Shkruan: Fadil LUSHI/

Para disa vitesh unë dhe “toptan” shqiptarë të tjerë u provokuam nga “rishfaqja” e Enciklopedisë (kontestuese) maqedonase dhe aq shumë u “sikletosëm”, sa që prej saj krijuam një faktor opinioni. Për këtë “mesele” u shkruan mbi njëqind  opinione, vështrime, kolumna, analiza a reagime. Se e meritoi a jo vëmendjen tonë “rishfaqja” e kësaj Enciklopedie të sajuar, unë nuk e di, por di vetëm një gjë, reagimi a edhe “rebelimi” ynë kolektiv mbase ishte i përkohshëm, i zbehtë dhe jo maratonik, “karshi” kësaj arrogance të radhës, “karshi” një provokacioni jashtëzakonisht të ulët, provokacion i hapur, i kurdisur, shovinist, diletant, hamam e lesh provokacion provincial dhe fare pak a aspak intelektual a akademik. Të gjitha këto reagime të këtij karakteri që atëherë u absolvuan njëherë e përgjithmonë nga analistët, historianët, intelektualët dhe politikanët shqiptarë, pa dallim se ishin në opozitë a pushtetarë. Më kujtohet se në atë kohë ne, shqiptarët, lehtësisht ramë në grackë të maqedonasve të cilët sapunin na e shitën për djathë të prishur a edhe të mykur!?

Dhe sot, pas sa vjetësh, shtrohet pyetja  se  ç’ishte e gjithë kjo vëmendje jona paksa e tepruar ndaj Enciklopedisë maqedonase, a mos vallë kjo (nuk) e meritoi këtë, ose vallë ishte  një rebelim yni kolektiv (i përkohshëm) ndaj asaj fletushke, që nuk shfletohet e nuk lexohet përtej Tabanovcës. Megjithatë, mua nuk më duhet që kësaj “meseleje” t’ia bashkëngjit paragrafin që trajton segmentin e shtrembërimit  dhe klandestimit të së vërtetës që llafos gjenealogjinë shqiptare. Aq shpejt u provokuam nga Enciklopedia maqedonase, sa që “aty për aty” propaganduam idenë e hartimit të një Enciklopedie tonë shqiptare!?…, një enciklopedi që fatkeqësisht as që filloi të hartohet nga historianët tanë!? Shih, ti lexues i nderuar, po të mos kishte qenë ky provokim djallëzor i akademikëve maqedonas, a thua vallë do shkruanim një të tillë shqiptare, a thua vallë po të mos ishte Enciklopedia, ne shqiptarët (nuk) do ta kujtonim Nënën e përbotshme Terezë, Abdyl  Frashrin dhe vëllezërit e tij, nuk do ta kujtonim Ismail Bej Qemalin, Faik Bej Konicën apo edhe ndonjë figurë tjetër të ndritur shqiptare. Në këtë kontekst të gjithë shqiptarët me plot të drejtë u inatosën pavarësisht se ajo inatosje e tyre “ishte paksa e zbehtë dhe e përkohshme”!

Provokacioni i radhës u hetua disa ditë më parë, kur në “Urën e syrit” në mënyrë “klandestine u vendos” busti a përmendorja e Car Dushanit. Edhe kësaj radhe shqiptarët me të drejtë reaguan, po edhe u rebeluan. Dikush për këtë vaki e dha këtë lajm:.., “një grup qytetarësh nga Shkupi…,  mbrëmë u zbarkuan në sheshin e qytetit për ta “parë” bustin e Car Dushanit. Në internet qarkulluan disa foto që tregojnë një grup shqiptarësh me shkopinj dhe mjete të tjera të forta në duar duke dëmtuar përmendoren e mbretit serb të shekullit të 14-të. Përmendorja, pjesë e projektit “Shkupi 2014”, u kritikua ashpër nga shqiptarët e Maqedonisë që e konsiderojnë atë një provokim të maqedonasve apo edhe të ca të tjerëve, që sot kësaj dite ngelën të paidentifikuar. Sipas historianëve, në trojet shqiptare ai ka kryer krime të mëdha kundër popullsisë vendase.  Sipas autoriteteve vendore dhe qendrore, përmendorja e Car Dushanit nuk është pjesë e projektit “Shkupi 2014”. Ministrja e Kulturës, Elizabeta Kançevska është distancuar nga ngritja e kësaj përmendoreje. E pyetur nëse përmendorja është ilegale, ajo ka thënë se kjo çështje duhet të hulumtohet nga mediet. Vendimi nuk është marrë nga Ministria e Kulturës dhe e shfrytëzoj këtë rast që t’i përgënjeshtroj zërat se ne kemi kërkuar ngritjen e kësaj përmendoreje. Pra, nisma për ngritjen e këtyre përmendoreve në ‘Urën e Syrit’ nuk është nga Ministria e Kulturës. Ju duhet të drejtoheni tek ata që e kanë realizuar projektin pasi Ministria e Kulturës nuk ka kompenteca për ngritjen e përmendoreve”, deklaroi ashtu “ndër dhëmbë”, Kançevska. Një deklaratë përafërsisht të ngjashme e dha edhe ministrja e Punëve të Brendshme, Gordana Jankullovska. Se a duhet t’u besojmë këtyre deklaratave të ministreve në fjalë, unë nuk mund të them gjë.

Në kontekst të kësaj duhet të parashtrohet pyetja se pse ne shqiptarët  nuk provokohemi nga gjymtimet tona, gjymtime këto që në vijimësi  hetohen në përditshmërinë tonë, sidomos në atë politike, kulturore, gjuhësore e në sfera të tjera shoqërore. Dhe, nëse nuk shqetësohemi, atëherë pse shtiremi kinse nuk kemi asnjë “dert”, sikur punët i kemi “krejt në terezi”, ose mos vallë ndoshta kemi shumë kohë që të merremi me identifikimin  apo përcaktimin e lloj-lloj ngjyrash të kopertinave të enciklopedive të ashtuquajtura anonime maqedonase apo edhe me buste pa identitete.

Pse busti i Car Dushanit dhe të tjerë të tillë detyrimisht duhet të “na shqetësojnë” e nuk na “sikletosin bustet tona” që i kemi vendosur anë e mbanë trojeve tona (hiq mënjanë lapidarët dedikuar figurave të ndritura dhe dëshmorëve të lirisë së munguar të vatanit), pse nuk i dëmtojmë dhe nuk i rrënojmë ”bustet që reflektojnë inatet tona homerike”, pse nuk i shkatërrojmë që nga themelet “bustet që nëpërkëmbin” gjuhën tonë të shkruar e të folur (standarde), pse nuk provokohemi nga mbishkrimet tona të denigruara e të ngjitura në hapësirat e bizneseve…, pse nuk parashtrojmë pyetjen se si komunikojmë, si i ndërtojmë vlerat tona arsimore, ato kulturore…, pse nuk na provokon “axhamillëku ynë akademik”, pse nuk na shqetëson “agallëku dhe përgjumja e jonë”, e na provokon busti i carit serb…, pse mua nuk më provokojnë llafet e Mondit nga Poradeci (ai, që bën muzikë të mirëfilltë korçare këtu në Tetovë), ai që sa herë që më takon nuk heziton të më thotë: “Ti Fadil, dhe ca të tjerë tetovarë, e flisni gjuhën e nënës, si në Kapali Çarshi të Stambollit”!??…, përkundër faktit që lehtësisht provokohem me bustin e mbretit nga Shumadija.., pse një jabanxhi kur vjen në Tetovë nuk e koncepton atë si një qytet universitar, por e gjykon si një kasaba a si një katund të madh!??…, pse na mungon vetëkritika kolektive. Pse nuk e qortojmë atë “mësuesin mediokër të Qafë Thanës”, të cilit moti i ka ikur lavdia, mësuesi që më parë kishte thënë:.., unë nuk jam gjuhëtar dhe s’më intereson drejtshkrimi  dhe drejtshqiptimi i nxënësve të mi… dhe për këtë mua nuk më duhet Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe”!? “Mësuesi” këto llafe i kishte përnjëmend, sepse vërtet kishte një kod mendimor me nismë bythëpraps. Ndërkaq, ne tani aq  shumë  jemi dalldisur me bustin e Car Dushanit, saqë harrojmë të konstatojmë se “punët në arsim e në kulturë nuk na bëjnë”. Nuk “dalldisemi me alamet mësuesin” që ka…, gradë shkencore, edhe pse tetëvjeçaren e ka mbaruar me brekë nëpër këmbë, të mesmen me fener në dorë, kurse të lartën e ka mbaruar para tetëvjeçares”!.., e dalldisemi me shtatoren e carit!? Shi për  këtë, Enciklopedia po edhe busti i carit serb, për “disa pseudopatriotë mëhallash provinciale” është brenda perceptimeve “pozitive” të tyre.., dhe të ca të tjerëve të tillë si ata. Aq shumë jemi “kuturisur” me padrejtësitë që na vijnë nga pala tjetër, sa që shpesh harrojmë të parashtrojmë pyetjen se pse na janë pakësuar intelektualët, pse heshtin ata dhe kush na i paska frikësuar!? Të nderuar lexues të paanshëm të kësaj “shkarravine”, unë nuk do të shkruaj më për bustin e Car Dushanit, kurse sa për të tjerët s’e di…