Paulin Marku – Dielli

Zgjedhjet parlamentare të 11 majit 2025

May 27, 2025 by s p

Dr. Paulin Marku/

Shqipëria është një vend i rëndësishme në Ballkan dhe me marrëdhënie të hershme me Evropën për arsye strategjike e gjeopolitike, ekonomike dhe social-kulturore. Synimi dhe orientimi i shqiptarëve ka qenë Euro-Atlantik dhe është përpjekur të ndikoj pozitivisht për bashkëpunim në relacione ndërkombëtare. Në pikëpamje historike kemi bashkëpunuar me Evropën ndër shekuj me princër e mbretër, me papatin e Vatikanit, me qeveri të ndryshme. Regjimi komunist, pasi vendosi diktaturën, izoloi vendin dhe ndërpreu marrëdhëniet me Evropën perëndimore dhe me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në kohën e ndryshimit të sistemit, nga komunizmi në pseudo-pluralizëm, në fillimet e viteve 1990-të intelektualët shqiptar, studentët, të mbështetur edhe nga masa popullore, e rrezuan sistemin diktatorial dhe objektivi i tyre ishte që Shqipëria të ketë vizion Perëndimor dhe slogani kryesor ishte: “E duam Shqipërinë si e gjithë Evropa”. Edhe pse shqiptarëve iu premtua nga drejtuesit politik që Shqipëria do të jetë sa më parë pjesë e Bashkimit Evropian (BE), kanë kaluar më shumë se tre dekada dhe fatkeqësisht ende jemi jashtë BE. Partia Socialiste, me kryeministër z. Edi Rama, ka 12 vite në pushtet që qeveris vendin dhe vijon të premtojë atë që ishte premtuar kur u përmbys komunizmi. Gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet e 11 majit 2025, vijonte të kërkonte votën e popullit me sloganin elektoral “më jepni votën dhe brenda 2030 ju shpijmë në BE”. Gjatë qeverisjes së z. Rama, vendi është përfshirë mes skandalesh të ndryshme, si: kanabizimi i vendit, vjedhje të fondeve publike, lidhje të politikës me krimin e organizuar, etj…Për këto ngjarje të rënda janë arrestuar ish-ministra, deputet e kryetar bashkie e drejtues politik. Një pjesë e mirë e stafit të z. Rama gjenden pas hekurave apo kanë kryer dënimin si në rastin e ministrit të Brendshëm.

Nëse do të bëjmë një analizë për të vlerësuar qeverisjen e z. Rama për këto 12 vite do të shohim se gjatë qeverisjes së tij mbjellja dhe kultivimi i kanabisit ka përshkruar vendit. Vrasjet dhe krimi i organizuar është një fenomen që shqetëson shoqërinë shqiptare dhe pasiguria për jetën është problem serioz për Shtetin Shqiptar. Grupet mafioze kriminale, kryejnë vrasje, natën për hënë dhe ditën për diell, në rrugë, në ambiente publike, e kudo iu jepet mundësia, në disa raste duke shkaktuar humbje jete edhe për persona të pafajshëm, pa kursyer gra e fëmijë. Ajo që është edhe më shqetësuese, është fakti se këto ngjarje në shumicën e rasteve mbesin pa autor.

Fenomeni i vjedhjeve të fondeve publike dhe i tenderave të ndryshme, qofshin qendror e vendor, i kanë shkaktuar dëme të mëdha shqiptarëve. Për këto abuzime financiare janë dënuar e arrestuar personazhe të rëndësishëm të politikës dhe pranë kabinetit të z. Rama, si: ish-ministra, deputet e kryetar bashkish. Rasti i arrestimit të ministrit të Brendshëm, ministrit të Shëndetësisë, krye-bashkiakut të Tiranës, etj…për vjedhje të fondeve publike është një dëm i madh ekonomik e social që i bëhet shqiptarëve. Ndërkohë që pensionistët kanë një pension të ulët e nuk përballojnë dot shpenzimet për minimumin jetik (ilaçe, drita, ujë, ushqim e veshmbathje) ndërkohë nga ana tjetër vidhen me miliarda leke nga xhepat e taksapaguesve për check-up, onkologjik, inceneratorë 4D dhe me abuzime të shumta me kosto teje të larta në infrastrukturën rrugore. Mjafton të kujtojmë rastin se çfarë ndodhte me hemodializën në spitalin e onkologjikut të Tiranës kur pacientët nuk kishin ilaçe për të kuruar sëmundjen që po ju merrte jetën dita ditës.

Po ashtu, jetesa në Shqipëri është e papërballueshme. Sot një çift i sapo martuar e ka shumë të vështire të sigurojë një banesë dhe të garantojë të ardhmen e fëmijëve të tij. Gjatë qeverisë së z. Rama kemi një dyndje largimesh nga Shqipëria. Kjo hemorragji largimesh ka shkaktuar rënien e numrit të nxënësve në shkolla dhe të studentëve për t’u regjistruar në universitete. Shkollat po kthehen në klasa kolektive dhe disa departamente në universitete janë mbyllur për mungesë të regjistrimeve. Në Shqipëri e ardhmja e një të diplomuari varet nga politika, aty ku tesera e partisë dhe militantizmi partiak, vlen më shumë se një diplomë universitare.

Sot, Shqipëria është më e zbrazur, vendi jonë është drejt shpopullimit me kryeministrin, Rama. Vendi po vuan nga mungesa e profesionistëve dhe e fuqisë punëtorë, të cilët janë larguar masivisht për shkak të politikave të gabuar dhe centralizimit të pushtetit në një grusht njerëzisht ku vendosin për gjithkënd dhe për gjithçka. Politizimi i administratës dhe kapja e pushtetit nga qeveria ka shkaktuar presion psikologjik, frikë dhe kërcënim për vendin e punës. Me keqardhje të madhe e pohoj, se, fatkeqësisht vendi jonë është vjedhur nga politikanët e korruptuar ku shpesh herë pyes vetën, “sa vend i pasur paskemi qenë që të vidhet kaq shumë, dhe ende ka për të vjedhur në Shqipërinë tonë të bukur”. Sikur të mos mjaftonin këto që cituam në shkrim, e shumë arsye të tjera, përsëri, Partia Socialiste arriti të merrte mandatin e katër, me 83 deputet, me një premtim të ripërsëritur për më shumë se tre dekada, më jepni votën, “Do t’ju çojmë në BE”. Ky rezultat i zgjedhjeve të 11 majit është një numër i frikshëm dhe përqendron pushtetin absolut në duart e z. Rama.

Ky është një realitet i hidhur për një popull të vuajtur, të vjedhur e të larguar nga vendlindja për shkak të keqqeverisjes. Për fat të keq, gjithçka varet nga politika, kontrollohet nga qeveria dhe administrohet nga të dërguarit e partisë nëpër rrethe për të shtypur liritë dhe të drejtat e një populli. Mund të thuhet se jemi shumë pranë shpalljes së një forme të një regjimi diktatorial, ku Partia-Shtet në Shqipëri kontrollon gjithkënd dhe gjithçka, përfshirë edhe grupet kriminale sipas interesave politike.

Populli shqiptar e përmbysi regjim diktatorial para 30 vitesh për të sjellë pluralizëm por faktet flasin se politika e ka marrë peng popullin dhe centralizimi i pushtetit për të kontrolluar, kudo e këdo është evident në çdo cep të Shqipërisë. Regjimi ka ndërruar formë, por jo përmbajtje, ka ndërruar drejtues pushteti, por jo mendësi autokratike. Do ta mbyllja këtë shkrim me një thënie të At Zef Pllumit i cili shprehej:“Liria ashtë një dhuratë që Zoti ia ka dhanë njeriut, por diktatura ia ka grabit”.

Vështrim kronologjik rreth librit “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, të autorit Dr. Paulin Marku

July 6, 2024 by s p

Hamid Alaj

New York/

Hedhja në dritë apo zbardhja e dokumentave arkivorë, të ç’farëdo qofshin ato, si historike, diplomatite, arkeologjike, etnografike, historiografike, fetare, gjuhësore dhe jo vetëm, lëshojnë rrezet e veta për ndriçimin sa më shumë të historisë së një kombi dhe në veçanti të një shteti, ashtu sikur dielli lëshon rrezet e veta për driçimin e planetit tonë.

Çdo dokument i degëve të cekura në rreshtat e sipër është më se i nevojshëm të njihemi me mardhëniet e një shteti me një shtet tjetër, të njihemi me luftrat në mes dy shteteve, me diplomacin në mes shteteve dhe qeverive të shteteve në përgjithësi, të cilat hyjnë në punë për të njohur sa më shumë historin e shteti, në këtë aspekt të shtetit tonë shqiptarë.

Në përgjithësi dokumentat arkivore të zbardhura për historiografin e shtetit shqiptarë radhiten në periudha të ndryshme kohore e deri në ditët e sotit dhe do të radhitën edhe në ditët në vijim. Studimi i historisë dhe degëve të tjera shkencore rreth shqiptarëve dhe për shtetin amë Shqipërin është prioritet dhe detyrë që çdo studiues i ç’farëdo dege shkencore t’i përkasë duhet ta ketë për detyra që të vjelë, hulumtojë dhe kërkojë në arkivat shtetrore brenda shtetit amë por edhe në arkivat e shteteve tjera, duke gjurmuar arkiv më arkiv, në mënyrë që historiografia e shtetit dhe popullit shqiptarë të ndriçojë dhe të pasurohet sa më shumë që të jetë e mundur me ngjarje dhe fakte shkencore-historike. Një gjë të tillë e bëri Dr. Paulin Marku në librin e tij “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, të sistemuar deri më tani në një vëllim (Vëll. I.).

Kur kontaktova për herë të parë me librin “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, Vëll. I, të autorit Dr. Paulin Marku, më shtyri t’i thellohem leximit dhe t’i kushtoj një vëmendje pak më shumë se disa librave të tjerë nga se vetë titulli i librit len të mendosh në atë mënyrë duke e ditur se ka të bëjë me dokumente arkivore diplomatike në mes shtetit amë Shqipërisë dhe atij fqinjë të Italisë. Puna e Dr. Paulinit në këtë libër mendoj se ka të bëjë me një punë dhe vullnet të qartë të zbardhjes së këtyre dokumentave arkivore në mes dy shteteve Shqipërisë dhe Italisë. Edhe pse libri zbardhë një periudhë kohore disa mujore (janar-qershor) të vitit 1912, vit të cilin shteti shqiptar shpalli pavarësin e vet, këto dokumenta bëjnë fjalë në periudhën para shpalljes së pavarësis.

Libri i Dr. Paulin Markut “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, Vëll. I., është një përpjekje modeste për të hedhur dritë mbi zbulimin e këtyre dokumentave, të cilat nuk kanë qenë të sistemuara deri më tani në një vëllim të tillë, siç e bëri mendja e ndritur dora e artë e Dr. Paulinit. Gjithsesi, zbardhja e kësaj faze historike të këtyre dokumentave diplomatike italiane për historinë e shqiptarëve, do të mbetën sot e kësaj dite një bazë e fuqishme e ndiçimit të këtyre dokumentave arkivorë që studimi dhe hulumtimi i tyre nga Dr. Paulin Marku përbëjnë një obligim shkencorë të tij. Materiali i këtij vëllimi është mjaft i pasur në të dhëna historike, të cilat sjellin të njohuri me vlerë për historiografin shqiptare, duke e plotësuar me të dhëna dokumentare italiane gjë që bënë të mundur të hidhet dritë mbi zhvillimin politik të vendit për periudhën kohore gjashtë mujore janarë-qershor të vitit 1912, periudhë kjo e shoqëruar me ngjarje mbi Kryengritjen e Pergjithshme të atij viti (1912) që shënon ndarjen përfundimtare të shqiptarëve nga Perandoria Osmane.

Vëllimi “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, Vëll. I, i autorit Dr. Paulin Marku, përmbledhur sipas arkivave italiane është një burim dhe një plotësim i çmuar që i shtohet materialeve arkivore të kësaj gjinie të botuara kohëve të fundit, i cili vëllim lidhet ngusht me zbardhjen e mëtejme të njohurive mbi historinë e shqiptarëve në bazë të dokumentave përkatëse. Libri ka një numër të madh dokumentesh, që ka karakterizuar autorin, duke shfletuar dokumentacionin përkatës, që ka gjetur dhe konsultuar në arkiva të ndryshme italiane, për ngjarjet e kohës që ai i ka kushtuar. Dokumentet e botuara në këtë vëllim janë të rangjëve të ndryshme. Kemi të bëjmë me dokumenta ku jipen informacione për takime të ndryshme të udhëheqësve kryengritës shqiptarë. Sa më shumë që thellohej në leximin e këtij libri, në brendin e tij lexuesi hasën në shumë dokumenta ku bëjnë fjalë lidhjet dhe kontaktet e vazhdueshme të disa krerëve shqiptarë si: Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Bibë Doda etj., me kancelarit e huaja. Në këtë seri dokumentash gjenden të dhënë të rëndësishme rreth mënyrës dhe organizimit të njoftimit të krerëve shqiptarë nga konsuj të ndryshëm evropian, për situatën e vendit të tyre të cilët vazhdimisht kërkonin ndihmë financiare e armatim për kryengritje të pëgjithshme kundër pushtuesit osman.

Studimi dhe sistemimi i këtyre dokumentave në përgjithësi mbëtetet në një bazë të gjërë burimore siç janë arkivat shtetrore italiane. Në këtë llibër janë grumbulluar dokomente si bie fjala: telegrame, raporte, informacione etj., ku qeveria italiane e asaj kohe u dërgonte, konsujve, zavendëskonsujve, ambasadorëve italian në shtetet fqinje, legatave italiane, Ministrisë së Jashtme Italiane etj., ku u bëhej me dije për gjendjen e krijuar në shtetin shqiptarë. Këto dokumente bukur mirë diti t’i sistemojë në një vëllim (Vëll. I.) mendja e ndritur dhe dora e artë e Dr. Paulin Markut. Ky libër me gjithë këto vjelje dokumentesh përbën një bukuri të pafundme dhe histori të shumta në veten e vet, që u kanë mbijetuar viteve të pa botuara deri më tani. Ato me pak vëmendje të zgjojnë kurreshtje për të vazhduar edhe më tej në hulumtime dhe sistemime të dokumentave të tillë, jo vetëm në arkivat italiane, siç ka bërë Dr. Paulini por edhe në arkivat e shteteve tjera evropiane, gjë që nuk mungon, por a duhet më të bëhet në këtë fushë besoj se po, sepse dokumentet e tilla nuk mund të sistemohen në një vëllim apo dy vëllime, në një libër apo një broshurë, dhe do ishte mirë që edhe studiues të tjerë të ndiqnin rrugën e Dr. Paulinit. Kjo nuk do të thotë se është bërë pak në këtë fushë, por nënkupton se sa më shumë ta njohësh dhe t’i njohësh arkivat e shteteve tjera pa shmangur ato shqiptare, aq më shumë thellohesh në njohjen e historiografisë shqiptare dhe pastaj nuk e ke lehtë të shkëputesh prej saj.

Telegramet, informacionet, raportet, të gjitha këto ishin të dërguara nga qendra të ndryshme evropiane dhe ballkanike, si bie fjala nga: Sofia, Roma, Beogradi, Cetina, Korfuzi, Athina, Shkodra, Fiume (Rijeka), Tivari, Parisi, Londra, Viena. Pastaj kemi telegram nga konsullata italiane në Kajro, dërguar ministrit të jashtëm italian, informacion i zvendëskonsullit italian në Tivar dërguar të ngarkuarit me punë në Cetinë, dhe shumë telegrame dhe informacione të tjera dërguar ambasadorëve, konsjve, zavendëskonsujve, Ministrisë së Jashtme Italiane, legatave etj., ku bukur mirë diti si vjelë dhe sistemoj në këtë libër Dr. Paulin Marku.

Libri i Dr. Paulin Markut “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, Vëll. I., ka rëndësin e vet në fushën e zbulimit të dokumentacioneve arkivore e cila qëndron edhe mbi faktin se këto dokumente arkivore vijnë tashmë për studiuesit e historisë si të plota në gjuhën shqipe të përzgjedhura, përkthyera dhe të përgaditura për botin nga Dr. Paulini, të cilat përbëjnë një ndihmesë të madhe, ku jo të gjithë studiuesit e interesuar mund të kenë hulumtuar në arkivat italiane dhe mund të kenë qasje kaq të rëndësishme që hedhin dritë për një periudhë vendimtare të historiografis shqiptare. Gjatë përkthimit të dokumenteve nga gjuha italiane autori i librit ka pasur parasysh që t’i qëndrojë besnik dhe sa më afër tekstit origjinal. Pastaj, renditja e dokumenteve është bërë sipas kriterit kronologjik në përputhje me brendin e tekstit.

Këto dokumente gjithashtu do të krijojnë mundësi që studiuesit e mirëfilltë duke përdorur metoda të ndryshme krahasimtare të mund të gjejnë të përbashkëtat dhe dallimet në mes burimeve arkivore shqiptare dhe atyre italiane, gjë që bën të mundur gjetjen e të vërtetave historike të zhvillimit të ngjarjeve në territoret shqiptare. Këto të dhëna dokumentare do të jenë në shërbim të studiuesve të historisë shqiptare, pra të fushës së historisë dhe shkencave të tjera që do të bënte me të njohur historiografin shqiptare, njohjen e zhvillimive politike, gjeostrategjike, ekonomike dhe ushtarake. Prandaj, lirisht mund të themi se Dr. Paulini me botimin dhe daljen në dritë të këtyre dokumenteve arkivore italiane ka dhënë një kontribut të rëndësishëm për shkencën e historisë, sidomos për historin e shqiptarëve të asaj periudhe. Ashtu siç shprehet vet edhe autori i librit Dr. Paulin Marku se: “Dokumentet e huaja na japin mundësin të shohim në brendësi politikën e një shteti dhe të hulumtojmë në mënyrë të detajuar qëndrimin politiko-diplomatik ndaj ngjarjeve dhe fenomeneve tjera” të asaj periudhe që i përkasin dokumentet në fjalë, bën që studiuesit e mirëfilltë ta kenë këtë libër si manuel udhëzues për njohuri më të thella të ngjarjeve kohore edhe pse janë botuar dokunente të ndryshme nga arkivat shqiptare dhe të huaja po jo nga ato italiane.

Materiali i këtij vëllimi është mbështetur në arkivat burimore italiane që zënë një vend të rëndësishëm në këtë punim e cila ka shërbyer dhe ka bërë të mundur për të arritur në konkluzione më të sakta të vjeljes së tyre dhe zbardhjes së mëtejshme të serisë së dokumenteve arkivore mbi historin e popullit dhe shtetit shqiptar në përgjithësi.

Libri i tiulluar “Dokumente Diplomatike Italiane për Historinë e Shqiptarëve (1912)”, Vëll. I., i autorit Dr. Paulin Marku, është vërtetë një libër shumë interesant dhe më interesant është kur lexuesi e merr në dorë dhe e lexon me vëmendje dhe në mendjen e tij i bën një analizë kronike, atëherë të duket shumë interesent nga falkti që të habit me durimin dhe këmbënguljen e autorit për të hulumtuar, zbuluar, evidentuar dhe sistemuar një arsenal të tërë dokumentesh arkivore italiane në të mirë dhe për të pasuruar fondet e tilla dokumentesh mbi historiografin shqiptare.

Autori i librit ka bërë një punë të mirë në shfetimin e dokumenteve në përgjithësi si bie fjala: telegramëve, raporteve e informacioneve të ndryshme duke u dhënë vendin e duhur gjatë renditjes së materialit për botim në një vëllim të veçantë. Autori mendoj se ka bërë punë të mirë duke hedhur në dritë një botim me shumë rëndësi siç janë hulumtimi dhe sistemimi i dokumentave italiane për historiografin shqiptare që sigurisht se edhe ai vetë ka hasur në vështirësi të ndryshme gjatë hulumtimit, sepse puna e tillë ka nevojë për durim, kujdes dhe kohë të mjaftueshme për të zbardhur diçka me rëndësi siç ka bërë Dr. Paulin Marku.

Dr. Paulin Marku me grumbullimin dhe botimin e këtyre dokumenteve, që nuk janë të pakta, në një vëllim të veçantë i ka dhënë mundësi të gjithëve që të lexojnë një libër shumë interesant të dalur nga arkivat italiane, dhe njiherit duhet lavdëruar për punën e bërë dhe guximin për të ndëmarrë një iniciativ dhe punë të tillë. Autorin e këtij libri në radhë të parë duhet përgëzuar për veprën e dhënë me kaqë rëndësi për historiografin shqiptare, por edhe për vullnetin e tij për punë, hulumtim të thelluar, durim mahnitës gjatë punës, përkushtim të jashtëzakonshëm të aftësisë profesionale gjatë punës hulumtuese dhe kërkuese, të një njeriu me karakter të vendosur për të çuar në fund punën e nisur deri në botimin e pëgjithshëm të librit.

Autori i këtyre rreshtave me përzemërsi e falenderon autorin e librit Dr. Paulin Markun për veprën që na botoi, njiherit urojmë suksese edhe në jetë dhe në daljen në dritë edhe të shumë veprave tjera nga dora dhe mendjea e ndritur e tij.

New York 5 Korrik 2024

See insights and ads

Create Ad

All reactions:

SHQIPTARËT NGA EGJIPTI MBËSHTESNIN PUBLIKISHT KANDIDATËT SHQIPTARË PËR DEPUTETË

August 28, 2023 by s p

Dr.Paulin Marku

Në arkivin historik-diplomatik të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Italisë, gjenden materiale të shumta arkivore të rëndësishme që hedhin dritë për historinë e popullit shqiptar dhe rreth ngjarjeve në trojet shqiptare. Diplomacia italiane i ndiqte me interes zhvillimet në Ballkan. Rendësi të veçantë i kushtonin edhe ngjarjeve të shqiptarëve dhe këtë e dëshmojnë letër këmbimet e diplomatëve ku gjenden informacione të bollshme për situatën e brendshme politike, ekonomike, shoqërore e kulturore.

Hulumtimi i materialeve arkivore italiane, dëshmon se trajtimi i çështjes shqiptare dhe faktori shqiptar, brenda dhe jashtë trojeve, ishte pjesë e rëndësishme e kancelarive diplomatike dhe informonin Romën zyrtare për zhvillimet në rajon.
Po aq të rëndësishme në këto dokumente janë edhe marrëdhëniet e shqiptarëve me bashkëkombësit në emigracion dhe bashkëpunimi i krerëve shqiptar për interesa të çështjes kombëtare shqiptare. Populli shqiptar shquhet si ndër popujt më të vjetër të Evropës dhe nga ana tjetër si populli që ka emigruar ndër shekuj për shkak të ngjarjeve historike dhe rrethanave të kohës, por kurrë nuk i kanë humbur lidhjet dhe interesin për vendlindje. Arsyet e emigrimit të shqiptarëve ndër shekuj janë të ndryshme, ku mund të rendisim disa prej tyre, si për arsye të pushtimit të vendit, për arsye politike, mos bindje ndaj regjimi, arsye ekonomike, si dhe për shkollim e mirëqenie sociale për një jetë më të mirë, etj… Shqiptarët e mërgatës kanë dëshmuar vazhdimisht se kanë lidhje të forta me atdheun dhe se, janë të gatshëm të kontribuojnë nga cilido vend ku jetojnë e punojnë për të ruajtur vlerat kombëtare, zhvillimin e arsimit, kulturës dhe të traditës e shumë kontribute atdhetare si në rast fatkeqësie natyrore etj… Po ashtu, me interes parësor janë ndjekur zhvillimet politike, ekonomike e shoqërore. Këto veçori pozitive dëshmohen mëse miri nëse bëjmë kërkime nëpër dokumente, gazeta, revista, ditar e burime të ndryshme të kohës. Shqiptarët janë popull shumë i lidhur me vendlindjen dhe mjaft i interesuar për situatën në përgjithësi, përfshirë zhvillimet politike. Është për t’u vlerësuar se shqiptarët në diasporë, gjithmonë janë gjendur të gatshëm për të mbrojtur çështjen kombëtare shqiptare dhe nuk hezitonin të organizojnë takime me përfaqësues të lartë shtetëror, mitingje e protesta duke luajtur rolin e ambasadorit të kombit në emigracion gjatë dekadave të ndryshme.

Zgjedhjet parlamentare në trojet shqiptare janë ndjekur gjithmonë me interes nga shqiptarët në emigracion, të cilët shprehnin mbështetjen e tyre me letra e telegrame të shumta për përfaqësuesit politik. Ata kishin përzgjedhur një liste me emrat e kandidatëve për deputet, si njerëzit që duhet të përfaqësonin popullin shqiptar në parlament, bashkangjitur me listën shumë emërore ishte shkruar edhe motivacioni i mbështetjes ndaj kandidatit të preferuar. Nëpërmjet një letre dashamirëse, iu kërkonin bashkëkombësve që kishin mundësi dhe të drejte vote që t’i jepnin votëbesimin e tyre vetëm atyre kandidatëve që ishin në listë. Letra e hartuar nga shqiptaret e diasporës së Egjiptit ishte firmosur prej secilit prej tyre në fund të telegramit. Edhe pse gjendeshin larg në mërgim, ata përpiqeshin të shprehnin opinionin e tyre politik dhe ishin optimist se kërkesa e hartuar prej tyre do të mbështetej nga votuesit shqiptar për në parlamentin e Stambollit.

Diaspora pretendonte se duke patur një listë të përbashkët me kandidat shqiptar për deputet, të cilët përfaqësonin krahina të ndryshme, zëri i tyre do të ishte një zë i fortë në mbrojtje të bashkëkombësve për interesa kombëtare shqiptare. Ata kishin përzgjedhur në listë për deputet emra të njohur të elitës politike shqiptare për zgjedhjet e vitit 1912 për në parlamentin e Stambollit dhe i konsideronin këto zgjedhje vendimtare për të ardhmen e Shqipërisë. Në dokumentet diplomatike të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Italisë evidentohet se situata në fillim të vitit 1912 ishte mjaft shqetësuese. Xhonturqit që kishin qeverisur për më shumë se tre vite, ata ishin edhe drejtuesit e institucioneve përkatëse që merreshin me organizimin e mbarëvajtjen e procesit zgjedhor për vitin 1912. Kështu, xhonturqit ishin përqendruar me çdo kusht që të fitonin shumicën parlamentare dhe të zgjidheshin përfaqësues shqiptar vetëm ata që të dilnin nga lista e tyre, komiteti “Bashkim e Përparim”. Materialet e shumta që diplomatët italianë dërgonin për Romen zyrtare rezulton se gjendja në territoret shqiptare paraqitej e tensionuar dhe organizimet ballkanike ishin në një fazë të ndërlikuar për shkak të zhvillimeve gjeopolitike. Në dokumente arkivore diplomatike evidentohet se mërgata shqiptare ishte e interesuar për gjithçka ndodhte në vendlindje dhe shprehte gatishmëri për bashkëpunim. Prandaj zgjedhjet politike konsideroheshin të rëndësishme për të ardhmen e vendit. Gjatë muajve të parë të vitit 1912, fushata politike bëhej gjithnjë e më e fortë midis listës xhonturke (pjesë e listës xhonturke ishin edhe kandidatë shqiptarë) dhe kandidatëve për deputet shqiptarë që nuk ishin në listën e Komitetit “Bashkim e Përparim”. Mbështetja e diasporës ishte për disa figura të njohura të elitës politike të kohës, të cilët synonin se një përfaqësim i deputeteve shqiptar në parlament do të ishte një mundësi e mire për t’ju dhenë zgjidhjeje kërkesave të bashkëkombësve në mënyrë institucionale. Shqiptarët rezident në Egjipt me miratimin edhe të atyre që ishin rezident në Nicë shprehnin mbështetje publike për kandidat për deputet për të përfaqësuar bashkëkombësit në zgjedhjet parlamentare të vitit 1912. Në dokumentin që do t’ju paraqesim me poshtë të plotë, kuptohet qartë mbështesnin kandidatet për deputet personalitete të njohura shqiptare, shpjegonin arsyen e mbështetjes për secilin kandidat që propozonin dhe ju drejtonin mbarë popullit shqiptar. Në fund të dokumentit gjenden emrat e të gjithë atyre që kishin propozuar dhe firmosur materialin, dërguar popullit shqiptar për zgjedhjet që do të mbaheshin në pranverë të vitit 1912.

Dokumenti mban datën 30 mars 1912, “Documentazione Storico Diplomatico-Archivio Ministero degli Affari Esteri, Roma, Affari Politici AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 674, Telegram, Nr. 165, img. 8080, 8081, 8082, 8083, 8084”. Dokumenti është dërguar nga diplomati italian, Labia për ministrin e Jashtëm të Italisë, San Giuliano mbi shpalljen elektorale dhe mbështetjen nga shqiptaret e Egjiptit. Diplomati italian i shkruante: “Zoti Ministër, kam nderin t’iu dërgoj këtu bashkangjitur Shkëlqesisë Tuaj, të përkthyer, kopjen e shpalljes elektorale, bërë nga shqiptarët rezident në Egjipt dhe e miratuar nga ata që janë rezident në Nicë, në të cilën paraqiten të gjithë emrat e kandidatëve shqiptarë për zgjedhjet e ardhshme politike në Turqi, si dhe të atyre që kanë krijuar Komitetin e Agjitacionit me qendër në Egjipt”.

Me poshtë do të paraqesim dokumentin e plotë, të përzgjedhur, përkthyer e përgatitur për botim “Dokumente diplomatike italiane për historinë e shqiptareve”.

Dokumenti

“ Vëllezër shqiptarë!

Ne bijtë e Shqipërisë që gjendemi në tokën e Egjiptit, ju lutemi juve, vëllezërve tanë që të lexoni me vëmendje këto që po ju themi këtu:

Që kur u shpall liria në Perandorinë Osmane, të gjitha kombësitë e tjera kanë parë përmirësime të mëdha ose të vogla nga ana e qeverisë. Ne që kemi derdhur gjakun tonë për këtë liri dhe për atdheun tonë, jo vetëm që nuk kemi pasur asnjë përmirësim por, përkundrazi, mund të thuhet se gjendja jonë është përkeqësuar. Është e tepërt t’iu themi nga, dhe si kanë lindur të këqijat e ndodhura në tokën tonë, të këqija që të paktën i detyrohen faktit se deputetet tonë në parlament nuk kanë qenë të aftë për mandatin e besuar dhe as kompakt e të bashkuar me idenë që të punojnë për të mirën e Shqipërisë.

Kështu, meqenëse erdhi koha e rizgjedhjes së deputetëve të rinj, ju lutemi dhe ju rekomandojmë, në emër të nderit tuaj dhe për të mirën e kombit tonë, të mos mbështesni në asnjë mënyrë personat që do ju paraqiten nga Komiteti Xhonturk i Selanikut edhe nëse këta persona do të jenë të argjendtë apo të artë, pasi siç e dini mirë Komiteti i Selanikut ka qenë shkaku për të cilën Shqipëria është mbytur në gjak dhe Perandoria është rrezikuar.

Ju lutemi dhe ju rekomandojmë sërish, në emër të nderit tuaj shqiptar, të zgjidhni dhe të dërgoni në parlamentin e ri zotërinjtë, emrat e të cilëve po ju paraqesim këtu ngjitur:

Ju guximtarët e njohur të Shkodrës, Lezhës, Tuzit, Mirditës, ju guximtarët e Pukës dhe Kelmendit, ju sokolat malësorë, ju lutemi të dëgjoni zërin tonë dhe të votoni si deputet, Shkëlqesinë e Tij, Xhelal Beun, dhëndër i Sulltanit dhe burrë fisnik, Basri Beun deputet i Dibrës, guximtar dhe orator i zgjuar si dhe një të krishterë që të jetë burrë i zgjuar;

Ju burrat e Durrësit, Tiranës dhe Krujës e ju të rinjtë e Kavajës, ju lutemi të bëni të mundurën për të rizgjedhur deputet Shkëlqesinë e Tij Esat Pashë Toptanin.

Ju shqiptarët e Shkupit, dhe Kyprulisëdhe ju burrat e Kaçanikut dhe të Kumanovës ju lutemi që të votoni për Shkëlqesinë e tij Nexhip Bej Draga dhe për zotin Hoxhë Said Efendi, burrë i ndershëm dhe i drejtë;

Ju burrat e Prishtinës, Mitrovicës, Vuçiternës, Gjilanit, Preshevës dhe të Novi Pazarit ju lutemi të zgjidhni deputet Shkëlqesinë e tij Hasan Bej Prishtina, që i ka dhënë një emër të mirë të gjithë Shqipërisë; Shkëlqesinë e Tij Fuad Pasha, inteligjent dhe serioz si dhe Shkëlqesinë e Tij, ish valiun e Selanikut Ali Danishi Bej;

Ju shqiptarët e Senicësdhe Kolashinit votoni Hasan Muhedin Efendi, deputet i larguar;

Ju patriotët e Prizrenit dhe ju guximtarët e Kalkandilit, Gostivarit, Lumës dhe të gjithë që jeni në rrethinat e Tetovës ju lutemi të zgjidhni si deputetin tuaj shërbyesin e Zotit, Hoxhë Sherif Efendi, Shkëlqesinë e tij Ali Fevzi Pasha dhe Shkëlqesinë e Tij, Nexhip Bej Draga ish deputet i Shkupit;

Ju shqiptarët e Pejës, Gjakovës, Gucisë dhe Plavës zgjidhni Shkëlqesinë e Tij, Ali Hajdar Beun, ish deputet, zotin Ahmet Hamdi Efendi nga Tergovishte e Mehmet Pashën guximtar nga Kalkandili;

Ju burrat e Manastirit dhe ju shqiptarët e Prilepit, Kushovës, Florinës, Kërçovës, Ohrit dhe Strugës, ju të rinjtë e Deberciazgjidhni Shkëlqesinë e Tij, Tefik Bej Topçi kajmekam.

Ju luanët e dy Dibrave, të Matit dhe të dy Rekave zgjidhni Shkëlqesinë e Tij, Basri Beun ish deputet i juaj, guximtari që nderoi të gjithë Shqipërinë dhe burrin fisnik e të njohur Strazimiri Zade Ismail Haki Effendi.

Ju të Elbasanit që jeni në qendër të Shqipërisë, ju të Peqinit, Shpatit,Gorësdhe Mokrës, ju shqiptarët e Kosturit dhe Bilishtit ju lutemi të na nderoni duke dërguar në parlament bashkë me Shkëlqesinë e tij doktor Haki Beun guximtar i njohur dhe një të krishterë patriot dhe inteligjent;

Ju shqiptarët e Janinës që jeni balli i Shqipërisë, ju të Ajdonatit, të Mecovës, të Konicës dhe Leskovikut ju lutemi të zgjidhni zotin Serri Bejuz ish Merkez, kajmekam i Selanikut;

Ju guximtarët e Gjirokastrës, Tepelenës, Kurveleshit, Delvinës, Libohovës, Voshtimes të dërgoni sërish në parlament Shkëlqesinë e Tij, Myfit Beun, si dhe një të krishterë që të jetë i zgjuar, guximtar dhe patriot shqiptar;

Ju guximtarët e Beratit, Fierit, Vlorës, Kaninës, Dukatit, Tomorricës, Skraparit e ju burrat e Mallakastrës e Muzakës rizgjidhni deputet të ndershmin dhe të zgjuarin Shkëlqesinë e tij Ismail Qemal Beun dhe fisnikun Shkëlqesinë e Tij, Aziz Pashë Vrionin.

Vëllezër shqiptarë!

Duke dërguar në parlamentin e Perandorisë këto zotërinjtë do t’i bënit jo vetëm një nder të madh Shqipërisë dhe kombit tonë por do t’i bënit gjithashtu një të mirë të madhe Perandorisë pasi këta zotërinjtë përveçse janë të zotët dhe të aftë që të punojnë për të mirën e Shqipërisë dhe të popullsisë saj, do të shpëtojnë në të njëjtën kohë Perandorinë nga rreziku në të cilin e kanë futur anëtarët e Komitetit Xhonturk të Selanikut.

Nga toka e Egjiptit – Shkurt 1912 –

Firmosur nga: D.Adhamidhi Bej nga Frashëri, Avokat Adhamidhi nga Frashëri, J. Armodhi nga Opari, Irak Avgjeri nga Delvina, Gaq. Basuri nga Gjirokastra, Mehmet Cuberi nga Gjirokastra, N. B. Damo nga Opari, Vangjel Djello nga Korça, Dh. Djello nga Korça, Feizi Bej Dishnica nga Korça, Eftem Dine nga Vithkuqi, Spiro Dine nga Vithkuqi, Koço Donato nga Përmeti, Leon Donato nga Përmeti, Nikolla Doka nga Gjirokastra, Ibrahim Terhati nga Kurveleshi, Ramadam Mit’hati nga Kurveleshi, Milto Gode nga Korça, Gj. Germenli nga Korça, A. Germenli nga Korça, Hif Gode nga Korça, Refik Guri nga Gjirokastra, Ismail Haki Efendi nga Manastiri, Osman Hasani nga Korça, Daut Hajredini nga Delvina, Kahreman Ibrahimi nga Delvina, Llambi Qiriako nga Përmeti, Petro Kostandini nga Korça, Llambi Koto nga Korça, S. Kolea nga Berati, Kr. Kamanaqi nga Korça, J. Kalapeci nga Korça, I. Kalapeci nga Korça, S. Kena nga Përmeti, I. Ligari nga Korça,

D. Ligari nga Korça, V. Liogari nga Korça, Gaq. Leonilla nga Himara, Vas. Maka nga Narta, D. Meria nga Korça, C.E. Mitko nga Korça, D.E. Mitko nga Korça, G.G. Mitko nga Korça, A. Nalcaja nga Korça, L. Naci nga Dardha, Todi Nikola nga Korça, Kr. Nikolla nga Korça, L. Nevosela nga Përmeti, Arq. Opari nga Opari, Mustafa Orhan nga Voskopoja, Th. Papakostantini nga Opari, B. Panaistidhis nga Grapshi, Malio Suleimani nga Picari, Mustafa Beu nga Sh. Premetia, Ath. Taseko nga Korça, V. Thomaidis nga Grapshi, Milto Terzi nga Opari, Veisel Talin nga Ajdonati, Petro Tole nga Përmeti, D. Tolko nga Korça, Petro Tornie nga Korça, Sinan Zeneli nga Kurveleshi, Kr. Xexo (Giegio) nga Korça, Al. Ginvan nga Elbasani, J. Vruho nga Berati, D. Vruho nga Berati”.

N. B. (Lexojeni ju dhe dërgojani të tjerëve që ta lexojnë)

“Documentazione Storico Diplomatico-Archivio Ministero degli Affari Esteri, Roma, Affari Politici AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 674, Telegram, Nr. 165, img. 8080, 8081, 8082, 8083, 8084”. AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 674, dokumenti është në pesë faqe me numrin e serisë jpg. 8080. 8081. 8082. 8083. 8084

QEVERIA RAMA KAP GJITHÇKA, DO TË KONTROLLOJË EDHE KËRKIMIN SHKENCOR

May 29, 2023 by s p

Dr. Paulin Marku/

Mbyllja e Akademisë së Studimeve Albanologjike është një dëshmi e qartë se rrenjët e komunizmit po rigjenerohen në Shqipëri. Në vend që studiuesit shkencorë të kenë mbeshtetje financiare, investime në fushën e kërkimit shkencor, projekte të sponsorizuara nga qeveria, infrastrukturë për të lehtësuar punën që të jenë sa më komod, etj. , sot arrihet në vendimin ekstrem të mbylljes së një institucioni elitar të Albanologjisë në Shqipëri.

Ndjej keqardhje të madhe kur kolegët e nderuar me shpenzimet personale udhëtojnë për të bërë kërkime, për të botuar në revista Ndërkombëtare, për të marrë pjesë në konferenca shkencore, workshop, e shumë shpenzime të tjera.

Pa llogaritur librat, udhëtime, shpenzime per ushqim dhe fjetje kur janë në aktivitete ndërkombëtare. Mbaj mend kur u morën zyrat me urdhër të Qeverisë Rama, për t’ia kaluar Ministrisë së Integrimit (e cila sot nuk ekziston si ministri) dhe studiuesit u nxorën nga zyrat me afat kohor disa orësh.

Askujt nuk i interesonte se ku do të punonin këta kërkues shkencorë që u nxorën nga godina pa iu gjetur një sistemim tjetër, mjaftonte të zbatohet urdhëri i qeverisë Rama.

Edhe ato pak zyra që ASA kishte, të cilat ishin të pamjaftueshme sepse punonjësit shkencore ishin tre, katër, apo edhe pesë veta në një zyrë, pa marrë në konsideratë se këto ambiente ishin pa sistem ngrohje e ftohje, të pamjaftueshme për të gjithë punonjësit shkencor duhet që në mënyrë urgjente të linin zyrat dhe të largoheshin brenda pak orësh.

Mbaj mend që kur vinte dimri ambientet ishin akull dhe nganjëherë duhej me patjetër që të ndiznin një ngrohëse për të thyer të ftohtin, dhe sapo ndiznim ngrohjen, binte automati i godinës. Nuk po flas për air të kondicionuar se është problem tjetër.

Dhe sot, sikur të mos mjaftonin të gjitha këto probleme që përmenda më lart, e shumë e shumë të tjera, kërkohet mbyllja e Akademisë së Studimeve Albanologjike. Te vjetrit dikur thonin ” o Zot mbaj dorën”. Ndërsa, unë sot do të shtoja “Zot mbaj dorën dhe mos t’ia japë mendja Kryeministrit Edi Rama të vetëshpallet Mbret i Shqipërisë”.

Në mbështetje të kolegëve të Akademisë së Studimeve Albanologjike,

Me keqardhje të madhe për situatën në vendin tim,

Dr. Paulin Marku

DEKLARATË PËR SHTYP

Senati i Akademisë së Studimeve Albanologjike

Tiranë, më 27.05.2023

Senati i Akademisë së Studimeve Albanologjike u mblodh sot me urgjencë për të diskutuar raportin përfundimtar të Ministrisë së Arsimit dhe Sportit “Mbi kontrollin e pajtueshmërisë së veprimtarisë së Akademisë së Studimeve Albanologjike me aktet ligjore dhe nënligjore në fuqi” i datës 25.05.2023, i cili rekomandon mbylljen e veprimtarisë së këtij institucioni si institucion i arsimit të lartë të llojit “Akademi”. Veç kësaj, nga dita e djeshme ka qarkulluar në media një formë e Projektvendimit të Këshillit të Ministrave “Për Mbylljen e Veprimtarisë së Akademisë së Studimeve Albanologjike dhe Riorganizmin e Njësive kryesore të saj”. Për sa më sipër, Senati i Akademisë së Studimeve Albanologjike, pas mbledhjes së sotme doli me një deklaratë për shtyp ku sqarohet se Projektvendimi për Mbylljen e Veprimtarisë së Akademisë së Studimeve Albanologjike dhe Riorganizminn e Njësive kryesore të saj shkakton sa më poshtë:

1. Shkelet ligji për Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor në Shqipëri, duke krijuar precedentin e rrezikshëm të mbylljes së pabazuar të një Institucioni Publik të Arsimit të Lartë dhe Kërkimit Shkencor dhe për më tepër sot, të së vetmes Akademi Albanologjike. Konkretisht ASA nuk është njoftuar për këtë Projektvendim, dhe së dyti, sipas Ligjit për Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor në Shqipëri, është Senati i ASA-s, i vetmi institucion që duhet të shprehet për fatin juridik të ASA-s. Deklarojmë se Senati vijimisht si dhe sot, është shprehur dhe shprehet kundër mbylljes së ASA-s.

2. Mbyllja e ASA-s shkakton pushimin e mbi 45 marrëveshjeve ndërkombëtare, ku ky institucion është palë si IAL, dhe asnjë institucion tjetër nuk ka tagër t’i mbartë.

3. Shuhen Institutet duke i shndërruar ato në njësi kërkimore, që sipas nenit 19 të ligjit për Akademinë e Shkencave, janë ose njësi dyvjeçare ose afatgjata, pra me kohë të kufizuar.

4. Vendosjen nën kontroll të dijes akademike në lëmejt e albanologjisë, pasiqë struktura organizative e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (ASHSH), është krejtësisht e centralizuar në duar të Kryesisë së Akademisë së Shkencave.

5. Ndërpret karrierën e afro 100 studiueve, pasiqë Ligji për Akademinë e Shkencave, nr. 53, 2019 nuk parashikon në asnjë klauzolë as procedurën e punësimit në Akademinë e Shkencave, e jo më vijimin e karrierës akademike.

6. Ndërpret studimet doktorale të studentëve pranë ASA-s.

7. Referimi te neni 19, është i pabazë kur bëhet me propozim nga MAS, pasi ky nen nuk parashikon të merret si referencë ligjore nga një institucion jashtë Akademisë së Shkencave.

Sa më sipër, konstatojmë se ky Projektvendim shkel rëndë Ligjin nr. 80, për Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor në Shqipëri, si dhe vetë Ligjin për Akademinë e Shkencave, nr. 53, 2019. Shkel parimet e lirisë akademike, shkakton një akt të rëndë antikombëtar duke shuar Akademinë e Studimeve Albanologjike e bashkë me to dhe institutet pjesë përbërëse të saj.

Senati i Akademisë së Studimeve Albanologjike

Qëndrimi i deputetëve shqiptarë në Parlamentin e Stambollit për çështjen shqiptare dhe sfidat për Pavarësinë e Shqipërisë

April 3, 2023 by s p

Një kujtesë historike kur deputetë shqiptarë 115-vite më parë kërkonin votën e sovranit për të mbrojtur interesat kombëtare në Parlament në Stamboll, ndërsa deputetët sot kërkojnë votën e popullit për të mbrojtur interesat personale e familjare në Parlamentin e Shqipërisë.

Dr. Paulin Marku/

Në vitin 1908 ndodhen ndryshime të rëndësishme në Perandorinë Osmane. Ashtu si turqit edhe popujt me kombësi të ndryshme nën sundim perandorak, përfshirë edhe 4-vilajetet me shumicë shqiptare e mirëpriten shpalljen e kushtetutës dhe zgjedhjet parlamentare të vitit 1908 si dhe amnistinë politike. Kushtetuta perandorake ishte shpallur tre dekada më parë por ajo nuk ishte zbatur. Në vitin 1908 u shpall zyrtarisht aplikimi i kushtetutës, ndryshimet e legjislacionit, amnistitë politike, hapjen e fushatës elektorale dhe zgjedhjet parlamentare. Studimi do të trajtojë qasjen e qeverisë xhonturke dhe qëndrimin e disa prej deputetëve shqiptarë në seancat parlamentare 1908-1912. Fushata elektorale dhe qasja elitës politike, ndiqej me interes nga diplomacia e huaj dhe nga fqinjët ballkanik. Komiteti “Bashkim e Përparim” apo siç njihet edhe ndryshe me emrin lëvizja xhonturke zhvilloi takime në të gjithë perandorinë dhe shikohej si zgjedhja e duhur për të sjellë ndryshimet e shumëpritura. Fale programit politik dhe premtimeve të shumta, mori mbështetje të madhe në popull dhe fitoi shumicën parlamentare. Pjese e listës që kandiduan me siglën xhonturke apo të mbështetur drejt për drejt prej tyre për mandatin e deputetit ishin dhe disa deputet shqiptar. Ndryshimet kushtetuese dhe platforma politike xhonturke në vitin 1908 u mirëprit dhe mori mbështetje të gjerë. Shqiptarët mirëpriten ndryshimet për fakti se shqiptarëve iu lindi e drejta të votonin dhe të votoheshin për ne parlamentin e Stambollit. Po në gusht të vitit 1908, u shpall amnisti e përgjithshme për të burgosurit politik dhe të dënuarit në mungese për veprimtarinë e tyre politike. Nder shqiptarët që përfituan nga amnistia ishin, Ismail Qemali, Ibrahim Temo, Dervish Hima, etj,,, . Shqiptarët i mbështetën anëtaret e Lëvizjen Xhonturke për disa arsye: a) i bashkonte opozitarizmi kundër regjimit Hamidian; b) premtimet e shumta që morën për përmirësim të situatës administrative, ekonomike e shoqërore në viset shqiptare; c) të kishin përfaqësues, deputet shqiptar në parlamentin e Stambollit për të mbrojtur interesat dhe kërkesat në parlament dhe synonin të arrinin të kishin vet-administrim të vilajeteve shqiptare me drejtues që gëzonin mbështetje në popull dhe për të arritur aspiratat shekullore për të patur një far autonomie.Zgjedhjet parlamentare të zhvilluara gjatë periudhës, nëntor-dhjetor 1908 nxorën fitues “Bashkim e Përparim” dhe xhonturqit fituan shumicën parlamentare. Ne këto zgjedhje parlamentare dolën fitues emra të njohur, si: Ismail Qemali*, Nexhip Draga, Hasan Prishtina, Azis pashë Vrioni, Shahin Ypi Kolonja, Esat Pashë Toptani dhe disa hoxhallarë shqiptar. Vetëm disa prej tyre përfaqësonin forcat patriotike shqiptare, të cilët edhe shfaqen hapur kundërshtitë e tyre dhe qëndruan në opozitë ndaj politikës xhonturke.Hapja e parlamentit dhe reformat e qeverisë për shqiptarëtHapja e parlamentit ne Stamboll me 17 dhjetor 1908, me një shumice te konsideruar deputetesh shqiptar dhe me premtime te shumta elektorale, ngjallte shpresat ne popullate se gjendja e tyre do te përmirësohej. Sapo u formua Kabineti i ri qeverisës, ndërmori disa reforma të rëndësishme dhe mjaft të debatueshme, te cilat ishin: administrative; ekonomike; taksa dhe tatime të reja të shtuara; kthimi i detyrueshëm i shërbimit ushtarak; çarmatimi i popullsisë, si dhe për ata që nuk pranonin të dorëzojnë armët e municionet me vullnet të lirë duhej të përdorej forca për çarmatimin e tyre. Pikërisht, për këto arsye reformuese, të cilat shkonin kundra interesave të shqiptareve, një grup deputetesh, kryesuar nga Ismail Qemali, Nexhip Draga, Hasan Prishtina kundërshtuan reformat dhe akuzuan qeverinë se nuk iu përmbanin premtimeve dhe programit elektoral xhonturk. Një tjetër ngjarje që thellonte pakënaqësinë ishte çështja e alfabetit për gjuhën shqipe, nëse do të përdoreshin germat arabe ose latine. Porta e Lartë bëri përpjekje të ndryshme për të imponuar alfabeti turko-arab në katër vilajetet me shumicë shqiptare duke e lidhur edhe me besimin fetar islam, me arsyetimin se, meqë shumica e shqiptarëve janë të besimit mysliman duhet të mbështesin propozimin e tyre. Këto veprime preknin sedrën kombëtare në të gjithë viset shqiptare, ndaj edhe qëndrimi i deputetëve opozitar shqiptar, bashkë me popullatën shqiptare, te cilët u bashkuan pa dallim feje e krahine për të vendosur për të ardhmen e alfabetit. Hasan Prishtina i kërkonte me këmbëngulje ministrit të Brendshëm, Talat Beu që t’u ndalohej ndërhyrja nëpunësve të qeverisë në çështjen e alfabetit.Ky qëndrim u mbështet fuqishëm nga intelektualët shqiptar në “Kongresin e Alfabetit” në nëntor të vitit 1908, në Manastir. Vendosja e alfabetit me germa latine shkaktoi pakënaqësi të madhe tek xhonturqit. Po ashtu, u aplikuan disa reforma centralizuese që u kundërshtuan në parlament nga deputet shqiptar dhe nga popullata në viset shqiptare duke u organizuar në protesta, rebelime e kryengritje, gjate vitit 1910 në vilajetin e Kosovës, në 1911 në atë të Shkodrës dhe 1912 në kryengritje të përgjithshme. Reagimet e deputetëve opozitar shqiptar në mbrojtje të interesave të bashkëkombësve ishin të vazhdueshme dhe pati debate të forta parlamentare me kabinetin qeverisës. Qeveria u përball me reagim të menjëhershëm të trembëdhjetë deputetë shqiptarë, te cilët kundërshtonin ekspedita ndëshkimore ushtarake ndaj shqiptareve. Nexhip Draga e quante të padrejtë dhe dënonte vendimin e Portës së Lartë për shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme në vilajetin e Kosovës. Ismail Qemali akuzonte qeverinë se po iu mohonte të drejtat kushtetuese dhe cenohen të drejtat e shqiptarëve. Deputetet pohonin nga foltorja e parlamentit se nuk janë gegët që nuk po mbajnë fjalën por janë xhonturqit që nuk zbatojnë premtimet. Deputetet shqiptar vunë në dijeni edhe diplomacitë e huaj. Opozitarizmi parlamentar shqiptar dhe betejat e përgjakshme të popullatës rriten ndjenjat e nacionalizmit shqiptar dhe shtuan protestat dhe rebelimet e shqiptareve, kryesish në vilajetin e Kosovës dhe të Shkodrës. Xhonturqit kishin siguruar një numër të madh deputetesh në zgjedhjet e vitit 1908 por pozitat e tyre po lëkundeshin për çështjen e luftës së Tripolit dhe pakënaqësitë ndaj qeverise shtoheshin gjithnjë e më tepër për shkak të reformave imponuese duke përdorur forma të ndryshme për zbatimin e tyre, si dhe për problemet që shfaqeshin në radhët e ushtrisë. Opozita e bashkuar përbëhej me deputet me kombësi të ndryshme, shqiptar, maqedonas, grek, arab, armen etj, që u përkrah edhe nga disa deputetë osman. Në fund të vitit 1911 kriza në qeveri ishte në rritje për shkak të akumulimit të pakënaqësive tek popujt e shtypur. Deputet të vilajetit të Kosovës, Shkodrës e të Manastirit që kishin qenë deri në atë periudhë anëtarë të Komitetit “Bashkim e Përparim” i paraqiten komitetit Qendror Xhonturk një deklaratë të hapur me nënshkrimet e tyre se hiqnin dorë nga qenia e tyre në lëvizjen e Turqve të Rinj me motivacioni se kishin shpresuar që Komiteti do të sillte drejtësi por mosinteresimi i qeverisë në zgjidhjen e plotë të problemeve të shqiptarëve, i detyronte ata të largohen nga lëvizja xhonturke. Në seancën parlamentare të sesionit të parë, janar 1912, fjalën e mori deputeti Hasan Prishtina, i cili shprehej se fliste në emrin e tij dhe të gjithë shqiptarëve që dëshironin të drejta sovrane. Deputetët shqiptarë kishin mbledhur fakte konkrete që t’i provonte Vezirit të Madh gjendjen e vështirë që përjetonin shqiptarët.Hasan Prishtina shprehej se: “Mjerisht, në këtë vendin tonë shpërdorimi i pushtetit është bërë një gjë e zakonshme; prandaj ndodhemi para një problemi të rëndësishëm; kësaj detyre, sado e vështirë qoftë, ne duhet t’i kushtojmë vëmendjen e duhur”. Kryetari i seancës Ahmet Riza beu i kërkoi deputetit H. Prishtina që të linte të tjerët në punën e vet dhe të mos hapte debate të tilla.Fjalimi i tij u kundërshtua dhe nga deputetë të tjerë që mbështesnin qeverinë xhonturke.Deputetët shqiptar, akuzuan qeverinë për mos mbajtje te premtimeve elektorale, mohimin të drejtave kombëtare nëpërmjet politikës shtypëse dhe centralizuese si dhe për dhunën e ushtruar ndaj bashkëkombësve të tyre duke u shkaktuar dëme të mëdha në ekonomi dhe kulturore.Përplasjet e qeverise me opozitën e bashkuar parlamentare dhe rritja e vazhdueshme e pakënaqësive në popull detyroi kabinetin xhonturk të reflektonte mbi situatën e krijuar. Para se të fillonte procedura për shpërndarjen e parlamentit, filluan procedurat për të ndryshuar nenin 35 të kushtetutës për shpërndarjen e parlamentit në interes të pushtetit. Propozimi i qeverise u kundërshtua nga deputetët opozitar, përfshirë edhe ata shqiptar kërkonin të respektohej afati i mbarimit të mandatit të deputetit, në vjeshtë të vitit 1912 dhe pastaj të zhvilloheshin zgjedhjet e tjera parlamentare. Qeveria përshpejtoi procedurat për miratimin e projekt ligjeve. Interesi i xhonturqve ishte që së bashku me projekt-ligjet të marrë miratimin në parlament edhe neni 35.Xhonturqit synonin që të mos i japin më kohë që të zgjerohej opozita në parlament dhe të përzgjidheshin kandidatë të bindur të Komitetit në mënyrë që të fitonte një mazhorancë të gjerë dhe të kishte sa më pak kundërshtarë në parlament. Po ashtu një tjetër arsye madhore pse qeveria insistoi me çdo kusht të shpërndante parlamentin ishte se ajo mund të përdorte në interesin e saj, ligjin mbi shtypin, mbi mbledhjet dhe shoqatat, si dhe kishte mundësinë që nëpërmjet pushtetit, mund të ushtronte presion dhe të përdorte forcat ushtarake.Në janar të vitit 1912 u miratua shpërndarja e parlamentit, u vendos për zgjedhje të parakohshme dhe parlamenti i ri duhet të mblidhej brenda 90 ditëve nga dita e shpërndarjes. Porta e larte tentonte të rifitonte besimin e shqiptarëve nëpërmjet ndonjë lëshimi në zona të caktuara dhe ju premtoi malësorëve se do të zbatonte marrëveshjen e gushtit të vitit 1911. Në gazetën “La nazione albanese” me datë 31 janar 1912 thuhej se Porta e Lartë i ndiqte me prioritet ngjarjet në viset shqiptare dhe po angazhohej në rrugë zyrtare që të shuante pakënaqësitë dhe të provonte nëse ia arrin qëllimit të rifitonte besimin e tyre.Pas shpërndarjes së parlamentit në janar të vitit 1912, Porta e Lartë evitonte përplasjet dhe tregohej më tolerante në disa aspekte si: në mbledhjen e taksave, përmbushjen e ndonjë premtimi, qeveria ndiqte nga afër organizimet e shqiptarëve dhe tentonte të shuante zemërimin e tyre. Turqit e Rinj shpresonin të shtypnin me çdo kusht trazirat e shqiptarëve dhe synonin që nëpërmjet lëshimeve të shmangnin përplasjet me shqiptarët. Shpërndarja e parlamentit të Stambollit në janar të vitit 1912, tentativa e qeverisë për bashkëpunim dhe as udhëtimi i ministrit të Brendshëm, Haxhi Adil beu, nuk arritën të parandalojnë rrjedhën e ngjarjeve në viset shqiptare. Pas shumë debatesh parlamentare, me në krye, Ismail Qemal beun, Hasan Prishtinën, Nexhip Dragën etj., me kabinetin e qeverisë xhonturke, ishin disa prej shkaqeve që acaroi më tepër gjendjen në viset shqiptare. Qëndrimi opozitar i elitës parlamentare shqiptare, shtonte bindjen se të drejtat e shqiptareve mund të fitoheshin vetëm me organizimin e popullit shqiptar në një kryengritje të përgjithshme. Si pasojë e një situate të rënduar politike, ekonomike e shoqërore që po përjetonte popullsia shqiptare, në janar të vitit 1912 u organizua takimi i një grupi intelektualesh shqiptarë në lagjen Taksim të Stambollit*. Ata vendosen unanimisht që populli shqiptar nuk kishte rrugë tjetër veçse atë për t’u organizuar në një kryengritje të përgjithshme (duke u iniciuar nga Vilajeti i Kosovës, pastaj në atë të Shkodrës, për t’u shtrire në Jug të viseve shqiptare) me qëllimin për të fituar të drejtat kombëtare, politike dhe ekonomike Lëvizja do të shpërthente fillimisht në Vilajetin e Kosovës dhe çetat kryengritëse do të organizoheshin nga Hasan Prishtina, për t’u shtrirë dhe për t’u bashkuar me Shkodrën, Mirditën dhe Shqipërinë e Mesme që do t’i organizonte Esat Pashë Toptani për të vazhduar me shqiptarët e Jugun, të cilët do t’i organizonin Myfit bej Libohova, Syrja bej Vlora e Aziz pashë Vrioni, ndërsa Ismail Qemali do të shkonte në Evropë për të siguruar mbështetjen e kancelarive diplomatike në çështjen shqiptare si dhe do të takonte kolonitë shqiptare për të iu kërkuar mbështetje dhe ndihma materiale e ekonomike. Në përfundim mund të thuhet se qëndrimi opozitar i deputeteve shqiptar në parlament në Stamboll, betejat e vazhdueshme të shqiptareve në kërkim të një Shqipërie të Lire e të Pavarur, me mbështetje të diasporës shqiptare dhe ndonjë aleati ndërkombëtar u arrit akti i shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912. Foto: Albanian Time