pjesmarrës/ – Dielli

Nga Frank Shkreli/

U nda nga kjo jetë një kolos i komunitetit shqiptaro-amerikan, Dr. Agim Leka. Ai ndërroi jetë në moshën 94-vjeçare të ënjtën e javës që kaloi në Nju Jork, duke iu bashkuar kështu vargut të gjatë të bashkohasve të tij, pjesëtarëve të nacionalizmit shqiptar të cilët kanë mbetur të pakët në numër e që po ndahen nga kjo jetë dita ditës. Kombi po humb shumë me kalimin në amshim të këtij brezi patriotësh. Ai u varros të hënën në varrezat Ferncliff Cemetery në Scarsdale të Nju Jorkut. Njoftimin e vdekjes së tij e bëri Shoqata Shqiptaro-Amerikane e Mjekësisë. Doktor Leka i përkiste brezit të emigrantëve shqiptarë të pas luftës dhe ishte njëri prej aktivistëve më të respektuar të komunitetit shqiptaro-amerikan, pa dallim, në New York dhe më gjërë.

Kush ishte Dr. Agim Leka? Ishte një njeri me shumë talente, ndërkohë që është dalluar nga dedikimi i tij gjithë jetën ndaj edukatës dhe shërbimit ndaj të tjerëve. Dr. Leka ka lindur në Delvinë të Shqipërisë, një fshat i vogël afër kufirit me Greqinë, më 25 Janar, 1924. Dr. Leka ishte ndër mjekët e parë mes shqiptarëve të Amerikës. Ai mbaroi studimet në Universitetin La Sapienza të Romës më 1959 dhe më vonë në Fakultetin e Mjeksisë të Universitetit të New Yorkut. Ai u bë i njohur në komunitetin shqiptaro-amerikan si një ndër kundërshtarët më të rreptë të regjimit komunist të Shqipërisë. Dr Leka vinte nga një familje atdhetarësh të njohur dhe ai vetë shprehte një dashuri të madhe për vendlindjen. Ai u tregua kurdoherë mjaft aktiv për çështjet e Shqipërisë në SHBA dhe ka lobuar shpesh në favor të të drejtave shqiptarëve të Kosovës dhe të shqiptarëve anë e mbanë trojeve të tyre. Dr. Agim Leka konsiderohej si pjesëmarrësi i fundit që ishte ende gjallë, në konferencën e Mukjes në gusht, 1943. Dr. Agim Leka ka marrë pjesë pjesë si përfaqsues i Ballit Kombëtar.

Dashuria e tij për Shqipërinë dhe për shqiptarët, pa dallim, është frymëzuar nga ngjarjet historike që kishin influencuar jetën e prindërve, të gjyshave e gjysheve, profesorve të tij dhe të tjerë, të cilët nepërmjet sakrificave për Atdheun e tyre, bënë Shqipërinë një shtet të lirë dhe të pavarur, më 1912. Babai i Dr Agim Lekës, Rakip Leka – rrjedhë nga fshati historik i Borshit dhe ishte diplomuar “suma cum laude” në Universitetin Perandorak në Stamboll, Dega e Jurisprudencës. Babai i tij Rakipi, kishte shërbyer si njëri prej gjykatësve të parë të emëruar nga Ismail Qemali, duke arritur nivelet më të larta të jurisprudencës shqiptare të kohës. Gjyshi i Dr. Lekës, nga ana e mamasë, Nebi Sefa, ka qenë njëri prej nënshkruesve të Pavarësisë së Shqipërisë. (Marrë nga Libri, Shqiptarët më të sukseshsëm të Amerikës).

I ndjeri Dr. Agim Leka

Doktorin kam pas nderin dhe privilegjin ta njihja dhe kam qenë në kontakt me të deri para një viti. Dr Leka dallohej për aktivitetin e tij humanitar në radhët e komunitetit shqiptaro-amerikan dhe më gjërë. Ai ka një histori të gjatë prej pothuaj 50-vjetësh aktiviteti në ndihmë të të gjithë refugjatëve, por sidomos në mbështetje të komunitetit shqiptar në Amerikë, e të cilit ai ka qenë pjesë e pa ndarë dhe ku ka zën një vend të denjë në historinë e këtij komuniteti, prej më shumë se një shekulli. Veprimtaria e tij e gjatë në shërbim në komunitetit shqiptaro-amerikan ka filluar në vitin 1953, pikërisht në një komunitet arbëresh në shtetin Nju Xherzi, të bashkuar rreth organizatës së tyre, “Gjergj Kastrioti Skendërbeg”.

Si shembull i aktivitetit të Dr. Agim Lekës me emigrantët shqiptarë ishte lidhja e tij me Kishën Katolike Shqiptare në Bronx. Në lidhje me këtë doktori i ndjerë kujtonte takimet e para me këtë komunitet duke u shprehur se, “Mora një telefonatë nga Mons Zef Oroshi i Kishës Zoja e Këshillit të Mirë (në Bronx të New Yorkut), i cili më ftoi që të shkoja tek kisha e tij për të vaksinuar fëmijtë shqiptarë të ardhur në këtë vend nga trojet e tyre nën Malin e Zi”, vaksina të zakonshme kudo për fëmijtë e asaj moshe, thotë Dr. Leka, “por që në të vërtetë u ishin mohuar fëmijve shqiptarë në vendin e tyre të origjinës.” Duke përgëzuar Mons Oroshin për këtë nismë, Dr. Leka i shkruante Monsinjor Zef Oroshit se ishte tepër i kënaqur që i ishte përgjigjur ftesës së tij. Doktor Leka është shprehur se ndihej aq miër për mundësisnë për të ndihmuar komunitetin sa që është shpreehur ai, “Rrallë herë e kam ndjerë veten aq të kënaqur në ushtrimin e profesionit tim — pa kurrfarë interesi material ose monetar – duke i dhënë ndihmën time mjekësore bashkësisë shqiptare, këtij populli në nevojë e që është pjesë e pa ndarë e racës sonë.”

Në letrën e tij, dërguar udhëheqsit fetar Mons Oroshi, në vitin 1972 Dr. Leka përgëzon Kishën Katolike Shqiptare pë nismën shëndetsore të asaj kohe dhe premton ndihmën e tij të vazhdueshme, në bashkpunim edhe me mjekë të tjerë shqiptarë, ashtuqë si pas tij, “Të gjithë fëmijtë shqiptarë të çdo feje dhe krahine të gëzojnë shëndet dhe jetë të lumtur në vendin bujar të Amerikës.” Premtimin e shprehur në atë kohë për të ndihmuar komuntetin shqiptar në Amerikë, ai e mbajti gjatë dekadave të fundit. Ky pra, ishte Dr. Agim Leka, i pa përtesë dhe i gjithkugjendur në shërbim të popullit të vet, gjithmonë i dashur dhe i nderuar. Jeta dhe veprimtaria e tij në shërbim të të tjerëve, le të jetë shembull për të gjithë ne.

Ndërkaq, në një mesazh ngushëllimi me rastin e vdekjes ssë Dr Lekës, dërguar 2 djemëve dhe familjeve të tyre, Kancellari i Kishës Orthodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara i përndershmi Arthur Liolin shkruan se Dr. Agim Leka dhe bashkshortja e tij e dashur Elizabeta (që ndërroi jetë vitin e kaluar) ishin një çift shembullor. Të dy këta së bashku personifikonin një frymë ekumenizmi, humanizmi dhe angazhimi shoqëror, së bashku me dedikimin ndaj karierave të tyre, në shërbim të njerëzve të kësaj bote”, shkruan i Përndershmi Liolin në mesazhin botuar në gazetën Dielli. “Fryma e tyre miqësore me të tjerët, ishte diçka më tepër se vetëm tolerancë pasi tejkalonte dashurinë që ata kishin për trashëgiminë dhe kulturën e vet shqiptare, për origjinën dhe për aspiratat e saja në të ardhmen. Ata (çifti Leka) ishin aq të pasionuar ndaj trashëgimisë së tyre, aq sa ishin edhe si qytetarë të dedikuar ndërkombëtarë, për të mos thënë edhe universal”, thuhet në mesazhin e nënshkruar nga Kancelari i Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, i Përndershmi At Arthur Liolin dhe bashkshortja e tij Margaret.

Me vdekjen e Doktor Agim Lekës, komuniteti shqiptaro-amerikan ka humbur humanistin më të përkushtuar dhe njërin prej atdhetarëve dhe mbështetësin më të flakët të çështjes shqiptare, gjatë luftës së ftohtë dhe pas shembjes së komunizmit. Dr. Leka do mbahet mend si njeri i drejtë dhe shpirtmirë, i cili gjatë jetës së tij i shërbeu të afërmit dhe Atdheut me besnikëri dhe dashuri dhe njerëzimit në përgjithësi, pa kërkuar kurrë asnjë shpërblim. Si dashamirës i kahmotshëm i Dr. Agim Lekës marrë pjesë në pikëllimin e familjes dhe të komunitetit për humbjen e tij, ndërkohë që me ndjenjat më të thella dashamirësie, shprehi përdhimbtimet e mia më të sinqerta djemëve të tij Donaldit dhe Drinit me familjet e tyre. Ai pushoftë në paqë!

Dr. Agim Leka ka marrë shumë lëvdata dhe dekorime gjatë jetës dhe karierës së tij, përfshirë nga Kongresi amerikan, organizata të ndryshme mjekësore, e të tjera. Fotoja më lartë është nga data 19 Mars, 2011, kur Shoqata Mjekësore Shqiptaro-amerikane organizoi një mbrëmje madhështore kushtuar përkushtimit të tij gjysëm shekullor në shërbim të shëndetit të qytetarëve. Dekorata e shoqatës iu dorëzua Dr. Lekës nga Nobelisti me origjinë shqiptare, Dr. Ferid Murat, kryetar nderi i asaj shoqate.

Përshtypje nga libri « Revolucioni antikomunist hungarez » i Dr. Thoma Dardelit/
Nga Ajet Nuro/
Së pari, dua t’a falenderoj përzemërsisht autorin për kujdesin për t’më ftuar në promovimin e librit të tij, libër që nëse nuk do të n’a ndante një oqean dhe kaq e kaq detyrime të tjera, do të doja të isha atje për 101 arsye nga të cilat do të veçoja atë që përfaqëson ky autor për mua, një hero që nuk ndenji duarkryq kur vendi tek i cili ai ishte nisur për të studiuar shkruante një nga faqet e tij më të lavdishme, një humanist që kudo që shkoi, me profesionin dhe njohuritë e tia shpëtoi jetë ose ndryshoi jetën e njerëzve ku e çoi fati apo ata që drejtonin fatet e njerëzve, një aktivist që gjithmonë ka ushqyer imagjinatën time duke shtuar « si »-të dhe « pse »-të. Dhe libri i Dr. Dardelit jep shumë përgjigje për « si »-të dhe « pse »-të që unë kam patur për atë çfarë ndodhi në tetorin dhe nëntorin e atij viti tashmë të largët 1956 që ndryshoi shumë imazhin e komunistëve në vendet komuniste dhe në përgjithësi në botë, por që bëri që bota të njohi një popull që për liri jep gjithçka, edhe gjakun.

Libri i Dr Dardelit një radiografi e ngjarjeve të vjeshtës së 1956 në Hungari

Ngjarjet e tetorit 1956 nuk ishin rrufe në qiell të pastër por një shpërthim i ndjenjave liridashëse të hungarezëve, historinë e të cilëve doktor Dardeli n’a e përshkruan që në fillim. Madje për të kuptuar dashurinë e hungarezëve për lirinë mjafton të citojmë vargjet e poetit të madh Shador Patëf :
« Dy gjëra më duhen mua : Dashuria dhe liria. Për dashurinë jap jetën, për lirinë jap dashurinë » Si duket Patëf nuk shkruante ndjenja të paprovuara përderia ai e dha jetën për liri në luftën e 1848-49.
Si pjesmarrës në revolucionin antikomunist hungarez, Dr Dardeli n’a transmeton dëshminë e tij të gjallë, por edhe dëshmitë e shokëve të tij, dëshmitë e gazetarëve të kohës, ngjarjet tragjike hungareze sipas medaive të huaja, kujtimeve, vendimeve të gjykatave apo edhe raporteve të diplomatëve perëndimor të vendosur në Budapest drejtuar eprorëve të tyre. Kështu, ngjarjet tragjike të popullit hungarez që u ngrit në këmbë për liri dhe të drejta njerëzore por që fatkeqësisht u mbyt në gjak, është parë nga të gjitha këndet. Nuk e di por, edhe pse e di fundin e kësaj lëvizje, sepse ke atë dëshirën që ajo lëvizje të përfundonte me sukses ashtu seç edhe nisi. Ndonëse ne shqiptarët i kemi njohur komunistët dhe kemi hequr aq shumë prej tyre sa edhe 25 vjetë më vonë nuk mund të ndahemi dot prej tyre, kur shikon mekanizmin e shtypjes së revolucionit hungarez, mund të kuptosh se ata janë të gjithë një lloj, të pa besë (në kuptimin e mos mbajtjes së marrveshjeve), të paskrupull, të pashpirt. Kështu, sovjetikët, në një anë deklaronin se trupat ruse do të tërhiqeshin nga Hungaria, nga ana tjetër, përforconin prezencën e tyre në Hungari duke futur mijëra trupa shtesë në Hungari, i ftuan përfaqësuesit hungarez për bisedime dhe i arrestuan, deklaruan se t’i linin udhëheqësit revoluacionar të lirë dhe nga ana tjetër i arrestuan dhe ekzekutuan, premtuan se nuk do të ndiqnin asnjë revoluacionar por ndërkohë mbushën burgjet dhe kampet e internimit me ta. Për të kuptuar pashpirtësinë e komunistëve mjafton të përmendim ekzekutimin e 16 vjeçarit Peter Mansfeld ditën që mbushi 18 vjeç (ditën që mbushi moshën madhore…)…
Në Shqipëri ndonëse kemi libra që përshkruajnë ferrin komunist, rrallë është marr mundimi për të përshkruar kalvarin e të burgosurve shqiptarë. Nga dëshmitë e shumta të hungarezëve të përfshirë në revolucionin antikomunst të 1956 mund të dalësh në përfundimin se të njëjtin fat kanë pësuar edhe kundështarët e regjimit komunst shqiptar. Në mos më keq. Në faqen 77 të librit të Dr Dardelit, kemi dëshminë e Bela Lucza e cila pasi përshkruan momentin kur e qëllojnë me plumba ajo përshkruan momentin kur pasi i ra të fikët dhe u zgjua :

« …Mbasi erdha në vete duke prekur fytyrën me duar, preka veç rrembave të gjakut, një kokërr sa një arrë e vogël mbështjellë nga gjaku i ngrirë dhe kuptova se ishte kokërdhoku i syrit tim. Nuk e kuptova nëse kisha humbur të dy sytë apo vetëm njërin, e meqë çdo gjë ishte mbuluar nga gjaku nuk isha e sigurtë nëse isha qorruar nga të dy sytë… »

Hungaria dhe Shqipëria

Ndonëse autori i ka kushtuar një kapitull të tërë marrdhënieve shqiptaro-hungareze, gjithë libri të bënë të reflektosh në atë se të ngjashme dhe sa të ndryshme ishin rrugët tona. Ndonëse ne dhe hungarezët na ka lidhur epoka e ndritur e Skënderbeut dhe ashtu si hungarezët e duam lirinë dhe luftojmë po aq sa edhe hungarezët kundër të huajve, problemi ynë është në mos kuptimin e lirisë së brendëshme, që do të thotë se në japim jetën për t’u çliruar nga të huajtë, asgjë nuk bëjmë për t’u çliruar nga bajraktarët dallkauk të brendshëm. Duke përshkruar ngjarjet para revolucionit hungarez, Dr Dardeli përmend një sërë ngjarjesh si në Shqipëri, Çekosllovaki, Poloni etj etj. Por, ngjarjet e tetorit 1956 patën efekt në në ndryshimet e 1989-s dhe ndonëse në Shqipëri, patëm tre kryengritje si në Zhapokikë (Tepelenë), Malësi e Madhe dhe Postribë (Shkodër), shqiptarët ishin të fundit që « u ngritën » për të ndryshuar regjimin. Ndonëse, kanë kaluar 25 vjetë nga ai vit, shqiptarët edhe sot janë në transicion ndërsa Hungaria është prej vitesh anëtar i Bashkimit Europian. Është për të ardhur keq konstatimi i Dr Dardelit se hungarezët në fillim vinin në Shqipëri por me kohë e kanë braktisur një gjë të tillë për shkak të problemeve të sigurisë por edhe pastërtisë së qyteteve që lë për të dëshiruar.

(Kortezi:Tribuna Shqiptare)

AGIM LEKA, PJESËMARRËSI I FUNDIT I KONFERENCËS SË MUKJES

« Revolucioni antikomunist hungarez » në penën e një shqiptari pjesmarrës