Pellumb Guri – Dielli

Festivali i Dytë Mbarëkombëtar“Muza Poetike Budiane”

September 15, 2017 by dgreca

FRYMË POEZIE NË MAT/

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Mbresa nga Festivali i Dytë Mbarëkombëtar i Poezisë “Muza Poetike Budiane”, në Burrel/

NGA PËLLUMB GORICA/*

Si zogjtë që mblidhen rreth një çerdheje cicëronjëse, poetë nga të gjitha trevat shqiptare mbushën strehën e ndenjave me mataforat e veta, aty ku do të zhvillohej Festivali i Dytë Mbarëkombëtar i Poezisë “Muza Poetike Budiane”, në Burrel, një prej qyteteve më të njohura për brumin e gatuar në magjen e poezisë. Takime të tilla ngjallin interes të veçantë. Ato janë edhe një instrument i fuqishëm shpirtëror, përvojë krijuese, konkurrim, burim dijesh, revokim historie e, çka është më e rëndësishme, ngjarje e rëndësishme për komunitetin e krijuesve. Duhet thënë se, sa më interesante e më të ngjeshura të jenë, aq të bukura shprehen ato edhe në rreshta përmes fjalës së shkruar. Është një arsye më shumë për të shkruar rreth ndjesive që përjeton me thjeshtësi, sinqeritet e ngrohtësi që shfaqën ndjenjat e matjanëve, veçanërisht të poetëve.

Festivali Mbarëkombëtar i poezisë “Muza Poetike Budiane” është në edicionin e dytë për t’a kthyer në traditë. Prandaj, jo vetëm për nga rëndësia, por edhe për pjesëmarrjen e madhe, tregoi vlersimin e poetëve të qytetit dhe posaçërisht të kryetarit të Bashkisë së Matit, z Nezir Rizvani. “Më shumë se më pak e më pak se shumë” do të ishte slogani i shpirtit të trevës, që shpaloset para syve realisht këtu, ku lindi madhështori Pjetër Budi. Ndaj ndjen kënaqësi për këtë fakt, sepse nderimi ndaj figurave të tilla reflekton vlera të pamohueshme shpirtërore. Dhe klubin e tyre letrar matjanët jo pa shkak e kanë emërtuar Pjetër Budi.

Hamdi Hysuka, kryetari i klubit letrar “Pjetër Budi”, Lindita Doda nëkryetare dhe Fatmir Neli sekretar, të ofrojnë një pritje tepër bujare, me ndjenjë fisnikërie, që ndër matjanët është e lartë. Kjo shpërfaqje e shpirtit të tyre me një lloj emocioni të rrallë ndër ne, meriton të përgëzohet, sepse disa flasin dhe recitojnë bukur, disa heshtin, por shkruajnë bukur dhe të tjerë i bëjnë gjërat të ndodhin. Kësisoj, të gjithë bashkë, krijojnë bashkësinë e vlerave.

Mjedisi ku do të zhvillohej festivali, në Lektoriumin e ish-Shkollës së Lartë Jopublike “Nëna Mbretëreshë Geraldinë” Burrel, u përfshi thellësisht në atmosferën e poezisë, në bisedat e shtruara dhe miqësore për ngjarje e krijime, si gumëzhitje e një zgjoi bletësh, që në aspektin artistik ishte konceptuar me një poetikë të pasur, si vetë poezia, (thjesht e bukur), duke u shoqëruar edhe nga një kërshëri e banorëve artdashës të qytetit. Atmosferën e ndjeshme festive dëshiron ta përmbyllësh me një fjali: Sintezë arti, kulture, me vlerë miqësie si pikëtakim ndenjash poetike.

Orët në tik-take kalojnë të gëzuara dhe të zhytura edhe në ndjenja të natyrshme të kënaqësisë, se je mes njerëzve, me pasione, me vlera, që dhurojnë emocione të bukura, njohje të reja, mendime, të cilat mund t’i shprehësh natyrshëm, sepse mbresat s`harrohen. Ndaj është dukur plot kjo sofër poetike me rrymë gjallërie, ndikuese e ngrohtësie shpirtërore, me kumbim e pa droje dhe magji në vargjet e skalitura nga artistët e shpirtit, me plot dashamirësi bisedash, fllad humori të hollë, këngë dhe fjalë përshëndetëse. Nuk thonë kot se te poetët më së tepërmi mishërohen ndjenja gëzimi, mirësie dhe dashurie, të cilat i përjetojnë me tërë qënien e tyre të shpirtit. Ata janë miqtë besëlidhur të Njerëzimit, që e bëjnë të shëmtuarën të bukur, dhe të bukurën edhe më të bukur. I ndjen këto e nuk mund të rrish pa theksuar realizimin e bukur, sepse doli në pah organizimi me të veçantën e tij, të shpërfaqur edhe në traditën e përhapur mes poetëve të tërë Botës që dhurojnë miqësisht libra. Ndërkohë, këmbimet e mendimeve për poezinë, për botimet, për artin në përgjithësi, në kolorit i bëjnë këto takime interesante e të paharruara, sepse gjendesh edhe mes emrave të njohur të penës si: Basir Bushkashi, Agim Bajrami, Namik Selmani, Nikolla Spathari, Adem Zaplluzha, Gjok Dabaj, Lindita Doda, Agim Desku, Vladimir Muça etj. I shtuan dhe i përforcuan ato edhe interesi i madh i të rinjve të talentuar: Valjeta Krosi, Ermal Lala, Aida Topalli etj, si një domethënie e bukur për të ecur drejt panteonit poetik.

-Sa kënaqësi është për ne të brezit të ri, -shprehet poetesha e talentuar Valjeta Krosi, -të marrim pjesë në festival. Takimet e tilla, njohjet, mbresat e pasurojnë shpirtin sa s’thuhet dhe japin mesazhe miqësie midis krijuesëve.

Prandaj fikson në kujtesë foto e çaste të veçanta që lenë mbresa, veçanërisht humorin e poetit matjan Basir Bushkashi, me batutat plot kripë malësori për pushtetarët që drejtojnë bashkitë, të cilat shpërthenin çiltër, që u pritën me të qeshura e s’ka se si të përshkruhen më bukur.

Në nisjen e festës poetike të bën përshtypje prezantimi i Hamdi Hysukës që, duke u marrë me detyrat e të zotit të shtëpisë, me përkujdesjen e zakonshme në mënyrë që të ndjejnë kënaqësinë e tyre të ftuarit, i jep udhë zhvillimit të festivalit. Salla e tejmbushur si kurrë ndonjëherë me poetë të njohur, por edhe të rinj të tejngopur me ëmbëlsi, mban frymën nga fjala e tij, e cila rrjedh si uji kristalor i burimit, edhe pse ndërpritej herë pas here nga duartrokitjet miqësore të të pranishmëve.

Pas fjalëve përshëndetëse dhe përmes konkurrimit poetik nuk mund të mos fshehësh gëzimin e brendshëm, kur poetët njëri pas tjetrit sjellin artin e shpirtit të tyre me një lum emocionesh gurgulluese, të endur me zjarr frymëzimi. Dhe të ngop fryma e shenjtë e poezisë, që padyshim ishte thelbi i bukurisë së Festivalit të Dytë Mbarëkombëtar të Poezisë “Muza Poetike Budiane”, me krijime që bien në sy edhe për individualitete. Diku poezitë shprehnin një lirizëm, diku mendimet rrjedhnin me një shpërthim të natyrshëm të dimensioneve të dhimbjes, duke theksuar kuptimin për jetën, por të harmonizuara e të përshkuara edhe nga ndjenja të thella patriotike. Sepse një emocion që lind në shpirtin e krijuesit ka forcë nëse shprehet bukur. Melodi të lehta i përkëdhelnin vargjet e recituara si fëshfërima e erës, por në mendje të mbetet meliodiziteti pasionant i këngëve të bukura matjane, që begatuan festivalin, duke e bërë më të larmishëm origjinalitetin e mençurisë së fjalës poetike.

Një çast, që gjithsesi i emocionoi të pranishmit, ishte kur juria e festivalit, me pjekuri profesionale prej emra poetësh, që i bëjnë nder poezisë shqiptare si, Hamit Aliaj, Fatmir Gjestila e Lindita Doda, vlersoi e ndau çmime për poezitë më të arrira. Dhe ato i merituan Xhevat Latifi nga Gjilani Çmimin e Parë, Nikolla Spathari nga Durrësi dhe Ramë Oraca nga Podujeva Çmimin e Dytë, Agim Bajrami nga Durrësi, Pëllumb Gorica nga Tirana dhe Dan Brahimi nga Prishtina Çmimin e Tretë.

* * *

Pas një dite thuajse të mbushur me përjetimet e festës së fjalës poetike në Burrel, erdhi koha, kur u duhejt thënë matjanëve: Mirupafshim në takime të tjera!

Pellumb GURI eshte bashkepunetor i gazetes Dielli ne Shqiperi. E falenderojme per reportazhet, intervistat dhe korrespondencat qe prej i vitesh ua percjell lexueseve te Diellit.

NË LLIXHAT E ELBASANIT, ATY KU NATYRA BËN MREKULLI

July 7, 2017 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/

Për Llixhat e Elbasanit gjithnjë kam qënë kurioz, sepse ky emër më ngjallte dëshirën për të vizituar vende të tilla. Vonë jam takuar me këtë vend. Shkak u bë një shqetësimi im shëndetsor. Them vonë, pasi vrulli i jetës me punë, udhëtimet, pasionet dhe shqetësimet shëndetësore më kanë shoqëruar, si gjithnjë ne shqiptarët, që i shoqërojmë me moskokëçarje gjëra të tilla. E vlerësoj të rëndësishme se duhet kujdesje për shëndetin e nuk duhet të anashkalohen sinjalet që i jep organizmit të njeriut edhe një ndërlikim i lehtë. Ka shumë mjekime të ndryshme dhe krahas spitaleve e qëndrave shëndetësore, dukuritë e natyrës, të sigurojnë kurime të tilla, që zëvëndësojnë mjekët dhe ilaçet.Ujërat termale janë bërë prej shekujsh pjesë e terapive kuruese. Ndaj, që të mos braktisen këto bekime të natyrës, udhëtojnë jo pak njerëz drejt tyre, edhe pse ndonjëherë larg.

3 Llixhat 4 Llixhat 2 LLixha 1 Llixha

****

I kemi rënë anash Elbasanit, ku udha gjarpëruese të orienton drejt Jugut. Mes poteresh dhe lëvizjesh, ecim një copë herë të mirë. Pamje të konturuara me drurë frutorë që vrapojnë e fshihen pas nesh dhe vendbanime të shtrira në fushë e rrëzë kodrave me ndërtime anës rrugës, si ylber të shpalosin larminë e vet.

Udhëtojmë drejt qëndrës së ujërave termale të Llixhave, një nga dukuritë më interesante të trevës së Elbasanit, aty ku dhjetëra mijëra kilometra në thellësinë e fshehur të tokës, reaksionet e llavës së nxehtë në 355 gradë celcius kanë bërë që të shpërthejnë ujëra sulfurorë. Është një pasuri natyrore me veti jo vetëm kuruese, por edhe ripërtëritëse, te të cilat njeriu është ndalur që herët.

Ardhja këtu të jep një ndjesi krejt ndryshe me erën e pakëndshme dhe pështjelluese, por ajri i stopuar nga nxehtësia e stinës, si për të fshehur thesarin e saj, bashkë me rrëmujën dhe zhurmën e tregëtarëve të një tregu të vogël, janë zbulesa befasuese plot kontraste.

Rruga futet në brendësi të luginës së rrethuar nga kodra të veshura me gjelbërimin e thellë të drurëve shekullorë, ku nga lakoret e tyre mund të admirosh edhe krahinën e Shpatit. Afër saj ujërat, siç duket, të disiplinuara në një kanal të betonuar, shushurijnë lehtë e kutërbojnë, duke të ngacmuar hundët dhe të sjellin ndonjëherë një përzjerje të lehtë. Më tutje shkel pllanga gropash me ujëra të nxehta që dalin nga toka.

E shtrirë në këtë hapësirë, në të majtë e në të djathtë ndesh një grumbull ndërtimesh (shumica hotele) që të bëjnë përshtypje me hijeshinë e tyre, por edhe ngehina portative, ku kryhen shërbimet e duhura për kuruesit, të cilat plotësojnë pamjen e saj. Ato i ndan nga njëri-tjetri një largësi sa gjerësia e një rruge të zakonshme. Gjithë këto ndërtime pa kriter e që lenë aq shumë për të dëshiruar për nga rregulli, përbëjnë një mangësi e zyrave projektuese të Elbasanit pa një plan studimi të vendosjes e të largësive nga njëra- tjetra, apo edhe të rrugëkalimeve të ngushta, pasojë e një babëzie njerëzore për të ndërtuar ku të mundësh.

Natyrisht, pa u futur në hollësi të panevojshme, aty ku merr frymë jeta, njerëzia, bagëtitë, gjelbërimi, qendra e ujërave termale të Llixhave, duke e humbur qetësinë kuruese, të ngjan si një qëndër turistike, edhe pse është shpallur e tillë. Por, me keqardhje, nënvizojmë se kjo është lënë pas dore nga shteti dhe në vend që të gjejë frekuentuesi kushte, pezmatohet me gjendjen skandaloze të rrugëve të pashtruara, gjithë pluhur e baltë; nga tezgat vend e pa vend, bezdisja e ambulantëve, ndriçimin që mungon, pa harruar lulishten e hardallosur nga bari, stolat e sakatosur, apo plehërat çfarë të tregoj më tepër.

“Park Nosi” dhe historitë që tregohen

Duke rrëshqitur në emërtimin dhe historinë e kësaj qëndre kuruese, të njohur që në kohët e lashta, ku ujërat termale dalin me bujitjen e një afshi të nxehtë, mësojmë se banorët vendorë e kanë emërtuar Llixhë; ndoshta kjo që në rrjedhën e pushtimeve të hershme. E emërtuan me këtë emër dhe ka mbetur e pandryshuar, e mbushur me histori.

Një nga këto histori, që ka marrë edhe trajtën e legjendës, është ajo se 1000 vjet më parë, Romakët zbuluan vetitë shëruese të ujërave termale të Llixhave të Elbasanit në mënyrë rastësore. Ndodhi që ata, duke kaluar këtu, në një nga inkursionet e tyre pushtuese, u detyruan të lënë një kalë të bardhë e të dëmtuar rëndë nga lufta, i cili kishte mbetur në moçal me ujë gjithë erë të rëndë në mes të një pylli me drurë të lartë, ku humbiste gjithkush po të kalonte. Por ç’ndodhi?! Po këta ushtarë, kur kthehen nga rrugëtimi, shohin kalin e tyre të shëruar e në një gjendje shumë të mirë. Kësisoj provojnë ujërat çudibërëse dhe ndjehen të ripërtërirë nga lodhja rraskapitëse.

Të tjera copëza të grimcuara historie për vetitë çudibërëse të ujërave termale në kohëra vijnë të treguara nga banorët; se si ato janë shfrytëzuar prej shekujsh, por pa u vlersuar si të tilla; si ajo e bagëtive të shëndosha dhe barinjve që nuk njihnin sëmundje, edhe pse këtu vendi ishte pa ndërtime.

-Vonë është populluar këtu me ndërtime,- tregon Petref Idrizi një nga banorët e vjetër të Llixhave. – Një ditë ia behën ca njerëz të veshur e ngjeshur mirë dhe ustallarë që thyen heshtjen shekullore, duke ndërtuar godinën e parë. Ishin Nosët nga Elbasani që shfrytëzuan ujërat termale të këtij vendi, për të krijuar mjedise të përshtatshme dhe për t’u ardhur në ndihmë njerëzve që kanë probleme shëndetsore, por edhe si një oaz ripërtëritjeje.

Pikërisht, në mes të kësaj lugine të ngushtë, aty nga dhjetëvjeçari i tretë i shekullit të kaluar, industrialisti elbasanas, Grigor Nosi ndërtoi godinën katërkatshe që ekziston edhe sot. Arkitekti i saj i thirrur nga Nosët ishte austriaku Kohler. Nosët ishin një ndër familjet më të njohura elbasanase, me kulturë dhe kontribute patriotike në dobi të kombit, që shquheshin për tregëti, politikë, humanizmin e tyre, etj. Grigori i peshoi mirë gjërat dhe, me guxim, duke marrë parasysh rrezikun, krijoi të parin vend kurimi, si qëndër ujërash termale, e cila mori edhe vëmendjen e mbretit Zog për të sjellë këtu mjekë çekë, të cilët kryen studime të mirfillta për të vënë në dobi të shëndetit të njerëzve këtë pasuri që e ka dhuruar natyra.

Nga biseda me Vason, një nga pronarët e “Stacioni i ujërave termale “Park Nosi”, ndër të tjera mësova se ujërat termale që burojnë në 60 gradë celius u sollën këtu nga 500 m larg me një tubacion për ta grumbulluar në depo e basene. Kur u ndërtua godina- hotel, kishte 63 dhoma e 133 shtretër. Ajo u shtetëzua në 1946, por që iu rikthye trashëgimtarëve në vitin 1995. Dhe, si një domosdoshmëri për një vend termal, u krijua një park, i mbushur me drurë frutorë dhe dekorativë, me rrugica e stola çlodhës, por edhe anekse shërbimi: mensa, bar- kafe, zyra, dhoma e mjekut, vaskat e ujit dhe të pregatitjes së baltës, etj.

Duke u ndalur në copëza të tjera historie të kësaj qëndre kuruese, Vaso përmend faktin se në vitet e Luftës së Dytë Botërore, babai i tij, Grigori, shpëtoi e mori në mbrojtje çifutin Mark Menhemin. Ishte koha ku liria nuk njihej shumë si cilësi humane dhe është një vlerë për të cilën njeriu i sotëm ka më tepër nevojë. Gjendja ishte e rëndë, jo vetëm për çifutët, por kërcënim edhe për popullin shqiptar. Rraca çifute u vu përballë mbijetesës nga përndjekjet dhe holokausti i nazistëve. Dhe, në rrethanat e jashtëzakonshme të endjeve në Ballkan, fati hodhi jo pak prej tyre në rrethinat e Elbasanit, në Berat, Vlorë, Durrës etj. Kujtohen vështirësitë me të cilat u ndeshën qinda e mijëra prej tyre për të shpëtuar nga kjo makutëri zhdukjeje.

Natyrisht nuk ka mirënjohje më të madhe se ajo e humanizmit njerëzor në ditët më të vështira të jetës. Sepse edhe kur jeton në një botë sado shfarosëse, mirësjellja njerëzore të befason dhe për të ia vlen të sakrifikosh. Mark Menhemin e strehuan për një vit të tërë këtu, në Llixhat e Elbasanit, ku u kujdesën aq shumë për të. Ky akt, si një shembull i mirfilltë njerëzor, dëshmoi shpirtgjerësinë e këtij industrialisti elbasanas. Dhe e gjithë kjo edhe për respekt të miqësisë që kishte pasur me çifutët kur kishte studiuar në Austri. Çdokush e di se jeta duhej jetuar, por, si çdo njeri që kalon sfida, kjo për çifutin Mark Menhemi mbeti një nga mirënjohjet më të mëdha të jetës. Vlen të veçohet momenti i rëndësishëm i këtij humanizmi, mirënjohja e izrealitëve, të cilën ata e kanë përjetësuar të gdhendur në mermer më 21 korrik 1992, në një mur të Jerusalemit, në Izrael.

Vlerat kuruese të ujërave termale

Vlerat e shumta kurative për shumë sëmundje dhe qënia pranë qyteteve të mëdha e ka bërë qëndrën e ujërave termale të Lixhave, të jetë aq shumë e frekuentuar; sidomos në Pranverë, por edhe në Vjeshtë, duke e rritur numrin e të ardhurve nga viti në vit. Në këndvështrimin e përbërjes termominerale, Llixhat e Elbasanit listohen ndër më të njohurat në Shqipëri, por edhe si të 36-at në Botë.

Pas analizave të kryera në vitin 1922 nga Inxh. Dr. çek Beno Winter, por edhe në vitin 1924 nga Inxh.Dr. Hamakova e Forminek dhe më vonë nga specialistët rusë, të cilët erdhën me projekte shumë interesante, por që nuk u realizuan prej prishjes së mardhënieve me Bashkimin Sovjetik në vitin 1960, ujërat termale të Llixhave të Elbasanit kanë një kompleksivitet përbërjeje minerale, me elementë kimikë si: hekur, sodium, klor, potasium, kalcium, magnezium, kalium, natrium, alumin, brom, jod,flor; si edhe alkanitete e gazra sulfurore, hidrogjene, etj që janë efektive në kurimin e shumë sëmundjeve.

Ndaj dhe veprimi shërues i ujërave termale të Llixhave, proçedurat e terapisë fizike, baltës minerale dhe kushtet e tjera optimale ofrojnë mundësi të shumta për kurim, duke larguar jo pak semundje nga trupi i njeriut.

– Efektiviteti më i sukseshëm i ujit dhe baltës këtu, – thotë Eduart Bajraktari, farmacist në këtë qëndër prej 30 vjetësh, – është në sëmundjet reumatike, sepse ndikojnë në shërimin e dhimbjeve muskulare, të deformimeve të gjymtyrëve, por sidomos të atyre kronike artikulare:të qafës, të shpatullave, të belit, të këmbëve, të cilat nëse nuk kurohen, me kalimin e viteve pak nga pak shtohen e marrin përmasa torturuese.

Ujërat termale të Llixhave janë të njohura edhe në luftimin e sëmundjeve të organeve gastrotestinale, të organeve respiratore, të anemive dhe të aparatit lokomotor. Ato, gjithashtu, reabilitojnë problemet që kanë lidhje me gratë që nuk lindin, por ndikojnë edhe në shtimin e hormoneve mashkullore dhe të qarkullimit të gjakut. Luftojnë ekzemat e lëkurës dhe përmirësojnë shendetin e njeriut në aspektin qelizor dhe molecular; gjithashtu përforcojnë imunitetin njerëzor, e bëjnë të mundshëm, edhe duke kontribuar në humbje peshe e zbukurim trupi. I theksuam këto për të nxjerrë në pah rolin që luajnë në proçeset e organizimit të njeriut këto ujëra termale.

Histori e re që po shkruhet

Godina ekzistuese e hotel “Park Nosit” ishte e pamjaftueshme për të pritur e përcjellë kuruesit e shumtë nga i gjithë vendi, ndaj me kalimin e viteve u ndërtuan nga shteti në gjysmën e dytë të shekullit të kaluar edhe dy godina të tjera disakatëshe: “Ylli” në Vitet ’60, si edhe hoteli i ri apo siç u quajt i Kinezëve në fillim të Viteve ’70 me personel specialist, por që pas Viteve ’90 u privatizua

Por, pa i hequr një diagonal së kaluarës së tyre shtetërore, kjo qendër sot e ka humbur disi seriozitetin për një shërbim cilësor mjekësor.

-Do ishte më mirë të mbetej përherë, – ashtu të thotë Nina nga Tirana, një nga frekuentueset e rregullta të tyre prej 30 vjetësh, -me shërbim të kontrolluar shëndetësor nga mjekë specialist; sepse kështu mbulohet shumë mirë dhe më me rigorizitet kujdesi i kuruesve.

Por, pas Viteve ’90 në qëndrën e ujërave termale të Llixhave ajo që ra në sy ishte orientimi drejt një piksynimi të ri, i cili më vonë pësoi ndryshime të mëdha për të shfrytëzuar mundësitë, sidomos të atyre që banojnë afër ujit çudibërës. Kështu, në këtë sipërfaqe u ndërtuan dhjetra hotele e shtëpi funksionale për të pritur kurues; në fillim të thjeshta, ndërsa më pas, duke rritur cilësinë e shërbimit me kërkesat e kohës, krijuan kushte të përshtatshme, gjë që e shtuan gjallërinë dhe numrin e të ardhurve nga e gjithë Shqipëria, por më shumë nga viset e Kosovës dhe të Maqedonisë.

Godinat, ngjitur me njëra-tjetrën, të krijojnë përshtypjen se janë një trup i vetëm. Të bien në sy emra interesantë hotelesh: “Iliria”, “Guri i Fatit”, “Debrova”, “Qetësia”, “Boçi”, “Çekrezi”, “Qosja”, “Puka”, etj.

Të le mbresë të thellë shërbimi dhe respekti i personelit të tyre sa çdokush, kur largohet pas terapive, formëson përshtypje të mira. Një kujdes që mbetet parësor në krijimin e kushteve dhe, siç thonë ata që e frekuentojnë prej vitesh, ka rritje të ndjeshme të cilësisë së shërbimit. Natyrisht janë krijuar kushte, sepse aftësia për të punuar në një biznes me përspektivë është motivi kryesor për të siguruar të mirat materiale. Ndaj dhe nocioni punë, përkujdesje me kulturë ndaj atyre që i frekuentojnë, i ka dhënë asaj tjetër kuptim. Për të tërhequr sa më shumë kurues, janë përgatitur e shpërndarë fletë-palosje guidash me informacione të shumta për dobitë e shërimit të sëmundjeve, por edhe rreth trajtimit, ushqimit, fjetjes, si edhe kohëzgjatjen e tarifat, që janë të arsyeshme.

Arta Papri një infermiere dhe menaxhere e sukseshme, ka bërë që hoteli “Puka” të tërheqë, jo pak kurues nga Kosova.

Ka nga ata që vijnë prej vitesh këtu dhe e ndjejnë veten mirë, sepse kurimi u ka përmirësuar shëndetin, duke i çliruar nga ankimet e sëmundjeve.Pa dashur të ngërthehem më tepër në tregimet e shumta të kuruesve, më bëri përshtypje ai i Skënderit nga Berati.

-Kam ardhur këtu – thotë ai – në një gjendje shëndetësore të rëndë, thuajse i paralizuar. Nuk kisha, as fuqi sa të ngrihesha nga shtrati për të qëndruar më këmbë. E dhimbshme kur mendoja se do të mbetesha i tillë. Nuk lashë ilaçe, analiza e mjekë të shumtë pa provuar por nuk më sollën asnjë përmirësim. Mendova se duhet t’i provoj llixhat dhe erdha me shpresë se shëndeti do më printe për mirë. Nuk kam gabuar dhe e frekuentoj prej 15 vjetësh atë e ndjehem aq mirë me shëndet. Faktet flasin vetë për këtë të vërtetë e mund të them se kam harruar dhimbjet, aq sa mund të harrohen ngjarje të rënda.

Pas ngrohtësisë së banjës së nxehtë apo masazhit me baltë, secili pushon në qetësinë çlodhëse të dhomave të freskëta e me kushte të përshtatshme ndaj një kurimi të tillë. Orët e tjera kalojnë me lojëra, biseda, argëtime, bashkë me zhurmat që e shoqërojnë këtë ambient kakofon. Jo pak prej tyre shëtisin peisazheve të veshura me gjelbërim, një hapsirë, që nën diellin e stinës, janë një tjetër kënaqësi çlodhëse.Ditët kështu kalojnë shpejt, sepse, teksa bëhesh pjesë e bisedave dhe mënyrës së komunikimit, ajo bëhet më interesante dhe të ka ënda të shkëmbesh mendime. Një pjesë kuruesish janë miqësuar, sepse kanë vite që vijnë dhe njihen aq mirë me njëri-tjetrin.

Por, siç ndodh rëndom, kur e pranishme është tema politike, mendimet janë të ndryshme; madje me kundërvënie ndaj njëri -tjetrit. Ka nga ata që qeverisjen e një partie e quajnë të dështuar e të tjerë kanë vërejtje për zjarrin që ndez shtypi;apo për gjuhën vulgare të politikanëve në foltoren e parlamentit; të tjerë të pakënaqur nga reformat që po ndërmerr shteti. Amullia e gjendjes nuk mund të vazhdonte me abuzime, mospagime taksash, prandaj dora e shtetit i ndali ato. Por bisedat vërtiten edhe rreth angazhimit të shtetit për mirëmbajtjen e mjediseve publike. I shqetëson rruga e amortizuar këtu, rrugicat gjithë pluhur, plehërat e hedhura vend e pa vend, etj. Janë këto mangësi të infrastrukturës që pushteti lokal duhet t’i shmangë, duke i krijuar dhe mirmbajtur ato, që këtu të ketë më shumë frekuentim, më shumë përfitime. Dhe rrokja e gjithë shqetësimeve duhet të verë në lëvizje administratën shtetërore.

**********

Dita në ikje përthith ndjesi të bukura. Mbrëmja e vonë mund të flejë edhe ajo për t’u qetësuar nga zallamahia; kështu edhe njerëzit të pushojnë nën fëshfërimën e pyllit që murmurin lehtë. Për t’i dhënë kësaj tablo, pritjen e ditës tjetër, nuk harron të shkruash edhe për përkushtimin e atyre që edhe këtu në qëndrën e ujërave termale, “Llixhat e Elbasanit” natën e bëjnë ditë, duke qëndruar në detyrën humane për kuruesit.

Mëngjeset e braktisin heshtjen e natës për të vazhduar ritualin e veprimeve kuruese, me zhurmat që i japin një tjetër kuptim qëndrës së ujrave termale të Llixhave.

Ajo është si një minierë, ku, nëse e trajton me kriter, do ta shohësh se është ujëdhesë e frekuentuar; jo vetëm për kurim, por edhe për Turizëm, për ta bërë atë një nyje të rëndësishme; vetëm se kjo kërkon përkushtim e vullnet nga të gjithë: investitorët, banorët, media, shteti…

*Ndalohet riprodhimi i plotë apo i pjesshëm pa lejen e autorit.

NJË JETË SI NJË LIBËR

March 10, 2016 by dgreca

Një “dhuratë mirënjohje” për mësues Hajdar Mëhallën/

NGA PËLLUMB GORICA/

Në një kujtesë të thjeshtë është e vështirë të gdhendësh jetën e një njeriu të njohur, e sidomos një mësuesi me vlera e kontribute si Hajdar Mëhalla. Ajo është si një libër, që në çdo fletë njihesh me sakrificat për t’u shkolluar, e gjer tek puna e përkushtimi i pashembullt në profesionin e nderuar të mësimdhënësit, pa harruar këtu cilësi të tjera të tij në shoqëri, familje e miqësi. Njerëz të tillë nuk kanë munguar asnjëherë me pozivitetin e tyre, në vendin tonë, por mua më la një ndenjë të thellë në brendinë time.

UDHË DIJE

Hajdar Mëhalla u lind, u rrit dhe u edukua në një familje me tradita të hershme patriotike në Topojanin malor të Elbasanit. Fshati i tij i lindjes shtrihet në anën lindore të kodrave shkëmbore të krahinës Sulovë, në një lartësi 500 – 600 m mbi nivelin e detit. Toka është e varfër dhe mezi prodhon, por hapsirat e mbuluara me pyje dhe kullota janë të mira për të mbarshtruar tufa të shumta delesh e dhish. Në këto kushte niveli i jetësës në Topojan gjithmon ka qënë i tillë, që çdo familje mezi siguronte prodhime për mbijetesë. Të parët e Hajdar Mëhallës janë të njohur në Topojan për traditat atdhetare, fjalën e mençur dhe gjithmonë sofër shtruar për miqtë e dashamirësit. Hajdari fëmijërinë e kaloi mes vuajtjesh e peripecish të shumta, të cilat ndiqnin njëra – tjetrën si rrjedhojë e gjëndjes së vështirë ekonomike që kalonte Shqipëria në vitet ‘40 të shekullit të kaluar. Oshëtimat e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, luftëtarët e lirisë dhe pushtuesit italo – gjermanë kaluan edhe pranë shtëpisë së tij. Lufta çlirimtare rrëmbeu në dallgët e saj edhe babanë e tij, Sulejmanin, që ishte sekretar i këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar të fshatit në atë kohë. Ndërsa vëllai i madh, Isufi u rreshtua në Brigadën e Parë Partizane. Vendlindja e tij gëlonte nga ngjarje të shumta historike. Hajdari i dëgjonte gojëhapur me dëshirën e madhe për dije. Shkollën fillore e mbaroi në Dragot. Ishte një nga 18 nxënësit e parë të shkollës fillore të këtij fshati, e cila i hapi dyert në vitin 1945 me mësuese Ollga Sharrën, gruaja e inxhinierit Abdi Sharra, të ekzekutuar si sabotator në tharjen e kënetës së Maliqit, e cila duke parë aftësitë dhe dëshirën për arsimim e rekomandon babanë e tij, Sulejmanin, që Hajdari të vazhdonte më tej shkollën. Mes vështirësive të kohës ai e vazhdoi dhe mbaroi shkëlqyeshëm shkollën 7-vjeçare në Pogradec. Kushtet familjare nuk ishin të tilla të arsimohej më tej aty, prandaj dukej e tepërt dhe në pamje të parë e vështirë fjala shkollim të mëtejshëm, por Hajdari me një vullnet të madh mbaroi edhe shkollën e mesme pedagogjike ‘‘Luigj Gurakuqi’’ në Elbasan. Ai kish si bashkëudhëtare vështirësitë në rrugën e tij të jetës, në moshën kur çdokush projekton të ardhmen për më të mirën e mundshme. Natyrisht, qytetërimi i Elbasanit, jeta konviktore mes qindra të tjerë pedagogjikas nga gjithë Shqipëria, motivimi për të spikatur mbi të tjerë ndikuan në dëshirën që i kish vënë vetes për dije. Hajdari gjithmon i kujton me adhurim profesorët që jepnin mësim në shkollën e mesme pedagogjike të Elbasanit, një pjesë e të cilëve kishin ndjekur studimet në universitete prestigjoze të Europës, si: Shyqyri Demiri, Sotir Paparisto, Vasil Kamami, Mentar Belegu, Besim Qorri, Teki Tela, Marie Papajani, Mehmet Bebeti, Bukurosh Sejdini, Meri Andoni, Grigor Kallajxhiu, Hajdar Biçaku e të tjerë, të prerë për të përhapur dije, ndër mijëra pedagogjikas nga gjithë Shqipëria.

Mbas mbarimit të shkollës së mesme pedagogjike ‘‘Luigj Gurakuqi’’ në Elbasan ai u emërua mësues në fshatin Mollas. Dhe nisi kështu rrugën e gjatë e të nderuar të mësuesit. Në një kohë kur mësuesit nga Sulova numëroheshin me gishtat e dorës si: Riza Cërriku, Sali Çala, Isa Senja, Dan Çela, Abas Hysa, Rustem Metushi, që punuan me mish e me shpirt, kur ajo kishte nevojë, jo vetëm për bukën e përditshme, por edhe për dije e përparimin e saj. Shkollat po hapeshin në të katër anët e vendit, duke u bërë si një jetë e dytë për banorët. Ai e dashuronte aq shumë profesionin, dhe bashkë me të tjerë mësues elbasanas si: Dilaver Shkodrën, Zeliha Shkodrën, Sami Domnin, Ethem Mullajonuzin, Rruzhdi Belegun, Mustafa Pajengën, Albert Stojën, Liri Arapin, Astrit Bishqemin, Ismail Kafexhiun, Sami Paralloin, Bexhet Belegun, Nafie Çaushin, Esat Gjevorin, Hysen Saraçin, etjer, të cilët grisën këpucët e rinisë së tyre nëpër baltërat e Sulovës, e u bënë një përvojë e pasur për të. Ata kanë meritën e madhe që, duke punuar në kushte të vështira në këtë krahinë të mrekullueshme, dhe me mëndjen e tyre mësuan qindra djem e vajza, ndër të cilët edhe im atë, Rexhepin. Ky ishte një përparim i madh për kohën kur çdokush ishte i bindur se pa dije nuk mund të ecej drejt zhvillimit të vendit, sepse nuk mësohej vetëm për shkrim, lexim e njehësim, por dhe për civilizim, edukatë e qytetari. Ndërkohë u bënë ndryshime në arsim, si pjesë e reformave të shtetit të asaj kohe, për të kaluar në një fazë të re në hapjen e shkollave 7-vjeçare e më vonë 8-vjeçare kudo. Përveç shërbimit ushtarak, Hajdari nuk e ndërpreu profesionin e tij, deri kur doli në pension, i nderuar dhe i respektuar nga të gjithë. Ai u shqua për mësimdhënie me cilësi të lartë, përpikmëri, këmbëngulje, por edhe paanshmëri e njerzillëk. Kështu ai radhitet ndër mësuesit më me reputacion të kësaj krahine, sepse edukoi brezin e ri në kushte mbijetese mbase në nivel heroizmi. Por, me sedrën profesionale, prokupimin, dhe kërkesat ndaj vetes, ai i kryente me përpikmëri detyrat e mësuesit. Shpesh lodhej për t’i përcjellë njohuritë me metodën e kohës, që në thelb ishte përsëritja dhe ripërsëritja me ton si mënyrat e ngulitjes së mësuarit. Mbi këtë bazë ai krijoi personalitetin e tij, dhe u vendos nga drejtuesit e arsimit në Elbasan, të jetë drejtor i shkollës 8-vjeçare të Dragotit. Si njohës i mirë i mentalitetit të vendbanimit, dhe i kushteve ekonomike e të nivelit të ulët arsimor aty, detyrën e drejtuesit ai e filloi me gjërat elementare si frekuentimin e shkollës, mirëmbajtjen e ambienteve, sigurimin e bazës materiale, rritjen e cilësisë së mësimdhënies etj. Ndërkohë, Ministria e Arsimit në këto vite i mëshoi përparësive për krijimin e laboratorëve dhe bazës materiale didaktike, që deri atëherë në shumicën e rasteve ishte të thjeshta e me mjete rrethanore, dhe Hajdari dha kontributin e tij në sigurimin e plotësimin e tyre. Insistimi i Hajdarit bëri të mundur, që të ndërtohej një shkollë e re, sepse e vjetra po amortizohej, por edhe nuk i përgjigjej numrin në rritje të nxënësve. Energjitë e Hajdarit dhe gjithë të tjerëve si ai, që punuan mësues në Dragot, duke bashkuar kontributin e atyre nga Elbasani, Peqini me vendasit ishin maksimalisht të larta. Pra, ishte një impenjim i jashtëzakonshëm, një dhënie i tëri pas punës dhe problemeve që kishte arsimi, dhe jeta shoqërore në Dragot – Topojan. Ai ishte vlersues për të gjithë ata mësues që punuan me devotshmëri në shkollën e Dragotit si Stavri e Behije Ndrion nga Peqini. Xhevit Memën, Alush Xherien, Nezir Dushën nga Klosi. Kadri Nasufin nga Beliku. Neim Meminin nga Topojani, Dilaver Shabanin nga Dragoti. Lirie e Petrit Kumrinë nga Floqi. Qatip Cërrikun nga Kamunau. Nazmi dhe Bukuri Senjën nga Lumasi. Petrit Çakallin, Albert Palloshin, Ahmet Sulminën, Smail Shytin, Nazmie Mëlçinën, Rajmonda Pashën, Shefki Rudon, Sokrat Kotheren, Vjollca Toskën, Afërdita dhe Jakup Bishqemin, motër e vëlla nga Elbasani. Myqereme Xhikën, Nazmi Hoxhën nga Shtëpanja. Vangjeli Shanin nga Bujarasi. Engjëllushe Toskën nga Shtërrmeni. Rrahman Taushanin, Skënder Asllanin dhe Qemal Çalën nga Mollasi etj. Natyrisht për këtë flet edhe respekti i brezave të nxënësve që mësuan, dhe u edukuan prej tyre. Mbase u zgjata në këto fakte, por për një njeri të tillë, që i kushtoi jetën e tij arsimit këto janë pak. Ndaj, puna përkushtuese e drejtuese e Hajdar Mëhallës për 35 vite me radhë kujtohet me respekt, edhe për kërkesën e llogarisë, dhe të këmbënguljes për shkollimin e mëtejshëm të nxënësve. Fatos Shkëmbi një nga nxënësit e tij kujton: “Me shikimin e parë, për sytë tanë si nxënës ai rrezatonte në kuptimin e plotë të fjalës njeri. Natyrisht mënyra se si demostronte vlerat, për të na pregatitur, e për të qënë të denjë në jetë është e veçantë. Kujtimet dhe mbresat e mia për të, janë të shumta, dhe nuk mund të rresht së treguari jo pak prej tyre. Pikërisht për këto dua të tregoj një episod të jashtëzakonshëm në provimet e lirimit të shkollës 8- vjeçare. Në komision ishin Hajdar Mëhalla, që ishte dhe drejtori i shkollës, mësuesi i matematikës, Kadri Nasufi, dhe Mersin Lamçe i biokimisë. Mësues Hajdari meqë isha nxënësi më i mirë i shkollës interesohej për mua, që të arrija nota të larta. Pasi mbarova tezën, të cilën komisioni e korrigjoi, më tha: Shkëlqyeshëm dhe një 10-të të padiskutuar, si gjithë provimet që ke dhënë, por a mund të na tregosh për “Teoremën e Pitagorës”. Ajo është një nga më të vështirat teori, të cilën unë e njihja mirë. Po i thashë teorikisht, dhe në dërrasën e zezë, shpejt e shpejt bëra zbërthimin e saj. Pasi e mbarova ai më vjen afër e më thotë me gëzim: Të lumtë Fatos se më bëre krenar mua personalisht si drejtor, por edhe shkollën tonë. Atë çast në sytë e tij lexova një kënaqësi të thellë, që rrallë e ndesh në jetë.”

MERITËHESHTURI, HAJDAR MËHALLA

Meritëheshturi, Hajdar Mëhalla, paqësor e shpirtbardhë është lavdia e njeriut të zotë në vendlindjen e tij. Në këndvështrimin tej profesionit që ushtronte, të shkruash me pak fjalë rreth pasionit të tij për të drejtuar jetën organizative në Dragot, dhe duke e vendosur atë para përgjegjësive për shtimin e mirqënies aty është një detyrim moral. Ai ka folur dhe është dëgjuar. Ka pranuar detyra që i ka dhënë koha e shumica e banorëve, të cilët krijuan besim dhe respekt, duke i shtuar jo pak cilësi, ku ai u shpërfaq i drejtë, serioz dhe me kulturë, sepse interesohej për hallet dhe problemet, të cilat kërkonin përkushtim, por edhe aftësi në zgjidhjen e tyre. Ashtu siç thuhet në atë kohë për Hajdarin me të mund të flisje e të qaje çdo hall. Ishte njeriu që fjala i zinte vend, e për më tepër përvoja jetësore, i jepte kuptim asaj. Emri i tij, në gjithë opinionin, në çdo mjedis, në biseda të lira u bë sinonim për kohën dhe rrethin shoqëror në Dragot e Topojanin e Elbasanit. Disa gjëra nuk shkonin ashtu siç duhej prej sistemit komunist, i cili kërkonte të krijonte njeriun e ri, por ai kurrë nuk shfaqi e nuk perceptoi të keqen. Ai gjithmon ruajti ekuilibrat me shpirtin e drejtë e mirkuptues, që, duke u kapur pas kësaj të vërtete të pamohueshme, të cilin një pjesë e harrojnë, por që shumica idealiste ndërmjet mirënjohjes së thellë e kujton me mall. Ajo që të bënte përshtypje në këto fjalë ishte respekti që gëzonte aty, si njeri i organizimit të punëve të mira, por edhe veprimtarive kulturore e sportive. Në bisedat ai trajtonte tema me interes nga historia, kultura, por shfaqej si një sportdashës i apasionuar i futbollit, të cilin e luante edhe vetë me nxënës, kolegë e bashkëfshatarë. Dragotasit e Topojanasit, të rrethuar nga malet, falë tij, të etur për dije e kulturë, i jepnin kuptim jetës, gëzimeve e lumturisë me shpirtin e tye të ndjeshëm çdo mbrëmje në shtëpinë e kulturës. Sot jetojnë heshtjen e demokracisë, dhe ka zënë vend braktisja e njerëzve. Të tilla erdhën kushtet, dhe u detyruan të ikin drejt qyteteve. Hajdar Mëhallën e frymëzonte jeta në mes banorëve dhe njohu të mirat, gëzimet, ashtu siç njohu hidhërimet, kundërshtitë. Koha lindi edhe dështakë, të cilët fryenin vetveten me bëmat e fisit, pa gjë në trastë. Ata me llogjikën e shpirtit të zi çirreshin si zhurma e bezdisur e këndezit majë plehu, orar pa orarë, por koha i zhvlersoi në sytë e njerëzve.

Një nga kolegët e tij, Qemal Çala të flet me simpati për Hajdarin, si njeri jo vetëm korrekt në mësimdhënie, por sidomos në artin e veçantë të drejtimit të shkollës së Dragotit, për zellin, ndërgjegjjen, këmbënguljen për të vërtetën, ndershmërinë dhe dinjitetin moral. “Të punoje me Hajdarin, ishte vërtetë kënaqësi. Hajdari shquhej gjithnjë për durim dhe vendosmëri për të kryer deri në fund punën që merrte përsipër. Edhe nga shprehja e fytyrës së tij kuptoje kur një gjë shkonte mirë apo keq dhe kështu ka mbetur akoma. Sa herë që takohem me të, ne kujtojmë copëza ngjarjesh, vitet e punës, duke përjetuar emocione të shumta. Ato vijnë edhe me ngjyrat e jetës, për gjendjen ekonomike të atyre viteve, vështirësitë, mungesat dhe mangësitë profesionale. Unë isha mësues i ri dhe punova disa vite në shkollën që ai drejtonte. Arsimi i sotëm është pajisur me kulturën e duhur, me kondita të mira dhe objektiva e arritje akoma më të mëdha, por nuk duhen harruar vitet e vështira, të cilat ai i kujton me nostalgji”.

I lidhur ngushtë me farefisin, shokët, miqtë, në dasma e festa, emri i tij përherë i nderuar.

“ – Kjo na bën – thotë nipi i tij, Iliri – të ndjehemi krenar për të.” Duke përshkruar karakterin e tij, dhe duke vënë në dukje meritat e xhaxhait, ai thekson se është model jo vetëm për fisin, por edhe për Dragotin e Topojanin e në gjithë Sulovën. “Drejtor kështu ishim mësuar ta thërrisnim të gjithë në fshat, edhe kur u rritëm dhe dolëm në jete, e sa herë që e takojmë. Shpesh mendoj se ku e gjente ai kohën për përballimin e detyrave që kryente. Dhe kur e kërkonte arsyeja gjithmonë gjendej pranë miqve dhe familjes. Shtëpia e tij ishte streha e të ardhurve që vinin në fshat me punë a për hall.”

Hajdar Mëhalla është prind i nderuar dhe i respektuar nga fëmijët e tij, për të cilët ai u kujdes aq shumë në shkollimin e tyre, sepse edhe i mbrujti ata me fisnikërinë e të parëve, me traditat më të mira të tyre, si punëtorë, korrekt, të ndershëm në punë, shoqëri e familje. Kot nuk thonë atë fjalën e urtë: Bëmë baba të të ngjaj. Fëmijët e tij sot janë bërë prindër shembullorë, dhe punojnë në institucione të ndryshme, e janë korrekt dhe serioz kudo. Ai dhe e shoqja krenohen me fëmijët e tyre si dhe ata ndjehen mirë, që kanë një baba me emër të mirë.

Erdhi koha dhe një ditë ai doli në pension. Që nga 1995, për një jetë më të mirë ai u largua familjarisht nga vendlindja, dhe u vendos në qytetin e Elbasanit, por ende me shpirt është në Topojanin e Sulovës së tij, por edhe këto vite në Elbasan bën një jetë normale e të respektuar në shoqëri e miqësi. Arsimi është kryemotivi i jetës së tij. Hajdar Mëhalla tashmë ka shkelur të 80 e jetës së tij. Thinjat i kanë zbardhur flokët, por ai përsëri ndihet i ri.

Për të gjitha këto vlera, përkushtimin, drejtësinë, ndershmërinë e virtyte të tjera që ka shpirti i tij, mendojmë se kemi të bëjmë me një njeri me vlerë, që duhet nderuar e respektuar. Shumë vlersime janë bërë dhe bëhen nga Administrata shtetërore dhe institucionet përkatëse arsimore, por fatkeqësisht ai nuk ka marrë ende meritat që i takojnë, e sidomos nga ata individë që merren me ndarje mirnjohjesh e vlersimesh, të cilët do të duhet të bëjnë diçka për të. Sepse: A nuk do do të ishte mirë që të nderojnë këta njerëz sa janë midis nesh, por të mos presin sa ata të largohen nga jeta. Kjo është absurditet.

MBRËMJA E DASHURISË QË PUTHET VEÇ ME METAFORA

December 10, 2015 by dgreca

Nga Pellumb GURI/Agim Bajrami është një ndër poetët me profilin më të spikatur këto vitet e fundit në poezinë tonë. Një mjeshtër i vargut, i vlersuar nga kritika e mirfilltë letrare, por edhe i nderuar me dhjetra çmime në manifestimet poetike në Shqipëri, Maqedoni, Kosovë. Poezia e Agim Bajramit është e natyrshme, njerëzore, e sinqertë, e ngjizur me një dashuri që mundohet të rrokë gjithçka. Dhe kjo shprehet thjeshtë, me një varg të shkëlqyer, pa sforcime e deklaratizma, ashtu siç është vetë Agimi, i shtruar e i qetë si valle çame, i butë si myshku i drunjve të Gramshit, valëzues si bregdeti jonian dhe ëndërrues si një djalosh prej Cërriku. Agim Bajrami i shkrirë me poezinë, herë duke bashkëbiseduar me dashurinë, dhe herë duke u grindur me të, herë duke u ndalur për të thithur fllad deti, e herë duke ndalur vështrimin në mëngjeset plot diell, ata ecin bashkë pa u lodhur për të rrokur maja të tjera.

Kështu mund të thuash me plot gojë edhe për vëllimin poetik të Agim Bajramit,“Mbrëmje të puthura”,një titull mjaft metaforik e i goditur, se mbrëmja nuk puthet lehtë, jo vetëm se është tepër fluide, por se shpesh herë e pjek figuracionin e tij poetik në një terren me shtrirje të madhe gjeografike.

Tematika e larmishme jo vetëm krijon hapsira për ta mbushur poezinë me një frymarrje të gjerë, por edhe për të pulsuar jetë e njerëzillëk në të, si punëtori e cigani, ashtu edhe varri i një të persekutuari, si dallga e butë e Shkumbinit, ashtu edhe emigranti e kënga e përmallshme e kumurisë së Elbasanit, si studenti me leksione nën sqetull ashtu edhe e krijuesit artist.

Poeti Agim Bajrami, nuk stonon as nga kërcënimet e vështirësitë, por ama preket thellë nga urrejtja e pavend dhe pasinqeriteti. Kështu me vështrim të sigurtë përpara, ai ndjen domosdoshmëri jetike dhe të kaluarën ,lashtësinë në udhën e tij poetike, ndaj shkruan: “ Unë kupën plot me diell e mbusha/ Dhe pi një gllëngë me lashtësi”. arrin ta shqiiptoje ate kryeide lirike, qe shtegtoi

Vargu i Agimit rrok serbes tokën dhe detin, ledhaton gruan e paputhur dhe vjeshtën e rënduar nga frutat, këndon në tavolina gëzimesh me miqtë, e cicëron me dallëndyshen në shtëpinë e vjetër edhe kur i këndon Çamërisë së pafat me copëza frymore:“Folmë pra, moj e uruar/ Ç’të zunë sytë asaj ane?”

Ditën e verës, festën popullore të elbasansve, ai e bën të këndshme më një gjetje të veçantë, i shqetsuar, dhe s’kupton se ku i humbi mëngjezi, por shpejt e gjen dhe e jep versionin e tij poetik:“Siç duket e ka thirrë në zyrë kuzhinieri/ T’ju bëjë nga një tavë ballokumi “.

Nganjëherë poezia duket sikur është deklarative dhe do të shprehë një sfidë ndaj jetës kryeneçe, por kjo thyhet shpejt nga uni poetik që është i shkrirë në gjithçka që ka jetë, dhe që është njerëzisht e pashmangshme. Edhe kur kallëzon padrejtësinë e një shtetari, edhe kur ndez kalimthi një cigare në udhë e sipër, edhe kur i merret goja t’i shfaqë dashurinë vajzës që do, edhe kur ulet në tryezë e pi një dopio raki me shokët, ai reflekton sinqeritet dhe rrezaton dashuri jete. Shumë e vret atë mungesa e sinqeritetit të shokut: “Më vratë mëngjeset /me nënqeshjen e ngrirë”.

Poezia e Agim Bajramit është si era dhe të përkëdhel në shpirt, ndaj ai nuk e harron mësuesin e tij të parë, por preket edhe “për një gjethë shelgu që vdes në fund të ujit”, drithërohet nga “fëshfërima e pishave të Gjinarit”ashtu siç bëhet melankolik kur kujton”muret e avllisë së vjetër”, i vjen keq edhe “për intelektualin që u persekutua” ashtu siç “përmallohet edhe për gjolin e shteruar”.

Ndjeshmëria është filli i artë i gjithë vëllimit poetik “Mbrëmje të puthura”. Poezi që gurgullojnë nga thellësia e burimit shpirtëror të ndenjave me plot frymëzim. Është meritë e autorit që krijon situata poetike të pëlqyeshme dhe të ndjeshme, në tematikë, në stil dhe në rritjen artistike. Poeti nga njëra anë me bukurinë shpirtërore krijuese, që në çdo varg është shpirti i tij, përcjell aq emocione, e lexohet rrjedhshëm me një popullaritet mendimi plot jetë e gëzim.

Nuk duhet të harrojmë asnjëherë, se poetët janë misionarë të ëmbëlsisë shpirtërore. Ata krijojnë poezi, në të cilat e paraqesin edhe portretin krijues, shpirtëror e jetësor të poetëve, paraqesin rolin e tyre. Agimi skalit si në shkëmb, vargje shpirti, të denja që u kushtohen krijuesve të fjalëve të shpirtit, poeteve. Të bukura, me frymë origjinale janë poezitë që u kushtohen: Naimit, Agollit, Kadaresë, apo poetëve fierakë te vdekur aksidentalisht ,ashtu edhe ata që u persekutuan nga diktatura e egër komuniste. Agimi nuk bën portrete të thata, por me intuitën poetike, ndjeshmërinë ndaj së bukurës shpalos mozaikun shumëngjyrësh përmes figurash dhe krahasimeve. Ndaj edhe kur e mbyt mallëngjimi hesht, mendon e mes mallit shkruan: “ka heshtur pena mbi fletore”dhe mundohet të gjejë forca për të bërë diçka për ta, të paktën t’u hedhë një tufë vargjesh si tufë lulesh.

Agim Bajrami penën e mban të mprehur, gjoksin e mbush me dashuri, thith frymëzim nga gjithçka njerëzore, dhe ashtu vrapon në garë me kohën, s’ka asnjë çast për të humbur, dhe mundohet të sfidojë gjithçka, ashtu siç përcjell mesazhin e madh me vargjet:“ Se koha rend si pa kuptuar/ Dhe mosha vetë si tren vrapon”.

HUMANIZMI-“PORTA” E NDRITUR E BASHKËJETESËS SË KOMBEVE

October 30, 2015 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/
Përtej kronikave të luftrave të shumta që ka historia e kombeve, përtej zhurmës së betejave, të humbjeve dhe fitoreve, është ajo pjesë e shpirtit të një kombi, apo dhe disa prej tyre që nuk mund të digjet si kashta e të “vritet”. E kjo ka ndodhur saktësisht edhe me kombin tonë që shumë herë është përballur me sokëllimën e shpatave me artilerinë e rëndë, po gjithmonë i ka mbetur besnik disa cilësive të larta kur ka qenë puna edhe në ballafaqimin me atë që e ka pushtuar. Ndër shekuj, shqiptarët i ka dalluar humanizmi, toleranca, mikpritja, bujaria, virtyte, që janë spikatur edhe në përiudha të vështira të jetës, si evokime tradite.
***
Trojet tona gjithmonë janë përballuar me pushtues. Fatkeqësitë e luftrave me vuajtje të rënda janë shprehur me vitalitetin e kombit. Sidomos, humanizmi njerezor, toleranca e shpirtit bujar janë treguar jo vetëm për vëllezërit e një gjaku, shqiptarët e Kosovës, të keqtrajtuar barbarisht nga makina vrastare e lukunisë serbe me krime monstruoze në këto 100 vitet e fundit, por edhe për banorët çamë, të dëbuar nga trojet e tyre, prehë e masakrave të shovinistëve grekë, edhe duke strehuar e mbrojtur të huajt, të pambrojtur, të vuajtur e në mjerim të thellë shpirtëror, pasojë e përplasjeve të luftrave gllabëruese. Humanizmi, si shembull karakteristik i virtyteve të shqiptarëve nuk harrohet në vitet e Luftës Parë Botërore. U strehuan muhaxhirët boshnjakë në këto ditë të vështira të Luftës së Parë Botërore. Në vitin 1918 (Lufta I Botërore) ushtarët austro-hungarezët, pas humbjes së luftës, në një gjendje mjaft të mjerueshme, kockë e lëkurë, që të kujtonin lypësat e rëndomtë të rrugëve, shqiptarët, nuk i lanë të vdisnin urie. Bashkëkohësit tregojnë se, ushtarët e uritur, ndërronin armatimin, veshjet dhe pajimet edhe me një copë bukë apo vezë për të mbajtur frymën gjallë. Ato vite për Shqipërinë u quajtën “uria e madhe”, apo koha e “nemces” ku mungonin buka dhe sendet e tjera të ushqimeve, veshmbathjet dhe çdo gjë e nevojshme. Të tjera fakte dhe dëshmi tregojnë për humanizmin e pashoq ndër shqiptarët. Strehimi dhe mbrojtja e hebrenjve prej ndjekjes nga bisha naziste që kërkonin shfarosjen e tyre, qëndron në gurthemelet e shpirtgjërësisë së shqiptarit. Më 8 shtator 1943, Italia fashiste kapitulloi pa kushte dhe vendin e saj e zuri armata naziste gjermane, që vërshoi drejt Shqipërisë, duke zënë pozicionet e lëna bosh. Forcat gjermane, gjatë hyrjes në Shqipëri, mbollën terror në Jug. Nuk harrohet masakra e Borovës, përkundrejt propogandës se nuk janë pushtues dhe se qëndrimi i tyre ishte i përkohëshëm e kalimtar në Shqipëri. Pas kapitullimit të Italisë fshiste, nazistët gjermanët nuk i konsideronin ushtarët dhe oficerët italianë si robër lufte, por tradhëtarë të boshtit, duke i vënë në grykën e armëve, si fajtorë të humbjes së luftës në Gadishullin Ballkanik e Veriun e Kontinentit Afrikan. Pas shpartallimit të ushtrisë italiane, me nacionalizmin e tij të tërbuar, shumë ushtarë e oficerë italianë në Shqipëri, në pamundësi për ikje në vendin e tyre nën këtë terror e zhdukje, gjetën strehë e përkrahje nga familjet shqiptare. Një pjesë e tyre, në tentativë për t’u larguar në Itali, u masakruan në ditët e para pas kapitullimit.
Kryesisht familjet e zonave fshatare me tolerancën dhe shpirtbujarinë i mbrojtën dhe i mbajtën gjallë nga kërcënimi i urisë, dimrit të egër të 1943-1944-rës, ndjekjeve të nazistëve, të cilët me anë të dy operacioneve, të Dimrit dhe të Verës së 1944-trës, nuk kishin mëshirë as për shqiptarët. Ky fakt nuk mund të shuhet nga ndërgjegjjia e popullit tonë, si ditët më të rënda për këtë perandori pushtuese, me ushtarë të katandisur keq e më keq. Është mbresëlënës ky humanizëm dhe me të vërtetë mirënjohës për këta fatkeqë të gënjyer nga fazhizmi, që erdhën si pushtues. Shqiptarët u tregua jo hakmarrës kundrejt tyre, por i strehoi, i mbrojti, duke mos harruar ç`kishin vuajtur nga pushtuesit fashistë, luftërat, reprezaljet, djegiet, vrasjet, masakrat e tyre. Shqiptarët i urryen si pushtues, por nuk i keqtrajtuan dhe nuk dorëzuan asnjë prej tyre nazistëve gjermanë, të cilët, po t’i kapnin, do t’i vrisnin. Ata ishin viktima, që i katandisi fazhizmi, duke i hedhur në këtë cep të Ballkanit, por me shpresën që do vinte fundi i kësaj lufte shkatërrimtare dhe rikthimin e tyre në atdhe. Një pjesë e tyre u inkuadruan në Ushtrinë Nacional Çlirimtare Shqiptare, pjesë e batalionit “Antonio Gramshi” të Brigadës së Parë Sulmuese.
Në gjithë Shqipërinë, me gjithë mjerimin e ulur këmbëkryq dhe kushtet e vështira të luftës, u strehuan dhe ndanë copën e bukës, edhe pse dikush nga këta ushtarë mirësinë e ktheu në tradhëti tek gjermanët. Dëshmitë, si kujtime të kohës, vijnë nga bashkëkohës me copëza ngjarjesh, emra, veprime, kontribute, karaktere të ushtarëve italianë. Mësuesi veteran nga Kamunau i Elbasanit, Riza Cërriku, tregonte: “Ushtarët italianë u strehuan në familjet e fshatarëve të mesëm, por edhe në familje të varfëra. Nga ana tjetër shumica prej tyre treguan se ishin të interesuar të punonin, se s’dëshironin për të luftuar. Kishte nga ata që në fshatrat e krahinës Sulovë treguan se ishin specialistë të mirë si ndërtues, të cilët punonim mirë murin e gurit, por edhe punimet e drurit.” Ata ndërtuan shtëpi, hapën puse uji, vetullorë ullinjsh, shtruan kalldrëme guri etj, që janë edhe sot, si një dëshmi, meritë e punës voluminoze dhe të mirë nga këta ushtarë italianë, të cilat kanë mbetur të emërtuara të italianëve. Gjithashtu punuan në ara, duke ruajtur bagëtitë, mbjellë e krasitur drurë frutorë. Interesant është fakti, se gjatë punës në një arë, zbuluan objekte të vjetra qeramike që i përkasin një vendanimi me histori të lashtë.
Ështe detyrim moral që t’i kujtojmë për shembullin e tyre të njerëzishëm, familjet shqiptare, që i strehuan ushtarët fatkeqë italianë, në krahinat ku në vitin 1944, si nderim për virtytet e traditat e mikpritjes, se kjo luftë ishte bërë temë e ditës dhe po merrte jetë të shumta njerëzore. Ushtarët dhe oficerët italianë disa muaj pas çlirimit të vendit, në pranverën e vitit 1945, u rikthyen në atdheun e tyre, Italinë, pranë familjeve me kujtimet më të mira dhe mirënjohjen edhe për banorët e krahinës së Sulovës, me dëshirën që një ditë do takoheshin e do ta shpërblenin këtë humanizëm. Të moshuarit, bashkohës të atyre viteve, tregojnë se “kur u larguan italianët janë ndarë me të qarë me banorët.” Por rrethanat, që u krijuan në vitet e sistemit të egër komunist, të mbylljes së tij me botën kapitaliste, ua këputën këtë lidhje dhe kujtimet e tyre u zbehën në harresën e 50 viteve, të gjysmës së dytë të shekullit që lamë pas.

* * *
Humanizmi i treguar në mbarë ne shqiptarët, na bën të ndjehemi krenarë për këtë vlerë që lëvrin në deje e ndër breza. Krenari për shembullin e njerëzishëm, por se virtyte të tilla janë zbehur. E në fund të këtyre shënimeve, të cilat kanë qënë objekt ekranizime filmash artistik, por edhe të shkruara në romane, që flasin për këtë humanizëm: si “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” i Ismail Kadaresë, “Deti ne mes” i Fatos Arapit, Larg qytetit” i Petro Markos, ”Kurthi” i Stavër Bodurrit etjer, fare do të kujtoja atë pusin e ujit në lagjen e Gjinëve në Mollas të Elbasanit, që edhe sot i thonë “pusi i italianëve?”