• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Por edhe me pensionet e gjete o legen?

April 30, 2020 by dgreca

Nga Ilir Levonja/

Kjo do të ishte ulërima më normale e ditës dhe më kuptimplota për të bërë dallimin esencial midis qytetarit që do demokracinë dhe shushunjave që flasin në emrin e tij. Por në përgjithësi njerëzit e kanë të vështirë t’i bien kokës njëshit dhe merren me bishtat apo me argatët, me shërbyesit që nuk e kanë problem të lyhen kokë e këmbë me mut. Kështu po ndodh edhe tani, të gjithë sot i janë vërsulur ish ministrit Beqja si gjoja ideatori i uljes së pensioneve dhe pagave në administratë, por nuk është ai. Akoma nuk e kuptoni se si funksionon në sojin e hienave në politikë, në sojin e dështakëve të një ekonomie komplet informale. I madhi fare merr në telefon dhe i thotë vemjeve të përdorura dil diku dhe thuaj që do ulim pensionet, kaq se të tjerat i rregullon shefi. Se këta për kësi punësh paguhen madje bëhen pronarë të mëdhenj ose oligarkë siç kemi filluar t’i quajmë. Nuk e kanë për gjë të vënë në shërbim gjithë familjen, ekrane, gazetarë siç edhe ka plasur sot me ca vipa province që nga një anë mbrojnë idetë e Edi Ramës dhe nga ana tjetër marrin shuma të majme në borderotë e Erionit. Eshtë thjesht një tatim i pulsit social për t’i rritur vlerat Ramës, i cili jo rastësisht doli mbrëmë dhe tha që nuk ulen pensionet, pra ideatori mori një tjetër plus karshi popullit. Megjithatë është e dhimbshme ta mendosh se në një vend ku shesin pordhë të gjithë se i duan prindërit, si ”heronj” që ua bëjnë deri më një, e çon nëpër mend uljen e pensionit si një strategji në ndihmë të ekonomisë. Eshtë absurde pasi konvertuar me vitet e punës dhe në raport me vendet perëndimore, etërit tanë apo nënat tona janë shtresa më e diskriminuar. Por Edi e ka çuar nëpër mend pasi beson në strategji të tilla si ”çfarë thotë partia e bën populli”. Nga ana tjetër përse e çon do thoni ju? Ai e di shumë mirë që pjesa dërrmuese e të moshuarve nuk jetojnë me vlerën monetare që marrin nga sigurimet shoqërore, ata kanë hisen e tyre nga fëmijët emigrantë. Ndryshe nga brezat e tyre në botë ku duhet thënë se pensioni kudo është i pa mjaftueshëm, por jo diskriminues, shoqëritë perëndimore jo pa qëllim aplikojnë pensionimet private si shtesë, politika shëndetësore efikase, por edhe tregun e lirë për krahun e punës i cili kush ka nevojë dhe do akoma të punojë. Në Shqipëri një mundësi e tillë është thuajse zero, bilës quhet i mbaruar një burrë 50 vjeçar, jo më ai tek të 70-tat, prandaj pensionistët janë sot një kontigjent dominosh, kafenesh dhe mbledhjesh partish ku edhe nuk luajnë nga istikami me një fanatizëm gati të pabesueshëm.

Pensioni nuk vlen të mbylli ciklin mujor të nevojave jetike si drita, uji, medikamente për sëmundjet tashmë imunitare të tyre si diabeti, tensioni etj.,asesi. Ata që i përmbushin janë fëmijët jashtë, ose pagat e pa meritura në bordero si rasti i këtyre dy bibave që dominojnë studiot deri në një ditëlindje banale a një ndarje nga jeta të ndonjë familjari të tyre. Rama dhe surragot e tij nuk e kanë problem të thonë mes tyre për pensionistët, e mo t’i mbajnë fëmijët. Për më tepër mund të kenë kaluar në shoshë edhe vlerat monetare të shumë prindërve emigrantë, por në pension, që kanë marrë rrugën dhe ndihmojnë fëmijët e tyre ku janë. Para pak muajsh një nënë vlonjate u bë mish për top pse tha që jetonte me ujë me sheqer, pra ka kohë që përbuzja ka nisur. Dhe kjo ndodh për të përmbushur rrogat extra për bibat e studiove, jo për të rritur pensionet. Megjithatë ka edhe një domethënie të frikshme si shpjegim, rënien fundore të ekonomisë shqiptare e cila po të ketë gojë do i hajë të gjalla këto shushunja të 30 viteve ekonomi e tregut. Kini parasysh që sipas FMN-ës muajt e ardhshëm borxhi publik i Shqipërisë do kapi shifrat 91% të prodhimit vendas dhe kjo ka emrin falimentim. Prandaj mos i sillni Beqajt por Ramiut…, ideatorit. Në një vend perëndimor një si Beqja nuk do riciklohesh kurrë në politikë nëse do shkarkohej nga Gjykata Kushtetuese siç ndodhi me ‘të në 2015. Por Edi Rama e ricikloi, i dha mandat të ri, madje e përdor si ideator të planeve të tia dhe ne si shoqëri e toleruam, këtë dhe shumë të tjerë si ky.

Filed Under: Analiza Tagged With: Ilir Levonja, Pensionet

Katër vjet pas Aktgjykimit të Gjykatës së Strasburgut

April 16, 2016 by dgreca

SERBIA VAZHDON TË SHKELË LIGJET E VETA DHE ATO NDËRKOMBETARE PËR PENSIONET/

Shkruan: Adil FETAHU/

1.Statusi ligjor i pensionit/

E drejta e pensionit është një nga të drejtat elementare të njeriut, e fituar me punë  e kontribute të paguara, në  kohëzgjatje të caktuar, e konstituar sipas kushteve dhe procedurës së caktuar me ligj dhe me vendim konkret të plotëfuqishëm të organit kompetent. E drejta e pensionit e fituar në këtë mënyrë, merr karakterin e të drejtës së pasurisë (pronës), dhe si e tillë gëzon mbrojtje juridike me ligjet e shtetit dhe me nenin 1 të Protokollit 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut:

“Çdo person fizik ose juridik ka të drejtë ta gëzojë pasurinë e tij në mënyrë paqësore. Askush nuk duhet të privohet nga pasuria e tij, përveç kur kjo bëhet për interesin publik dhe në përputhje me kushtet e parashikuara me ligj dhe me parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare…”. Mbrojtjen e pasurisë e garanton edhe Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut (neni 17: “…Askush nuk duhet të privohet arbitrarisht nga pasuria e tij”.

Pensionistët e Kosovës, të nacionalitetit shqiptar, të cilët këtë të drejtë e kanë fituar në periudhën para vitit 1999, janë privuar në mënyrë arbitrare nga e drejta e tyre, të cilëve u është ndërprerë pagesa e pensioneve qe plot 17 vjet. Me nderprerjen e pagesës së pensioneve, vetëm pensionistëve shqiptarë, Serbia ka cënuar barazinë para ligjit, ka shkelë të drejtën e pronës, ka bërë diskriminim të haptë në baza nacionale dhe ka shkelë kushtetutën dhe ligjet e veta dhe ato ndërkombëtare.

  1. Ligjet serbe për pensionet

Pas suprimimit të autonomisë së Kosovës dhe zbatimit të masave të dhunshme në të gjitha organet, institucionet dhe subjektet e tjera ekonomike e shoqërore, Serbia shfuqizoi ligjet e Kosovës dhe miratoi ligjet e veta, me të cilat i mori kompetencat, mjetet, të drejtat dhe obligimet e caktuara në secilin segment. Kështu ndodhi edhe me sistemin e pensioneve. Me Ligjin mbi Sigurimin Pensional dhe Invalidor (“Sluzhbeni gllasnik SRS”, nr.27/1992), Serbia e shfuqizoi Ligjin (e Kosovës) mbi Sigurimin Pensional dhe Invalidor (“Gazeta Zyrtare e KSAK”, nr.26/83 dhe 26/86), i mori kompetencat, mjetet, të drejtat dhe obligimet lidhur me të gjitha llojet e pensioneve në Kosovë. Me dispozitën e neneve 225-226 të Ligjit të Serbisë, ishte përcaktuar se: “shfrytëzuesit e të drejtave nga sigurimi pensional dhe invalidor, të cilët deri ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji kanë realizuar ato të drejta sipas dispozitave që kanë qenë në fuqi deri atë ditë, e të cilat janë të parapara (edhe) me këtë ligj, gëzojnë ato të drejta edhe pas asaj dite, në vëllimin dhe mënyrën e përcaktuar me këtë ligj, poqese kjo është më e favorshme për ta” (neni 225 par.1). Ndërkaq, në nenin 226 par.1 ishte përcaktuar se: “Shfrytëzuesit e të drejtës nga sigurimi pensional dhe invalidor, të cilët ato të drejta i kanë realizuar sipas dispozitave që kanë qenë në fuqi deri ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, e ato të drejta nuk janë paraparë me këtë ligj, i gëzojnë ato sipas kushteve, në vëllimin dhe mënyrën e caktuar me ato dispozita”.Të drejtat nga sigurimi pensional dhe invalidor janë të drejta individuale (personale) dhe nuk mund të barten në persona tjerë (neni 16 par.1 i Ligjit të Serbisë). Po, e drejta e pensionit mund të trashëgohet e të bartet te anëtarët e ngushtë të familjes së pensionistit të vdekur (pensioni familjar).

Bazuar në dispozitat e cituara më sipër, pensionistët e Kosovës, të cilët e kishin fituar të drejtën e pensionit (të moshës, invalidor ose familjar) në bazë të Ligjit të Kosovës, e të caktuara konkretisht dhe individualisht me aktvendime të plotëfuqishme të organit kompetent, dhe ata që këto të drejta i kanë fituar më vonë, në bazë të ligjit (të Serbisë),-është dashur ato të drejta t’i gëzojnë pa kurrëfa pengese as privimi. Sepse, e drejta e pensionit e fituar në bazë të ligjit dhe e caktuar konkretisht me aktvendim të plotëqufishëm, nuk mund t’i merret askujt, përveç për shkaqe të parapara me ligj dhe të konkretizuara me aktvendim të plotëqufishëm individual, për secilin rast konkret (qoftë në procedurë të revizionit të aktvendimit, apo të përsëritjes së procedurës për shkaqet e parapara me ligj).

E drejta e fituar në pension, ka karakter të pasurisë-pronës së pensionistit, ashtu sikur e trajton neni 1 i Protokollit 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, dhe kjo dispozitë ka epërsi mbi dispozitat e shteteve anëtare të Këshillit të Evropës. Dispozitat e cituara të ligjeve (të Serbisë) janë në harmoni me këtë, veçse ato zbatohen në mënyrë selektive dhe diskriminuese, varësisht nga përkatësia kombëtare, gjë që është diskriminim i haptë. Në Kushtetutën e Serbisë (2006), ekziston dispozita mbi ndalimin e diskriminimit (neni 21), në të cilën është përcaktuar se: “Para Kushtetutës dhe ligjit të gjithë janë të barabartë. – Secili ka të drejtë në mbrojtje të njëjtë ligjore, pa diskriminim.-Ndalohet çdo diskriminim, i drejtpërdrejt ose i tërthortë, mbi çfarëdo baze, sidomos në bazë të racës, gjinisë, përkatësisë nacionale, prejardhjes shoqërore, lindjes, besimit fetar, bindje politike ose tjetër, gjendjes pasurore, kultures, gjuhës, moshës, invaliditetit psiqik ose fizik”. (Me një formulim tjetër më të përgjithshëm e më të shkurtër, diskriminimi ishte i ndaluar edhe në Kushtetutën e vitit 1990 (neni 13).Ndërkaq, në nenin 58 të Kushtetutës së RS (2006) është përcaktuar: “Garantohet e drejta paqësore e pronës dhe të drejtave tjera pasurore të fituara në bazë të ligjit. –E drejta e pronës mund të merret ose të kufizohet vetëm për interesin publik të përcaktuar në bazë të ligjit, dhe me kompensim që nuk mund të jetë më i ulët se çmimi i tregut”.

Përkundër të gjitha këtyre “alamet” dispozitave mbi garantimin e të drejtave dhe mosdiskriminimin, Serbia prej fillimit të vitit 1999, ua ndërpreu pagesën e pensioneve të gjithë pensionistëve shqiptarë, ndërsa vazhdoi t’ua paguajë rregullisht pensionet pensionistëve serbë e malazezë.

Në fund të vitit 1998, në Kosovë ishin: 86.383 pensionistë të tri kategorive:

  1. Pensionistë të pleqërisë 308
  2. Pensionistë invalidorë (të punës)             042 dhe
  3. Pensionistë familjarë             033

Tash ky numër i pensionistëve të cilët po i quajnë kontributpagues, është më se përgjysëm më i vogël, për shkak se shumë kanë ndërruar jetë gjatë kohës që ka kaluar. Ishin edhe 1266 shfrytëzues të kompensimit për dëmtim trupor, dhe 2.252 shfrytëzues të ndihmave dhe kujdesit. Të gjithë ata kishin aktvendimet e plotëfuqishme mbi të drejtën e fituar të kategorisë së caktuar të pensionit. Përveç shumës së pensionit, kishin edhe sigurimin shëndetësor dhe prestacione e favore tjera të caktuara me ligj.

Ndaj pensionistëve të Kosovës, ndërprerja e pagesës së pensioneve është bërë në mënyrë kolektive për të gjithë pensionistët shqiptarë.  Fondi e ka arsyetuar ndërprerjen e pagesës me pamundësinë e vjeljes së kontributeve, dhe është mbështetur në  dy udhëzime me shkrim, si vendime politike të ministrive të caktuara: Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, dhe Ministria e Financave të Serbisë. Kjo ndërprerje e pagesës së pensioneve, ishte në kundërshtim edhe me vet ligjin përkatës së Serbisë.

  1. Gjykata e Strasburgut ka konstatuar shkeljen e ligjit nacional dhe të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

Ndërprerjen e pagesës së pensioneve  Serbia e ka bërë në mënyrë arbitrare,   kolektivisht për të gjithë pensionistët shqiptarë në Kosovë, pa i njohtuar ata për shkaqet e ndërprerjes, as pa zbatuar kurrëfar procedure ligjore për ndryshimin e vendimeve individuale të plotëqufiqishme që kishin pensionistët, dhe pa iu mundësuar mbrojtjen ligjore. Ndërprerjen e pagesës e ka bërë në bazë të qëndrimeve politike që kishin marrë Ministria e Punës dhe Ministria e Financave e Serbisë, gjoja për shkak të pamundësisë për vjeljen e kontributeve për sigurimin pensional dhe invalidor në Kosovë. Mirëpo, mosvjelja e kontributeve nuk parashihet si shkak ligjor për ndërprerjen e pagesës së pensioneve. Këtë fakt e kanë vërtetuar edhe  instancat më të larta gjyqësore të vet Serbisë. Kështu, Gjykata Kushtetuese e Serbisë, me Vendimin IU-293/2004, dt.29 qershor 2005, dhe IU-nr.275/2009, dt. 19 nëntor 2009, ka vlerësuar se “Mendimet dhe udhëzimet e organeve të ndryshme shtetërore nuk janë ligje as akte të përgjithshme, që do të thotë se nuk mund të ndikojnë në ndërprerjen e pagesës së pensioneve”. Edhe Gjykata Supreme e Serbisë, me 15 nëntor 2005, ka publikuar një qëndrim juridik, sipas të cilit: “E drejta e pensionit nuk mund të kushtëzohet as të varet prej asaj, se a po mund të mblidhen kontributet vijuese ose jo në territorin e caktuar” (“Sudska praksa”, nr.3/2005).

Këto i ka pasë parasysh edhe Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut në Strasburg, në vendimin e vet të rastit Grudiq kundër Serbisë (nr.31925/08, dt.17 prill 2012), duke vërtetuar se Serbia ua ka ndërprerë pagesën e pensioneve në kundërshtim me ligjet e veta dhe me instrumentet juridike ndërkombëtare, duke shkelur kështu të drejtën e pasurisë (pronës), të paraparë në nenin 1 të Protokollit 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Me aktgjykimin e cituar, që paraqet titull ekzekutiv vetëm për personat e përmendur (Grudiqi), por që është standard dhe precedent gjyqësor për raste të ngjajshme,  ajo Gjykatë në një mënyrë e ka obliguar shtetin e Serbisë, që “në afat prej 6 muajve prej ditës kur aktgjykimi të bëhet i plotëfuqishëm, të ndërmerr masa adekuate për të siguruar që organet kompetente të Serbisë të zbatojnë ligjet relevante për pagesën e pensioneve të mbetura pa paguar paditësve tjerë potencialë, duke nënkuptuar se lidhur me këtë nevojitet një kohë e arsyeshme për  procedurat administrative dhe vërifikimin e fakteve.” Gjykata ka vlerësuar se pensioni i fituar paraqet pronë private në kuptim të nenit 1 të Protokollit 1 të KEDNj. Arsyetimet e Serbisë, se nuk po mund t’i vjelin kontributet në Kosovë, Gjykata i ka refuzuar si të pabaza, pasiqë për pagesën e pensioneve garanton shteti dhe se mosvjelja e kontributeve nuk parashihet me ligj si shkak për ndërprerjen e pagesës së pensionit, dhe se pensioni mund të ndërpritet vetëm në qoftë se vërtetohet se pensionisti nuk i plotëson kushtet sipas të cilave e ka fituar pensionin.  Arsyetimi i Serbisë me atë se pensionistët nuk mund t’i marrin pensionet prej dy burimeve, është i paqëndrueshëm për shumë arsye. Së pari, deri në korrik të vitit 2002, pensionistët nuk kanë marrë kurrëfar “pensioni”. Prej gjysmës së vitit 2002, kanë marrë ndihmë sociale, duke filluar nga 28 euro në muaj, që as atëherë, as tash nuk është pension në kuptim të sistemit pensional. Pensionistët serbë e malazezë marrin edhe këtë ndihmë sociale nga buxheti i Kosovës, edhe pensionin e rregullt nga Serbia. Kurse, shfrytëzuesit e pensioneve invalidore dhe atyre familjare, të cilët  nuk e kanë arritur moshën 65-vjeçe, nuk kanë  mund të marrin  as këtë ndihmë sociale që paguhet nga buxheti i Kosovës, as nuk marrin pensionin qe kanë pasur të caktuar me aktvendim të plotëfuqishëm.

Edhe pas atij Aktgjykimi, sot e katër vjet, me pretekste e sajesa të ndryshme e arsyetime pa bazë ligjore, Serbia vazhdon të manipulojë e diskriminojë pensionistët shqiptarë, të cilëve ua ka borxh pensionet. Edhepse e drejta e pensionit nuk parashkruhet kurrë por parashkruhen pagesat mujore (vetem nëse ndërprerjen e ka shkaktuar vetë pensionisti), mospagesa e pensioneve u ka shkaktuar dëm material e moral pensionistëve, ndërsa organet qeveritare të Kosovës nuk kanë bërë asgjë për ta detyruar Serbinë me presion ndërkombëtar, që t’ua paguajë borxhin pensionistëve. Ndoshta do ishte mire të angazhohet ndonjë agjension i fortë ndërkombëtar që “t’i nxjerrë” pensionet nga Serbia. Baza ligjore ekziston, vetëm nevojitet angazhim i këmbëngulës.

Filed Under: Analiza Tagged With: Gjykata e Strasburgut, Pensionet, Serbia

Artikujt e fundit

  • DIAMANT HYSENAJ HAP FUSHATËN PËR KONGRESIN AMERIKAN – FJALA E MBAJTUR PARA KOMUNITETIT SHQIPTARO-AMERIKAN
  • Nga Besa në New York: Shoqata Besi organizoi një mbrëmje të veçantë për Festën e Flamurit
  • Në 90 vjetorin e lindjes së poetit Faslli Haliti
  • Dilemat e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë
  • Nga Shkodra në Bejrut…
  • Faik Konica, fryma e pavdekshme e një atdhetari dhe dijetari shqiptar
  • Abetaret e para të shkrimit të shqipes, fillesa të letërsisë shqipe për fëmijë
  • Valon Nikçi, një shqiptar pjesë e ekipit të Kongresistit George Latimer në sektorin e Task-Forcës për Punësimin dhe Ekonominë
  • Dega e Vatrës në Boston shpalli kryesinë
  • VATRA NDEROI KRYETARIN E KOMUNËS SË PRISHTINËS Z. PËRPARIM RAMA
  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT