* Korifej i publicistikës shqiptare, Branko Merxhani, parashikoi si profet,rrugën që duhet të ndiqte populli shqiptar drejt Evropës dhe Demokracisë Amerikane/
*Të dhëna biografike të panjohura më parë për B.Merxhanin, nga vajza e tij Afërdita Kici,Petro Marko, Dr.Jakov Milaj,Sh.Musaraj/
Nga Nga Pertefe Leka/
Nga studiuesit e publicistikës së Branko Merxhanit, shkruhet se është autor pa biografi.Por sipas disa të dhënave jetësore, nga bashkëkohës te tij, si Petro Marko,Dr.Jakov Milaj ..dhe nga Vajza e tij Aferdita Kici,pasurohet jetëshkrimi i tij.
Kam pasë rastin të komunikoj me të lartëpërmendurit,prandaj nuk mund të hesht për ato materiale që kam mbledhur per t’i hapur rrugën studiusëve të mirëfilltë,të cilët mund të hulumtojnë akoma më shumë nga shkrimi i Dr. Milajt dhe nga botimet e B.Merxhanit në Turqi.
B.Merxhani erdhi ne Shqipëri dhe hyri në rrethet intelektuale gjatë viteve 1926-1939
Në mesin e viteve 30-të, kur Shqipëria kishte nevojë për të gjetur rrugën e të ardhmes dhe kur diskutohej në eliten intelektuale se cili do të ishte fati i Shqipërisë, në atë kohë plot trazira,nga partite fashiste,naziste e komuniste, Branko Merxhani botonte artikuj filozofikë e sociologjikë duke argumentuar se çfarë i duhesh kombit tonë,për të dalë nga prapambetja kulturore,ekonomike dhe politike.Ai paralajmëroi se Shqipërisë nuk i duhej rruga qe ndoqi B.Sovjetik,sepse “është një eksperiment pa të ardhme”. Prandaj e pohoi botërisht “nuk jam marksist, nuk jam fashist,por jam një Demokrat”.Ai e parashikoi se rruga e vetme e Shqipërisë është ajo rrugë që ndoqën shtetet më të përparuara të Europës.
Ai pati kurajon të analizojë me argumente në artikullin “Pse nuk jam marksist” “Përrallen e profecive të bolshevizmit” të cilën “ do të na e kallëxojë ..”HISTORIA”.
Dhe historia nuk vonoi shumë të regjistrojë shkatërrimin e komunizmit, ashtu siç e parashikoi i Urti,B.Merxhani
Branko nuk jeton më, por vizionet e tij për demokracinë dhe rrugën për emancipimin shoqëror janë aktuale edhe për sot.Ai ishte një udhëtar i shpejtë në rrugën e jetës moderne drejt Evropës Ai shkruante:”Shqipëria ka nevojë për njerëz që mundën të lartësojnë vetën e tyre përmbi logjikën e imponuar të ditës dhe për njerëz që kuptojnë kohën dhe ndiejnë fund e krye nevojat e saj.”B.M.
Pikëpamjet e tij për të ardhmen e vendit tonë i shprehte në lidhjet ekonomike e politike të Shqipërise me botën, me vendet më të zhvilluara evropiane siç ishte Anglia e Franca dhe lartësonte demokracinë amerikane që udhëhiqej nga parimet e një demokracie tradicionale.Thirrjet e vazhdueshme që u bënte bashkatedhetarëve për të nxjerrë Shqipërinë nga pellgu i varfërisë mendore e fizike ishin njerëzore.
B.Merxhanit, pjesën më të madhe të jetës, e kaloi në Turqi, materialet që kam mbledhur mund të ndihmojnë studiusit të hulumtojnë në disa drejtime.
Shkrimet e P.Markos,Dr.Milajt etj.do të vlejnë për t’ia pasuruar biografinë.Ata e kanë njohur personalisht dhe kane punuar me kolegun e tyre, për një kohë të gjatë.
Këto të dhëna i nis me fjalët e të paharruarit, Petro Marko “Branko Merxhani është një ndër korifejt e publicistikës turke dhe shqiptare …Si i ri që isha e admiroja Brankon për karakterin,kulturën e gjerë dhe penën e tij.Ai u bë mësuesi im.”
Ishte prilli i vitit 1991,kur unë,(P. Leka) dërgova dorazi një shkrim te Gazeta “Republika”.Ishin muajt e parë të rrugëtimit të kësaj gazete.Në redaksinë e gazetës takova për herë të parë dhe të fundit të ndjerin Petro Marko.Shkrimi im titullohej “Pse nuk jam marksist “duke iu referuar kryeartikullit të B.Merxhanit shkruar në revistën “Përpjekja Shqiptare”.Zoti Petro Marko edhe pse i rënduar nga pesha e vuajtjeve e priti me një entuziazëm,duke më përgëzuar më tha “Oh ç’ma solle në mendje,tani më dëgjo: Branko më kishte thëne,- kur u ndava prej tij-, do të më kujtosh më vonë.Ai ishte mendje ndritur dhe shumë patriot,prandaj, tani do të nis ta shkruaj se si lindi ky kryeartikull”.
Nuk vonoi shumë, u botuan të dy shkrimet në një faqe “Pse nuk jam marksist”dhe artikulli i P.Markos “Si u shkrua nje kryeartikull” shoqëruar me nje foto te P.Markos me B. Merxhanin.(Gazeta Republika date 28,Prill 1991)
P. Marko shkruan në ate artikull:” Branko Merxhani ishte bir nga Sopiku i Pogonit .Pasi mbaroi studimet e larta në degën e filozofisë në Turqi,shkoi në Austri ku mbaroi studimet për sociologji.(Te plote lexojeni ne Diellin e printuar)