• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“VESHJA E NUSËNISË KRAJANE”

November 17, 2021 by s p

Hamid Alaj*

Fjala e mbajtur me rastin e promovimit të librit në Vatër

Të nderuar të pranishëm!Të nderuar Udhëheqës dhe Këshilltarë të Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” në New York.I nderuari Kryetar z. Elmi Berisha.I nderuari Editori i gazetës DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” z. Sokol Paja .Të nderuar mysafir!Zonja dhe zotërinj, Si fillim dua të ju paraqitem me një fjalë krajane, fjalë që vjen nga treva e cila vije edhe unë vetë, nga ajo e Krajës, që kur takohen krajanët dhe krajanet në kohë të tillë të ditës, pra në mbrëmje thonë: “MRAMJA MIR” atëherë më lejoni që edhe unë të ju them të njëjtën gjë në një takim siç është ky i kësaj mbrëmje “MRAMJA MIR E MIR SE KENI ARDHR”. Të nderuar pjesëmarrës. Kam nderin dhe kënaqësinë që në emrin tim përsonal të ju përshëndes dhe të ju shpreh mirëseardhje në këtë tubim të promovimit të librit tim; “VESHJA E NUSËNISË KRAJANE”. Gjithashtu dua të falënderoj dhe të përshëndes perzemërsisht të gjithë juve të pranishëm dhe në mënyrë të veçantë komisionin organizativ si dhe të gjithë të tjerët që kanë kontribuar në realizimin e këtij tubimi, gjë që do ti japë këtij tubimi apo thënë ndryshe këtij promovimi të librit tim nivelin e duhur shkencor.Sot është hera e parë për mua që marr pjesë në një organizim të tillë në bashkëpunim me Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” në New York. Është një privilegj i veçantë për mua që sot gjindem para jush por edhe nji kënaqësie e veçantë për adhuruesit e librit që ju shohim kaq entuziast në pjesmarrjen tuaj. Zonja dhe zotërinj, Treva e Krajës është një “oqean” i traditave dhe i kulturës, e për ta përshkuar atë duhet një timonier i mirë dhe i sigurt. Unë e di se nuk jam njëri nga ata, por thjesht po ia nisi lundrimit tim në këtë oqean me një sul, pra barkë të thjeshtë me rrema, ku në ndihmë do të më dalë edhe flladi i vendlindjes sime duke më ndihmuar që sadopak të përshkoj këtë “oqean” të vlerave të shumta dhe të pamohueshme kulturore që kanë lindur dhe trashëgohen në këtë trevë. Pra, qëllimi i këtij lundrimi dhe bindja se shtrati i kësaj trashëgimie kulturore të trevës së Krajës, plotësohet prej larmive të saj, ashtu sikur lumi mbushet prej degëve të tij është siç e kam paraqitur në titullin e këtij punimi, “veshja e nusënisë krajane” që në të folmen e Krajës njihet me emrin “Veshja Allaturka”, që të shpalosi vlerat e traditës dhe kulturës popullore të trevës së Krajës, e në veçanti që t’i kujtojmë gjeneratat e shkuara dhe të sotmet dhe t’ua lëmë trashëgim brezave të ardhshëm. Duke parë rëndësinë e kësaj veshjeje si dhe rolin që luan në etninë e popullit të trevës së Krajës, këtë punim mendova t’ia kushtoj kësaj etnie kulturore të trevë në fjalë. Padyshin, se një nga arsyeja tjetër që më shtyu të merrem me këtë studim etnografit të trevës së Krajës është se unë i përkas asaj që e ka pasë traditë dhe vazhdon ende ta ruaj (edhe pse jo me të madhe) këtë artizanat familjar. Si karakteristikë e nuses krajane padyshim se është veshja e saj, që është një veshje e këndshme, një veshje e bukur dhe kaq e pasur me elementet e saj përbërëse. Si çdo veshje traditore edhe kjo veshje shquhet për shumë elemente etnografike të cilat ofrojnë mundësi studimi për shumë disiplina shkencore, aq më tepër kur kjo veshje gjallon edhe sot, edhe pse jo me shumicë si dikurë, por e ruajtur me fanatizëm nga vashat krajane, edhe pse e transformuar dhe e modifikuar, është ende e pasur. Kjo veshje është shumë joshëse (tërheqëse) për nga pamja e saj e cila të mbushë me emocione dhe krenari, për pasurin dhe bukurin e saj. Ajo në pamjen e saj tregon artin e thjeshtë të vashës krajane, e cila e punon dhe e bartë me krenari të veçantë këtë kostum dedikuar enkas asaj. Kjo veshje është thesar i femrës krajane sa që shumë lehtë mund të dallohet se cilës trevë apo krahine i takon. E bartur dhe trashëguar brez pas brezi, ndër nuset krajane kjo veshje është pasuri dhe si një element më i rëndësishëm i kulturës materiale të kësaj treve. Ajo është një veshje e këndshme, e bukur dhe kaq e pasur me elementet e saj përbërëse. Kur flasim për veshjet duhet të kemi parasysh edhe një thënie të Faik Konicës, i cili thotë: “Ka aq kostume shqiptare sa ka edhe krahina”. Pra, lirisht mund të thuhet se në gjeohapsirën ku jetojnë shqiptarët, gati secila trevë ka veshjen e vet karakteristike me të cilat dallojnë njëra nga tjetra. Një ndër to është edhe veshja e nusënisë krajane, e cila veshje identifikon tevën e Krajës. Që në shikimin e parë kjo veshje lë përshtypjen e një mozaiku shumë ngjyrësh, ku bie në sy një larmi që duket e pashterrshme si për nga ngjyrat po ashtu edhe për nga forma e saj. Elementet e zbukurimit, forma, ngjyrat dhe pjesët e kësaj veshje, përmes talentit dhe mjeshtërisë së punuar nga dora e vashave krajane, shprehin dhe krijojnë ndjenjat shpirtërore të popullit që i krijon dhe i përdorë. Të gjitha këto elemente, kërkojnë njohje paraprake që shërbejnë për të shqyrtuar në detaje përbërjen e kësaj veshje. E kush nuk është dashuruar me bukurinë e kësaj veshje që me duart e arta dhe të gdhendura të vashave krajane, thurnin e ç’thurnin pëlhurë për përgaditjen e veshjes së nusënisë, me vite të tëra, sepse e tillë është dashuria ndaj sajë, e cila i mbijetoi viteve me forcën e saj. Duart e vashës krajane na kanë magjepsur me punën dhe besnikërinë e tyre ndaj kësaj veshje, të cilat shikuar në përgjithësi luanin rolin e artisteve, në përpuninim dhe dekorin e sajë, po ashtu sikur artistet që luajnë rolin e tyre të magjepsur gjatë interpretimit në skenë. Ndërkohë, edhe pse kjo veshje duke shkuar në harresë, nuset krajane gjithnjë po e ruajnë me fanatizëm këtë trashëgimi kulturore të trevës së vet. Ajo shfaqet e lidhur ngushtë me karakterin e popullit të cilit i takon dhe vazhdon jetën e saj edhe në kohët moderne. Trashëgimia kulturore është e rëndësishme për çdo shoqëri, për çdo trevë apo krahinë qoftë ajo, sepse ajo është pjesë e historisë së shoqëris, treve apo krahine, andaj edhe për trevën e Krajës vlenë po e njëjta gjë. Nuset krajane të veshura me këtë kostum, si dhe me pjesët përbërëse të saj, ngjajnë si mbretëresha të vërteta në paraqitjen e tyre. Prandaj, lirisht mund të thuhet se veshja paraqet një flamur të trevës, të identitietit të vet, në këtë rast të femrës krajane me veshjen e nusënisë, me të cilën dëshiron të identifikohet se cilës trevë i përket. Andaj ajo duhet të qëndojë besnike ndaj flamurit të vet, ashtu si një popull qëndron besnik ndaj flamur të vet kombëtar. Ashtu siç krenohet me shumë gjëra në jetën e saj, ashtu duhet të krenohet edhe me këtë veshje e cila zë vend tejet të veçant në identifikimin e trevës që i përket, duke e ditur se mënyra e veshjes është diçka me të cilën njeriu krenohet. Kjo veshje është e atillë sa që me përdorimin e saj i japin një pamje të hijshme e madhështore vashës krajane. Realizimi i këtij punimi ka qënë një eksperiencë dhe përkushtim disa vjeҫar i cili nuk do të kishte qenë i mundur të finalizohej pa ndihmën dhe mbështetjen e shumë personave e sidomos të femrës krajane. Sa më shumë që njeriu e thellon një studim, çfarë do qoftë ai, e ndijen veten si një fillestarë. I tillë jam edhe unë përballë gjërave të reja që na dalin përpara për të ndiçuar sa më shumë thesaret e trevës së Krajës. Ne mund të bëjmë vetëm atë që na vjen për dore, duke përdorur literaturën shkencore dhe ate orale të kohës, me anë të intervistave, me bindjen e fortë se: “gurë, gurë bëhet murë”, ku me dashuri të madhe dhe sakrifica të shumta do të mbesë ajo rreze e vogël drite të zbulimeve tona. Kjo vepër është shkruar me qëllim që të tregoj pasurin dhe rëndësin e saj ndër veshjet tjera të popullit shqiptar. Them këte se për këtë veshje është shkruar shumë pak, sa mos të thënë aspak. Megjithëse etnografët më të shquar të Shqipërisë, apo shqiptarë në përgjithësi, kanë bërë studime nga më të ndryshmet për veshjet e ndryshme të popullit shqiptar, për veshjen e nusënisë krajane nga etnografët e tillë ende nuk është arritur në një shpjegim konkret, ndoshta pse kjo veshje ka qenë ekzistente vetëm në malësinë e Krajës dhe jashtë kufirit shtetëtror të shtetit shqqiptar. Këtu në këtë libër është shkruar për të shqyrtuar origjinën e saj, strukturën, motivet, elementet e saj, etj., gjë e cila do të mundësojë që edhe kjo veshje të integrohet dhe të bëhet e njohur në sfera të ndryshme të kulturës sonë shqiptare. Pa pretenduar se me daljen në dritë të këtij libri, arrita shkallën përfundimtare të shqyrtimit të veshjes së nusënisë krajane, si pjesë e trashëgimisë së trevës së Krajës, mendoj se libri do ti shërbejë sadopak plotësimit të njëfarë boshllëku të mirëfilltë në këtë fushë. Dhe së fundi dëshiroj të falenderoj të gjithë ata që sado pak, por në mënyrë modeste, dhanë kontributin e tyre duke u bërë pjesë e suksesit tim në studimin, trajtimin dhe realizimin e këtij projekti! Një falenderim i veçantë shkon për famijen time, për sakrificen, durimin dhe mbështetjen që kanë treguar gjatë gjithë kohës që kam shpenzuar për përgaditjen e këtij punimi-libri. Kurse falenderimi tjetër, sa i ngrohtë po aq i përzemërt shkon për femrat krajane për mbështetjen e vazhdueshme, motivimin dhe furnizimin me material të duhur e në veçanti atij fotografik ndaj të cilave jam thellësisht mirënjohës. Ato janë të shumta, janë bija, nëna dhe gjyshe krajane, janë punëtore duar arta, aktiviste të dalluara, janë të arsimuara etj., të cilat të gjitha së bashku, pa hezituar më ofruan ndihmën e tyre shumë të çmuar për ta përfunduar këtë punim, pa të cilën ndihmë nuk do të ishte ky punim që sot është në duart e juaja. Gjithashtu u jam mirënjohës dhe u shpreh falenderimet e mia më të mira edhe juve si pjesmarrës në promovimin e librit tim, po ashtu u jam mirënjohës dhe u shpreh falenderimet e mia më të përzemërta edhe organizatorit dhe në veçanti Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” në New York, me në krye me Kryetarin, këshilltarët dhe editorin e Gazetës Dielli, organi i Vatrës. Se si dhe sa është mbërritur me këtë punim do të thotë vetë lexuesi përmes fjalës së tij, në kuvende apo edhe në shtyp. Sidoqoftë e mirëpresim fjalën e tij. Ju uroj, gjithashtu, ta shijoni sa më shumë leximin e këtij libri mjaft modest. Lexim të këndshem! Ju falënderoj për vëmendjen dhe kohën që më latë në dispozicion. Shprehi respektin tim për të gjithë Juve të pranishëm. Ju faleminderit.

Filed Under: Kulture Tagged With: Hamid Alaj

U PROMOVUA NË VATËR “VESHJA E NUSËNISË KRAJANE”

November 16, 2021 by s p

Sokol Paja/

New York, më 16 Nëntor 2021, në selinë e Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” u zhvillua promovimi i librit “VESHJA E NUSËNISË KRAJANE” i studiuesit Hamid Alaj. Vatranë, studiues, gazetarë, klerikë, historianë, etnografë u bënë pjesë e një ceremonie festive që la shumë mbresa te të gjithë të pranishmit. Nënkryetari i Vatrës Dr. Pashko Camaj në fjalën përshëndetëse deklaroi se: “Vlerësimi për etnografinë është vlerë për ruajtjen e kulturës dhe traditës të një populli dhe kombi. Pasqyrimi i etnografisë është në vetvete pasqyra e shpirtit të kombit. Pasuria jonë, kultura jonë, identiteti ynë europian, tregojnë përkatësinë tonë kulturore dhe vlerat në popujt e tjerë të botës. Ata studiues që promovojnë, ruajnë e trashëgojnë kulturën tonë, meritojnë nderim e respekt përherë. Vatra do mbështesë e promovojë në çdo kohë studime e nisma të tilla në ruajtjen e trashëgimisë sonë kulturore dhe shpirtërore” përfundoi fjalën e tij Dr. Camaj. Edin Gjoni, Imami i Xhamisë Shqiptare të Queens u shpreh rreth vlerave etnografike, historike, kulturore dhe mbi të gjitha teologjike. Ai theksoi se libri është një kryevepër përsa i përket dëshmive dhe intervistave që autori ka sjellë në punim duke dëshmuar kulturën e gjërë dhe pasurinë e jashtëzakonshme të trevës së Krajës. Imami Edin Gjoni falenderoi për organizimin Vatrën e Diellin dhe kryetarin Elmi Berisha për punën në dobi të çështjes kombëtare dhe rivitalizimin e Vatrës. Selman Haxhimurati në fjalën e tij u ndal në aspekte të veçanta të veshjes së Krajës që përbëjnë vlera të veçanta të kësaj treve në krej viset shqipfolëse. Studiuesi Dr. Paulin Marku në kumtesën e tij theksoi se: “Autori ka bere një pune te thelluar ne literaturën perkatese per pasurimin e librit me bibliografi, edhe pse studimet per Krajen nuk jane te mjaftueshme per objektet qe lidhen drejt per drejt me veshjen krajane, etnografine dhe kulturen e kesaj treve te rendesishme shqiptare duke na sjelle ne vëmendje te lexuesit disa intervista si dhe ilustrime me foto te larmishme, te cilat pasqyrojnë mese se miri vlerat e veshjes dhe te traditës krajane. Punimi eshte i pasur me hulumtime dhe reflektime, i radhitur sipas tematikave te studimit qe nga origjina e veshjeve, materiali i përdorur dhe objektet e qëndisjes, ku per keto veshje tradicionale, i japin vlera te rendesishme folklorike historike. Punimi na jep informacione dhe detaje te shumta per veshjen krajane, strukturen e veshjes, dizajnin, dekorin e tyre dhe per stolite e përdorura, duke i dhene vleren dhe imazhin e nje perfaqesimi dinjitoz te femres krajane. Ne liber kemi informacione te shumta për ritualet e ndryshme, duke trajtuar me kujdes edhe menyren e veshjes qe përdoret nga nuset për te shkuar ne dasëm, ne Pazar, ne jetën e perditshme apo dhe ne rast (Zie) mortje”. Hamid Alaj në fjalën e tij theksoi se: “Libri është një studim për veshjet tradicionale të zonës së Krajës. Veshjet kombëtare e tradicionale vishen për të shfaqur identitetin kombëtar dhe atë kulturor të një populli. Ato përveç që përfaqësojnë një komb në tërësi, herë përfaqësojnë edhe një trevë apo një zonë të vogël rajonale, nëpër periudha të ndryshme kohore. Njëra nga karakteristikat kryesore të një treve, krahine, madje edhe të një kombi, pa dyshim se është edhe veshja si pjesë e kulturës popullore. Njëjtë është edhe për trevën e Krajës, e cila karakterizohet me anë të veshjes së nuses krajane. Veshjet popullore janë zhvilluar dhe kanë ndryshuar vazhdimisht nga një epokë në tjetrën. Ky zhvillim i veshjes është bërë në varësi të kushteve konkrete historike, ekonomike dhe shoqërore në të cilën ka jetuar një komunitet” theksoi studiuesi Hamid Alaj. Në përfundim të promovimit, patrioti Toni Musaj në bashkëpunim me Vatrën shtroi një koktejl në respekt dhe nderim të të gjithë pjesëmarrësve.

Filed Under: Featured Tagged With: Hamid Alaj, Sokol Paja

“VESHJA E NUSËNISË KRAJANE” PROMOVOHET NË VATËR MË 16 NËNTOR 2021

November 8, 2021 by s p

Sokol Paja/

Të Martën më 16 Nëntor 2021, në orën 6.00 pm, në selinë e Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” në New York, organizohet promovimi i librit “VESHJA E NUSËNISË KRAJANE” i studiuesit Hamid Alaj. Libri është një studim për veshjet tradicionale të zonës së Krajës. Veshjet kombëtare e tradicionale vishen për të shfaqur identitetin kombëtar dhe atë kulturor të një populli. Ato përveç që përfaqësojnë një komb në tërësi, herë përfaqësojnë edhe një trevë apo një zonë të vogël rajonale, nëpër periudha të ndryshme kohore. Njëra nga karakteristikat kryesore të një treve, krahine, madje edhe të një kombi, pa dyshim se është edhe veshja si pjesë e kulturës popullore. Njëjtë është edhe për trevën e Krajës, e cila karakterizohet me anë të veshjes së nuses krajane. Ato mund të jenë të ndryshme po aq sa janë të ndryshëm edhe njerëzit që i bartin ato. Veshjet popullore janë zhvilluar dhe kanë ndryshuar vazhdimisht nga një epokë në tjetrën. Ky zhvillim i veshjes është bërë në varësi të kushteve konkrete historike, ekonomike dhe shoqërore në të cilën ka jetuar një komunitet. Andaj edhe veshja e nusënisë krajane është një burim shumë i pasur që na ndihmon në studimin e mëtejshëm të entitetit të popullit të Krajës, në periudha të ndryshme historike. Ftohet i gjithë komuniteti shqiptar të marrë pjesë.

Filed Under: Vatra Tagged With: Hamid Alaj

Artikujt e fundit

  • Dalip Greca – Emër i Pashuar
  • Dalip Greca, një emër në kujtesën e gazetarisë shqiptare
  • Dalip Greca, një profesionist dhe patriot i madh
  • Kur vdekja merr krijues dhe atdhetarë të mirëfilltë
  • Lamtumirë kolegu ynë Dalip Greca
  • IN MEMORIAM, DR. GJON BUÇAJ
  • Ikja e Dr.Gjon Buçaj e Dalip Grecës, komuniteti humbi dy patriotë të përkushtuar
  • Një prej atij brezi…
  • I PAHARRUAR QOFTE KUJTIMI I Dr. GJON BUCAJ
  • DR. GJON LEK BUÇAJ, NË SYTË E NJË MIKU TË VJETËR
  • Requiescat in pace Dalip Greca! Pushofsh në paqe mik e koleg i çmuar!
  • Vajtojmë njeriun fisnik e patriot Dalip Grecën
  • U PREHËSH NË PAQE E PËRJETËSI DR. GJON BUCAJ
  • Mbaj zi për mikun tim, Dalip Greca
  • IKU DUKE SHKRUAR

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Tregim Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT