Prof.dr.Eshref Ymeri – Dielli

Çmimi i mosmirënjohjes

October 6, 2020 by dgreca

Shkruan:Prof. dr. Eshref Ymeri–

Në gjuhën shqipe ka shumë shprehje për mosmirënjohjen. Meqenëse kam gati një gjysmë shekulli (që prej vitit 1972) që merrem me pasurinë frazeologjike të gjuhës shqipe, në ballafaqim me anglishten, frëngjishten, italishten dhe rusishten (bashkë me një koleg, në vitin 2007 kemi botuar Fjalorin frazeologjik italisht-shqip, me mbi 15 mijë shprehje frazeologjike, në vitet 2015 dhe 2019 kam botuar, respektivisht, Fjalorin frazeologjik rusisht-shqip, me më shumë se 25 mijë shprehje frazeologjike, dhe Fjalorin frazeologjik anglisht-shqip, po me mbi 25 mijë shprehje frazeologjike), kam vënë re se në gjuhë shqipe hasen kaq shumë shprehje frazeologjike, në të cilat fshikullohet paq mosmirënjohja, çka nuk vihet re në gjuhët e mësipërme për nga sasia e tyre. Nuk jam në gjendje ta shpjegoj një dukuri të tillë. Prandaj i kam pasë shtruar vetes dy pyetjet në vijim:

Shprehje të tilla kanë lindur në gjuhën shqipe, meqenëse ne, si popull, kemi mbajtur qëndrim të prerë kundër mosmirënjohjes, apo dukuria e mosmirënjohjes ka pasë qenë kaq e pranishme në jetën tonë gjatë shekujve, saqë ka lënë mjaft truall për krijimin e tyre?

Mos vallë si truall i përshtatshëm për krijimin e shumë shprehjeve për mosmirënjohjen ka shërbyer përçarja tragjikje ndëshqiptare, për shkak të së cilës trojet tona etnike në mbarë Gadishullin Ilirik na u katandisën si kokoshi një thelë?

Në vijim po rendis disa shprehje për mosmirënjohjen:

bëri mirë e gjeti keq

është bukëshkalë

ha bukën e përmbys kupën

hedh hallin dhe thotë ku të kam parë

hedh lumin dhe të pështyn kalin

këtej të pi verën, andej të shan derën

këtej të puth këmbët, andej të nxjerr dhëmbët

mbaron punë dhe të kthen kurrizin

shkel bukën me këmbë

të ha shalqirin e të rreh me lëkurë

të ha (të pret) në besë

Në një letërkëmbim që kam pasur kohët e fundit me mikeshën time nga Tirana, zonjushën Miranda Kapllani, administratore biznesi, patëm shkëmbyer mendime edhe për mosmirënjohjen. Në njërin nga ato letërkëmbime, ajo më shkruan:

“Pena Juaj më kujtoi gjyshin tim, Hilmi Belul Beluli (Salillari), i përndjekur politik. Kam qënë shumë e vogël, por mbaj mend që thoshte:

“Këtij vendi e keqja do t’i vijë nga vetja dhe nga serbi. Shqipëria vend i bekuar dhe popull i mallkuar”.

Pasi gjyshi ndërroi jetë dhe unë u rrita pak më shumë, pyes gjyshen se çfarë donte të thoshte gjyshi im me këto fjalë? Dhe gjyshja ime, e mënçur dhe e mirë, më pa dhe më tha:

Dëgjo, e mira ime. Ishte dikur në rrëzë të një mali një shtëpizë, ku jetonte një grua e moshuar që e thërrisnin Fatma. Ajo ishte shëronjëse, por gjindja e thërrisnin magjistare. Të gjithë shkonin dhe kërkonin ndihmë te Fatma, dhe Fatma ju falte shërim. Një ditë, në një prej shtëpive të një fshati, sëmuret i vogli i familjes dhe e ëma i thotë burrit të saj, babait të fëmijës, të shkonte te Fatma, por ai i thotë “jo”, se ajo ishte shtrigë. I vogli po përkeqësohej dhe ishte në grahmat e fundit të jetës, dhe babai vendosi të shkonte te Fatma. Sapo mbërriti te dera e shtëpisë së saj, i del përpara Fatma dhe i thotë të kthehej në shtëpi, pasi e priste i biri për të luajtur. I çuditur, babai i fëmijës, pasi mërmëriti disa sharje për këtë shtrigë, kthehet nga kishte ardhur dhe shtanget në vend kur sheh të birin të vraponte drejt tij dhe se donte të luante.

Në atë periudhë, Sulltani, në marrëveshje me qeverinë franceze të asaj kohe, kishte dërguar njerëzit e tij të gjenin shtrigën me emrin Fatma. Kudo që pyesnin, merrnin të njëjtën përgjigje: s’e njihte asnjë. Të gjithë e mbronin dhe e ruanin Fatmën. Një ditë, njerëzit e Sulltanit mbërrijnë në shtëpinë e vogëlushit që i shpëtoi vdekjes, pyesin mamanë e tij dhe marrin të njëjtën përgjigje. Ndërkohë, vjen nga ara babai, e pyetën dhe atë, dhe ai, pa iu dridhur qerpiku, tha se e njihte dhe i shoqëroi për te shtëpia e Fatmës. Fatma e dinte ç’e priste dhe qëndronte e qetë në kasollen e saj. Dhe Fatma përfundoi në Francë, ku u gjykua si shtrigë dhe magjistare dhe u dënua me djegie në turrën e druve. Përpara se t’i vinin zjarrin turrës së druve, i thanë nëse kishte ndonjë dëshirë të fundit. Fatma kërkoi të dinte se kush e tradhtoi. Pasi xhelati artikuloi emrin e babait të vogëlushit të rikthyer në jetë, Fatma tha dëshirën e saj të fundit:

“Shqipëria (Iliria, Arbëria) do të ishte një vend me një tokë, klimë, pasuri të bekuar, por populli i saj për 5 shekuj do të ishte i mallkuar”.

E pash e çuditur gjyshen time, s’kuptova asgjë nga ç’dëgjova. Më pas, kur u rrita dhe gjyshja ime s’ishte më me mua, kuptova domethënien e tregimit të saj. Gjyshja ime quhej Fatma. Dhe ne jemi akoma nën ndikimin e mallkimit të Fatmës”.

Shkrimtari francez La Roshfuko ( François VI, duc de La Rochefoucauld – 1613-1680), autor veprash të karakterit filozofiko-moralizues, ka thënë:

“Nuk është ndonjë e keqe e madhe t’i bësh nder një mosmirënjohësi, por është fatkeqësi e madhe të pranosh të të bëjë nder një njeri i padenjë”.

Një përvjetor i shënuar i një shkrimtareje tëshquar

September 27, 2020 by dgreca

Në nderim të 60-vjetorit të lindjes së Mjeshtres së Fjalës Artistike Mira Meksi–

Ditëlindja! Ditë gëzimi, apo edhe ditë e përjetimit të një ndjenje trishtimi të lehtë, se u moshuam edhe një vit? Ka mendime të ndryshme. Sepse secili ka këndvështrimin e vet. E kuptueshme. Jeta prandaj edhe është interesante se ka larmitë e veta.

Me kalimin e moshës, disa kanë ndjesinë se pak ditë para festimit të ditëlindjes, atyre sikur u prishet humori dhe shenjat tregojnë se janë duke përjetuar një rënie shpirtërore. Vitet ikin dhe njeriu i ndryshon përfytyrimet e veta pë jetën. Ai ka qejf të kthehet drejt rrënjëve, sepse në jetë vjen e merr një rëndësi të madhe cilësia, jo sasia. Dhe vjen një ditë kur ai mendon seriozisht për njerëzit që e rrethojnë, i heq syzet, përmes së cilave bota i është dukur si fushë me lule, Kësisoj, ai, në mesin e jetës, fillon të vërejë gjëra, të cilat më herët nuk i kishin rënë në sy. Një sërë syresh vazhdojnë të repektojnë disa shprehi që kanë zënë vend me kohë në jetën e tyre dhe mundohen t’u përmbahen atyre, çka, me kalimin e kohës, bëhet burim i një tensioni të brendshëm.

Në mënyrë që në jetën e njeriut të vijë diçka e re, ai duhet të lirojë vend brenda vetvetes ose duhet ta zgjerojë hapësirën e vet për të tjerët. Sepse këtu mund ta ketë burimin njëra nga arsyet e rënies së lehtë shpirtërore para festimit të ditëlindjes, paçka se njeriu mund të mos jetë i vetëdijshëm për një gjë të tillë.

Festimi i ditëlindjes nuk mund të sjellë gëzim për një ditë, aq më tepër kur edhe shumë urime që vijnë, mund të tingëllojnë formale.

Është e kuptueshme që janë të shumë ata, që, me afrimin e ditëlindjes, rrinë e vrasin mendjen se çfarë kanë mundur të arrijnë dhe çfarë nuk kanë mundur ta arrijnë në jetë. Dhe nëse rezultatet e jetës nuk u kanë sjellë gëzim, është e kuptueshme që kjo do të reflektohet në gjendjen shpirtërore.

Një tjetër arsye e fortë e një gjendjeje të tillë shpirtërore, është sjellja në kujtesë e ditëlindjeve në moshën e fëmijërisë. Në moshë të re, ngjarjet dhe rrjedha e jetës rendin me një shpejtësi marramendëse dhe njeriu nuk arrin të vërë veshin dhe të dëgjojë vetveten. Kurse kur piqet, ai ka më shumë kohë për përsiatje dhe për të hyrë në kontakt me botën e tij të brendshme.

Ndodh edhe shpeshherë kur gëzimi është paksa i venitur gjatë festimit të ditëlindjes, për arsye se disa kërkesa që fshihen brendas shpirtit, nuk ka qenë e mundur të përmbushen. Se gëzimi është i lidhur me shpirtin. Sa më shumë njeriu e ka të zhvilluar logjikën dhe mendimin racional, aq më shumë ai largohet nga shpirti i vet.

Njeriu e ka të organizuar jetën në atë mënyrë, që ndjenjat dhe logjika, si dy pole të një gjysmësfere, nuk mund të jenë në harmoni me njëra-tjetrën. Sa më shumë synon të eci në jetë ashtu siç e mëson mendja, aq më shumë ai e humbet ca lidhjen me shpirtin e, për pasojë, edhe gëzimin nga pak.

Gëzimi është cilësi dhe tipar i shpirtit. Është burim i brendshëm në thellësinë e zemrës së njeriut.

Personaliteti politik, njeriu i shquar i letrave, diplomati i njohur dhe njëri nga udhëheqësit e luftës për pavarësinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Banjamin Franklin (1706-1790), ka lënë një porosi të vyer për brezat pasardhës:

“Mundohu ta gjesh gëzimin në jetë. Kjo është mënyra më e mirë për ta tërhequr drejt vetes lumturinë”.

E kam njohur Mirën në vitin 1984, kur ajo u emërua përkthyese në Redaksinë e botimeve në gjuhë të huaja në Shtëpinë botuese “8 Nëntori”. Ishte një redaksi e madhe, me një personel prej 48 përkthyesish dhe disa daktilografiste, në të cilën përballohej një punë mjaft e vëllimshme për përkthimin e letërsisë politike në 8 gjuhë të huaja. Asokohe isha përgjegjës i Redaksisë. Mira i kishte përfunduar studimet universitare për frankofoni dhe midis pedagogëve që i kishin dhënë mësim në fakultet, kanë qenë edhe pedagogë francezë dhe Profesor Vedat Kokona, një personalitet i shquar i kulturës sonë mbarëkombtare dhe njohës i shklqyer i kulturës franceze dhe asaj botërore.

Si studente e talentuar, që gjatë viteve të studimit në fakultet, ajo kishte studiuar gjuhën spanjolle dhe gjuhën italiane. Për gjuhën spanjolle kishte pasur një pasion të veçantë, prandaj edhe u punësua si përkthyese pikërisht në sektorin e spanjishtes të asaj redaksie. Talenti i saj si përkthyese, kishte shpërthyer që në moshën e pararinisë. që gjatë viteve të gjimnazit, në moshën 16-vjeçare, kur kishte arritur të përkthente nga frëngjishtja novelën-përrallë alegorike“Princi i vogël” (Le petit prince) të shkrimtarit dhe poetit francez Ekzyperi (Antoine de Saint-Exupéry – 1900-1944), si edhe në vitet studentore, kur ajo pati kuturisur të përkthente me sukses poezi të Vedat Kokonës në frëngjisht.

Mira nuk qëndroi deri në fund në sektorin e spanjishtes. Aty nga fundi i viteve ’80, ajo u transferua në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”, ku e priste “varka e saj e parapëlqyer” drejt hapësirave “kaltërore” të përkthimit artistik, i cili edhe më shumë ushtroi mbi të një ndikim hyjnor për t’u bërë një shkrimtare me emër në botën e letrave shqipe.

Ja si e kujton Mira kohën kur punoi në Redaksinë e gjuhëve të huaja:

“Ishte vera e vitit 1984, kur, e porsadalë nga studimet universitare, iu bashkëngjita punëtorëve të përkthimit politik në gjuhë të huaj, në sektorin e spanjishtes… E mësuar me përjetimin e një lloj klime liberale karshi dogmave të kohës gjatë viteve të studimeve të mia të larta për filologji frënge, – ku pedagogët francezë kishin luajtur një rol të madh jo vetëm me profesionalizmin, qytetarinë dhe shpirtin e tyre të lirë, por edhe me librat e ndaluar që më jepnin fshehurazi, ashtu siç kishte luajtur rol të jashtëzakonshëm miqësia me profesorin tim të paharruar Vedat Kokonën dhe të vëllain e tij Nedim Kokonën, një tjetër intelektual par excelence, – me shumë drojë dhe frikë në zemër kapërceva derën e hekurt të sektorit të gjuhëve të huaja të “8 Nëntorit”, e cila, kohërave kur unë punova në Redaksi, nuk e kishte më rojen e mistershme të dikurshme pas saj. Ishte koha kur s’kisha shumë që e kisha kaluar pragun e të qenit vetëm një lexuese e thellë, serioze dhe e përkushtuar ndaj letërsisë së madhe të botës, dhe po hyja ngadalë, por sigurshëm, në udhën e përkthimit dhe të krijimit të mirëfilltë letrar… Kishte pasur raste që ishin përkthyer edhe 50 faqe në ditë nga një përkthyes i vetëm, ndonëse norma ishte katër faqe në ditë… Ishte “parajsa intelektuale dhe profesionale”, ku u rrita dhe u formësova, ku, pasi futa duart në magjen ku gatuhej brumi i përkthimit politik, gjeta volinë për t’iu dhënë përkthimit letrar, dhe kjo, për tërë jetën, ishte, ndoshta, i vetmi vend në Shqipërinë tonë të izoluar ku mund të thithej një grimë ajri me parfumin e lirisë dhe të botës së madhe”.

Zëvendësimi i sistemit u shoqërua në mbarë vendin me shpërbërjen e gjithçkaje, në të gjitha sferat e jetës, që nga objektet “e panevojshme” industriale, deri te shtëpitë botuese. Populli shqiptar “nuk kishte më nevojë” për “asnjërin” nga ato objekte dhe aq “më pak” për shtëpitë botuese. Sikur kasta politike në pushtet të kishte pasur fuqi hyjnore, me siguri që do ta kishte nxjerrë në ankand edhe ajrin, për t’ua kaluar në pronësi oligarkëve, në mënyrë që popullit t’ia shisnin me çmim të vendosur sipas tekave të veta. Kjo do të kishte qenë një “mrekulli e vërtetë”.

Viti 1990 Mirën e gjeti një intelektuale tashmë të pjekur. Pas vitit 1990, Mira, ashtu si edhe të gjithë përkthyesit e tjerë të Redaksisë, si edhe krejt punonjësit e të dyja shtëpive botuese, u gjendën me jetën ballë për ballë. Redaksia u kishte shërbyer përkthyesve si një universitet tjetër, si një kudhër e vërtetë për të përballuar “tërmetin” që po afrohej. Ata e gjetën veten shumë shpejt, duke u sistemuar në punë të ndryshme, madje edhe në fushën e diplomacisë, meqenëse përveç gjuhës së përkthimit në Redaksi, ata, që të gjithë, zotëronin edhe gjuhë të tjera.

Mira, si një intelektuale e formuar dhe me një vizion të gjerë për jetën, u orientua shpejt në situatën e krijuar. Mjaft e talentuar, e zgjuar nga natyra dhe me një shpirt praktikë, në vitet ’80-90 dhe në vijim, përveç sukseseve që shënoi në përkthimin e letërsisë artistike, kur, përmes penës së saj, erdhën në gjuhën nshqipe vepra të më shumë se 20 autorëve të huaj, ajo ra në sy për tri gjëra me peshë.

Së pari, në vitin 1994 ajo bashkëthemeloi dhe punoi si Drejtore e Fondacionit të parë kulturor privat shqiptar “Velija”. Pikërisht me nismën e saj, siç e thekson ajo në një intervistë të paradokohshme që i ka marrë Leonard Veizi për gazetën “Fjala” të datës 19 shtator, “u krijuan,çmimet e para private letrare, të cilat u dhanë për 8 vjet me radhë, dhe mendoj dhanë kontribut në ndërtimin e sistemit të vlerave në letërsi”.

Duhet përmendur Çmimi Kadare që ju dha shkrimtarit argjentinas, të njohur në mbarë botën, Ernesto Sabato (1911-2011), i cili, kur e mori atë Çmim, pati deklaruar: “Ky ishte më i madh se Çmimi Nobel”.

Së dyti, në vitin 1996, Mira themeloi dhe drejtoi revistën letrare “Mehr Licht” (Më shumë dritë – sipas shprehjes së famshme të Gëtes), anëtare e rrjetit evropian letrar “Eurozine”. Ajo revistë ka pasë qenë një faqe e ndritur në historinë e kulturës letrare mbarëkombëtare. Ajo pati shërbyer për adhuruesit e letërsisë si një dritare e shkëlqyer me vlera të jashtëzakonshme enciklopedike për prurjet e pamata nga krijimtaria më e mirë letrare mbarëkombëtare dhe botërore. Revista, me më shumë se 400 faqe, vazhdoi të botohej për 16 vjet me radhë dhe ka hyrë në fondin e artë të letërsisë sonë. Por paskëtaj ajo u “largua për në pasjetë”, u fik, u shua, mbaroi. Në kujtesën e lexuesve ajo “avulloi”, u ngrit drejt hapësirës, u shndërrua në një “meteor” që qarkullon nëpër humnerat qiellore dhe vazhdon të mbajë në sipëfaqen e vet emrin e skalitur me merak “Mira Meksi”.

Së treti, gjatë viteve 2002-2010, Mira ka qenë Drejtore e Përgjithshme e “TV ALSAT”. Drejtimi i këtij kanali televiziv me shikueshmëri të lartë, ka pasë qenë një kontribut i ndjeshëm i drejtpërdrejtë i saj në fushën e mjeteve informative pamore.

Të shumta janë veprat artiske që Mira ka krijuar në disa gjini letrare, si romani, novela, tregimi, eseistika dhe letërsia për fëmijë. Ajo ka kontribuar, gjithashtu, në lëmin e publicistikës, me botimet e saj në shtypin shqiptar, si edhe në shtypin francez.

Të shumta janë edhe vlerësimet që i janë bërë Mirës për përkthimet artistike dhe për veprat artistike origjinale. Ajo është nderuar më shtatë Çmime, me një Titull nderi dhe me Urdhrin “Comendadora” i Meritës Civile, i akorduar nga Mbreti i Spanjës Huan Carlos I.

Jam më se i bindur se Mira nuk rend absolutisht pas Çmimeve. Megjithatë, kur atë e ka vlerësuar aq lart mbreti i Spanjës, do të kishte qenë shumë mirë, sikur parapavijat e Presidencës në Tiranë të ishin kujtuar me kohë dhe t’i kishin çuar Presidentit propozimin për t’i akorduar një Çmim të lartë.

Një meritë të veçantë ka Mira për përkthimin e veprave të veta artistike në frëngjisht, madje edhe të rikrijuara në këtë gjuhë. Kjo është një dukuri shumë e rrallë në kulturën tonë kombëtare. Ky është një talent i jashtëzakonshëm që haset rrallë edhe në kulturën botërore. Me këtë rast, ja çfarë i ka deklaruar ajo Leonard Veizit në intervistën e lartpërmendur:

“Të gjitha romanet e mia, përveç romanit “Porfida-Ballo në Versailles”, i cili është i përkthyer, i kam rishkruar në frëngjishte. Por edhe ky roman do të ribotohet në Francë më 2021, i rikrijuar në frëngjishte nga unë… Është një punë shumë e vështirë, e cila më merr vërtet shumë kohë. Është pothuaj sikur i shkruaj nga dy herë librat e mi. Sepse bëhet fjalë për një rikrijim në frëngjishte, është e pamundur që shkrimtari ta përkthejë veprën e tij, njëlloj siç mund të bënte me veprën e një shkrimtari tjetër… Si shkrimtare frankofone, kam më shumë shanse për t’u botuar. Ishte në të vërtetë propozimi i botuesit të Editions Persee, kur lexoi një përmbledhje në frëngjishte të romanit “E kuqja e demave”, që të më botonte si shkrimtare frankofone. Një ndërmarrje që rezultoi pozitive dhe që vazhdoi me romanet e tjera”.

Merreni me mend, të nderuar lexues, se sa lart e vlerëson botuesi francez veprën e Mirës në frengjisht, saqë i ngjallë një interesim të veçantë jo vetëm si përmbajtje, por edhe si nivel artistik i përkthimit apo i rikrijimit në këtë gjuhë.

Në veprën artistike të Mirës, lexuesi zbulon për shijet e veta jo vetëm atë që eshtë e nevojshme, e dobishme, por edhe atë që është e bukur. Aty ai vëren thellësinë e qiellit kaltëror, vezullimin e yjeve në hapësirat e tij të pamata, perëndimin e ndezur të diellit flakërues, paqyrimin e tij në morinë e pafundme të pikave të vesës mëngjesore, shpërthimin e fuqishëm të ndjenjave të dashurisë dhe dhembjen dridhëruese që ajo mbart në shpirtërat njerëzorë. Ai ndjek me endje dhe herë-herë edhe me një kërshëri të pazakontë rrëfimet artistike të Mirës dhe, tek ecën nëpër hapësirat e atdheut amë, tek ndjek lodrimin embëlor të valëve lozonjare të detit hijerëndë pranë brigjeve amtare dhe fëshfërimën solemne të gjethnajës së pyllit aty pranë, edhe ai mundohet ta kuptojë të bukurën sa më mirë. Madje edhe vetë të dijë si ta krijojë dhe si ta mbrojë atë. Dhe në zemrën e tij nisin të shpërthejnë filizat e fisnikërisë së shpirtit njerëzor. Pikërisht ky është ai ndikim i fuqishëm që ushtron proza artistike e Mirës mbi edukimin e lexuesit.

Tri gjëra më kanë lënë mbresa të thella në krijimtarinë artistike të Mirës.

Së pari, erudicioni i saj i jashtëzakonshëm. Në këndvështrimin tin, erudicioni i shkrimtarit shërben si uji i freskët, pa të cilin nuk mund ta përballosh dot zhegun e verës. Erudicioni atij i shërben si një përtejanë (sfond) e sigurt për shtjellimin mjeshtëror të ngjarjeve në veprën e vet artistike, për rikrijimin sa më të natyrshëm të skenave nga më të ndryshme për ngjarjet që pasqyron, për shndërrimin me një elegancë mahnitëse të të vërtetave jetësore në të vërteta artistike. Është pikërisht erudiconi i jashtëzakonshëm i Mirës që ka bërë të mundur krijimin e krejt korpusit të veprave të saj, çka bie në sy veçanërisht në romanin “Mallkimi i priftëreshave të Ilirisë” dhe te novela “Hakmarrja e Kazanovës”.

Së dyti, mjeshtëria e saj e rrallë. madje e jashtëzakonshme, për skalitjen e ndjenjave të dashurisë. Mira e përshkruan pasionin e të dashuruarve me tone të ndezura, me një ndërkëmbim ngjyrash ëmbëlake, të shoqëruar me vellon e një drite poetike. Në krejt krijimtarinë artistike, Mira zbulon filozofinë e vet për dashurinë, çka të kujton krijimtarinë e disa autorëve francezë, të tillë, si Prosper Krebijoni (Prosper Jolyot de Crébillon – 1674-1762), Zhan Marmonteli (Jean-François Marmontel – 1723–1799) dhe Sebastian Shamfori (Sébastien-Roch Nicolas de Chamfort – 1741-1794).

Së treti, pasuria gjuhësore e krijimtarisë artistike. Leksiku i Mirës është një thesar i çmuar për gjuhën shqipe. Proza e saj është një “arkeologji gjuhësore”. Shumë fjalë ajo i ka nxjerrë nga harresa pikërisht me merakun dhe me pasionin e një arkeologu për kulturën dhe jetën e periudhave të lashtësisë. Ajo, me një guxim të kuturisur, krijon fjalë të reja dhe kompozita fantastike me brumin e shqipes në gatimoren e saj të pasur.

Mira e meritonte plotësisht ta priste dhe ta festonte 60-vjetorin e lindjes me një ngazëllim të jashtëzakonshëm, pikërisht për sukseset e arritura në krijimtarinë artistike, për jetën publike që përmenda më lartë, për vlerësimet e larta që i janë bërë. Por… Jeta ka të papritura. Dhe ndodhi ajo që thotë aktorja, shkrimtarja dhe komediania e njohur amerikane Fenni Fleg (Fannie Flagg – 1944):

“Mund të rastis që të torturohesh për një kohë të gjatë dhe mandej, kur për diçka nuk të ka shkuar mendja fare, fati, pa pritur e pa kujtuar, bën një piruetë befasuese”.

Më shumë se një muaj para festimit të 60-vjetorit më 27 shtator, Mirës i ndodhi një fatkeqësi e rëndë: Nëna e saj e dashur, Mami Nora e shtrenjtë, ndërroi jetë më 18 gusht. Kjo ngjarje e papritur ia ka rënduar së tepërmi gjendjen shpirtërore. Sepse Mami Nora ka qenë Kryezonja e edukimit të saj me tipare të shkëlqyera karakteri, ajo ka shërbyer për të si një Bibël e vërtetë. Ishte pikërisht Mami Nora ajo që Mirës i futi në gjak dashurinë për Gjuhën Shqipe, Gjuhën e Perëndive, siç e ka quajtur Naimi i Madh dhe Aristidhi i Madh. Falë edukimit të Mami Norës, tash sa vite, para lexuesit del një Mirë e çiltër si vetë thjeshtësia, e hijshme si vetë bukuria, me takt si vetë fisnikëria, dinjitoze si vetë krenaria, e prerë si vetë drejtësia, e zgjuar si vetë mençuria, zemërbardhë si vetë shenjtëria.

Unë dhe bashkëshortja ime e çmuar, Havaja, Mirën e urojmë nga zemra për 60-vjetorin e lindjes. Jemi të bindur se ajo do ta përballojë këtë gjendje të rënduar shpirtërore dhe do të gjejë forca për ta vazhduar po me kaq suksese krijimtarinë e vet artistike, sepse krijues të formatit intelektual të Mirës janë pasuri kombëtare.

Santa Barbara, Kaliforni

23 shtator 2020

Prisni Zonja Vjosa,se ka dava Janina!

September 18, 2020 by dgreca

Shkruan:Prof.dr. Eshref Ymeri–

Në faqen e internetit “Radio Evropa e Lirë”, të datës 11 shtator, u njoha me intervistën e Zonjës Vjosa Osmani, me titull “Rrezik nga një Republika Srpska në veri të Kosovës”.

Në atë intervistë shtroheshin shumë probleme serioze për ekzistencën e Kosovës, si një shtet sovran dhe funksional. Zonja Vjosa, si një politikane, e brumosur me vetëdije të lartë kombëtare, ka folur me autoritetin e një intelektualeje të kultivuar, për të cilën mbrojtja e interesave jetike të Republikës së Kosovës përballë epsheve të pashuara shoviniste serbosllave, edhe më shumë se 20 vjet pas përfundimit të luftës, është detyrë mbi të gjitha detyrat, është shenjtëri mbi të gjitha shenjtëritë.

Për Marrëveshjen e Vashingtonit janë shprehur analistë, opinionistë, publicistë, qoftë në Republikën e Kosovës, qoftë në atdheun amë. Mendoj se peshorja e vlerësimit të asaj marrëveshjeje ka anuar nga negativizmi. Por vlerësimi që bën Zonja Vjosa Osmani, është i një rëndësie të veçantë, sepse ajo është një politikane me emër të nderuar në skenën politike kosovare.

Nga intervista e saj rezulton se Marrëveshja e Vashingtonit është një dështim i plotë i delegacionit kosovar që drejtonte kryeministri Hoti.

Në atë intervistë, Zonja Vjosa ka nxjerrë në pah disa qëndrime skandaloze të atij kryeministri.

Së pari, delegacioni kosovar paska pranuar që Republikës së Kosovës “t’i referohet vetëm si Kosovo”, çka do të thotë se Prishtina zyrtare pranon tërësisht qëndrimin e Beogradit se Kosova u dashka që të mbajë jo emrin “Republika e Kosovës”, sipas Kushtetutës, po emrin serbosllav “Kosovo”. Në këtë mënyrë, kryeministri Hoti dhe delegacioni i tij respektojnë plotësisht kushtetutën serbe, sipas së cilës Republika e Kosovës është pjesë e Serbisë. Një qëndrim i tillë i kryeministrit Hoti nuk mund të vlerësohet ndryshe, përveçse si tradhti e kulluar.

Së dyti, kryeministri Hoti, sipas zonjës Vjosa Osmani, “është i vetmi zyrtar publik i Kosovës, që ka pranuar deri më sot që të rihapet tema e Asociacionit të komunave (me shumicë) serbe”. Dhe, çuditërisht, kryeministrit Hoti s’ia bën syri tërr, që, me këtë deklaratë, po aq skandaloze, është ngritur kundër vendimit të Gjykatës Kushtetuese të vitit 2015, e cila nuk e pati pranuar krjimin e atij asociacioni. Përsëri kryeministri Hoti ka kryer një akt tradhtie të kulluar. Aq më tepër kur më 10 shtator, siç rezulton nga intervista e Zonjës Vjosa Osmani, kryeministri Hoti paska deklaruar publikisht në Parlamentin Evropian se “do ta zbatojë plotësisht Marrëveshjen për Asociacionin të vitit 2015”, çka është katërcipërisht në kundërshtim flagrant me vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe me Kushtetutën e Republikës së Kosovës. Në këtë mënyrë, kryeministri Hoti ka shkelur rëndë rendin kushtetues në Republikën e Kosovës, sepse, siç e thekson zonja Vjosa, ai, harbutërisht, paska deklaruar “unë nuk flas kurrë për Kushtetutën”. Normalisht, në një shtet me dinjtet kombëtar, në një shtet ligjor, ku mbi ligjin themeltar nuk mund të ngrihet kurrkush, kryemistrin e vendit, pas deklaratave të tilla antikombëtare, organi më i lartë ligjvënës e shkarkon menjëherë nga posti i tij dhe e padit në organet e drejtësisë për tradhti të pastër. Fakti që Kuvendi luan rolin e soditësit të paanshëm para qëndrimeve antikushtetuese të kryeministrit Hoti, dëshmon më së miri se në Republikën e Kosovës nuk ekziston absolutisht shteti sovran dhe funksional, se vendi nuk është i pavarur, se atje ekziston një republikë bananesh, ku ligjin e bën pakica serbe dhe Beogradi. Prandaj, siç theksohet në faqen e internetit “Syri” të datës 04 shtator, “në një fjalim para zgjedhjeve presidenciale, kandidati demokrat për president të SHBA-së Joe Biden, tha se Kosova duhet të jetë një shtet i pavarur, e jo pjesë e Serbisë”. Pra, Kosova pavarësinë e ka formale, jo faktike, siç rezultoi nga Marrëveshja e Vashingtonit. Kjo është një fatkeqësi e rëndë, ky është një mjerim i madh politik jo vetëm për popullin shqiptar të Republikës së Kosovës, por edhe për mbarë kombin shqiptar.

Me qëndrimet e veta tradhtare ndaj krijimit të Asociacionit të komunave serbe, kryeministri Hoti ka ndjekur dhe vazhdon të ndjekë me besnikëri hullinë e tradhtisë së Thaçit gjatë periudhës së bisedimeve me përfaqësuesit serb në Bruksel, qoftë kur ishte kryeministër, qoftë si president. Sepse krijimi i asociacionit në fjalë nuk është gjë tjetër, veçse një strukturë me kompetenca ekzekutive, e cila nuk e njeh autoritetin e Prishtinës dhe funksionon si një shtet brenda shtetit.

Kryeministri Hoti le ta shtrojë në Parlamentin Evropian çështjen e krijimit të Asociacionit të Komunave Serbe, se atje do të gjejë mbështetjen e fuqishme të brukselizmit, i cili, si trashëgimtar i zellshëm i kasapëve të Konferencës së Londrës që copëtuan trojet tona etnike në vitin 1913, nuk është ngopur ende me rrudhosjen e tyre tragjike deri në ditët tona. Kujtoni këmbënguljen e brukselizmit për kalimin nën juridiksionin e Malit të Zi të 8200 ha tokë shqiptare, me premtimin për heqjen e vizave për Republikën e Kosovës, premtim që nuk e mbajti absolutisht, duke mashtruar në mënyrën më të pahijshme.

Në intervistën e vet, Zonja Osmani ka prekur edhe çështjen e kishave serbe. Dihet që Beogradi ka kërkuar me kohë dhe vazhdon të kërkojë me ngulm një status të veçantë për kishat, manastiret dhe “pronat e tyre”, të grabitura në trojet e Dardanisë. Etnia shqiptare, që kryeherazi, ka qenë, është dhe gjasat janë se do të vazhdojë të jetë pa zot edhe në të ardhmen. Se po të kishte pasur zot, ardhacakët serbë nuk duhet t’i kishte lejuar të grabitnin objektet e kultit katolik që filluan të ngriheshin në Dardani në shekujt që pasuan pas Ediktit të Milanos të perandorit Konstantin të vitit 313, kur ilirët, të parët në gadishullin tonë, përqafuan krishterimin perëndimor. Por iliroshqiptarët, si etnia tragjikisht më e përçarë në Gadishullin Ilirik, nuk ua vunë veshin kërkesave të Papa Benediktit XI dhe Papa Klementit V, dërguar mbretit Milutin dhe Stefan Dushanit më 1346, duke urdhëruar që të lirojnë kishat katolike, të uzurpuara në Graçanicë, Artane, Janjevë, Pejë, Deçan dhe Prizren. Sikur Republika e Kosovës të kishte zot, kërkesave të Beogradit për një status të veçantë të të ashtuquajturave kisha dhe manastire serbe, duhej t’u përgjigjej me një kundërkërkesë për lirimin e tyre, se ato janë kisha dhe manastire katolike, të cilat pushtuesit serbë i shndërruan në ortodokse. Statusi i veçantë i kishave serbe që kërkon Beogradi, është një objektiv me qitje të largët, për çka do të bëhet fjalë më poshtë.

Siç rezulton nga intervista, Zonja Vjosa Osmani ka një meritë të jashtëzakonshme në këmbënguljen e saj për rivendosjen në vend të dinjitetit kombëtar të Republikës së Kosovës në qëndrimin ndaj Serbisë. Në këndvështrimin tim, ajo është e para politikane e formatit nacionalist, e cila ka bërë publike një të vërtetë tragjike për vetëposhtërimin e kastës politike kosovare me lëshimet skandaloze që ajo i ka bërë shovinizmit kriminal serb. Ajo ka deklaruar:

“…lista e koncesioneve të Kosovës do t’ju marrë ditë të tëra që ta lexoni, kurse listën e Serbisë do ta lexoni për dy sekonda, sepse janë të vogla dhe, për më shumë, nuk i ka zbatuar as ato pak që i ka bërë. Pra, Serbia nuk është duke bërë fare, asnjë kompromis”.

Së dyti, ajo është e vetmja politikane që ka deklaruar se “Kosova bën kompromis me vetë faktin që ulet përballë një agresori, i cili ka kryer gjenocid në Kosovë”.

Vetë fakti i pranimit nga kasta politike kosovare të kompromisit për t’u ulur në bisedime me një shtet agresor, armik të betuar jo vetëm të Republikës së Kosovës, por edhe të mbarë kombit shqiptar, është lëshim vetëposhtërues, përderisa ai shtet armik nuk e di se çdo të thotë institucion i pendesës publike për krimet e kryera. Këtë lëshim kaq të rëndë, kasta politike kosovare e ka bërë, sepse, faktikisht, ka pasur dhe vazhdon të ketë në krye mercenarë të regjur të Beogradit dhe servilë të pështirë të brukselizmit, si Thaçi me bandën e tij.

Problemi më shqetësues, sipas meje, që shtron Zonja Vjosa Osmani në intervistën e vet, ka të bëjë me Veriun e Mitrovicës. shqetësim që bie në sy edhe në titullin e intervistës “Rrezik nga një Republika Srpska në veri të Kosovës”. Nga një gjykim gjakftohtë dhe objektiv, del vetvetiu përfundimi se Republika Srpska në veri të Kosovës, faktikisht, është krijuar me kohë e me vakt, paçka se ajo nuk figuron e pranuar publikisht dhe e zyrtarizuar. Themelet e krijimit të asaj republike i hodhi tradhtari Thaçi, i cili, siç deklaron Prof.dr. Enver Bytyçi, njohës i mirë i problemeve të Republikës së Kosovës dhe i realiteteve kosovare në tërësi, ka deklaruar:

“Askush nuk i tha atij (Hashim Thaçit – E.Y.) pse në qershor 1999 e ndaloi Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës të çlironte veriun e Mitrovicës dhe në vend që rojet serbe, urën ta kontrollonte UÇK! A ishte ky akt i tij preludi i projektit të ndarjes së Kosovës, të cilin e propagandon sot?!” (Citohet sipas: Prof.dr. Enver Bytyçi. “Hashim Thaçi në rolin e çakallit sipas skenarit serb të Beogradit!”. Faqja e internetit “xhafershatri.info”. 24 maj 2019).

Pra, që prej qershorit të vitit 1999, veriu i Kosovës nuk u vu kurrë nën juridiksionin e Prishtinës, qoftë para shpalljes, qoftë pas shpalljes së pavarërisë. Prandaj edhe sot e kësaj dite, atje qeverisin sebët në qejfin e vet. Pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës i besuan verbërisht shtabit të saj drejtues dhe, siç e kanë pasur traditë brez pas brezi shqiptarët, atyre u mungoi aftësia vetorganizuese për të zbuluar tradhtinë e Thaçit dhe të bandës rreth tij. Për pasojë të mungesës së vetorganizimit, populli i Mitrovicës së Jugut dhe banorët përreth, nuk u ngritën më këmbë me armë në dorë dhe të turreshin drejt Mitrovicës së Veriut, për t’u vënë drunë serbëve, si bashkëpunëtorë të ngushtë të bandave të Arkanit dhe të Sheshelit që kryen masakra të tmerrshme në mbarë Kosovën. Por atë që s’e bëri Hashim Thaçi për çlirimin e Veriut të Mitrovicës, e bënë serbët, të cilët e çliruan Veriun e Mitrovicës nga shqiptarët, banorët rrënjës të asaj treve, duke i dëbuar mijëra syresh nga vatrat e tyre amtare. Si troje pa zot që kanë qenë mbarë trojet tona etnike që prej lashtësisë, edhe në rastin e Mitrovicës së Veriut, nuk mund t’u dilte kush zot në qershorin e vitit 1999, kur Thaçi kreu aktin e tradhtisë lartë ndaj Kosovës, akt që shpjegohet me rekrutimin e tij në vitet ’90 nga një oficer francez, siç e ka denoncuar nacionalisti i diasporës në Gjermani Xhafer Leci, në një analizë me titull “Thaçi nën hijen e Millosheviçit”, të botuar në faqen e internetit “Zemra Shqiptare”, 22 prill 2014. Për shkak të tradhtisë së Thaçit, jo rastësisht trupat franceze të KFOR-it u vendosën në Mitrovcën e Veriut. Për pasojë, – thekson Xhafer Leci, – “përpjekjet e UÇK-së për të marrë kontrollin e minierave të Trepçës, u penguan nga trupat franceze më 3 korrik 1999”. Nuk mund të ndodhte ndryshe, nuk mund të ndodhte si në Kroaci, në një vend me zot, siç ishte presidenti i nderuar Franjo Tuxhman (Franjo Tudjman 1922-1999), i cili, si një udhëheqës, i kalitur me ndjenja nacionalizmi të jashtëzakonshëm, bëri që ushtria kroate, Republikën e Krajinës Serbe brenda territorit kroat, ta zhdukte nga faqja e dheut midis 4 dhe 7 gushtit të vitit 1995.

Dhe çfarë ndodhi në vitet në vazhdim pas tradhtisë së Thaçit? Publicistja Kimete Berisha, në një analizë që pati botuar në faqen e internetit të gazetës “Bota Sot” të datës 04 maj 2020, sqaron se si, pa një marrëveshje me Kosovën, “Serbia po i kthen në Kosovë serbët që kurrë s’kanë qenë në Kosovë, u ka ndërtuar shtëpia në veriun e vendit, shumica e pronave të shqiptarëve në Veri janë blerë nga qeveria serbe, kurse nga Lugina ikin shqiptarët”.

Për tradhtinë e lartë që kreu Thaçi ndaj Mitrovicës së Veriut dhe mbarë Kosovës, për krimet e tij të rënda, ka dëshmuar zotëria i nderuar me bindje nacionaliste Naim Miftari, ish shefi i ZKZ dhe që ishte prezent në sigurimin e Thaçit atë ditë kur ky i fundit shkoi në Mitrovicë. Ai, ndër të tjera, ka shkruar, duke iu drejtuar Thaçit publikisht:

“Nuk shpjeguat rolin tuaj në 2 dhe 3 shkurt 2000 kur e pastruat veriun e Kosovës nga shqiptarët, në koordinim me shefin tuaj francez, Denjear Arnaud dhe me republikën e Serbisë që kishte sjellë me autobusë paramilitarë, mercenarë dhe MUP-ovca (ishin vendosë si pacientë kinse në spitalin e Mitrovicës) disa ditë më herët, kur edhe ishte bërë plani për dëbimin, vrasjen, plaçkitjen, rrahjen e mbi 14.500 shqiptarëve që jetonin në Mitrovicën e Veriut”.

Lexuesit atdhetarë, me bindje nacionaliste, mund ta gjejnë të plotë reagimin e zotërisë së nderuar Naim Miftari, ku mund të njihen edhe me shumë krime të tjera të Thaçit. Reagimi tij titullohet: “Demantohet Thaçi, personi që ishte prezent në sigurimin e tij, zbulon gjithçka se çfarë ndodhi në Mitrovicë”. Faqja e internetit e gazetës “Bota Sot”. 09 qershor 2019.

Është me të vërtetë për të vënë kujën që Kuvendi i Republikës së Kosovës e ka anashkaluar tradhtinë e rëndë të Thaçit dhe ka lejuar që ai të mbajë postet më të larta në krye të vendit, si deri tani. Një gjë e tillë, me siguri, ka ndodhur për arsye se Thaçi dhe banda e tij, me kohë, janë kujdesur tej mase që shumica e deputetëve të përbëhet nga njerëz pa kurrfarë morali kombëtar, nga mercenarë në shërbim të Beogradit. Lexuesit e nderuar le të kujtojnë rastin e deputetit Haxhi Shala, i cili një ditë më parë ishte shprehur kundër mocionit për rrëzimin e qeverisë Kurti. Gjatë votimit në Kuvend, vota e deputetit Haxhi Shala do të ishte vendimtare, se nëse ai edhe në Kuvend do të votonte kundër, qeveria Kurti nuk do të ishte rrëzuar. Por Thaçi, bashkë me mercenarin e vet moralhumbur Ramush Haradinaj, i shkoi natën në shtëpi Haxhi Shalës për t’i mbushur mendjen që të votonte pro mocionit. Dhe Haxhi Shala e tradhtoi Kurtin, pa iu skuqur faqja. Nuk dihet arsyeja e vërtetë se pse Haxhi Shala mbajti atë qëndrim të turpshëm: e bleu Thaçi me ndonjë shumë të majme parash apo e kërcënoi? Në një analizë, kushtuar rrëzimit të qeverisë Kurti, publicisti i njohur nacionalist shqiptaro-amerikan në Nju Jork, anëar i Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, Hafiz Shala, e pati demaskuar mirë votën kundër të Haxhi Shalës, duke përdorur shprehjen e famshme “çdo fis e ka një pis”.

Me humbjen e Mitrovicës së Veriut, Kosova mbetet “pa kokë”, Ujmani dhe minierat e Trepçës janë “truri” ushques i Kosovës. Por e keqja s’mbaron me kaq, sepse duhet pritur se ka dava Janina (dardha e ka bishtin prapa).

Me krijimin e Asociacionit të Komunave Serbe dhe me statusin e kishave “ortodokse” që shtrihen në mbarë vendin, Republika e Kosovës mbetet edhe pa “mushkëri”. Pra, ajo do të shndërrohet në një pseudoshtet-robot, pultet e komandimit të të cilit i ka në dorë Beogradi. Dhe ç’duhet të bëjë paskëtaj? Derisa Kuvendi i Kosovës, fill pas shpalljes së pavarësisë, nuk mori vendimin e dytë për hedhjen në koshin e mbeturinave të Pakos Ahtisaari dhe nuk organizoi menjëherë zhvillimin e referendumit për ribashkimin me atdheun amë, nuk mund të shpresohet kurrsesi që Kosova mund të bëhet ndonjëherë e pavarur. Kryepeshkopi Irinej, i cili qëndron vendosmërisht pas perdes së politikës shoviniste serbe, duke e njohur mirë natyrën mercenariste dhe servile të kastës politike të deritanishme në Kosovë, në raport me Beogradin, sidomos rolin e saj për shpopullimin e Kosovës përmes varfërimit të njerëzve, nuk ka pasë deklaruar kot se Serbia do të kthehet në Kosovë, qoftë edhe pas dy mijë vjetësh.

A do të arrijnë Vetëvendosja dhe formacioni i ri politik që do të formatojë Zonja Vjosa Osmani, që, në zgjedhjet e ardhshme, të krijojnë një tjetër klasë politike me vetëdije të lartë kombëtare, ta rikthejnë Veriun e Mitrovicës në gjirin e Kosovës dhe t’i thonë publikisht minoritetit serb, që, nëse dëshiron të bashkëjetojë me shqiptarët – mirë, nëse nuk dëshiron – të largohet për në Serbi? Ardhja në pushtet e kësaj klase të re politike me dinjitet të lartë kombëtar, në këndvështrimin tim, do të ishte baras me një shpallje të dytë të pavarësisë së vërtetë të Kosovës, për të pasur një shtet me të vërtetë sovran dhe funksional dhe për ta nxjerrë Hashim Thaçin para organeve të drejtësisë për tradhtinë e rëndë që ka kryer në Mitrovicën e Veriut.

Analistët, opinionistët dhe publicistët me vetëdije të lartë kombëtare, përsëri në këndvështrimin tim, duhet të jenë të bindur përfundimisht për një gjë: nëse Albin Kurti dhe Vjosa Osmani, në krye të një klase të re politike, nesër do të vijnë pushtet, ata nuk duhet të zhvillojnë kurrfarë bisedimesh me Beogradin, përderisa ai nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, nuk kërkon ndjesë publike para opinionit ndërkombëtar për krimet e kryera dhe nuk jep kurrfarë përgjigjeje për të zhdukurit. Bisedimet, pa përmbushjen e këtyre tre kushteve, janë vazhdim i vetëposhtërimeve të klasës së vjetër politike të Republikës së Kosovës para shovinizmit serbokriminal.

Është në dorën e popullit shqiptar të Republikës së Kosovës se për kë do të votojë në zgjedhjet e ardhshme: për klasën e vjetër kriminale mercenariste, apo për Albin Kurtin dhe Vjosa Osmanin. Nëse, në shumicën e vet, populli do të votojë për bandën e Thaçit, të Mustafës dhe të Hotit, atëherë do të duhet të pranojmë se ai popull ka parapëlqyer sundimin e shqiptarëve prej shqiptarëve, i cili, siç e ka vlerësuar profesori i nderuar Vedat Kokona, ka qenë më i rëndë se sundimi i huaj.