Nga Enver Bytyçi/ Banoret e Mishtishtit ne Komunen e Suharekes ne Kosove kane kthyer mbrapsht dy autobuze me qytetare te etnise serbe, te cilet do te vinin ketu per here te pare pas luftes per te marre pjese ne ceremonine e rindertimit te kishes ortodokse. Shqiptaret e Mushtiishtit jane perleshur me policine dhe nuk i kane lejuar serbet te behen pjese e kesaj ceremonie. Kjo ka ngjall debate e diskutime dhe Serbia e perfaqesuesit serbe ne qeverine e Kosoves po thone se “Kjo ndodh vetem ne Kosove ne shekullin e XXI”. E megjithate po ne shekullin e XXI Serbia ne Beograd e serbet ne Kosove ende nuk kane kerkuar ndjese per krimet e shemtuara kunder Kosoves dhe shqiptareve banore shumice te saj. Te dy palet po e bllokojne shtetesine e Kosoves dhe nuk po e njohin ate shtet te pavarur e sovran. Pasi e vrane dhe e dogjen Kosoven, pa i dhene askujt denimin qe meriton e pa iu skuqur askujt faqja, akuzojne shqiptaret. Vetem ne fshatin e Mushtishtit me 1999 serbet vrane17 banore te saj, plagosen me dhjetra te tjere, dogjen 1061 shtepi, shkaktuan dhjetra milione euro deme materiale dhe Kosova sot ende nuk i di eshtrat e viktimave te shumta qe Serbia shkaktoi ne kete vend. Tash, mbas ketij genocidi kerkojne paqe. Por nuk japin paqe. Ate e kerkojne vetem nga shqiptaret, ndersa per vete rrijne me arme te Ura e Ibrit e kudo neper Kosove. Ne keto kushte banoret shqiptare te fshatit ne fjale une do t’i quaj njerez qe me guxim mbrojne vlerat e tyre si shqiptare dhe si qytetare te civilizuar. Vrasesit duhen denuar e ndeshkuar. Nese nuk e ben kete Serbia dhe bashkesia nderkombetare, me e pakta mbetet qe populli i Kosoves te mos pajtohet me padrejtesine. Prandaj dhe policia e Kosoves duhet te jete e kujdeshme. Per hater te Serbise e ne shenje servilizmi te politikes se Prishtines ndaj nderkombetareve policia nuk duhet te deshmoje dhune e te sjelle hijet e Miloshevicit ne Kosove. Arrestimet e policise ne Mishtisht jane arbirtrare. Banoret e ketij fshati nuk kane kryer asnje krim. Thjesht kane bllokuar perfaqesuesit e vrasesve e zjarrvenesve per te marre pjese ne nje ceremoni te nje kishe qe eshte deshmuar si strehe dhe ushqim shpirteror per kriminelet e Milosheviçit. Keto jane fakte qe i di gjithe bota, por ne Beograd nuk duan t’i pranojne. Por jane fakte tronditese, te cilat as Thaçit e Isa Mustafes nuk po ju pelqen shume t’i permendin. Prandaj qytetaret e Kosoves detyrohen t’i dalin zot vetes. Nese beheshin vertet zoter te Kosoves institucionet legjitime te saj, nuk do te kishte nevoje per protesta e bllokada te tilla nga qytetaret e ketij vendi. Por eshte ne doren e Beogradit pajtimi i shqiptareve te Kosoves me serbet e Kosoves ne radhe te pare e me pas me ata te Serbise. Beogradi ka per detyrim ta njohe shtetin e Kosoves, te kerkoje falje per krimet qe ka kryer kunder shqiptareve ne Kosove dhe bjere ne gjunje me garanci se kurre me nuk do te perseritet historia tragjike e shekullit XIX e te XX. Atehere autobuzet me serbe e kane udhen te lire ne Kosove. Por jo duke shkelur mbi varret, mbi te sotmen dhe te ardhmen e Kosoves. Ne Beograd duhet heç dore nga manovrat. Dielli me shoshe nuk mbulohet. Beogradin e Serbine nuk e shpeton askush, as diplomacia e saj e shkathet nga pergjegjesia qe ata kane per genocidin e kryer ne Kosove. Nuk i shpeton as miqesia me Edi Ramen.
O zot shpëto kombin tonë nga shqiptarët
Opinion nga Asllan Dibrani/
I madhi Pashko Vasa ka bërë një sinkronizim të asaj periudhe për Shqipërinë,po fatkeqësisht pa ndryshuar edhe sot,ai tha se Shqipëria nuk mbeti asnjëherë pa njerëz injorant , bashibozuk,dredharak, abuzues, mizor, maskara, , mëkatar, çrregullues, demagog,cinik, rrugaç, skandaloz, deformues, intrigant, zuzar,faqezi, devijues, matrapaz , etj. Andaj për fund fare kisha me shtuar, O zot shpëto kombin tonë nga shqiptarët.
Lutfi Haziri donë Republikë sipas modelit serb!?
Ata që protestojnë, pjesa dërmuese, janë mbrojtësit më të mirë të Republikës së Kosovës.
Nuk janë të kënaqur me “Kushtetutën e saj”, sovranitetin dhe integritetin e mangët të Republikës së Kosovës në pozicionin aktual,që përmendeni ju politikan i rrejshëm,maskara,mashtrues dhe manipulant i degjeneruar ! Më imponohet nga këta rreshta neveritës të reagoj mesa vijon nga thëniet e juaja të ma poshtme:
“Republika mbrohet tuj e njoftë e tuj e dashtë atë, tuj ia dashtë flamurin e tuj e promovue me krenari…tuj e njoftë e dashtë Kushtetutën përnime. Republika nuk duhet e nuk mbrohet tuj e mohue, e tuj e rrënue…Republika garanton demokraci, e demokracia protesta, por të qeta! LH”përfundon sipas gazetës “Bota Sot” Lutfi Haziri.
Ja kush është kryetar i një komune të madhe në Gjilan. Nuk dinë të shkruaj shqip. Kryetar komune që i ka bërë hiq ma pak se 13 gabime në dy rreshta mos të flasim për formulimin ortografik dhe gjuhësorë sipas rregullave të gjuhës shqipe !!!.
1.Lutfi unë, po ta them shul shqip dhe troç që,”Republika nuk mbrohet me “Shkelje Kushtetute,as
2.As me “Krim e Korrupsion mafioz”.
3.As me ” Falje Tokash 8000-10.000 hektarë Malit të Zi ,Maqedonisë dhe Serbisë.
4.Republika nuk mbrohet me kriminel të Serbisë që hyjnë e dalin sa herë duan në “Kosovën e Pavarur dhe në Sovranitetin e saj”qe pretendon sipas modelit serb.
5.Kosova nuk mund të mbrohet me “ Zajebnica”qe pretendon ta këtë edhe një republikë në brendësinë e Kosovës, po me unitetin tonë kombëtare.
6.Nuk mbrohet as me ekstremizmin e leshave islamik mashë e fort e Beogradit, Athinës dhe Rusisë, që i keni manipuluar djemtë e rinj, të jenë argat të huaj!!!
-Ju jeni orkestrues i përgatitjes së tyre si pjesëmarrës duke i ngehur gishtërinjtë në formë kolektive,vetëm e vetëm qe je kryetar i Komunës së Gjilanit. Ju dhe qeveria e juaj bëtë kultivimin ,joshjen dhe propagandimin e sektit primitiv islamik që tanimë u bë problem ndërkombëtar,po ashtu edhe rrezik potencial edhe për Kosovën dhe Kombin duke ju seruar jo kulturë dhe mohim të vlerave tona përmes analfabetëve të ekstremit fetar.
7. Republika nuk mbrohet sipas modeleve serbe, aq më pak me rrudh e me ngushtuar territorin e Kosovës,me ndërtuar Republikën e dytë brenda Kosovës nga një 3 % serbesh ,sllavesh dhe gabelesh në Kosovë!!!
-Kosova nuk mbrohet me luksin e juaj dhe politikanëve tjerë nëpër shëtitjen ,kursim parash edhe në shtete tjera me “Muaj e Mijaltash ” për fëmijët e të korruptuarve dhe politikave, e në anën tjetër për ditë bëhen vetëvrasje nga pjesëtarët e ish “Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës” në mungesë edhe të kafshatës së bukës ,nga ata qe u ulet ne karriget e buta dhe po e nxisni gjakderdhjen vetëm për t’i mbrojtur karriget ,he qofshin të mallkuara ato karrige.
A është turp ?Po edhe po.
Vërtet turp poshtërsi nga një gard politike qe e mbron me çdo kusht pushtetin më dhunë!?.
8.Nuk mbrohet Republika me mijëra familje të rrezikuara deri në skajshmëri nga varfëria.???
9.Republika nuk mbrohet me shantazhe e propagandë në fushatën elektorale, pa e hap edhe një vend pune gjatë mandatit!!!
10.Nuk mbrohet Republika kur pjesën dërmuese të trungut kombëtar e keni rrezikuar për një kafshatë buke me kërcënime e me njëqind e njëmijë kurtha, deri në poziciononim e tyre si spektator të ngjarjeve që po i rrëshqasin Kosovës nën këmbë drejt rrënimit të saj.
Nga këto fenomene qe po na përcjellin me fatkeqësitë e kombit me përçarje , dhunë denigrim , mosmarrëveshje vëllavrasje , korrupsion , tradhti antikombëtare po ju sjell vargjet e Pashko Vasës me një shkëputje nga poezia “O moj Shqipeni”:
O MOJ SHQİPENİ
“Kur ka lidhe besen burri i Shqypnise,
I ka shti dridhen gjithe Rumelise;
Nder lufta t’rrebta gjithekund ka ra,
Me faqe t’bardhe gjithmone asht da.
Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?
Po sikur lisi i rrxuem perdhe,
Shkon bota sipri, me kambe, te shklet
E nji fjale t’ambel askush s’ta flet.
Si mal me bore, si fushe me lule
Ke pas qene veshun, sot je me crule,
E s’te ka mbetun as em’n as bese;
Vet e ke prishun per faqe t’zeze.
Shqyptar’, me vllazen jeni tuj u vra,
Nder nji qind ceta jeni shpernda;
Sa thone kam fe sa thone kam din;
Njeni:” jam turk”, tjetri:”latin”
Do thone: ” Jam grek”, “shkije”-disa tjere,
Por jemi vllazen t’gjith more t’mjere!
Priftnit e hoxhet ju kane hutue,!
Per me ju damun me ju vorfnue
Vjen njeri i huej e ju rri n’voter,
Me ju turpnue me grue e moter”.
I madhi Pashko Vasa ka bërë një sinkronizim të asaj periudhe për Shqipërinë,po fatkeqësisht , pa ndryshuar edhe sot,ai tha se Shqipëria nuk mbeti asnjëherë pa njerëz injorant , bashibozuk,dredharak, abuzues, mizor, maskara, , mëkatar, çrregullues, demagog,cinik, rrugaç, skandaloz, deformues, intrigant, zuzar,faqezi, devijues, matrapaz , etj. Andaj për fund fare kisha me shtuar edhe këtë , “O zot shpëto kombin tonë nga shqiptarët”.
Tetor 1987. Pse Maqedonët filluan të kenë frikë nga shqiptarët?
Nga Agim POPOCI/
Në rrethana të ndryshme historike, marrëdhëniet maqedono-shqiptare kanë shënuar ulje dhe ngritje të nivelit të urrejtjes por jo që ëshë shënuar ndonëj moment ideal. Një studim demografik i Tetorit të vitit 1987, i iniciuar nga vetë institucionet e kësaj Ish-republiek të Jugosllavisë, dëshmon se si maqedonët filluan ta marrin seriozisht “reduktimin” e tyre dhe lindshmërinë e shqiptarëve, për të cilën studimi në fjalë thekson se bëhet fjalë për një “lindshmëri të shfrenuar”.
Përvecc “Rezolutës mbi politikën populluese të republikës së Maqedonisë” që do të dal nga ky studim dhe i dedikohet Qeverisë ose sicc quhej në atë kohë Këshilli Ekzekutiv i Maqedonisë, studimi ngre shqesëimin për faktin se nga 13.391 fënijë të lindur në 14 komuna të pa zhvilluara mbi 10 mijë fëmijë u takojnë pesë komunave të Maqedonisë Perëndimore me natalitet të lartë si Tetova, Gostivari, Kërçova, Dibra dhe Struga. Me këtë rast, për ilustrim merren të dhënat e komunës e Gostivarit ku lindin po aq fëmijë sa lindin në Berovë, Brod, Vincë, Damir Hisat, Kratovë, Kriva Pallankë, Krushevë, Radovish dhe Resnjë, së bashku.
Ku shqetësim nuk vjen vetëm për faktin se këta 10 miëj të lindur janë shqiptar por edhe se një shtim i këtill i popullsisë ndikon edhe në ndryshimin e strukturës së popullsisë në bazë të përkatësisë kombëtare. Ekspertët parashikojnë që në vitin 2001, pjesëmarrja e maqedonasve në numrin e përgjithshëm të popullsisë të zvogëlohet prej 67 për qind në 62.3 për qind në favor të pjesëmarrjes së shqiptarëve prej 19.8 për qind në 23.7 për qind.
Është e vërtetë se askush në vitin 1987, kur dhe u hartua ky studim shkencor, nuk e mendonte se në rast të ndryshimit të kësaj strukture të popullsisë, ose mosparandalimit të saj deri në vitin 2001, mund të shpërthej edhe lufta, por mast që përfshinte “Rezoluta mbi politikën populluese të republikës së Maqedonisë” përvecc se ishin johumane nuk është se parahsikonin një të arrdhme më të mirë nga ky shtet që do të vazhdoj të qeveriset vetëm me dhunë ndaj shqiptarëve. Dhe për fillim, për reduktimin e shqiptarëve u mendua masa e “familjes katëranëtarëshe”, e nga frika se kjo masë nuk mund të ishet edhe aq produktive u mendua edhe masa otomane me tatimet. Kështu në zonat me natalitet të lartë, që në të gjitha rastet ishin komunat me shumicë shqiptare u menduan masa të posaccme në fushën e politikës tatimore, duke tatuar ata që kalojnë numrin e familjes katër anëtarëshe dhe duke mos tatuar personat e pamartuar. Nga ana tjetër, për të inkurajuar maqedonët ose rajonet me lindshëmëri nën mestare, ideuan masat ekonomike për rritjen e riprodhimit dhe kushtet tjera për formimin e familjeve – lindjen dhe rritjen e fëmijëve.
Se në vitin 1987 maqedonët duhet të kishin frikë nag shqiptarët kjo u dëshmua si e drejtë, por masat që aplikuan ndaj fqinjëve shqiptarë quan në një konflikt të armatosur të vitit 2001 që për fatin e tyre të mirë u mbyll shpejtë, por jo që situate u kurua për të vazhduar drejtë normalitetit.
Zhvillimet e fundit në Maqedoni me qeverinë e Nikolla Gruevskit dhe sjelljen ndaj shqiptarëve sjell në vëmendje këtë studim demografik të vitit 1987, jo për ti treguar Gruevskit se sa shqiptarët janë në Maqedoni, por për ti dëshmuar se pasojat e qeverive maqedone nuk janë të rastësishme. Ato përvecc se nuk përfillën shqiptarët dhe të drejtat e tyre, ato nuk rrespektuan edhe studimet shkencore të haruara në vetë maqedonët, të cilat nëse asgjë tjetër, dëshmuan një të vërtetë se dhuna nuk është mjeti që mund ta luftoj ndryshimin e strukturës së popullsisë e aq më pak rrezikun që maqedonët e pagëzuan: “LINDSHMËRI E SHFRENUAR”
Lëvizjet demografike në botën bashkëkohore dekadave të fundit po bëhen gjithnjë e më aktuale për nga aspekti i realizimit dhe zhvillimit ekonomik e social. Për hir të ndjeshmërisë së problematikës e cila është e lidhur ngushtë me shtimin e popullsisë dhe pasojat nga zhvillimi i saj stihik, gjithnjë e më tepër kujdes po u kushton hulumtimeve shkencore me qëllim që të përcaktohet politikësa më bashkëkohore për kanalizimin e shtimit të popullsisë.
Në RS të Maqedonisë, shkalla e lindshmërisë prej 28 promilash sa u shënua në vitet 60’të, në periudhën e më vonshme të viteve ’80-të kjo shkallë bie në 19.9 promila, por edhe më tutje kjo shkallë më e lartë në vend (pas KSA të Kosovës).
Nëse vazhdon një shkallë e këtillë e lindshmërisë parashikohet që deri në vitin 2001 RS e Maqedonisë të ketë më se mbi 2.4 milionë banorë, përkatësisht rreth 500.000 banorë më shumë se në vitin 1981.
Gjatë periudhës së viteve 1974-1985 popullsia është shtuar për 884 mijë banorë. Duke mos llogaritur bumin demografik deri në vitin 1956, shkalla mesatare vjetore e shtimit të popullsisë gjatë periudhës 1956-1984 është 1.4 për qind.
Bum demografik
Pas Luftës së Dytë Botërore në tërë botën shënohet një bum demografik, por në vendet e zhvilluara lindshmëria e lartë filloi të qetësohet dhe të bjerë, duke u zvogëluar edhe nën nivelin e reproduktimit të thjeshtë që ka shkaktuar vjetërsimin e popullsisë. Përkundër tyre në vendet e pazhvilluara dhe vendet në zhvillim lindshmëria e lartë është dukuri e rëndomtë, që në kushtet e vdekshmërisë së zvogluar popullsia shtohet mjaft shpejt. Në vitet 1984 bota kishte gjithsejt 4763 milionë banorë, e këtyre ditëve të ’87 u lind banori i pesëmiliardtë. Nëse shtimi i popullsisë vazhdon me këtë temp ritën në vitin 2000 parashikohet që bota të ketë më se 6 miliardë.
Për ta ndalë hovin e vrullshëm të shtimit të popullsisë, shumica e vendeve të pazhvilluara dhe në zhvillim parashohin edhe masa konkrete ndaj lindshmërisë së lartë.
Në Jugosllavi lëvizjet demografike përputhen me ato në botë, përkatësisht bum demografik shënohet pas Luftës së Dytë Botërore që zgjat deri në vitin 1954, që pastaj lindshmëria të shënojë tendencë të rënies, por, për të qenë diferencat ndërmjet rajoneve të zhvilluara dhe atyre të pazhvilluara. Shkalla e lartë e lindshmërisë në vitet 1949 në Bosnje e Hercegovinë prej 39.8 promila, në Maqedoni 39.6 promila, në Mal të Zi 33.9 promila, në Kosovë 42.2 promila gjatë periudhës së ardhëshme shënon tendenca të rënies, por në Maqedoni dhe KSA të Kosovës në vitin 1985 edhe më tej është e lartë (19.4 promila dhe 30.9 promila). Gjatë periudhës së të njëjtës shkallë të ulët të lindshmërisë shënojnë Serbia (pa krahinat autonome) 13.3 promila, Vojvodina 12.2 promila dhe Sllovenia 14.5 promila.
Shtim i pabalancuar
Në krahasim me republikat e tjera dhe vendin në tërsi popullsia e republikës së Maqedonisë mesatarisht shënon rritje më të lartë që është evidente edhe me vetë rritjen e pjesëmarrjes prej 7.3 për qind në vitin 1948 në 8.7 për qind në vitin 1984 në shumën e tërsishme të popullsisë së vendit. Kjo është pasojë e rritjes mesatare vjetore të popullsisë prej 1.4 për qind gjatë periudhës 1956-1984 dhe paraqet shkallë më të lartë në vend (B e H 1.222 p`ër qind, Mali i Zi 1.1 për qind, Kroacia 0.5 për qind, Sllovenia 0.8 për qind, Serbia 1.0 për qind dhe Jugosllavia në tërsi 0.9 për qind).
Si rezultat i lëvizjeve të këtilla, popullsia e Maqedonisë prej 1.153 mijë banorësh që pati në vitin 1948 rritet në 1.909 mijë banorë në vitin 1981. Bum demografik në pesë vitet e parë 1948-1953 shtoi popullsinë për 151.5 mijë banorë, ashtu që në dekadën e ardhshme ndjehet një qetësim popullsia shtohet për 101.5 mijë banorë. Dy dekadat e ardhëshme popullsia shënon rritje të përhershme duke shtuar për 503.1 mijë banorë.
Karakteristikë kryesore e lëvizjeve demografike në Republikë është lindshmëria e diferencuar, që do të thotë se disa rajone kanë lindshmëri tejet të lartë, ndërsa disa mjaft të ulët. Nisur nga ky fakt shikuar në tërsi, shtimi natyrorë i popullsisë si sintezë e shkallës së lindshmërisë vdekshmërisë (shkalla e reproduktimit të popullsisë) në vitin 1984 është 1.07 që do të thotë se popullsia e Maqedonisë afrohet kah niveli i fertilitetit që është i mjaftueshëm për reprodukimin e thjeshtë të popullsisë.
SHTIMI STIHIK – PASOJAT E SHUMËFISHTA
Sipas të dhënave statistikore ( sa i përket natalitetit) në vitin 1987 popullsia në Maqedoni ndahet në atë : Rajoni perëndimor me shkallë të lartë të natalitetit ( Tetova, Gostivari, Dibra, Kërçova dhe Struga), ku kryesisht numrin më të madh të popullsisë e përbëjnë kombësitë si shqiptarë, turq dhe grupi etnik rom; në grupin e dytë bëjnë pjesë rajonet me natalitet mbi mesataren e Republikës ( Shkupi, Kumanova, Titov Veseli, Shtipi,Strumica dhe Vallandova) dhe në grupin e tretë bëjnë pjesë rajonet ku nataliteti është nën mesatare republikane.
Pasojat nga shtimi i shpërpjestuar i popullsisë natyrisht se më ashpër reflektohet në fushën e punësimit. Çështja e punësimit si problem është i pranishëm në tërë Maqedoninë edhe atë për shkak të zhvilimit të pamjaftueshëm të forcave prodhuese përballë nevojave dhe kërkesave të aktivizimit të faktorit njeri. Gjendja është posaçërisht e pavolitshme në rajonet me lindshmëri të lartë, ku edhe ekzistojnë raportet specifike për aktivizimin e popullsisë në forcë prodhuse. Komunat me lindshmëri të lartë, ku me numër mbizotrojnë banorët e kombësis shqiptare, turke, rome, kanë rezerva të fuqisë puntore, kryesisht femra, e cila tash për tash kryesisht merret veç me problemin e reprodukimit të popullsisë dhe me farë ndimëse shtëpiake. Për një gjëndje të këtillë shkaktarë janë kryesisht sjelljet tradicionale ndaj punës ( që burri të punojë e gruaja të kujdeset rreth familjes, mosemancipimi i duhur, analfabetizmi si dhe shkalla e ulët e arsimimit).
Dhe pikërisht nga këto fusha rrjedhin edhe problemet rreth aktivizimit të popullsisë në Maqedoni, aktivizim ky i cili gjatë viteve ’60-të sillej rreth 12.4 mijë persona të aftë për punë, dhe kuptohet se nuk ka qenë në harmoni me shtimin e popullsisë prej 30.4 mijë vetave mesatarisht në vit. Dekadën e ardhëshme disharmonia vazhdon të shtohet, edhe pse herë – herë u shënua tendenca të zvogëlimit të lindshmërisë. Një karakteristikë e tillë vlen edhe për periudhën e viteve 1970-1980, kur shtimi arrin 26.2 mijë mesatarisht në vit, ndërsa aktivizimi i fuqisë puntore është më i lartë se në periudhën e kaluar 19.1 mijë. Gjatë pesë vjetëve të kaluara të kësaj dekade u shënuan shkallë e aktivizimit punonjës prej 20.9 mijë, në këto kushte shtimit të lindshmërisë prej 25.4 mijë.
Sipas të dhënave numerike, qartazi del se shtimi natyror i popullsisë te ne, vite më radhë është më i lartë se forca aktivizuese me punë, gjë që edhe e kushtëzon paraqitjen e dukurisë së forcave rezervë të fuqisë punonjëse dhe shtohet numri i të papunëve. Një tendencë e tillë, për shkak të ndërrimeve të strukturës së vjetërsisë së popullsisë, deri në vitin 2001 do të ketë vazhdimësinë e saj, ashtu që në prag të shekullit të XXI parashikohet të hyjmë me 332.6 mijë persona të rinj që do të jenë të aftë për punë.
Pasojat e shumëfishta
Zhvillimi ekonomik dhe social është në lidhje të ngushtë me lëvizjet demografike, përkatësisht më vëllimin, strukturën dhe zëvendësimin e fuqisë puntore. Pra, popullsia paraqet element kryesor në Zhvilimin ekonomik dhe social.
Lëvizjet e deritanishme demografike shtrojnë kërkesën e investimit të vazhdueshëm të mjeteve financiare për sigurimin e kushteve për jetesë normal ( infra dhe superstruktura) veçnas për hapjen e vendeve të reja të punës për realizimin e sigurisë ekonomike dhe sociale të popullsisë. Mirëpo, meqënse zhvillimi ekonomik në këto rajone edhe më tutje do të shënoj stanjacion e ndoshta jozhvillueshmëria mund të thellohet edhe më tej. Vështirë se mund të sigurohen mjete të mjaftueshme. Në të vërtetë Maqedonia gjatë 30 vjetëve të kaluar, mjetet kryesore të ekonomisë, si rezultat i investimeve të rëndësishme, i rriti për 12.6 herë, duke e zvogëluar shkallën e stanjacionit përballë mesatares jugosllave prej 49 për qind në vitin 1955 në 31.9 për qind në vitin 1984. Megjithatë, vëllimi i tashëm i mjeteve kryesore për banorë është më i vogël në krahasim me republikat e tjera dhe nën mesataren jugosllave, me çka Maqedonia ka start të pabarabartë për zhvillimin e mëtutjeshën dhe nëse vazhdon shtimi i tashëm i popullsisë atëherë me siguri se do të stanjohet edhe përballë zhvillimit të republikave të tjera.
Sa i përket prodhimit shoqëror për banor në RS të Maqedonisë, ai në vitin 1955 ishte i ulët në vend dhe mbetej prapa 32 për qind dhe sillej rreth 3165 dinarë. Në vitin 1985 ai është më i lartë për tri herë e gjysëm ( 11.50 dinarë), por nga mestarja jugosllave edhe më tutje mbetet për 5 pikë indeksi më i vogël. Sa për ilustrim të cekim se në vitin 1985 Sllovenia kishte rreth 90 mijë banorë më pak se Maqedonia, ndërsa prodhim më të lartë shoqëror për banorë për 207 për qind, përkatësisht tre herë më tepër, por shkalla mesatare e shtimit të popullsisë atje, për 30 vjetët e kaluar arrin 0.8 për qind. Dhe, sipas këtyre të dhënave, edhe pas 30 vjetësh të ardhëm, nëse shtimi i popullsisë së RS të Maqedonisë vazhdon me këtë shkallë atëherë banori i mundëshëm, qoftë edhe sipas ndonjë koiccidence, i gjashtë miliardi, në qëlloftë prej RS të Maqedonisë, ai do të jetë Jugosllavi më i varfër.
Dispropocioni rajonal i natalitetit
-Në pesë komunat e Maqedonisë Perëndimore, ku jetojnë një e pesta e popullsisë së Republikës, shkalla e natalitetit është mjaft e lartë.
Lëvizjet populluese në Republikë nuk janë të njëjta, në pjesët e ndryshme të saj, në disa rajone, shënohet natalitet i lartë ndërsa në disa ai sillet nën mesataren dhe nuk siguron as reprodukimin e thjeshtë të popullsisë. Sipas të dhënave statistikore ( sa i përket natalitetit) popullsia në Republikë ndahet në atë : Rajoni perëndimor me shkallë të lartë të natalitetit ( Tetova, Gostivari, Dibra, Kërçova dhe Struga), ku kryesisht numrin më të madh të popullsisë e përbëjnë kombësitë si shqiptarë, turq dhe grupi etnik rom; në grupin e dytë bëjnë pjesë rajonet me natalitet mbi mesataren e Republikës ( Shkupi, Kumanova, Titov Veseli, Shtipi,Strumica dhe Vallandova) dhe në grupin e tretë bëjnë pjesë rajonet ku nataliteti është nën mesatare republikane. Pra, nga 34 komuna të Republikës, pesë komunat e saj, ku jetojnë një e pesta e popullsisë, shënojnë shkallë tejet të lartë të natalitetit. Në komunën e Gostivarit nataliteti shënon shkallën prej 18.6 promilash, në Dibër 20.3 promila, në Kërçovë14.9 promila, në Strugë 19.0 promila dhe në Tetovë 18.1 promila. Situate në disa komuna të tjera është me sa vijon: Radovishi 14.9 promila, Delleçeva 13.3 promila, Kumanova 12.8 promila, Gazi Baba 13.6 promila, Çairi 15.1 promila, Kisela Voda 12.7 romila dhe Vallandova 12.1 promila.
Ndryshime në strukturën e popullsisë
Dispropocionet e formuara të natalitetit mes komunave ndryshuan edhe strukturën e popullsisë sipas përbërjes kombëtrare.
Nataliteti në Republikë shënon rritje prej 39 mijë famijë në vit, përkatësisht 19.4 fëmijë të lindur në 1.000 banorë, që në krahasim me republikat e tjera, kjo mesatare është tejet e lartë. Mbi 30 për qind të famijëve të lindur u takojnë komunave të pazhvilluara me natalitet të lartë të Maqedonisë Perëndimore. Bie fjala, nga 13.391 fënijë të lindur në 14 komuna të pa zhvilluara mbi 10 mijë fëmijë u takojnë pesë komunave të Maqedonisë Perëndimore me natalitet të lartë si Tetova, Gostivari, Kërçova, Dibra dhe Struga. Sa për ilustrim të shënojmë të dhënat se vetëm në komunën e Gostivarit lindin po aq fëmijë sa lindin në Berovë, Brod, Vincë, Damir Hisat, Kratovë, Kriva Pallankë, Krushevë, Radovish dhe Resnjë, së bashku.
Një shtim i këtill i popullsisë ndikon edhe në ndryshimin e strukturës së popullsisë në bazë të përkatësisë kombëtare. Ekspertët parashikojnë që në vitin 2001, pjesëmarrja e maqedonasve në numrin e përgjithshëm të popullsisë të zvogëlohet prej 67 për qind në 62.3 për qind në favor të pjesëmarrjes së shqiptarëve prej 19.8 për qind në 23.7 për qind dhe të turqve prej 4.5 për qind në 5.1 për qind.
Dendësi e ulët dhe e lartë
Shtimi i lartë i popullsisë formon territore të dendura kështu që derisa në vitin 1961 në Maqedoni në 1 km/katror jetonin 55 banorë, në vitin 1981 ky numër arriti në 74 me çka Maqedonia është duke e arritur dendësinë jugosllave prej 87.8 banorë për 1 km/ katrorë. Në kuadër të dendësisë mesatare të popullsisë, me rëndësi është të ceket dendësia në disa rajone ku kryesisht është konceptuar ajo popullsi dhe fuqi puntore që vazhdimisht shtron nevojën e investimeve të mjeteve financiare për sigurimin e kushteve normale të jetesës ( infra dhe superstruktura) dhe për hapjen e vendeve të reja të punës për realizimin e sigurisë socilale dhe ekonomike të popullsisë.
Veçanarisht shpejt rritet dendësia në qytetet si Shkupi ( 278 banorë në 1 km/ katror), Tetova (150), Manastiri (111), Kumanova (104), Strumica (92), Koçani (84), Dibra (82), Manastiri(77) dhe Gostivari (75), përballë rënies së vazhdueshme të dendësisë së popullsisë si në Berovë ( 25 banorë për 1 km/katror).
Për rajonet me popullsi të dendur karakteristikë themelore është se popullsia i takon gjeneratës së re reprodukuese që ndikon në përtëritjen e popullsisë dhe shpie drejt shtimit dhe rritjes ende më të madhe të dëndësisë së popullsisë. Me këtë edhe më tepër ashpërsohen problemet edhe ashtu prezente për realizimin e sigurisë sociale dhe ekonomike.
Emancipimi i femrës
Faktorët që shkaktuan natalitetin e lartë në Maqedoni janë të shumëfishtë. Në radhë të parë pjesmarrja e lartë e popullsisë së re mundëson shkallën më të lartë nataliteti meqë ndodhet në fazën e fertilitetit, pastaj, niveli i ulët i arsimimit të popullsisë, pjesëmarrja e lartë e popullsisë analfabete (gjithsejt 167.4 mijë) nga të cilët dy të tretat ( 122.8 mijë) janë femra.
Arsimimi i ulët dhe mosemancipimi i femrës shqiptare, turke, dhe rome, nën ndikimin e traditës, arrin shkallë të tillë nataliteti të cilën femra maqedonase e kishte gjatë viteve të ’50-ta.
Në shkallën e lartë të natalitetit ka ndikuar edhe feja, e cila propagandon lindje të tepërta. Në kushtet e tanishme, sa i përket natalitetit, prin feja islame për dallim nga fetë e tjera të cilat kanë qëndrim pak a shumë pasiv. Gjithashtu, natalitetin e lartë te kombësia shqiptare e nxisin me qëllim të caktuar edhe nacionalistët dhe separatistët shqiptarë të cilët manipulojnë me të.
Institucioni i bashkëshortisë, gjithashtu është specifik për rajonet e Maqedonisë, ku ka raste të rralla të beqarëve dhe shënojnë shkallë të ulët në këtë kuadër të vendit. Tek grupet etnike femra hyn në bashkëshortësi në moshë të re duke luajtur rolin e reprodukimit për një periudhë më të gjatë, duke realizuar natalitet të lartë, për dallim nga femra maqedonase, e cila hyn në bashkëshortësi më vonë dhe është e përgatitur për natalitet më të ulët.
Pranë faktorëve të lartëpërmendur, ndikim të veçantë në natalitetin e lartë kanë edhe masat stimuluese të shoqërisë ndaj familjeve shumë anëtarëshe. Në këtë aspekt duhet cekur shtesat fëmijërore, disa lehtësime tjera ligjore, ardhja më e shpejtë deri te banesa dhe përfitime të tjera.
/Lëvizjet demografike në RS të Maqedonisë – 25 Tetor 1987/
JUSUF BUXHOVI: Serbia është “krijuar” nga shqiptarë
Historia duket se do të jetë beteja e re mes Kosovës dhe Beogradit. Shkrimtari dhe publicisti, Jusuf Buxhovi, sjell për herë të parë një libër mbi historinë e Kosovës. Libri ka ngjallur reagime në qarqet akademike serbe/
Madje, edhe kur Serbia është pranuar si shtet në kongresin e Berlinit më 1878, sipas burimeve osmane dhe austro-hungareze, rreth gjysma e asaj popullate nuk ishte serbe. Shumicën e përbënin shqiptarët dhe vllahët, siç nuk kishte shumicë greke, por arvanite, edhe Greqia kur u pranua si shtet më 1831.
“Vepra ime edhe pse quhet Kosova, paraqet historinë e Shqipërisë së natyrshme nga antikiteti (mileniumi i pestë) e tutje”, kështu shprehet shkrimtari dhe historiani, Jusuf Buxhovi, në një intervistë për gazetën “Shqip” mbi librin e tij “Historia e Kosovës” i cili ka hapur debate të forta mes historianëve në Serbi e Kosovë. A janë gati Kosova dhe Serbia të kenë një histori të çliruar nga nacionalizmat? Pse serbët mohojnë dy gjenocide që kanë bërë në Kosovë? Libri i Buxhovit është në tri vëllime: Antikiteti, Mesjeta dhe Perandoria Osmane. Ai del në përfundimin se Dardanët janë themelues të Trojës dhe bartës të qytetërimit antik, i cili me pa të drejtë u është atribuuar grekëve, të cilët erdhën shumë vonë dhe përvetësuan gjithë qytetërimin pellazg, madje dhe shkrimin e tyre. Sipas tij, edhe “Iliada” dhe filozofia antike paraqesin trashëgimi shpirtërore të shqiptarëve.
Libri juaj “Historia e Kosovës”, nis nga antikiteti dhe Mesjeta për të vijuar me Perandorinë Osmane. Çfarë sipas jush i identifikon shqiptarët në këto periudha?
Fillimisht duhet sqaruar se “Kosova” është historiografi kritike. Është, pra, një projekt individual, që mbështetet mbi konceptin kohë-hapësirë me gamën e fokusimit që nis nga mileniumi i pestë e vjen deri në ditët tona. Në këtë kontekst etnogjeneza e shqiptarëve, si etni, shihet e ndërlidhur me Pellazgët, një si perandori me shumë mbretëri, ndër të cilat më të rëndësishme janë ajo dardane me Trojën, mbretëria maqedone, ajo epirote, si dhe mbretëritë ilire. Ky kundrim, nuk e dëmton teorinë e deritanishme ilire, pos që e plotëson në kuadrin e perandorisë pellazge, që ishte botërore dhe themel i qytetërimit antik. Nga trashëgimia pellazge lindën dhe u zhvilluan edhe dy perandoritë e mëdha: ajo e Romës (nga Dardanët, Galabrët dhe Etruskët) si dhe Bizanti (kryesisht nga dardano-ilirët).
“Kosova” ka sjellë shumë polemika, por edhe zemërim te historianët serbë, të cilët e kanë quajtur “një fantazi” dhe të pabazuar në fakte?
Zemërimi i historianëve dhe i akademikëve serbë ka qenë i arsyeshëm, ngaqë ata për herë të parë ndeshen me një libër autorial te një autor shqiptar, dhe po ashtu, për herë të parë, ndeshën me një historiografi, e cila rrënon gënjeshtrat e tyre rreth shqiptarëve, me të cilat ata kanë ushqyer edhe programet e njohura hegjemoniste kundër shqiptarëve, me të cilat politika serbomadhe ka ushtruar katër gjenocide kundër shqiptarëve (i pari në vitet 1877/8, i dyti në vitet 1912/’13, i treti në vitin 1944/45 dhe i katërti në vitin 1998/’99). Historianët serbë i ka zemëruar teza pellazge, pastaj pamja e rolit shtetfromues në Bizant, si dhe mohimi i shtetit mesjetar serb në Kosovë, që nuk ka ekzistuar kurrë (pos zhupanive dhe organizimeve të tjera fisnore-fetare, që i kanë pas edhe të tjerët). Po ashtu, akademikët serbë i ka hidhëruar së tepërmi, pohimi im se në Kosovë nuk ka pas kishë ortodokse serbe, por vetëm krishterim të ritit katolik apo ortodoks, dhe se shqiptarët, krishterimin e kanë marrë nga shekulli i tretë, ndërsa sllavët në shekullin dhjetë. Kjo çështje demanton mitin për Kosovën djep “shpirtëror serbë” dhe të ngjashme, me të cilat historiografia serbe është plot e për plot dhe për fat të keq ia ka dalë të mashtrojë edhe qendrat e vendosjes, dje, por edhe sot… Janë, pra faktet, që më mbrojnë nga akuzat serbe, fakte këto që edhe ata i dinë, por nuk dëshirojnë të heqin dorë prej tyre, ngaqë u bie koncepti hegjemonsit serbomadh, me të cilin edhe sot e gjithë ditën përpiqen ta destabilizojnë Ballkanin dhe veçmas shqiptarët.
Librat historike të kësaj natyre zakonisht janë nisma të institucioneve akademike, a e keni ndier që mund të paragjykoheshit kur shkruat këtë libër?
Është detyrë e akademive dhe institucioneve shkencore zyrtare të merren me projekte të tilla, veçmas në rrethanat e ndryshimeve të mëdha shoqërore dhe politike, siç janë këto nëpër të cilat po kalojmë. Disa herë kam shtruar këtë çështje dhe kam kërkuar që në Tiranë dhe Prishtinë të veprohet në këtë drejtim, por thuajse asgjë nuk ka ndodhur. Kjo, nuk më ka penguar që si hulumtues ta bëj punën time, punë kjo që ngrit disa çështje që kanë të bëjë me rishqyrtime, nëpër të cilat domosdoshmërisht do të kalojë historiogarfia jonë, i pëlqej apo nuk i pëlqen kjo dikujt. Megjithatë, puna ime, e cila është pritur shumë mirë nga opinionin (pesë ribotime brenda tetë muajsh me një tirazh prej më shumë se njëzet e pesë mijë ekzemplarësh), krahas kritikave të ashpra që i erdhën nga Beogradi, nuk u ka shpëtuar disa paragjykimeve, nga disa “historianë” dhe akademikë të Kosovës, të cilët, nga xhelozia pse nuk kanë bërë gjë, edhe pse paguhen mirë, u përpoqën që veprën time ta anatemojnë politikisht duke e etikuar “vepër nacionaliste”, “vepër që mohon serbët” dhe madje “vepër që zgjon urrejtje” e të ngjashme!
Sa e vështirë ka qenë të binit në gjurmët e dokumenteve dhe ku i keni gjetur ato?
Ka mbi tridhjetë vjet që merrem me hulumtime nëpër arkivat gjermane dhe austriake. Pjesën më të madhe të këtyre dokumenteve i kam vjelë nga Arkivi Politik i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Gjermanisë në Bon, pastaj Arkivi Historik i Berlinit, Arkivi i Majcit, ai i Institutit të Europës Juglindore në Munih dhe nga Arkivi Shtetëror i Vjenës. Një pjesë tjetër të dokumenteve e kam vjelë nga arkivat jugosllave, por nuk kanë munguar edhe dokumentet nga arkivat osmane, ato ruse, italiane dhe greke. Një rol të rëndësishëm në koncipimin e veprës sime, kanë luajtur edhe veprat e rëndësishme nga historiografia botërore që kanë trajtuar çështjen shqiptare nga antikiteti e deri te koha jonë.
E kujt ka qenë Kosova, dhe cili shtet ka pasur i pari vendbanimin në të?
Kosova, për mua paraqet epiqendrën e Shqipërisë së natyrshme nga antikiteti e deri në ditët tona. Natyrisht se ajo ka të bëjë me Dardaninë dhe Dardanët, por edhe Ilirët, Maqedonët, Epirotët dhe të tjerët, të degëzuar nga Pellazgët. Në këtë vazhdimësi historike prej pesë mijë vjetësh, pra nga parahistoria dhe koha historike, mbretëria dardane ka qenë njëri ndër faktorët më të rëndësishëm të antikitetit. Pas rënies së mbretërisë dardane, kjo hapësirë sërish do të luajë rol tepër të rëndësishëm gjatë perandorisë së Romës dhe asaj të Bizantit. Dardania, si pjesë e Ilirikut, do të kthehet në faktor kryesor të Bizantit, ku edhe kanë rrënjën tri identitetet me të cilat duhet të lidhet qenia shtetërore shqiptare: identiteti administrativ (i shpallur nga Diokleciani), identiteti kishtar (i shpallur nga Konstandini i Madh) dhe identiteti politik dhe juridik (i shpallur nga Justiniani). Termi Kosovë, është i vonshëm. Shfaqet në shekullin XIX, me vilajetin e Kosovës, që edhe si i tillë, paraqet epiqendrën e rilindjes kombëtare (Lidhja Shqiptare e Prizrenit), që do të çojë edhe deri te pavarësia e Shqipërisë. Pra, Kosova (Dardania) përherë ka pas identitet shpirtëror dhe shtetëror dardano-iliro-arbëror-shqiptar.
Kur shfaqen shenjat e para të Serbisë në Kosovë?
Nuk duhet ngatërruar praninë sllave me atë serbe, ngaqë sllavët paraqesin një konglomerat popujsh barbar, që sulmuan Ilirikun dhe Dardaninë nga shekulli VI e tutje, për t’u shfaqur si formacione fisnore nga shekulli IX e tutje, ndërsa serbët, si pakicë shfaqen në shekullin XIX. Pra në Kosovë, sllavët shfaqen në shekullin XIII, si pushtues, por pa atributet e mbretërisë, ose të perandorisë, siç i shohim edhe sot e gjithë ditën në historiografinë zyrtare në Shqipëri dhe Kosovë, por erdhën si fise të prirë nga zhupanë dhe despotë. Madje, edhe vetë Rashka, që serbët e quajnë “mbretëri mesjetare serbe”, sipas shumë indikacionesh, nuk ka qenë serbe, por tribale (një fis pellazg i lidhur me Dardanët). Ato që historiografia serbe i thotë rreth “Car” Dushanit, apo “Kral” Millutinit, janë falsifikime, ngaqë edhe i pari e edhe i dyti kanë qenë feudalë ortodoksë, si shumë feudalë të tjerë ortodoksë arbërorë, që ishin në përbërje të Bizantit dhe asgjë më shumë. Madje, edhe kur Serbia është pranuar si shtet në kongresin e Berlinit më 1878, sipas burimeve osmane dhe austro-hungareze, rreth gjysma e asaj popullate nuk ishte serbe. Shumicën e përbënin shqiptarët dhe vllahët, siç nuk kishte shumicë greke, por arvanite, edhe Greqia kur u pranua si shtet më 1831.
Ç’vend zë sipas jush historia e shqiptarëve në Ballkan?
Shqiptarët dhe Shqipëria, në raport me Ballkanin, por edhe të tjerët, paraqiten në qendër të antikitetit, si djep i saj. Ata janë protagonistët kryesorë të historisë nga lashtësia deri te koha jonë. Kjo është një e vërtetë që historiografia jonë duhet ta thotë pa ngurrim.
Sa e vështirë ka qenë për ju kjo nismë, dhe a është i përgatitur opinioni në Kosovë apo rajon për të pasur një histori të shtetit më të ri të Kosovës?
Secili shtet duhet të ketë historinë, së paku atë politike. Vepra ime pretendon që të paraqesë Kosovën si epiqendër të natyrshme të botës shqiptare nga antikiteti e deri më sot, siç ka qenë në të vërtetë. Pse historia politike e shqiptarëve, me pavarësinë e Shqipërisë, është vendosur në “periferi” në vend të qendrës, kjo nuk do të thotë që historia jonë të ndjekë kornizat e dhunshme politike, që ia kanë përcaktuar të tjerët.(Kortezi; Shqip)