Dr. Paulin Marku

Ndryshimet e legjislacionit te vitit 1908 hapen një proces te gjate dhe reformues ne Stamboll qe përfshinte dhe elitën politike shqiptare. Pas shpalljes se Kushtetutës se vitit 1908, me një vendim të Këshillit të Posaçëm pranë Portës së Lartë, shpallet edhe amnisti e përgjithshme perandorake. Të gjithë ata që ishin të dënuar për veprimtari politike me burgosje për arsye politike apo te dënuar ne mungese pasi autoritetet nuk kishin arritur ti kapnin për shkak se gjendeshin ne arrati, si ne rastin e Ismail Qemalit kishin te drejte te rikthehen ne atdhe. Një nder ta, qe përfitonte dhe i linte e drejta për t’u rikthyer ne Shqipëri dhe për t’u angazhuar drejtpërdrejt me politike aktive ne vend ishte edhe Ismail Qemal Vlora. Deri ne shpalljen e këtij vendimi perandorak, ai e kishte te ndaluar te rikthehej ne viset shqiptare apo kudo tjetër brenda Perandorisë Osmane. Nëpërmjet faljes, dispozite ligjore qe ju jepte të drejtën që t’i riktheheshin të gjitha të drejtat civile dhe administrative dhe  përfituan edhe shqiptarët e larguar politikisht në emigrim. Disa krerë te zonës, si bejlerë dhe agallarë të Vlorës i drejtuan një telegram Ismail Qemalit, ku i kërkonin të rikthehej në vendlindje. Padyshim qe edhe Ismail Qemali e mirëpriti dhe dëshira e tij ishte e madhe për t’u rikthyer ne Shqipëri. Kjo mbështetje dhe interes i shfaqur haptazi ne sanxhakun e Vlore-Berat dhe ne te gjitha viset e tjera shqiptare, ngjalli një fare xhelozie dhe rivaliteti te hapur midis Syrja bej Vlorës. Po ashtu shqiptaret nuk mbështesnin as vëllain e Syrjait, Ferid Pasha, i cili deri ne gusht te vitit 1908 mbajti postin e larte ne hierarkinë e Perandorisë, Vezirit të Madh.

Krerët shqiptarë ishin të ndarë, disa synonin që nëpërmjet bashkëpunimit politik me xhonturqit të arrinin të fitonin të drejtat e mohuara ndër shekuj, dhe të tjerë që vepronin individualisht pa bashkëpunuar me Turqit e rinj.

Një kandidature e forte dhe qe mund te ishte nje opozitar i forte i xhonturqve, ishte kandidatura e Ismail Qemalit qe shfaqte rivalitet në elitën politike shqiptare dhe në radhët e Komitetit xhonturk. Ne dokumentin e vjeneze zyrtare, diplomati austro-hungarez në Vlorë, Kraus shprehej për eproret e tij, se, tri ditë para se të kthehej në Vlorë Ismail Qemali, ishte kthyer edhe Syrja bej Vlora për qëllime politike. Në relacion thuhej se kthimi i tij në vendlindje ishte që të vinte kandidaturën për deputet kundra kushëririt Ismail Qemal Vlora. Kraus pohonte se i rezultonte që S. Vlora po mbillte një frymë ndasie dhe kjo po jepte efekte të shpejta. Në vazhdim të opinionit rreth kushërinjve Vlora, ai shprehej se Syrjai do të bënte agjitacion kundër Ismail Qemalit në Stamboll dhe të ishte koherent me qarqet qeverisëse, ndërsa Eqremi do t’a mbante atë korrent në vazhdimësinë e ngjarjeve. Syrja bej Vlora shihej me sy të mirë nga ata, i cili gëzonte dhe mbështetjen e Portës së Lartë për shkak të postit shtetëror që mbante dhe falë marrëdhënieve familjare që i jepej si vëllai i ish Vezirit të Madh, Ferid Pasha. Këtë e pohonte dhe konsulli rus nga Janina, në letrën e  dërguar ambasadorit rus në Stamboll, ku shprehej, xhonturqit bënin përpjekje për të penguar zgjedhjen e Ismail Qemalit për deputet, në mënyrë që të favorizonin Syrja bej Vlorën pasi e shikonin më pranë politikës së tyre, Syrjain sesa Ismail Qemalin. Po ashtu, Isamil Qemali nuk konsiderohej si një përkrahës i madh i politikes Austro-Hungareze.

Po ashtu, në njoftimin e datës 30 shtator 1908 Vlonë, pohohet se Syrja bej Vlora nxitoi për të përshpejtuar situatën për të dalë deputet. Ai përdori mjetin e ndezjes së antagonizmit fetar që ndër shqiptarët gjithnjë bënte efekt, i cili me gjithë skemat e vëllazërimit midis muhamedanëve dhe ortodoksëve të këtushëm (Vlorës) pas përtëritjes së kushtetutës, ekziston akoma ma gjatë në të dy anët. Në opinionin e tij, diplomati shprehej se Syrjai do të bënte agjitacion anti-Ismail Qemalit në Stamboll, ndërsa Eqremi do t’a mbante atë korrent në vazhdimësinë e ngjarjeve.[1]

Syrjai konsiderohej si kandidat i mundshëm për te dale deputet ne vitit 1908 edhe fale  mundësisë që i jepej si vëllai ish (Vezirit te Madh), Ferid pasha si dhe në sajë të marrëdhënieve me pallatin mbretëror qe i kishte koherent me qarqet qeverisëse.[2] Syrjai dhe vëllezërit e tij, deri para pak kohësh konsideroheshin si mbështetës të zjarrtë të regjimit të vjetër, gjë që merrej për keq nga bashkëkombësit e tyre. Por nuk duhet harruar se qëndrimi kundër Pallatit mbretërorë dhe qeverisë së Stambollit, do të kishte pasoja jo vetëm në humbjen e posteve drejtuese të larta që ata mbanin dhe të mirë paguara nga Stambolli por edhe eksilimin e konfiskimin ose së pakut lanjen pas dore të çifligjeve të tyre të gjëra në sanxhakun e Beratit, ndoshta edhe gjëra të tjera më të dëmshme.

Diplomati austriak, shprehej se, Syrjau Beu ishte një mbrojtës i vendosur i unitetit dhe integritetit të Shqipërisë. Ndonëse Syrjai nuk u shpreh se e dëshironte fundin e Perandorisë por ai ishte shprehur para diplomatit austriak se “ në qoftë se ditët e Turqisë janë të numëruara, ai dëshironte që vetëm Austro-Hungaria të merrte në dorë fatet e Shqipërisë, pasi vetëm qeveria e saj do t’u siguronte shqiptarëve integritetin e tyre, kombëtarë dhe fetar”.[3]

Ndërsa, ne popull kandidatura e Syrja bej Vlora* konsiderohej e dobët përballë kushëririt te tij, I. Qemali. Ky i fundit gëzonte respekt nga bejlerët, cifligët dhe mbarë populli i zonës.  Sipas dokumentit, Vj 18-6-617, Vlonë, më 17 shtator 1908, NO. 42,diplomati Klaus pohonte se,arritja e Syrja beut në Vlorë për të vendosur kandidaturën nuk u prit me ndonjë mbështetje të gjërë, jo më shumë se 10 veta thuhet në dokument. Nëpërmjet të biri të tij, Eqrem beu u kishte dërguar letra të gjithë agallarëve të qytetit ku lindi dhe atyre në Kaninë, mytesarifit të Beratit, Azis pashë Vrionit  dhe mitropolitit ortodoks që  ta përkrahnin kandidaturën e tij, por letra nuk u prit fort mirë.[4]Ndërsa Ismail Qemali u prit nga 39 notabilet (paria e zonës) e Vlorës të cilët nuk e takuan aspak Syrja bej Vlorën. Ne këto rrethana te vaktë mbështetëse ne popull, dashur e padashur, ishte i detyruar të hiqte dorë nga sigurimi i një mandati për deputet nga në vendlindja ose te pranonte humbjen qe pritej te ishte e thelle përballë kushëririt te tij, Ismail Qemali. Por Syrjaja edhe pse beri te gjithë fushatën përgatitore për te dalë kandidat ne zgjedhjet parlamentare te vitit 1908, u tregua i zgjuar dhe hoqi dorë me nder ne momentin e fundit dhe hapi lajmin se ai do të reflektonte për mandatin në rast se I. Qemali nuk do ta pranonte mandatin e tij.[5]  Referuar dokumentit, Vj 18-6-616, Vlonë, më 16 shtator 1908, NO. 41,Diplomati Austro-Hungarez përshkruante fushatën politike dhe strukturat organizative ne Kazanë e Vlorës, te cilat ishin te ndarë në 9 rrethe zgjedhjesh dhe popullata kishte shfaqur interes për pjesëmarrje ne zgjedhje. Kandidaturat e mundshme që përfliteshin ishin Ismail Qemal bej Vlora, Syreja bej Vlora dhe Ymer pashë Vrioni[6] por me i mbështeturi dhe qe gëzonte reputacion ne zone ishte Ismail Qemali. Zgjedhjet u zhvilluan në data të ndryshme gjatë muajve nëntor-dhjetor të vitit 1908. Një pjesë e mirë e shqiptarëve mbështeste programin elektoral të partisë ”Bashkim e Përparim” me kandidatët xhonturq. Rolin kryesorë në zgjedhjet e vitit 1908 e patën xhonturqit dhe për këtë arsye kryesisht u zgjodhën deputetë kandidatë të listës ”Bashkim e Përparim”, apo ata kandidat të mbështetur nga xhonturqit si dhe ndonjë subjekt politik që gëzonte reputacion në popull. Krahas fitores së thellë të listave xhonturke, u bë e mundur që të hynin në parlament përfaqësues me kombësi të ndryshme, përfshirë shumë deputetë nga katër vilajetet, Kosovë, Shkodër, Manastir e Janinë[7], kryesisht ishin bejlerë, hoxhallarë dhe njerëz me influence te madhe ne zone. Ajo qe evidentohet ne dokumente është se vetëm një pakice e vogël e përfaqësuesve nga krahinat shqiptare, nga ku mund te veçoj deputetet si, Ismail Qemali*, Hasan Prishtina, Nexhip Draga, Shahin Kolonja etj…, përfaqësonin forcat patriotike shqiptare[8], të cilët shfaqen hapur kundërshtitë ndaj politikës xhonturke dhe u rreshtuan në krahun e opozitës parlamentare dhe mbronin interesat kombëtare.

[1]Vj. 18-6-619, NO 48/res, Vlonë, më 30 shtator 1908, f. 51.

[2]Vj. 18-6-619, NO 48/res, Vlonë, më 30 shtator 1908, f. 52.

[3]Vj. 18-6-619, NO 48/res, Vlonë, më 30 shtator 1908, f. 53.

*Syrja bej Vlora, Ish Drejtor i Përgjithshëm i Tatimeve Indirekte në Stamboll,kishte tre vëllezër me pozita të larta në Stamboll dhe me marrëdhënie të mira me Pallatin Mbretëror,  nga të cilët njëri vëlla Ferid Pasha ishte ish Vezir i Madh, Neshat pasha, Nemik beu.

[4]Vj. 18-6-617, NO 42, Vlonë, më 17 shtator 1908, f. 46

[5]Vj. 18-6-617, NO 42, Vlonë, më 17 shtator 1908, f. 47.

[6]Vj. 18-6-616, NO 41, Vlonë, më 16 shtator 1908, f. 44.

[7]Historia e Perandorisë Osmane…, f. 552-553.  

* Në zgjedhjet parlamentare të 1908 në sanxhakun Berat-Vlorë dolën këto rezultate: Ismail Qemali Vlora (57 vota), Azis pashë Vlora (52 vota), Ymer pashë Vrioni (33 vota), Nushat be Vrioni (3 vota), Hajredin afeni Cakrani (3 vota). Dy të parët u zgjodhën deputet. Për më tepër shih: AIH, Vj, 18-6-625, nr. 76, f. 67-69. Vlonë, më 24/11/ 1908.   

[8] Historia e Shqipërisë…, Vëllimi II, f. 426-427. Po ashtu në Historia e Popullit Shqiptar…, f. 397.

Krijimi i komisionit qeverisës për reformat në viset shqiptare

Dr. Paulin Marku/

Në vitin 1912 situata në viset shqiptare paraqitej e vështirë. Arsyet ishin te ndryshme, si politike, ekonomike dhe gjeopolitike. Perandoria Osmane se bashku me kabinetin e qeverise xhonturke ishte vene ne lëvizje për te ndërmarrë disa reforma ne shuarjen e pakënaqësive dhe uljen e tensionit ne popullate. Trupat diplomatike italiane, kishin marrë njoftim nga ministri i Jashtëm i Italisë San Giuliano për gjendjen e rënduar në vilajetet shqiptare. Nëpërmjet telegramin të 12 shkurtit 1912, San Giuliano u kishte dërguar ambasadave të Londrës, Parisit, Petersburgut dhe legatave të Cetinës, Sofjes, Beogradit se situata në Shqipëri konsiderohet pak a shumë e pasigurte. Arsyet e ngritjes se Komisionit ishin për te pare nga afër gjendjen ne terren dhe për te qetësuar situatën si dhe për vendosjen e rendit dhe qetësisë. Qeveria miratoi ngritjen e një grupi pune për te analizuar gjendjen ne Rumeli, përfshirë viset shqiptare, te cilat shfaqnin trazira dhe rebelime te ndryshme. Kështu, ne shkurt te vitit 1912, Ministri i Brendshëm, Haxhi Adil beu udhëhoqi komisionin, se bashku me ekspert te fushave te ndryshme.Në telegramin e datës 12 prill 1912 diplomati italian, Labia-s pohonte se “komisioni gjithkund ku ka shkuar ka bërë të njëjtat premtime të cilat janë pritur shumë ftohtë nga ana e popullatës”, madje në ndonjë vend ka gjetur protesta kundër. Gjatë takimeve ministri, Haxhi Adil Beu iu premtoi shqiptarëve për fillimin e punimeve publike në: hekurudha; rrugë; ura; porte; bonifikime; reforma në taksa; reforma ligjore si hapjen e disa shkollave, etj… .Në një takim të Hasan Prishtinës me konsullin Austro-Hungarez në Selanik, i kishte shprehur se sundimi i ashpër xhonturk shfaqet kudo në viset shqiptare dhe nuk besonte që kjo qeveri do t’i vinte në jetë kërkesat e shqiptarëve, ndaj së shpejti do të shpërthejë një tjetër revoltë.Edhe diplomati shqiptarë Ismail Qemali e ndiqte me shumë kujdes lëvizjen shqiptare dhe udhëtimin e ministrit Haxhi Adil Beu. Në një takim që kishte zhvilluar me diplomatin italian Pompeo Aloisi, Ismail Qemali i kishte kërkuar ndihmë qeverisë së tij dhe ishte shprehur se nuk kam besim në reformat e ministrit të Brendshëm, përkundrazi revoltat kanë shpërthyer pas udhëtimit të këtij komisioni.Korrespondenti i gazetës “The Times”, James Bourchier pohonte se, shqiptaret kanë ngelur disa herë të zhgënjyer nga premtimet e qeverisë. Ata po veprojnë me të njëjtën mënyrë si vitet e tjera qe nëpërmjet kërcënimeve dhe presioneve te përfitojnë nga qeveria, pretendimet e tyre qe iu bëhen padrejtësisht.Shqiptarët në pranverë të vitit 1912 dhe reagimi i fqinjëve ballkanikRebelimet e armatosura sporadike i paraprinë lëvizjes kryengritëse që shpërtheu në Kosovë që duhej të përshkallëzohej edhe në viset tjera shqiptare siç ishte rënë dakord në mbledhjen e Taksimit. Në betejat e ashpra që u pasua në kryengritje kryesisht veçohet: forca të shumta ushtarake turke; mungesa në armatime e municione për shqiptarët; qëndrimi kundra i Fuqive të Mëdha ndaj kësaj kryengritjeje; aspiratat ekspansioniste të vendeve Ballkanike, Serbia, Mali i Zi dhe Greqia që prisnin momentin e përshtatshëm të përfitonin ndaj situatës së trazuar që po përjetonte Perandoria Osmane për t’iu sulur tokave shqiptare.Mali i Zi u distancua nga lëvizja kryengritëse në Kosovë dhe vëzhgonte situatën duke ndjekur me kujdes çdo veprim të krerëve të Malësisë së Madhe. Qeveria serbe manovronte e nëndheshme për te shtrire influencën dhe për te krijuar lidhjet ne interes te saj. Ajo nuk e informoi Cetinën për fillimin dhe zhvillimin e bisedimeve me Bullgarinë, te cilat u finalizuan me nënshkrimin e aleancës mes palesh. Afrimi i Beogradit me Cetinën nuk ishte i lehtë për shkak të ambicieve dhe epërsive që kishin ndaj njëra-tjetrës dhe i shfaqnin hapur synimet e tyre ekspansioniste territoriale. Por përpara agresionit nacionalist xhonturk u lidhën në Aleancë, të mbështetura në fshehtësi dhe nga Rusia për të përzënë turqit nga territoret evropiane dhe për të përfituar territore duke u zgjeruar në viset e banuara nga shqiptarët.Iniciativa e Serbisë, Bullgarisë, Greqisë dhe e Malit të Zi për formimin e Aleancës Ballkanike, me ndihmën aktive edhe të agjentëve diplomatikë rus, ishte kambanë alarmi për të ardhmen politike të perandorisë Osmane. Ndikimi i diplomacisë cariste, ndonëse nuk ishte për fillimin e luftës në atë moment, ajo e përkrahte nismën e lidhjes së aktit. Aleanca kishte objektiv kryesorë luftën kundër Perandorisë Osmane dhe ndarjen e zotërimit në Ballkan.Shqiptarët të gjendur para vështirësive të mëdha me disa faktor kundra, vështirësi të mëdha ekonomike, mungesë ne armatime e municione, faktori ndërkombëtare ishte kundër kryengritjeve te armatosura, përsëri nuk u dorëzuan dhe nuk hoqën dore ndaj kauzës së tyre ne interes te Shqipërisë. Ata ia arritën qëllimit duke fituar beteja të ndryshme në kryengritjen e Pranverës së 1912-ës, fatkeqësisht lëvizja nuk u shtri në të gjitha trojet shqiptare por u kushtëzuan në pjesën veri-lindore shqiptare. Pavarësisht të gjithave kjo kryengritje pati suksesin e saj për shkak të parashtrimit të kërkesave të kuvendit të Junikut që nënkuptonte jetësimin e autonomisë së Shqipërisë brenda katër vilajeteve. Këto ngjarje i dërguan një sinjal të fortë Perandorisë Osmane, Fuqive të Mëdha dhe shqetësuan shtetet Ballkanike. Po ashtu, u preokupua edhe Rusia e Franca. Vendet fqinjë ballkanike nuk pranonin asnjë kombinim politik të Portës së Lartë për aprovimin e parashtruar nga shqiptarët për autonomi e Shqipërisë.Qëndrimi i shqiptarëve ndaj marrëveshjes së gushtit 1912 dhe roli i Malit të ZiNë gusht të vitit 1912 qeveria e Stambollit pranoi 12 prej 14 kërkesave të shqiptarëve. Dy prej pikave të marrëveshjes që qeveria iu refuzoi shqiptarëve ishin: a) kthimi i armëve; b) nxjerrja e qeverive xhonturke para gjyqit. Diplomacia ruse nuk i mbështeste lëshimet e Stambollit, dhe i kërkoi Portës së Lartë kufizim të lëshimeve ndaj shqiptarëve dhe privilegjet të shtrihen edhe tek kombësitë e tjera. Kishte edhe disa prej krerëve si: Riza Beun, Bajram Currin, Isa Boletinin dhe Idris Seferin që nuk e pranuan marrëveshjen e pjesshme të gushtit të 1912-ës. Por me ndërmjetësimin pajtues të Hasan Prishtinës ata u binden të pranojnë marrëveshjen. Ftesa e Hasan Prishtinës për shpërndarjen e popullsisë u respektua nga kryengritësit në vilajetin e Kosovës dhe nga pjesa dërmuese e krerëve drejtues në vilajetin e Manastirit dhe të Janinës. Ndërsa krerë të zonave të vilajetit të Shkodrës, sidomos ata të Malësisë së Madhe dhe të Mirditës nuk e respektuan këtë vendim. Pasi përfundoi kryengritja në Kosovë dhe filluan bisedimet me Stambollin, në vilajetin e Shkodrës u tentua me çdo mënyrë që lëvizja të rindizet përsëri, falë edhe nxitjes së madhe të qarqeve malazeze. Interesi i Malit te Zi ishte qe Porta e Larte te kishte sa me shume përplasje brenda dhe jashtë Perandorisë. Ndaj, dhe kërkonte me çdo kusht për të masivizuar kryengritjen shqiptare.Këtë e pohonin edhe autoritet austro-hungareze që akuzonin Malin e Zi se prej gushtit të vitit 1912 e në vazhdim, ishte nxitësi vazhdueshëm i malësorëve katolikë. Raporti i konsullit austro-hungarez, Zambaur dërguar kontin Berchtold përshkruan gjendjen e katolikëve të Mbishkodrës dhe rrezikun e propagandës malazeze. Diplomati Zambaur pohonte: “zgjedha turke është bërë e papranueshme dhe shpresat e fundit janë të drejtuara tek Austro-Hungaria, dhe se njerëzit e mençur vazhdojnë të shpërfillin ndërhyrjen e Malit të Zi”. Ne vazhdim te raportit, ai pohonte propaganda malazeze shfaqej dukshëm në zonat e Malësisë së Madhe. Në fund të gushtit të vitit 1912, Nikolla kishte propozuar një takim të “niveleve të Larta” me përfaqësues të lëvizjes shqiptare. Por Ismail Qemali ishte i bindur se shpëtimi i Shqipërisë nuk mund të merrej me mend në një bashkim veprimesh me shtetet ballkanike, pasi diheshin planet e aleatëve Ballkanik lidhur me të ardhmen e Shqipërisë.Krajl Nikolla kërkoi të bashkëpunojë edhe me Preng Bib Dodën duke i bërë oferta personale dhe alternativë për të ardhmen e autonomisë së Shqipërisë, me kusht që Shkodra t’i bashkohej Malit të Zi. Kjo kërkesë ishte refuzuar kategorikisht nga princi i Mirditës, Preng Bib Doda. Ministri i Jashtëm i Italisë, San Giulianno dhe kolegu austriak Berchtold ndanin të njëjtin mendim për Shkodrën. Sipas tyre, Shkodra përfaqësonte një interes të madh për të gjithë shqiptarët, por ju rezultonte e vështirë që të mbrohet kundër mbështetjes së Rusisë në favor të Malit të Zi. Austro-Hungaria dhe Italia edhe pse rivale me njëra tjetrën, ato filluan që të lidhin objektivat e tyre më lëvizje shqiptare në interes të shtrirjes së influencës në Ballkan.Qëndrimi thuajse neutral që mbajti Mali i Zi ndaj Kryengritjes së shqiptarëve deri ne gusht 1912, ndryshoi qasje pas kësaj periudhe dhe vihet re se politika malazeze investohej për bashkëpunim me drejtues shqiptare dhe përpiqej t’i te nxiste malësorët ne rebelime kunder autoriteteve te Stambollit. Për shqiptaret ne këtë periudhe ishte e rëndësishme te gjendni arme e municione per bashkëkombësit po aq e rëndësishme ishte qe ti sillnin ne viset shqiptare. Mali i Zi ishte pik kyqe për futjen e armatimeve nëpërmjet territorit malazez. Ndaj, shpesh here, krerë te ndryshem shqiptare iu drejtuan për te marr leje për depërtimin e armeve nëpërmjet territorit malazez.Nga fundi i gushtit 1912, të nxitur dhe nga propaganda e qeverisë së Malit të Zi, krerë te ndryshëm shqiptare, kërkonin bashkëpunimin me shqiptarët e tjerë, duke synuar me çdo kusht që të rindezët kryengritja kundër Perandorisë Osmane. Ftesës se Hasan Prishtinës për shpërndarje të kryengritjes iu përgjigjën pozitivisht dhe e respektuan krerët drejtues të vilajetit të Kosovës, dhe nga pjesa dërrmuese e krerëve të vilajetit të Manastirit dhe Janinës. Por, kjo kërkesë e Hasan Prishtinës nuk u respektua nga drejtues të kryengritjes të vilajetit të Shkodrës, kryesisht u kundërshtua në Malësi të Madhe dhe në Mirditë. Gjendja ne këto krahina u përkeqësua dhe shpërthyen rebelimet të armatosura kundër-osmane. Ato u organizuan nga drejtuesit e Hotit, Grudës, Dukagjinit, Zadrimës, Kallmetit, Mirditës e të shumë zonave të tjera shqiptare. Krerët kryengritës kishin për qëllim që të largonin prej andej forcat ushtarake dhe nëpunësit osmanë.Shqiptaret përballë Aleancës Ballkanike dhe qëndrimi i Fuqive të MëdhaNdonëse nga njëra anë luftonin kundër forcave turke, nga ana tjetër kishin për qëllim mbrojtjen e tërësisë së territoreve shqiptare nga pushtuesit serb, malazez, grek e bullgar. Pra, shqiptaret gjendeshin përballë sfidave te mëdha dhe po rrezikonin shume, nga njëra ana synohej autonomia e Shqipërisë, ndërsa nga ana tjetër ruajtja dhe mbrojtja e territoreve shqiptare Rreziku ishte dhe me i madh sepse as Fuqitë e Mëdha nuk mbështesnin kryengritjet e shqiptareve dhe kishin deklaruar publikisht se mbështesnin ruajtjen e Status-Quosë.Ndërkohë qe dhe Serbia, Mali i Zi e Greqi, e kërcënonin hapur Portën e Lartë. Ato kërkonin me çdo kusht që të finalizonin me sukses objektivat e vjetra për copëtimin e trojeve shqiptare. Porta e Lartë e shihte shumë pranë rrezikun e aleatëve Ballkanik, të mbështetura në fshehtësi nga Rusia për të përzënë turqit nga territori Evropian.Austro-Hungaria dhe Rusia ishin të shqetësuara për situatën në Ballkan. Në një komunikim të datës 23 shtator 1912, ministri i Jashtëm Berchtold udhëzonte diplomatin e tij Von Giesl në Cetinë, se Vjena mbështeste ruajtjen e paqes në Perandorinë Osmane. Ministri Berchtold rekomandonte Gieslin që të veprojë ashtu siç ka vepruar kolegu i tij rus, që të flasë në mënyrë miqësore dhe me vendosmëri, si me Mbretin Nikolla ashtu edhe me qeverinë mbretërore në mbështetje të ruajtjes së qetësisë. Austro-Hungaria dhe Rusia nuk e përjashtuan mundësi e një ndërhyrje ushtarake për të mënjanuar konfliktet por frika se ky veprim mund t’i hidhte në luftë të drejt për drejtë, edhe pse të papërgatitura për një përballje të mundshme, bëri që ata të frenohen dhe të shohin për një zgjidhje tjetër. Kështu, në tetor të vitit 1912, Rusia bashkëpunoi me kundërshtaren e saj Austro-Hungarinë për të paralajmëruar vendet Ballkanike, në emër të Fuqive të Mëdha, se modifikimet që do t’i bëheshin integritetit territorial të Perandorisë Osmane nuk do të njiheshin. Dy Perandoritë u shprehen se ishte në interes të përbashkët dhe mbështesnin ruajtjen e Status-Quosë. Por aleatët ballkanik nuk e respektuan notën austro-ruse që i paralajmëronte të ruanin paqen dhe të respektonin status quo-në, dhe i shpallën luftë Perandorisë Osmane. Ne këto rrethana, më 6 tetor 1912, Mali i Zi nënshkroi një akt formal aleance me Serbinë, që pas pak ditësh vendet e Aleancës Ballkanike do të fillonin sulmet kundër armatës turke që ishte e dobësuar dhe e ndarë në dyshe. Armata e Lindjes vepronte në Trakë, ndërsa ajo e Perëndimit vepronte në viset shqiptare e maqedonase.Shpërthimi i Luftës Ballkanike dhe sfidat e shqiptarëve I pari që veproi ishte Mali i Zi, që me 8 tetor 1912, i mbështetur nga Aleanca Ballkanike, i shpalli luftë Perandorisë Osmane. Sipas Jasha Tomiç, malazezët nuk patën oficerë të mirë-përgatitur ashtu si shtetet e tjera, e as armë moderne të kohës e municione të mjaftueshme për luftë. Ushtarët malazez ishin më të paktë në numër në muajin tetor 1912 në krahasim me ata osman në Shkodër. Megjithatë, malazezët sulmuan të parët trupat osmane në kufi dhe zhvilluan betejave të ashpra duke arritur të pushtojnë fortesën e Tuzit dhe zbritën në drejtim të fushës së Shtojit e të Vrakës me pikësynim Shkodrën. Pak ditë më vonë, më 17 tetor 1912 Serbia e Bullgaria deklaruan pjesëmarrjen e tyre në luftë, dhe një ditë më pas koalicionit të shteteve ballkanike iu bashkuan edhe Greqia. Ushtritë ballkanike kapërcyen kufijtë e Perandorisë Osmane dhe korparmatat osmane të Selanikut, Manastirit, Shkupit dhe ato në Shkodër, Janinë, Strumë, Plevlje, Pejë dhe në Thesali, lëshuan terren dhe bënë rezistencë.Lufta Ballkanike i gjeti shqiptarët jashtë radhëve të frontit ballkanik, pa një marrëveshje me ta dhe në luftën të hapur kundër Perandorisë Osmane. Sulmi i aleatëve ballkanik për ndarjen e territoreve iu shkaktoi probleme të mëdha krerëve shqiptarë duke iu rrezikuar pushtimi apo e keqja më e vogël ishte aneksimi i tokave shqiptare. Drejtues shqiptarë me besime religjioze të ndryshme, ishin të bashkuar në një qëllim të vetëm, në interes të të ardhmes së Shqipërisë. Ata jo vetëm që mobilizoheshin për përballje të vazhdueshme me trupat e Perandorisë Osmane por u organizuan edhe kundër ushtrive të Aleancës Ballkanike. Komitetet shqiptare vijuan veprimtarinë brenda dhe jashtë vendi. Krerët shqiptar mbanin kontakte të vazhdueshme me bashkëkombësit në emigracion nga ku u formuan disa komitete, nëpër shtete të ndryshme për të ardhur në mbrojtje të tokave shqiptare. Paria shqiptare përpiqej të shfrytëzonte çdo rrethanë të krijuar gjatë Luftës Ballkanike dhe nga konfliktet e kundërshtitë midis Fuqive të Mëdha për të realizuar qëllimin e përbashkët të çështjes Kombëtare, atë të krijimit të Shtetit të pavarur shqiptarë. Ismail Qemali, si një politikan dhe diplomat vizionar, e kuptoi fort mire rrezikun qe i kanosej Shqipërisë, dhe e konsideronte te domosdoshme te bëheshin veprime sa me te shpejta, e te vendosnin për te mbrojtur çështjen shqiptare me fillimin e luftës ballkanike.Shqiptaret zhvilluan beteja dhe luftëra të ashpra shekullore në interes të Çështjes Kombëtare dhe shpeshherë u gjenden përballë sfidave te vështira, një nder përballjet më të vështira historike i përket vitit 1912. Pra, mund te veçohen, Porta e Larte ishte e tronditur nga sulmet qe po i bëheshin, lufta ballkanike qe kishte shpërthyer dhe vendet fqinje prisnin te përfitonin territore ne dem te tokave shqiptare, si dhe vështirësitë e shumta qe përballeshin Fuqitë e Mëdha. Por sidoqoftë, e drejta e një populli te shtypur triumfoi, dhe më 28 nëntor 1912 shpallën Pavarësinë e Shqipërisë. Ne kujtimet e tij, Ismail Qemali pohohet, “shqiptaret nuk gjeten mirëkuptimin ne rrethet qeveritare turke, dhe pati ardhur koha qe ne te marrim masa për shpëtimin tone”.