 2012 by dgreca

Festime masive, në diasporën shqiptare/

Nga MURAT GECAJ/

Nuk është aspak e vështirë që, përmes faqeve të ndryshme të internetit, nga media e shkruar dhe ajo elektronike, të informohesh për gjallërimin e jetës kulturore e artistike, për festimet masive të bashkatdhetarëve tanë, në mbarë diasporën shqiptare. Me mallin e pashuar të emigrantëve, që janë me banim të përkohshëm në shtete të ndryshme të botës, ata i kanë zemrën, mendjen dhe sytë e përlotur drejt trojeve amtare. Jam njëri nga ata, që e pejetoj çdo ditë këtë dinamikë e, thënë sinqerisht, ndiej përmallim, kur lexoj për ato, që thashë më sipër. Megjithatë, nuk ka se si të mos ndjehem edhe krenar për bashkëkombësit tanë, të cilët jetojnë e punojnë kudo me dinjitet dhe dallohen ndër të tjerët, për atdhedashuri, zgjuarësi, sinqeritet, besnikëri, urtësi, dashamirësi e tjerë.

Kam mbledhur kaq shumë fakte e lajme, nga fesimet e këture ditëve në diasporën shqiptare, sa nuk di se cilët të përmend më parë. Megjithatë, duke kërkuar mirëkuptimin e bashkatdhetarëve tanë, po shënoj ndonjë prej tyre.

Ja, një lajm i rrallë, tejet i veçantë dhe i gëzuar vjen nga Nju Jorku. Emigranti shqiptar Mark Gjonaj është shqiptari i parë, i cili u votua masivisht dhe fitoi gërën në zgjedhjet lokale aty, duke u bërë kështu anëtar i Asamblesë së kryeqytetit të Amerikës. Ndërsa në një lajm tjetër, po nga ai qytet i stërmadh, lexojmë këto radhë: “Edhe këtu në Nju Jork ndihet atmosfera e festes se 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Në Bronks, në bllokun e banimit “Dardania”, është vendosur një parullë shumë e madhe, e cila lexohet që nga larg dhe ku shkruhen këto vargje:

“Ma kanë mbjellur shekujt, tremijë vjet Lirinë,/ që të luftoja për Shqipërinë./ Pritëm, tokë e Arberit, pritëm se po vij,/ pa Kosovë, jo, nuk ka Shqipëri!/ Tungjatjeta, vëllezër, djemtë e Dardanisë,/ jam ushtar Kavaje, balli i trimërisë,/ vëlla’ i Adem Jasharit, nip’ i Skënderbeut,/ neve do ta “qepim” vetë, hartën e Atdheut!”.

Ndërsa një koleg e mik i mirë, pjesëtar i Shoqatës atdhetare-kulturore “Bijtë e Shqipes”, në Filadelfia të Amerikës, pasi ka informuar për një veprimtari të bukur festive dhe i jam përgjigjur me një mesazh, njofton plot me emocione, për një fakt të rrallë: “I dashur Murat! Te falënderoj për fjalët e mira, që na adresoni! 100-vjetori i Pavarësisë do të na bashkojë të gjithëve. Të njoftoj me kënaqësi se, më 28 Nëntor 2012, do ta ngremë Flamurin tonë kuqezi, në qendër të Filadelfias, gjë që ndodhë për herë të parë në emigracionin shqiptar të këtij qyteti. Gjithçka është miratuar dhe tani presim datën e shenjtë. Me respekt: Vlashi Fili”.

Ndërsa unë e ndieva detyrim ndaj bashkatdhetarëve tanë në Filadelfia, ku janë dhe miqtë e mi Sadik Elshani, Llazar Vero, Hysë Hasa, Ivzi Çipuri etj., që t’i përgjigjesha atij: “O, sa lajm i bukur dhe emocionues, i dashur Vlashi, si për ju dhe gjithë shqiptarët! Sigurisht, këtë gjë ju e meritoni dhe e keni arritur me përkushtim të vazhdueshëm atdhetar. Ju uroj nga zemra e ju përqafoj ngrohtësisht e miqësisht, nga Tirana! Me shume respekt dhe vlerësim të larte për të gjithë ju: Murat Gecaj”. Po bashkatdhetarët tanë të Shoqatës “Iliria”, me kryetare Ermira Zhurin, në Treviso të Italisë, çfarë kanë parashikuar për këtë festë madhështore? Ka informime të shpeshta për këtë gjë. Por mendoj se është shumë domethënës njoftimi-fotomontazh, që ata kanë përgatitur dhe po e bashkëngjes me këtë shkrim. Lexuesi e sheh qartë, se sa bukur e kanë menduar mbrëmjen e tyre, me shprehjen e zemrave të bashkuara: “Nënë Shqipëri, gëzuar 100 vjet Pavarësi!”

Në një njoftim tjetër lexojmë edhe këto fjalë kuptimplote, për anëtarët e Shoqatës kulturore shqiptare “Mërgimtari”, në Gjermani:

“Ne, si komunitet, ju përshëndesim dhe ju ftojmë që, në qytetin Kiel, në sallën e madhe të dhuruar nga Ministria e Arsimit Gjerman, duke filluar nga ora 17.00 deri ne 23.00, të jeni edhe ju pjesë e një shfaqjeje, që nuk besojmë se keni parë ndonjëherë te bashkëatdhetarët tanë. Është një shfaqje me të vërtetë shqiptare, me rastin e Ditës së Flamurit, Ditëlindjes së Adem Jasharit, Ditës kur doli në skenë UÇK-ja, 100-vjetorit të Shtetit Shqiptar edhe pse ende të ndarë, e tëra e organizuar nga Shoqata Shqiptare “Mërgimtari”, e regjistruar në organet shtetërore gjermane”.

Më poshtë thuhet se do të krijohet një mjedis i mrekullueshëm, me kujdesin e Fatmir Krasniqit e Muharrem Durakut, me ketë këngë e valle dhe duke qenë të pranishëm artistë nga Elbasani, si dhe të ftuar nga Ambasadat e Shqipërisë e Kosovës, në Berlin.

Nuk mbeten prapa, në këto veprimtari të bukura dhe masive festive, as emigrantët shqiptarë në vende të tjerë, ndër ta, në Angli dhe në shtetet e Skandinavisë, si në Danimarkë, Norvegji e Hollandë. Ndërsa në Suedi, dallohet Qendra Atdhetare e Kulturore Shqiptare “Migjeni” e Borasit, me veprimtarin e njohur Sokol Demaku; po ashtu Lidhja e Shkrimtarëve, Artistëve e Krjuesve, me kryetar Hysen Ibrahimin. Aty bëjnë pjesë autorë të njohur e prodhimtarë, si Sadulla Zendeli-Daja, Zyrafete Kryeziu-Manaj, Bahtir Latifi, Remzi Basha, Rizah Sheqiri, Fetah Bahtri, Hamit Gurguri, Murat Koci etj. Janë botuar ose janë gati të dalin nga shtypi disa libra të tyre, me temë atdhetare, kulturore e shoqërore.

Kuvendi i Shqiptarëve të Zvicrës dhe Universiteti Popullor Shqiptar i Gjenevës, në bashkëpunim me shoqatën e Autorëve Shqiptarë “Pranvera-81” dhe shoqatat tjera shqiptare në Nenshatel, i çelën festimet e 100-vjetorit të Pavarësisë, me orët letrare nga autorët e Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, të kryesuar nga Adem Demaçi.

E lashë për në fund këtë fakt të bukur: Dje, pra më 19 nëntor 2012, një grup kolegësh nga Tirana ishim të ftuar në mjediset e shkollës 9-vjeçare “Demokracia” të Durrësit, me drejtor Abdyl Buçpapajn. Atje morëm pjesë në festimin e organizuar, nga mësues e nxënës, të 100-vjetorit të Pavarësisë. Të pranishëm ishin disa veta nga qyteti Boras i Suedisë. Ndër ta, ishin emigrantët shqiptarë, mësuesit e shkrimtarët Sadulla Zendeli (Daja) e Sokol Demaku, si dhe drejtori i shkollës suedeze të qytetit të Borasit, “Fjërdingskolan”, Per Ketisen e mësuesja Sonja Persson, me të cilët kanë lidhje të ndërsjellta binjakëzimi. Gjithashtu, kishin ardhur disa të ftuar nga Kosova, shkrimtarë e mësues, si Adem Zaplluzha e Kadrije Mëniqi.

Por, ajo që na tërhoqi vëmendjen të gjithëve, ishte se, bashkë me ne, aty ishte edhe mësuesi e shkrimtari Hamit Gurguri, emigrant në Suedi. Me një qeleshe me simbolin e flamurit në kokë dhe me flamurin kuqezi në dorë, ai po e vazhdonte udhëtimin e tij, më këmbë, nga Drenica e Skënderajt të Kosovës, për në Vlorë, atje ku më 28 Nënntor 1912 u ngrita Flamuri ynë Kombëtar. Të gjithë ne e përshëndetëm nga zemra Hamitin dhe i uruam udhëtim të mbarë, bashkë me nismatarë të tjerë nga Kosova.

…Pra, përmbledhurazi, po nënvizoj këtu se shembujt janë të shumtë, entusiazmi është i papërshkruar edhe ndërmjet emigrantëve shqiptarë, në shtete të ndryshme të botës. Gëzimin e festës së 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, natyrshëm, ata e gërshetojnë me veprimtari masive, të zgjedhura e të bukura. Kështu, ata po e dëshmojnë veten, para komuniteteve të vendeve tjera, se shqiptarët janë njerëz të zhvillimeve të raja demokratike në botë, të lirisë dhe pavarësisë së popujve.

Tiranë, 20 nëntor 2012

FOTO:Nga e majta: S.Demaku, H.Gurguri, V.Kona, K.Hoxha, P.Kettisen, M.Gecaj e S.Persson (Durrës, 19 nëntor 2012)

“NJË KOMB, NJË GJUHË, NJË KULTURË”

November 11, 2012 by dgreca

Në prag të 100-vjetorit të Pavarësisë- Libri është përgatitur: Dr. Ibrahim Gashi/

Nga Prof. MURAT GECAJ/

Dje në mesditë, në sallën “Alakd Buda”, të Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë, u oranizua përurimi i veprës së re të Institutit të Integrimit të Kulturës Shqiptare, me qendër në Tiranë, “Një Komb, një Gjuhë, një Kulturë”. Ajo ishte përgatitur nga i ndjeri dr. Ibrahim Gashi dhe u botua në SHB “Vest Print”-Tiranë, me drejtues Eduard Vathin. Kishin ardhur akademikë e profesorë, “Mësues të Popullit” e “Mësues të merituar”, punonjës të arsimit, kulturës e shkencës, nga trojet shqiptare të Ballkanit e diaspora dhe mndia e shkruar e ajo elektronike e tjerë.

Pas Hamnit Kombëtar, drejtuesi i programit të veprimtarisë, Qani Sulku, ia dha fjalën e rastit, në këtë tibim, drejtorit të IIKSH, Rezart Gashi. Ndër të tjera, ai u ndal një mjaft veprimtari të këtij institucioni vullnetar, si brenda vendit dhe në trojet shqiptare të Ballkanit e në diasporë. Veprimtari kulmore e këtij Instituti ishte Konferenca e Parë Mbarëkombëtare, me temë “Studimi i mundësive të përafrimit, deri në njësim, të programeve e teksteve mësimore, në të gjitha shkollat e trojeve amtare e në diasporë”, mbajtur në Tiranë, në shtator 2011. Temat e 30 refereuesve në atë tubim, i redaktoi dhe i përgatiti për botim Dr. Ibrahim Gashi, kryetar i Komisionit Qendror të IIKSH e i Bordit të tij, i cili fatkeqësish tu nda nga jeta më 9 maj 2012. Në vazhdimësi, punuan një grup kolegësh dhe u arrit që këto ditë vepra të dalë në qarkullim, në prag të 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Më tej, në emër të Akademisë së Shkencave të RSH përshëndeti prof.dr. Emin Riza, i cili theksoi punën e thelluar kërkimore, studimore e botuese në fushën e shkencës, nga dr. Ibrahim Gashi dhe e vlerësoi këtë vepër një arritje të re kolektive për trajtimin e çështjheve të ndyrshme, sidomos për gjuhën, tekstet e traditat kombëtare. Duke e përshëndetur punën e secilit, ai i lexoi edhe emrat e gjithë bashkatutorëve. Për vlerat e shumanshme të kësaj vepre foli edhe prof.dr. Hulusi Hako. Ai nënvizoi se kjo vepër lidhet organikisht me punën e palodhur, frymëzuese e organizuese të të ndjerit Dr. I.Gashi, duke u bërë kështu tani e tutje atë, pronë dhe mjet të mbrothësisë sonë mbarëkombëtare, duke plotësuar kështu edhe një dëshirë të madhe e amanet të tij.

Në emër të kyesisë së Shoqatës së Arsimtarëve të Shqipërisë përshëndeti znj. Yllka Beçi, e cila tha se Dr. Ibrahim Gashi ishte arsimtar dhe veprimtar shembullor, studiues e botues i palodhur edhe në ndihmë të shkollave shqipe, me tekste e botime të tjera. Ai u dallua në punën dhe veprimtaritë e disa institucioneve e shoqatave, si të SHASH e Shoqatës “Tirana”, në Institutin Shqiptar të Mendimit e Qytetërimit Islam (AIITC) e tjerë.

Po kështu, kryetari i Shoqatës atdhetare-kulturore “Tirana”, z.Arben Tafaj, nënvizoi veprimtarinë e palodhur shoqërore të dr. Ibrahim Gashit, shprehur kjo gjë dukshëm me ndjenjat fisnike e atdhetare. Për këtë arsye, duke e vlerësuar lart tërë punën dhe përkushimin e tij, ai i dorëzoi familjes titullin “Mirënjohja tiranase”, shoqëruar me motivacionin përkatës.

Prof.dr. Emil Lafe, në fjalën e tij, u ndal në punën e përkushtuar të dr.I.Gashit në dejtimin e Komisionit Qendror e të Bordit të IIKSH. Po kshtu, nënvizoi disa nga vlerat kryesore të kësaj vepre të re, duke cituar dhe emrat e 30 autorëve të saj, të cilët janë profesorë e doktorë shkencash, studiues e shkrimtarë dhe peronalitetetjerë të letrave, jo vetëm nga Shqipëria e trojet shqiptare të Ballkanit, por dhe nga diaspora. Në vazhdim foli M.Gecaj, i cili solli kujtime nga takimet e bashkëpunimi me autorin e përmbledhjes, përmendi mjaft vepra të tij të botuara ose të lëna dorëshkrim dhe pastaj tha: “E falënderoj nga zemra birin e Dr.Ibrahim Gashit, Rezartin, drejtor i Institutit të Integrimit të Kulturës Shqiptare, që ngulmoi dhe u kujdes pandërprerje, që ky libër ta shihte dritën e botimit, duke patur edhe ndihmën e kolegëve! Kështu, tani ne jemi disi më të qetë, se me këtë vepër nderojmë, kujtojmë dhe vlerësojme sadopak punën e përkushtuar, atdhatare e profesionale, të këtij kolegu e mikut tonë, të dashur e të paharruar”.

Me interes u ndoq përshëndetja e dr. Nail Dragës, studiues dhe botues i njohur në Ulqin të Malit të Zi. Ndër të tjera, ai kujtoi edhe udhëtimin e një grupi të IIKSH, me dr. I. Gashin atje, në vitin e kaluar,si dhe Konferencën, që u mbajt në shtator 2011 në Tiranë, me pjesëmarrje të veprimtarëve nga të gjitha trojet shqiptare të Ballkanit e diaspora. Më tej, për nevojën e bashkëpunimit dhe me diasporën shqiptare në Turqi foli shkrimtari i ri, Ahmet Okçun. Ai premtoi se, në periudhën vazhduese do t’i përkushtohet këtij qëllimi, në përbërje të IIKSH. Kujtime nga jeta në arsim e dr. I. Gashit solli studiuesi i njohur Uran Butka. Ai nënvizoi edhe disa nga vlerat atdhetare, arsimore, kulturore e shkencore të kësaj vepre të re. E frymëzuar ishte fjala e mësuesit dhe poetit Namik Selmani, i cili në këtë vepër ka ndihmesën e çmuar për trajtimin e çështjes së pazgjidhur të Çamërisë.

Në vijim u laxua një mesazh mjaft i ngrohtë, dëruar posaçërisht për këtë tubim, nga z. Sadik Elshnai, kryetar i Shoqatës atdhetare e kulturore “Bijtë e Shqipes”, në Filadelfia të SHBA. Në pamundësi ardhjeje, në këtë veprimtari të IIKSH, i kishin dërguar përshendetjet dhe mesazhet e tyre, disa persona të veçantë, si: Sokol Demaku: Qendra Atdhetare-Kulturore Shqiptare “Migjeni” (Suedi); Shefqet Hoxha, “Mësues i Popullit” dhe Isa Halilaj, “Mësues i merituar” (Tiranë); Prof. Skënder Skënderi dhe prof. Gani Pllana (Prishtinë); Viron Kona: shkrimtar e publicist, në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës (Tiranë); Halil Haxhosaj: arsimtar dhe poet i njohur (Gjakovë); prof. Musa Kraja: rektor i Akademisë Pedagogjike (Tiranë); Hysë Hasa dhe Vlashi Fili: shkrimtarë (Amerikë) dhe të tjerë.

Po kështu, emocione të forta shkaktoi te të pranishmit leximi nga Enkelejda Gashi i mesazhit, që u kishin drejtuar pjesëmarrësve në këtë përurim dy bijat e dr. Ibrahim Gashit, Ardiana e Entela, emigrante në Amerikë. Ndër të tjera, ato nënvizonin cilësitë e mrekullueshme të babait të tyre, bashkëshort e prind shembullor, si dhe studiues i palodhure pasionant për çështjen kombëtare shqiptare. Për këtë gjë, foli me mallëngjim edhe bashkëshortja e bashëapunëtorja e tij, arsimtarja e metodistja, Liliana Gashi. Gjithashtu, ajo i falëndroi nga zemra të gjithë bashkautorët e veprës në fjalë dhe pjesëmarrësit në këtë përurim.

Gjatë veprimtarisë, familjes Gashi iu dhuruan libra nga autorë të ndryshëm, si dhe një grup famijësh u dhanë atyre buqeta me lule të freskëta. Pastaj, të gjithë së bashku, morën pjesë në koktejin e organizuar nga familjarët e dr. Ibrahim Gashit, i cili do të mbetet përherë në kujtesë edhe me këtë vepër të re kolektive të IIKSH, të cilën ai e ideoi, e redaktoi dhe e bëri gati për botim.

Tiranë, 11 nëntor 2012

SALI GJUKA, DELEGAT I KOSOVËS NË KUVENDIN E PAVARËSISË

November 4, 2012 by dgreca

“Rrofshin ata fatbardhë, që do të bëhen mesues në Arbërinë e lirë!”/

Nga: Prof. Murat Gecaj-publicist e studiues-Tiranë/

Sali Gjuka ose i njohur dhe Sali Gjukë Dukagjini, lindi në qytetin e Pejës, në vitin 1876, në një familje me tradita të shquara atdhetare. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa të mesmet në Shkup, ku familja e tij u vendos si shkak i përndjekjeve të pushtuesve osmanë. Pasi kaloi vështirësitë e kohës, mundi të regjistrohej student në Fakultetin e Drejtësisë, në Selanik. Pas mbarimit të studimeve, nisi punën në gjykatën e atij qyteti dhe e vijoi veprimtarinë në shërbim të çlirimit të Atdheut të robëruar.

Në vitin 1909, megjithëse ilegalisht, Sali Gjuka punoi pa u lodhur për çeljen e shkollës shqipe në Pejë. Ndërsa në vitin 1910, me përkrahjen e atdhetarëve Bajram Curri, Hasan Prishtina etj., u bë mësuesi i parë i shqipes për nxënësit shqiptarë, në shkollën Normale dhe Gjimnazin e Shkupit. Aty pati përkrah atdhetarin e njohur Bedri Pejani.

Gjatë jetës, Sali Gjuka u mor gjerësisht edhe me studime në fushat e gjuhës, historisë, etnografisë etj., shumë nga të cilët i publikoi në shtypin e kohës. Të gjithë ata përshkohen nga ndjenjat e larta atdhetare, nga dashuria e pakufishme për traditat tona të çmuara, që këshillonte t’ua edukojmë breznive të reja.

Në vitet e kryengritjeve të mëdha mbarëpopullore antiosmane të viteve 1910-1912, Sali Gjuka u dallua si një luftëtar e veprimtar i shquar, ndër më popullorët e kohës. Me nismën e tij, në prill 1912 u formua në Selanik, Klubi i ri me emrin kuptimplotë “Bashkimi”, i cili propogandoi edukimin e ndjenjave atdhetare, përhapjen e gjuhës e të arsimit shqip.

Në Nëntorin e stuhishëm të vitit 1912, Sali Gjukën do ta gjejmë përsëri përkrah luftëtarëve e mendimtarëve më në zë të kohës. Me thirrjen, që u kishte bërë atdhetari i flakët, Ismail Qemali, drejt Vlorës udhëtonin sa e sa delegatë, përfaqësues të popullit luftëtar, nga e gjithë Shqipëria e trojet tjera shqiptare. Ndërmjet tyre, si përfaqësues nga Kosova dhe delegat i Pejës, Gjakovës, Plavës e Gucisë, ishte dhe atdhetari e mësuesi i palodhur i gjuhës shqipe dhe i ndjenjave atdhetare, Sali Gjukë Dukagjini.

Në aktin përfundimtar për Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, i cili ka nënshkrimet e 60 delegatëve, pjesëmarrës të Kuvendit të madh të 28 Nëntorit 1912, përkrah emrave të Ismail Qemalit, Isa Boletinit, Luigj Gurakuqit, Nikollë Kaçorrit, Jani Mingës, Dervish Himës, Bedri Pejanit, Babë Dudë Karbunarës e atdhetarëve të tjerë, dallohet qartë dhe firma e Sali Gjukës. Ky ishte një vlerësim i merituar, që i bënte atij populli shqiptar për përpjekjet e shumta dhe sakrificat e mëdha, që kishte bërë deri atëherë për lirinë e pavarësinë e Shqipërisë. Kuvendi i Vlorës, duke marrë parasysh veprimtarinë e gjerë atdhetare të Sali Gjukës, e zgjodhi atë këshilltar në përbërjen e Pleqësisë (Senatit), detyrë që e kreu me përgjegjesi.

Në kohën e qëndrimit në Vlorë, Sali Gjuka ishte ndihmës i ministrit të Arsimit Luigj Gurakuqi. Së bashku me kolegët, ai shkroi programin e Qeverisë për zhvillimin e arsimit, në Shqipërinë e lirë dhe të pavarur. Për këtë gjë dëshmojnë dhe artikujt e botuar me firmën e tij, në gazëtën “Përlindja e Shqipnisë”. Janë domethënëse fjalët e tij: “Si çdo komb edhe shqiptarët më të madhen rëndësi do t’i japin degës së arsimit, se vetëm këtu e shohin dhe duhet ta shohin shpresën e qytetërimit”. Po kështu, urimi e thirrja: “Rrofshin ata fatbardhë, që do të bëhen mësues në Arbërinë e lirë!” (Nga gazeta “Përlindja e Shqipërisë”, gusht, 1913).

Në janar 1913, ai nisi nga puna drejtor i arsimit për qarkun e Beratit, që përfshinte edhe Fierin e Mallakastrën etj. Menjëherë, Sali Gjuka hapi shkollën Normale të përkohëshme, ku do të përgatiteshin mësuesit e parë dhe do të kualifikoheshin mjaft të tjerë. Pjesa më e madhe e tyre ishin nga Kosova, të cilët më pas shkuan në vendlindje, ku çelën shkolla në gjuhën amtare. Gjithashtu, ranë në sy puna e zelli i madh i tij për çeljen dhe funksionimin e mjaft shkollave shqipe, në ish-qarkun e Beratit

Megjithëse shërbeu drejtor për arsimin në atë qark, Sali Gjuka nuk u shkëput nga ngjarjet politike e shoqërore të kohës. Ai ishte ndër organizatorët e Kongresit të Lushnjës, përkrahu Revolucionin e Qershorit 1924 dhe masat demokratike të Qeverisë së Fan Nolit etj.

Personaliteti i shquar Bajram Curri, duke njohur e çmuar lart veprën atdhetare dhe ndihmesën e Sali Gjukë Dukagjinit në fushën e arsimit dhe të shkollës kombëtare shqipe, iu përgjigj kështu Fan Nolit, kur ky i kërkoi mendim për postin e ministrit të Arsimit, në Qeverinë Demokratike, që doli nga Revolucioni i Qershorit 1924:

“Si unë vetë, ashtu dhe tërë kosovarët e çmojmë plotësisht rëndësinë që ka Ministria e Arsimit dhe prandaj kemi të mëdhe dëshirën që atë vend ta zejë një njeri kompetent, i zoti i punës dhe që të ketë dhënë prova në jetën e vet të sakrificave, që bëri populli ynë…Këto cilësi i gjejmë mjaft të shkëlqyeshme në personin e Sali Gjukës”.

Armiqtë e ndoqën hap pas hapi trimin luftëtar e të ditur, Sali Gjuka. Në vijim të përndjekjeve të mëparshme, në vitin 1920 e intriguan për një faj, të cilin nuk e kishte kryer. Saliun e akuzuan se, gjoja, kishte marrë pjesë në vrasjen e Abdyl Ypit. Për këtë aesye e dënuan 10 vjet burg, 4 nga të cilat i vuajti.

Pas fitores së Revolucionit të Qershorit 1924, kur e liruan të pafajshëm nga burgu, S. Gjuka punoi pak kohë drejtor i shkollës plotore të Beratit. Por e kuptonte se vuajtjet e shumta të jetës dhe sëmundja e tuberkulozit po e mposhtnin. Kështu, i mbylli sytë përgjithnjë në atë qytet, më 25 tetor 1925.

Sali Gjukë Dukagjini është nderuar me titullin e lartë, “Mësues i Popullit”, me këtë motivacion: “Patriot i shquar dhe veprimtar i palodhur për përhapjen e arsimit e të mësimit të gjuhës shqipe; mësues i gjuhës shqipe në Normalen e Shkupit; pjesëmarrës në Kuvendin Kombatar të Vlorës për shpalljen e Pavarësisë; drejtues dhe organizator i arsimit tonë kombëtar, në shtetin e pavarur shqiptar, në vitet 1912-1920”.

Fjalë vlerësimi e nderimi për të kanë thënë: Prof.dr. Aleksandër Xhuvani, Akademiku Aleks Buda e të tjerë. Me artikuj e studime, sidomos në vitet e fundit, gjithnjë e më tepër Sali Gjuka po bëhet i njohur në trojet shqiptare. Në vitin 1991, Dr. Muhamet Pirraku ribotoi në Prishtinë gramatikën e tij shqip-turqisht, të përkthyer në shqip dhe të pajisur me shënime e të paraprirë me një jetëshkrim të tij. Një shkollë e mesme në Urën Vajgurore të Beratit ka vite që mban emrin e nderuar të Sali Gjukës. Me jetën e tij, ai frymëzon breznitë e reja për t’iu përkushtuar sa më shumë Atdheut e diturisë.

Në jetëshkrimin, që u botua kur ndërroi jetë Sali Gjuka, u thanë dhe këto radhë profetike: “… Emri i tij do të shkruhet me shkronja të arta në mermerin e famës”. Ndërsa një poet beratas , ka thurur edhe këto vargje domethënese, për Sali Gjukë Dukagjinin: “Emri yt i ndritur, / balli i shkollës sonë,/ shikoje, moj Vlorë,/ Berat e Kosovë !”.

Festa madhështore e 100-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, na bën të ndihemi krenarë për bij të tillë të shquar, si Sali Gjukë Dukagjini, të cilët, me pushkë e penë në dorë, ia përkushtuan jetën e tyre lirisë e përparimit të gjithanshëm të Atdheut tonë.

Tiranë, 4 nëntor 2012

Dy shkrime të Sali Gjukë Dukagjinit:

PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT NË SHQIPËRI

Si çdo komb edhe shqiptarët ma të madhen randësi kanë me i dhanë degës së arsimit, se vetëm këtu e shohin, duhet me e pa uzdajën e qytetnimit.

Veç me përparimin e arsimit mund të humbet o të tretet mjegulla e errësisë së verbueshme; kështu fitohet lumnia e shekullit qi ndohemi, ndryshe nuk shitohet kulshedra e padijes.

Lirimi i Shqipnisë prej Turqisë ka me kjenë kobi i paditunisë.

Sundimi shqiptar e vendoi që të çilet në çdo sundimtari nga një Normale përgatitore, në të cilat si nxanës do të pranohen ata qi kanë këto kushte:

a) Kush ta ketë krye së pakti shkollën ruzhdije o çdo shkollë qi asht baraz me te;

b) Ata shqiptarë qi kanë kjenë kudo mësues;

c) Kush s’ asht me ndonji sëmundë të ngjitshme;

ç) Ata qi s’i kanë shkue të tridhetë vieçët;

d) Kush mundet me dalë fitues në provimt’ të së hymes.

Pranimi i mësuesvet nuk do të jetë nji me t’atyne qi s’janë rrye me këtë mjeshtëri të bekueme.

Ata qi janë kjenë mësues nën rrogë të qeveries do të përgjigjen: pak këndim e shkrim; nji grimë nga gjeografia fillestare; mirë prej katër punëve të numërimit.

Tjerët do të provohen: mirë nga katër punët e numërimit, prej numrit të coptueshëm; shkurtazi nga gjeografia e historia edhe prej shkrimit e këndimit.

Sundimi ynë ka marrë parasysh të varfnit, prandej atyne qi u provohet skamja, kur mos t’jenë me shtëpi ku ndodhet Normalja, do t’u japë nga gjashtë mexhide në muej.

Ministria e Arsimit i urdhnoi të gjithë sundimtarët qi të zanë nga nji shtëpi për shkollë Normale; t’i kryejnë të tana të mbetat.

Pra, tashti detyra e madhe iu varet atdhetarëvet për me ia ngashnjye popullit arësimin, për me ia u tregue nevojën, dobien, shenjtnien e ditunien. Ata qi janë të zotët e mësimit, ata qi guxoin me thanë se jemi therorët e Shqypnies, le të mundohen për zgjimit të zogjëvet të saj.

Vetëm me arsim munt ta shpëtoim Atdheun prej çdo shkelmit të mallkuet.

Gjer mos ta hiekim ndryshkun e Turqisë, sa të kenë fuqie paria, qi kënaqet tyke thithë gjak në kurriz të gjindes shqyptare; gjer mos të mësohet njerëzia qi asht për t’u adhurue gja, përveç nomit; deri të dihet ma e madhja nderë, vdeka për të bamet të detyrës; sa mos ta dimë qi trimnia asht urtësia e se theroria asht vdekë në luftë tu i dhanë pat zyrtari, s’munt të bahet as njana prej atyne qi dishrohen. Këto nevojë na i tregon prova, do të na i mësojë arsësimi me rreze driatare të saj.

Kush e do jetimin (jetesën,-shënimi im,-M.G. ) e Shqyptaries, të vrapojë e të hyjë në këtë ushtrie për me luftue me padijen.

Rrnofshin ata fatbardhë, qi do të bahen mësues në Abnie të lirë!

S.Gj.D.

( Sali Gjukë Dukagjini,në gazetën ” Përlindj’ e Shqypnies “, botim i

Qeverisë Kombëtare, Viti I, Vlorë, 24/6, gusht 1913)

RROTULL DËSHIRIT KOMBËTAR

“Ballkani asht për gjinden e tie; çdo komb Evropas ka te drejtë me e sundue vetë-veten”

Shumitsa e dijetarëvet t’ Evropës, ma të teprit e shkrimtarëvet të drejtësisë ndërkombëtare kienë tue thirrë e thanë, se Ballkani asht për gjinden e tie, çdo komb Evropas ka të dreitë me e sundue vetë-veten. N’atë kohë të mnershme ankimet, vaitimet e Bullgarëve e të Grekëve ishin tue u ndie deri në kupë të qiellit. Atë herë Bullgarët kienë tue u thirrë, tu’ u pre fyta-fytaz, tue u vra kamba në dorë, me tradhtarë të tyne, me grekë e me ushtrien Turke.

Si Bullgarët ashtu edhe Grekët ishin tue liftue e u përpiekshin me mish e me shpirt për me ia këputë shtatit Turk Maqedonien, d.m.th. qafën. Atë herë Shqypnia s’ish tue tregue gjallnie per vete, kie tue ndejë si mos me kienë; zani i saj kie ngurrue e s’u ndiete ku; ishim si mos zot ma keq, po si nji bulk qi pranon çfarë do zotnie e kuiton se asht le, ka kienë e duhet me rrnue gjithmonë në robni.

Shqypnia kie tue u njoftë si nji vend i shkretë me nierëz të pa veshë e të pa gojë; prandej ish tu’ u bisedue se si me u pjestue ndermjet fuqivet e qysh me na farue prej jetet. N’atë kohë të terqethshme, të parët e qeveries me ç’do mënyrë e fuqie marriet të tyne u ndimoishin anmiqe ,tue na e pre giuhën, tue na i mshelë shkollat, tue na i dënue e dëbue të ritë; tue dërgue metropolit serbi në Dibrë, tue shpifë ngatrrime fetare. Fletoret e kombit sundues, të tanë të këndueshmit shqyptarë i paraqitshin si të pa fe, italian, austriak e të padishmit: t’ egrë e të flliqët; por mos të harroim se vet ishin të pa besë e gjith qysh me nder ne. Shpirti i tyne dote me kienë sundues, ata nuk kienë anmiqët e gjuhës, të flamurit e të dijetarëvet të vetë, pra sallde kah kto pika kienë ma fisnikë se na!

Shqypnia kie si sod me plagë faruese e me krymba helmuese; po me shkolla të huja e me vese tradhtare.

Qeveria zyrtarisht e shtrengote shqyptarin orthodoks me u njoftë grek, katolikun e dite latin; kështu pra ajo dote me na fshie prej faqes së dheut. Na me e pasë hupë giuhën, patëm me u njoftë të pa asnjë të dreitë, kreit si muhamedanët e Maqedonies.

Dikur qeveria i pat njoftë për shqyptarë do faqezie të pa shokë, si: Arif Hiqmetin e Kumanovës e Sulejman Amborien e Korçës. Njeni prei tyne e thjeu qafën prei kalit në rangë të Serbies, tu u mundue me e prishë e me e poshtnue Atdhenë, tietri ditë për ditë po i lutet Evropës për me lanë Grekien në Shqypnie. Ah, i mjeri sy verbti shqyptar edhe sod po i parapëlqen njato farë këshillime fikashpijet e të njasi farë nierëzve.

S.G.D.

(Sali Gjukë Dukagjini, gaz. “Populli”, nr.41, e mërkurë,

28 prill 1915 ,faqe 4 )