“Varfëri e pasur” e Poetit Qerim SKËNDERAJ/
Esse nga Përparim Hysi/
Ndodh,- thotë populli,- që për një thelë, paguan një pelë! Kjo thënie me vlerë aksiome sikur më zgjoi nga gjumi dhe më bëri apel që të shlyej një “borxh” që ka kohë që më rri si mal mbi supet. Jo se me të vërtetë i kam marr dikujt borxh dhe nuk jam në gjendje që ta shlyej, por është një “borxh” moral që, ku e ku, rëndon po kaq sa një borxh financiar. Pa e zgjatur dhe ta bëj si litar fjalën time, po shpjegohem:
Vendlindja që i dhuroi poezinë, Poetit Qerim Skënderaj, është Ninëshi, një fshat me terren të thyer në zonën e Mallakastrës. Për ata që nuk njohin këtë zonë ku ndodhet Ninëshi, u them që është rreth 50 km larg nga Fieri, sa pa frikë, mund të thuash:” Larg, e larg “mërguar”/ tre male kaptuar/. Është larg apo afër, pak rëndësi ka. Qerim Skënderaj, një Poet e prozator me profil të plotë në fushën e Letrave, nuk e heq veten si “modern” apo “snob” dhe të thotë:- More, po ç’Ninësh më zini në gojë ju, kur unë Qerim Skënderaj jam tani nën efektin e”lavdisë” në fushën e letërsisë dhe bëj gjithmonë lart e më lart. Jo. Jo vetëm nuk e mohon, por përulet para vendit të tij të lindjes dhe, që të mos ma merrni si një retorikë të thatë fjalësh, unë po jua sjellë e bardhë mbi të zezë poezinë kushtuar vendlindjes, NINËSHIT!
Në një vend të largët linda, përrenj e pyje për rreth
Rripa-thikë e rrëpira (nuk kishte ara pa ledh)
Rrugët si gjarpër dredhonin(shkurre pafund:gjithandej)
Zilet e këmborët ushtonin dhe kënga e zogjëve në qiej

Nga stinët, pranvera sundonte (blerimi të mbushte me jetë)
Lofata në rozë lulëzonte dhe ndizte pllajat e përrenjtë.
Këto më fali vendlindja dhe ndjenjën e hollë: dashurinë!
Nën hije me ëndrra të flija; më dha dhuratë p o e z i n ë…
Ky bekim i vendlindjes është si një kumt i bukur që e bëri Qerim Skënderajn një Poet e prozator me peshë në letërsinë mbarëshqiptare.
Para se të shkoj tek përshtypjet e mia për “Varfëri e pasur”, dua të shpjegoj atë “borxhin” tim që nuk e kam shlyer akoma. Me këtë shkrim timin modest, ndoshta do arrijë që ta kem faqen të bardhë.

* * *
Ninëshi, sado larg e larg “mërguar”, për mua është një fshat ku kam ngrënë bukë. Ende sikur kam në mishërat e dhëmbëve bukën e atij fshati sa të varfër,aq dhe bujar.
Atje, larg e larg mërguar, tri male kaptuar, mbi pesëdhjetë km larg për arsye “biografie”, sado pak që punova si mësues në këtë fshat, atje kam hasur atë shprehjen e bukur: ” Për mikun, në mos kemi bukë, e kthejmë me ujë”. Prapa kësaj thënieje të atij ninëshjotit, shpaloset gjithë bujaria e gjithë Mallakastrës që e ruaj jo vetëm në kujtesë, por dhe në zemrën time. Dhe, ndërsa shkruaj për një ninëshjot si Qerim Skënderaj, them që po e shlyej atë “borxh”.

* * *
Për ata që nuk e njohin Qerim Skënderajn, po u tregoj sa më poshtë: ka mbaruar shkollën e bashkuar “Enver Hoxha” dhe është titulluar si oficer i artilerisë kondraajrore. Tek po shkruaj, sikur të jini pranë meje, do të vinit re me lehëtësi një si buzëqeshje në mimikën time. Jo më parë se dy ditësh, lakova shkollën e bashkuar si një shkollë që i ka dhënë letërsisë më shumë krijues se cilado shkollë tjetër në Shqipëri. I lakova disa në essenë e kaluar dhe, për “ngrirje kujtese” harrova disa syresh që janë po në shkallë të epërme,si: Hysni Milloshi, Arben Duka, Myrteza Mara dhe ,pa dyshim, Qerim Skënderaj. Cilido tjetër që nuk është cituar prej meje, të mos kujtoj se harresa është e qëllimshme dhe, veç kësaj, esseja ime nuk ka për objekt të analizojë ata krijues. Dhe diçka tjetër; asnjë prej të lakuarëve prej meje, nuk i gjykoj prej bindjeve (ato janë e drejtë ekskluzive e secilit), por për artin, për vargun e bukur dhe mesazhin që përcjellin. Sa për dijeni: çdo ditë freskoj mushkëritë me vargjet eishoficerit Arben Duka dhe në një dosje kam nga një faqe gazete një poezi të gjatë dhe shumë të bukur të tëndjerit Hysni Milloshi). E, sa për Myrteza Marën mund të them vetëm shkarazi: ” Ka qenë me fat i pavdekshmi Vivaldi (ai që arriti apogjeun me “Katër stinët”), që nuk njohu këtë poet të çartur: do binte në”ceitnot” si në lojën e shahut, se Myrteza Mara i ka nxjerë stinët pesë!!! Jo vetëm kaq, por librin me poezi e ka titulluar “Stina e pestë”. Epo poetët ndaj janë dhe pak si “Ufo” dhe, sidomos, këta që mbaruan Shkollën e Bashkuar!!!

* * *
Qerim Skënderaj,sado që u emërua oficer në rrethinat e Tiranës, pas pak kohësh, u dërgua si për dënim në Karaburun, mandej në Vlorë e Lushnje. Rikthehet në Vlorë.Shkon në emigracion në Itali. Rikthehet në Tiranë. Por dhe kur u “privua” nga detyra, edhe në gjithë ec e jaket, me vete kishte bekimin e vendlindjes: poezinë e mbarti me vete dhe nuk ka shkruar pak. Ajo që ia zbukuron karizmën këtij krijuesi me vlerë, është fakti shumë domethënës: është i sukses-shëm në poezi, por dhe në prozë. Dhe në të dy gjinitë fiton çmime.

Fiton çmim me romanin në Itali dhe, pse kishte bekimin e vendlindjes, e shkruan atë në gjuhën italiane.Po kështu fiton çmimin e parë në festivalin poetik të Vlorës”Atdheu në vargjet e poetëve” me poemën “Kuq e zi në qiellin blu” në vitin 2012.

* * *
Si në një vështrim kalimthi, duke bërë pak paralelizëm me fjalën time në promovimin”Varfëri e pasur”, po u sjell veprat e tij në poezi e prozë:
“,,, pasi piva”Një godë pikëllimë” në vitin 1995,”Mendimet m’u çmëndën” në vitin 1996. Pashë”Qiellin në pikën e lotit” në vitin 1997 dhe “Djalërinë e thinjur” më 1999. “.. “M’u rrudh malli” në 2002 dhe zbulova “Lulet e fajit” në 2005. “Nën hijet e fundvjeshtës” në vitin 2008 bënë që”U thinjën varret” më 2012.
Në prozë: “Përplasje e madhe” (me tegime në vitin 2000).”Varri i gjallë”(roman) viti 2000. Pas kuintave të teatrit diktorian(roman,botuar më 2006).
Në gjuhën italiane: Albania. L’ultimo atto (roman,2011).Itaca affondata, esse, tregime, 2013.
Siç e shihni, është një bekim i madh,ky, i vendlindjes.

* * *
“Varfëri e pasur” është botuar në vitin 2014. Se ç’vlera ka, vlen që ta lexoni librin. Nuk mësohet noti, po nuk u fute në det. Por si një reklamë aspak komerciale, u them lexuesëve:- Në e blini këtë libër, kini një përfitim të madh vlerash,se atje do gjeni lirikën e dashurisë; peizazhin e gjallë të fshatit nga ka marr bekimin; do gjeni aktualitetin shqiptar në këtë tranzicion made in Maratonë;do gjeni fatin e mërgimtarit; do gjeni Atdhedashurinë nga Kosova tek Çamëria (vetëm për Çamërinë ka 6 poezi); dashuria për nënën me pesë poezi; për Vlorën tri poezi; do gjesh portrete ku shquhet ajo për NËNË TEREZËN dhe, pa dyshim, edhe fëmijërinë.
Edhe diçka shumë sinjifikative: parathënien e këtij libri të bukur e me vlera të epërme, e kanë bërë një studiuese e nderuar,si: profesor-doktor Klara Kodra dhe një poet i”peshës së rëndë në fushën e LETRAVE SHQIPE”,siç është poeti, prozatori, publicisti dhe përkthyesi i bukur, Faslli Haliti.
Ajo që dua të theksoj për mbarëlexuesit është një fakt tjetër shumë domethënës: lirikat e Qerim Skënderajt janë aq të mira siç është ujë i pijshëm që,sa e pi, e kërkon prapë. Me to nuk ngopesh. Nga ana tjetër, janë të shkurtëra dhe si një aperativ që të kënaqë shpirtin. Provoni t’i lexoni dhe nuk do të zhgënjeheni.
Tek e mbyll këtë shkrim, dua të evdindentoj fjalët e poetit amerikan Jim Morison që thotë: ” Nëse do të jesh dikushi, ji vetvetja!”. Dhe Qerim Skënderaj është vetvetja. Shumë nga poezitë e tij janë për muzikë dhe them, nëmos ka”vjedhur” gjë i biri, kantautori Alban Skënderaj, nga Qerimi që është kaq i sukses-shëm? Ka të ngjarë. Po, në fund të fundit, pse të mos ndodhë kështu kur vendlindja të falë si dhuratë dhe poezinë, por dhe këngën.
Tiranë,29 prill 2015