Panegjerik i ftohtë

  Nga Xhevair Lleshi/

Kur e arrita synimin tim në moshë pak a shumë të re, nuk iu ndava njëherë teatrit, asaj magjie të siparit ngjyrë tulle të errët përplot pala të rënda që, sa herë hapej, lëshonte një qiqërim pluhuri që avullonte në dritën e skenës dhe binte pastaj duke u ulur përtokë, ose mbi kokat tona. Hapej ngadalë me një zhurmë bezdisëse e të çjerrë që sidoqoftë dëgjohej, pa ndonjë ndjenjë ngadhënjyese që të krahasohej me madhështinë e njerëzve të gjallë në skenë. Ja, kështu vjen para teje, veshur bukur, me fenerët që rrëzojnë një dritë të vagullt në shtegun e karakterit të çdo njeriu që dëshiron të shoh me ankth shoqërinë e lartë të qytetit në lozha dhe fuajé, në galeri e në platé. Më gjeti belaja, miku im, m’u desh të vija si dikur në teatër, ku skenën e një pylli apo me dy të dashur që shtrëngohen e gjeta me befasi të reja. E, duke qenë dimër, doja të shihja palltot e rënda gub, kapelat strehëgjera republikë, të ndieja parfumin aq ngacmues të zonjave të mëdha të shoqërisë së re tiranase. Dhe ndjeva erë të rëndë kurmi. Dhe pashë veshje të thjeshta dhe pastaj edhe papërsosmëri elegante.  Ç’emocion rrëqethës, pse të ndodhë kështu? Ku të jetë fshehur vallë shoqëria e lartë e Tiranës? Ç’ngashënjim prekës, pse, pse, pse? Ndërsa dy hapa më tej dëgjohen ulërimat e makinave, njerëzit që i fshihen vetes së tyre, ndihet aroma e sherebelit dhe e çajit të malit. Dhe dritat bien mbi fytyrat e shikuesve. Një nervozizëm i nxirë dhe që përthyhet drejt së verdhës mehitiane. Sikur të siguronin një copëz djathë të bardhë kjo do të ishte kënaqësi e madhe. Eh, hiqe mendjen nga madhështia e varfërisë! Dritat vazhdimisht bien dhe zbukurojnë karakteret e nxirë në platé, sikur t’i zbulojnë papritur…  Dhe të gjithë ndjekin me një vuajtje dhe gëzim të pa rrëfyer një komedi, jo si Pallati 176, por një tjetër: Plakat e Katit të Tretë, aq të bukur e të goditur, ku plakat e mbetura vetëm jetojnë me ëndrrat dhe makthin e takimeve plot të papritura, ku tinës vjen në kat edhe i dashuri i thekur 70vjeçar… Njerëzit nxjerrin dufin. Qeshin. Përkëdhelin sedrën. Duartrokasin për minuta të tëra. Pastaj vënë duart në xhepa dhe nisin të largohen. Ftohtë. Ndërsa ty, or mik, s’të pashë. Se, e di, ti ke punë të mëdha. Sepse më nxite dëshira lakmitare që edhe ti ta shihje këtë komedi. Nuk dihej kush vuante më tepër: njerëzit në skenë, apo shikuesit e mjerë. Jo, s’doja të dilja as unë nga shtëpia. Pse mbaroi kaq shpejt? Po fundja, ku do të shkoja? Një gotë çaji diku larg apo afër më priste…  Dhe jeta tej dukej aq blu nga nata e thellë, edhe dëshira e bakërt prej vjeshte sesi kthehej në një dimër të zbardhëlluar. Ndoshta mos prisnin të vinte Babagjyshi i Vitit të Ri me dhurata të çmuara? Pse jo. Se Babagjyshi sivjet ishte aq i shkurtër. Tmerr. Mjaft të shkurtër patjetër që e përsillte kaleidoskopi ynë këtë vit, Plakun e gjorë që bredh nëpër botë (Edhe nëpër Shqipëri! Edhe në Kosovë!) me stap në dorë e me thesin bosh në krahë. Dhe shikuesit papritur përzihen me aktorët duke ikur, si retë që zënë përgjysmë me një hënë aq të zbehtë. Net me hënë kaq hakmarrëse s’kam parë, or mik!

Po pse me tërheq kaq shumë teatri? Prej aktorëve, prej veprave të mëdha që luhen aty? Jo, edhe ata si të gjithë, tani luajnë çdo lloj vepre që u jepet. Nuk zgjedhin vet. Ata ikin dhe vijnë dhe… më ftohtë brenda e jashtë, s’janë më, po unë e kisha atë fat, se punova në kohën e tyre dhe me ta, i njoha nga afër, i pashë, por tani nuk i gjej më, edhe pse i kërkoj me ngulm. Pastaj më mbeten sytë ngujuar mbi fashën e dritës në platé, të cilin e ka zënë gjumi në prehër të zonjës së tij. Hajde peshk i freskët! Vërtet, i freskët! Po, nuk e sheh si lëviz? Eh, mor mik, edhe gruaja ime lëviz, por ç’e do, s’është më e freskët… Dreq o punë. Fasha e dritës ka ngrirë. Kështu, miku im, nisa të nxë më shumë, fillova të dua gjithçka në të gjitha skutat e teatrit, të famshmit, të ndryshëm nga njëri-tjetri, po edhe aq të ngjashëm!: Mjeshtër të skenave masive, kërkues brilantë detajesh, të puthur nga lirizmi, të prirë nga modernia, gjurmues të imtë karakteresh. Net të ngrira brenda në teatrin e makthit e të dhimbjes, ku shiten gështenja a misra të pjekur, ku aroma e bujkut vjen me tërsëllëm dhe përplaset me duhmën e luksit, nga duket sikur edhe hëna largohet e zemëruar prej fushës e pamatë të nderit. Ka prova? Ka, sigurisht. Ky rol nuk shkon. Personazhi është shumë i gjatë, mos ka ardhur ndonjë ministër? Jo? Mos e thuaj! As ai i kulturës? Mbylle buçen! Vër fre se do ta pësosh, budalla!

Eh, miku im! I pashë videot që më dërgove, edhe pse isha në teatër. Më mrekullon ideja e videove dhe e bashkoj me teatrin. Sidomos kur ka kukulla që tërheqin karrocat e fatit dhe s’di pse i bë bashkë, i mbreh me teatrin që më mërdhin dhe më ka mbetur në mend! Plakat e katit të tretë! Ka pak mirënjohje aty. Pensioni i plakave është i madh, shumë i madh. Skena e teatrit është e ftohtë, shumë e ftohtë! Ka kaq shumë rroga të mëdha! Ka vetëm jetë të vogla nëpër apartamente si ne të gjithë, po ato mobilie që kanë humbur aromën dhe ngjyrën, vuajtje prej ushqimeve si në videon tënde, veç kudo sikur e ndien se ka bjerrë një mirënjohje e dikurshme. Mos! Mos e thuaj! Kemi pasur mirënjohje ne? Ç’thoni? Nderim me të tepërt. Nënshtrim. Servilizëm. Pse, ka njeri dëm nga servilizmi? Dhe më vjen në mendje Kadri Roshi që gjuante peshk në Karavasta dhe përkëdhelte lejlekun kaçurrel, Kadri Roshi, ai burrë i gjatë e i thatë, me ata sy aq ledhatarë! Që shpesh i hidhte sytë nga plateja. Po ajo dritë që shëtiste herë pas here përmbi koka. Nuk mund të bëhesh i famshëm nga rastësia! Merr vesh. O këtu dhe gatitu, o në Karavasta! Po nuk rrinte dot pa luajtur në skenë, dhe thonë se e ngriti skenën me dhelprat dhe peshqit e lejlekët kaçurrelë në Karavasta. Atje ku vinin ngaherë Të Bukurat zonja e zonjusha që e donin teatrin dhe ledhatimin e syve… Ja, or mik, i lodhur nga krijimi dhe puna e ditës, i dhashë leje shpirtit dhe erdha në teatër, ku pashë Plakat e Katit të Tretë dhe videot e tua. Ky është ai që unë e gjej si  kronikë të përditshme. Mirupafshim! Pres të diskutoj me Ty për videot dhe për muzikën e ftohtë të teatrit në akullimën e sallës…

 Tiranë, më 08.01.2018