Riza Sadiku – Dielli

Pa profesor Riza Sadikun !

March 14, 2019 by dgreca

**Nga Leonora Laçi-Sekretare e Përgjithshme e Shoqates “Trojet e Arbrit”/**
Nuk e kisha menduar se do të shkruaja për studiuesin Riza Sadikun me këtë motiv, nuk do të doja të ishte shkrim ngushëllues. Këtu nuk do të bëj biografinë e tij pasi të tjerët para meje e kanë bërë atë, por dhe veprimtaria e tij flet vetë, ku ishte i njohur deri në ShBA-n e largët. Për të duhen shkruar shumë e shumë artikuj.
Studiuesi Riza Sadiku ka qenë një mbeshtetës i ngushtë në punen time studimore, sepse ishte njohës i aktivitetetit të diasporës shqiptare dhe kishte shkruar artikuj e libra, po ashtu me perkushtim paraqiti dhe ekspozitën “Amerika për Kosovën” kishte mbledhur dokumente në arkivat private të mërgatës. I jam mirënjohëse për dashamirësinë dhe këshillat e vlefshme që me ka dhënë.
Ishte njeri me mendje të hapur, nacionalist dhe largpamës. Gjatë bisedave shoqerore me anëtarët e Shoqatës kishte aq shumë për të diskutuar rreth tematikave historike. Profesor Riza ishte edhe një familjar model dhe s’kishte si të ndodhte ndryshe ku dy vajzat e tij ishin të mirëshkolluara e të punësuara, pata rast vjet të njoh dhe bashkëshorten e tij, një grua fisnike.
Shpesh konsultohesha me të kur me mungonin materiale te diasporës dhe ai pa përtese më vinte në dispozicion gjithçka kishte, me një dëshirë të madhe vetëm e vetëm të vazhdoja rrugëtimin që ai i kishte kushtuar një jetë të tërë.
Shoqata Trojet e Arbrit do e ndjejë boshllekun që ka lënë pas, pasi ishte një mbeshtetes i perhershëm i yni. Dhe une si Sekretare e Përgjithshme e Shoqatës dua t’i shprehi ngushëllimet me te sinqerta familjareve te tij, në emrin tim personal dhe në cilësinë e sekretarës duke mos pasur mundësi për të qenë pranë dhimbjes së tyre.
Shoqata ka humbur një studiues të fortë, të gjithë ne kemi humbur një njeri me vlera të medha njerëzore dhe intelektuale.
Profesor u prefsh ne paqe sëbashku me tet bir që u nda nga jeta në moshë aq të re, ai te mori në gjirin e vete kaq shpejt.

Prof.Dr.Hasan Kaleshi,personalitet me famë botërore

July 10, 2016 by dgreca

IN MEMORIAM/

ME RASTIN E 40 VJETORIT TE NDERRIMIT TE JETES TE PROF. DR. HASAN KALESHIT,PERSONALITET ME FAME BOTERORE, POR I MARGJINALIZUAR NGA INSTITUCIONET SHKENCORE/

Shkruan: Prof. dr. Riza Sadiku, Prishtine/

Ne Foto:Prof.Dr.Hasan Kaleshi/

Hasan Kaleshi i takon gjeneratës se pare te kuadrove te shkolluara ne mesin e shqiptareve pas Luftës se Dyte Botërore, personalitet qe la gjurme te thella ne shume fusha te shkencës dhe dijes, la emër ne shume institucione te vendit me te cilat ka bashkepunuar ne ish Jugosllavi, ne Evrope dhe bote, përmes emrit te tije është identifikuar jo vetëm fshati i tij i lindjes, Serbica, Kërcova, Prishtina, Kosova, por mbare kombi shqiptare, andaj me pas një personalitet te tille si qe është Prof. Dr.Hasan Kaleshi, nuk është vetëm një mburrje e krenari, por edhe privilegj, jo vetëm për Kërcoven, por për mbar popullin shqiptare.

Hasan Kaleshi lindi me 7 mars te vitit 1922, ne fshatin Serbice te Kercoves. Mësimet e para ne gjuhen arabe i mori nga babai qysh ne moshën 6 vjeçare i cili ne atë kohe ka punuar si hoxhe ne fashtine Serbice dhe ka gëzuar autoritet dhe respekt ne gjithë rrethin e Kercoves, kurse ne moshën 10 vjeçare Hasani e ka dite përmendesh Kuranin. Shkollën fillore e kreu ne vendlindje, gjashte klase ne Medresen e Madhe “Kral Aleksandër” ne Shkup, kurse dy vjet te shkollës se mesme i kreu ne Gjimnazin “Sami Frasheri” ne Prishtine, ne gjuhen shqipe.

Gjate Luftës se Dyte Botërore, pas mbarimit te gjimnazit, Hasan Kaleshi punësohet si përkthyes, pasi ne atë kohe ka njeh disa gjuhe te huaja, sidomos gjermanishten dhe italishten. Hasani si ri, ka qene përkrahës dhe simpatizant i ideve te platformës te çlirimit dhe bashkimit kombëtar, si i tille mbeti gjate tere jetës se tij, kur nuk pranoj te behet anetar i Partisë Komuniste te Jugosllavisë, edhe pse ka pasur oferta te tilla me privilegje te veçanta.

Ne shtator te vitit 1946, regjistrohet ne Fakultetin Filologjik, ne degën e Orientalistikës dhe ne atë te Romanistikës, ndërsa do te diplomoje ne vitin 1951 Orientalistikën me sukses te shkëlqyeshëm me note mesatare 9 (nënte), kurse ne Romanistike i jep te gjitha provimet, por nuk diplomon.

Hasan Kaleshi, për shkak te kushteve te vështira ekonomike, gjate studimeve ka qene i detyruar te punoje pune te ndryshme fizike, kurse prej vitit 1947-1950, punoi si përkthyes e lektor ne redaksinë e gjuhës shqipe ne Radio Beograd, ne shkurt te vitit 1952, emerohet profesor i shkollës se mesme ne Katedrën e Filologjisë orientale ne Beograd, kurse ne vitin 1955 zgjidhet asistent. Me 26 shkurt te vitit 1960, do te mbroje disertacionin e doktoratës me titull: “Najtariji vakufski dokumenti iz Makedonije na arapskom jetiku” ( Dokumentat ma ta vjetra te vakëfeve ne gjuhen arabe ne Maqedoni), ne fakultetin filozofik ne Beograd. Po atë vit Profesor Hasani,ne katedrën e Orientalistikës do te konkurroj për docent, edhe pse për te shkruhet referat pozitiv, zgjedhja e tije është pezulluar deri ne vitin 1965. Duke qene i demoralizuar për ketë zgjatje te mos emërimit pa përgjigje, ai e lëshon punën ne fakultet. Gjate kësaj kohe ka qene disa here ne Dedinje si përkthyes i disa delegacioneve zyrtare arabe, si dhe ka marre pjese ne disa kongrese shkencore ndërkombëtare.

Punimet e publikuara te Dr. Hasan Kaleshit, deri ne ketë kohe, sidomos nga fusha e turkologjise do te ju bie ne sy dhe do te perciellet me simpati nga shkencëtaret eminent, për çka edhe do ti ndahet bursa shtetërore gjermane përmes Shoqatës se studimeve Uralo-Altaike te Universitetit te Hamburgut për vitin 1965. Këtu do te qëndroj dy vite dhe do te specializoj turkologjine, te profesor te shquar me fame boterore, si qe ishte Dr. Annemarie von Gabain e tj. Ka mesi i marsit i vitit 1967, me ftesën e qeverise se Egjiptit Dr. Hasan Kaleshi do te qëndroj tre muaj si mysafir ne institucionet shkencore te Kajros. Gjate kësaj kohe se bashku me Kamil El Buhajin do te përgatisin për shtyp fjalorin e madhe te vetmin te këtij lloji ne atë kohe ne Jugosllavi, serbo-kroatisht-arabisht, por, për shkak te shpërthimit te luftës arabo-izraelite, ne qershor te vitit 1967, fjalori mbetet i pa përfunduar, pas ndërrimit te jetës se Prof. H. Kaleshit, ne vitet 1980 , fjalori ne fjale e sheh dritën e botimit.

Ne shtator te vitit 1967, Hasan Kaleshi, zgjidhet Bashkëpunëtor i Larte Shkencor ne Institutin Albanologjik te Prishtinës, dhe është një nga themeluesit e ketij institucioni. Tri vite me vone, Dr. Hasan Kaleshi, zgjidhet profesor i rregullt ne Fakultetin Filozofik te Prishtinës. Ne katedrën e Historisë ne fillim, Dr. H. Kaleshi do te ligjëroj dy lende, Gjuhen Osmane dhe Shkencat ndihmse te Historisë. Gjate vitit 1973/1974, me iniciativën e Dr. Hasan Kaleshit, hapet për here te pare ne Universitetin e Prishtinës, Katedra e Orientalistikës.

Dr. Hasan Kaleshi, me pune shkencore filloi te merret mjaft herët, punimet e tij te para i hasim prej vitit 1949. Dr. Kaleshin për tu marre me pune shkencore e shquante prirja, talenti dhe stili, sepse ai posedonte dituri te gjera enciklopedike, ishte një erudit i madhe dhe poliglot i vërtet, sepse pos gjuhës amtare – shqipes, ai shkëlqyeshëm e njihte serbo-kroatishten dhe maqedonishten, kurse nga gjuhet orientale dhe boterore, me te cilat komunikonte, i shkruante dhe i lexonte për mrekulli i njihte këto gjuhe : Turqishten, Osmanishten, Aarabishten, Frëngjishten, Gjermanishten, Italishten, Latinishten, kurse Anglishten e ka shkruar dhe lexuar. Dr. Kaleshi, nuk ishte vetëm njohës i mire këtyre gjuhëve, por edhe njohës i shkëlqyer i atyre kulturave te gjuhefolesve te atyre popujve. Si tille ai i kishte te gjitha parakushtet te merrej me veprimtari shkencore ne shume disiplina. Ceshtjet dhe problemet qe i shtronte Dr. Kaleshi, nuk i trajtonte ne mënyre sipërfaqësore, por ne mënyrë te dëshmuar dhe argumentuar shkencore, duke u ballafaquar me ceshtjet thelbësore, ne baze te te cilave depërton thelle ne ndriçimin dhe studimin e tyre, jo vetëm për ceshtjet e pa studiuara, e te pa zbuluara, por edhe për ceshtjet e kqeinterperetuara, si nga fusha e orientalistikës, turkologjise, alabanalogjise, etnologjisë, si dhe historisë kombëtare gjate periudhës osmane. Prof. Hasan Kaleshi, me punën e tij shkencore, nuk shquhet vetëm si orientalist i njohur dhe i pranuar ne bote, por kontributi i tij shkencore, aspak nuk është i vogël as ne fushën e gjuhës dhe letërsisë shqipe, por edhe ne historinë tone kombëtare.

Opusi i bibliografisë te punimeve shkencore te Dr. Prof. Hasan Kaleshit, eshte shume dimensional, pasi ai ka njohur disa gjuhe te huaja, është marre edhe me disa fusha te ndryshme shkencore, si me : onomastike, arabistike, albanologji, turkologji, filologji, historinë e popullit shqiptare gjate periudhës osmane e tjera fusha shkencore. Dr. Hasan Kaleshi, kontribute te veçanta dha edhe ne zbulimin e shkrimeve ma te vjetra arabe ne Maqedoni dhe Jugosllavi, përkthimin e librave te ndryshëm, botimin e artikujve te ndryshëm, kritikave, recensioneve, përgatitjen e fjalorit, tekstin universitar për Katedrën e Orientalistikës, përgatitjen e studimeve te veçanta te veprimtarisë politike dhe kombëtare te Faik Konicës, ne atë kohe kur nuk përmendej ne asnjë nivel shkollor emeri i F. Konices as ne Shqiperi e as ne Kosove ne kohen e regjimit komunist Dr. Kaleshi ne ate kohe publikonte artikuj te veçante, për personalitetet te tilla, si qe ishte F. Konica, Ibrahim Temo, Mid,hat Frashri (e kishte ne doreshkrim) e shume personalitete te tjera. Dr. Kaleshi, edhe pse ndërroj jete ne kohen kur arriti zenitin e njohurive shkencore, si dhe afirmimin e veprimtarisë se tije shkencore ne Ballkan, Evrope dhe Bote, ai ne moshën 54 vjeçare nderoj jete, pas veti la afër 400 njësi bibliografike. Punimet e tija janë botuar ne shume revista shkencore te vendit dhe te huaja, përmes te cilave ka hapur vizione te reja shkencore te pa trajtuara e te pa ndriçuara, jo vetëm ne mesin tone, por edhe ne Ballkan, Evrope, por edhe me gjere. Dr. Kaleshi, përmes veprimtarisë shkencore te hulumtuar, me fakte dhe argumente, është përpjekë te zgjeroje fushën e kërkimeve, te hapi horizonte dhe opsione te reja, te zbuloje figura, personalitete dhe ngjarje te panjohura deri atëherë nga fusha te ndryshme shkencore.

Publikimet e Dr. Hasan Kaleshit, shquhen për ka rreptësia shkencore, objektiviteti, paanshmëria dhe pa luhatshmëria, virtyte te rralla te cilat i posedojnë vetëm shkencëtaret me fame botërore, pra i tille ka qene dhe ka mbete edhe Prof. Dr. Hasan Kaleshi.

Deri sa punoi ne Prishtine, Hasan Kaleshi u angazhua ne përgatitjen e disa revistave shkencore, te cilat ne atë kohe botoheshin ne Prishtine dhe jashtë saj: Ishte anëtar i redaksisë ne “Gjurmimet Albanologjike”, anëtar dhe kryeredaktor i “Studimeve Historike dhe Filologjike”, anëtar i redaksisë te “Vjetarit” te Arkivit te Kosovës, anëtarë i revistës “Balkanica”, organi i Institutit Ballkanologjik ne Beograd, anëtar i redaksisë te revistës “Jugoslovenski Istoriski Casopis”, me seli ne Beograd, anëtar i redaksisë “Prilog za orijentalnu filologiju”, organ i institutit oriental te Sarajevës, kryeredaktor dhe redaktor përgjegjës i revistës “Studio Humanistika”, anëtar i redaksisë i revistës “Antikitetet e Kosovës”,e tjera revistave shkencore.

Dr. Hasan Kaleshi i cili ne vitet e shate dhjeta, me publikimet e tija shkencore dhe pjesëmarrjen e tije ne kongrese te ndryshme ndërkombëtare, krijoj emër dhe fame botërore, andaj si i tille është zgjedhur edhe anëtar i disa redaksive te revistave shkencore ndërkombëtare si ne: “Der Islam”e cila botohej ne Berlin, ne revistën “Uralo-Altaischen Jahrbuch”me seli ne Hamburg, revistën Sudost Forschungen, me seli ne Munih, anëtar nderi i Institutit te Studimeve Shqiptare ne Minhen dhe anëtari i redaksisë te Edicionit “Albansche Forchungen”. Dr. Hasan Kaleshi, ka qene anëtar nderi, anëtar me korrespondence dhe bashkëpunëtor i disa shoqatave shkencore, institucioneve dhe akademive botërore: Anëtar me korrespondence i Akademisë se Gjuhës Arabe te Kajros ( i vetmi anëtar nga ish Jugosllavia), anëtar i Shoqatës Ndërkombëtare shkencore “Uralo-Altaike” me qendër ne Hamburg, anëtar i konferencës Altaistike te Blomingtonit ne SHBA, bashkëpunëtor i Akademisë te Shkencave te Bullgarisë ne Sofje, bashkëpunëtor profesional i Institutit te Filmave Shkencore dhe Dokumentar, me seli ne Getyngen. Dr. Kaleshi, përmes këtij Instituti ka realizuar një seri filmash shkencore, te cilët kane te bëjnë me folklorin shqiptare, turk, lidhur me etnologjinë, zanatet te cilat vdesin, si dhe kane bere incizime lidhur me ritualet fetare nga territori i Kosovës dhe Maqedonisë Perendimore.

Dr. Hasan Kaleshi, ishte bashkëpunëtor edhe i disa enciklopedive me karakter botëror si: Enciklopedisë Islame me seli ne Stamboll, Enciklopedisë Arabe,me seli ne Frankfurt, Enciklopedisë Kinematografike per filma shkencor me seli ne Getyngen te Gjermanise, Leksikonit Zyr Geshikte Sudosteurapas me seli ne Minhen, ne te cilin Dr. H. Kaleshi ka botuar mbi 28 artikuj për personalitetet e lëvizjes kombëtare gjate periudhës osmane si për: Sami Frasherin, Abdul Frasherin, Naim Frashrin, Pashko Vasen, Eqrem Beje Vloren, Syryja Beje Vloren, Ali Pash Gucin, Dervish Himen, Faik Konicën, Ismail Qemalin, Fan Nolin, Haxhi Zekën, Hasan Prishtinën, Shahin Kolonjen, Kristo Luarasin, Ibrahim Temon, Turhan Pash Permetin etj. personalitete.

Punimet e Dr. Hasan Kaleshit, për shkak se mbshteteshsin ne fakte dhe dokumente origjinale, me kohe krijuan besim dhe interesim te lexuesit dhe koleget e tije, prandaj edhe si te tilla ishin te mirëseardhura për publikim. Punimet e dr. Kaleshit sot i hasim ne shume revista shkencore dhe qendra te ndryshme universitare si ne : Prishtine, Shkup, Beograd, Sarajeve, Titograd, Zagreb, Stamboll, Athine, Ankara, Kajro, Kuvajt, Damask, Paris, Berlin, Napoli, Strasburg, Grac, Munih, Visbaden, Hamburg, Getyngen, Nju Jork etj. qytete.

Nga e gjithë kjo qe u theksua me larte, shihet se opusi i veprimtarise shkencore te Dr. Hasan Kaleshit është shume e gjere dhe shumë dimensional, ketë e dëshmon edhe pjesëmarrja e tije ne me se 40 kongrese e simpoziume ndërkombëtare dhe te vendit, gjithmonë me referate, te cilët çdo here kane zgjuar një interesim te veçante te koleget e tije, si për mënyrën e interpretimit te problemeve shkencore ashtu edhe për idetë origjinale. Për ketë arsye kudo qe merrte pjese krijonte emër, autoritet dhe respekt, sidomos ne arenën ndërkombëtare, për këto arsye edhe është ftuar ne shume Kongrese dhe Konferenca ndërkombëtare si ne: Munih, Hamburg, Paris, Athine, Sofje, Bukuresht, Stamboll, Ankara, Berlin, Rome, Grac, Tirane, Kajro, Aleksandri, Çikago, e tjera qytete.

Njohja e shkëlqyeshme e shume gjuhëve te huaja dhe botërore, Dr. Hasan Kaleshit do te ia mundësoj hulumtimin ne arkivat ma te pasura dhe me bashkëkohore te Evropës dhe ma gjere, si ne: Vjene, Stamboll, Ankara, Berlin, Munih, Rome, Paris, Bukuresht, Kajro e shume te tjera.

Dr. Hasan Kaleshi punoi pa ndërprerje dhe gjithmonë i preokupuar me shkence dhe me fushën e paskajshme te dijes, duke mos u kujdesur sa duhet as për shëndetin e tij, e cila moskujdesje do ti kushtoj me jete. Vdes nga sulmi ne zemër ne moshën 54 vjeçare, me 19 korrik 1976, ne shkallet e ndërtesës te Entit për Mbrojtjen e Përmendoreve te Kosovës ne Prishtine. Vdekja e gjeti ne detyren e shefit te Katedrës te Orientalistikës. Dr. Hasan Kaleshi, ndërroi jete ne zenitin e dijes, ne kulmin e autoritetit shkencore, ne kohen kur mundeshte ma se shumti ti kontribuoj shkencës dhe kombit shqiptare ne ndriçimin e personalieve te anatemuara dhe te pa zbuluara kombëtare .

Vdekja e pa pritur e Prof. Dr. Hasan Kaleshit, nuk shqetësoj vetëm familjen e tij, por edhe miqtë dhe dashamiret ne Prishtine e gjetiu, sidomos vendasit e tij ne Kërcove, te cilët bene përpjekje maksimale për varrosjen e Dr. Hasan Kaleshit ne vendlindje, por një gjë te tille nuk ua mundësonte Ligji i kohës ne fuqi, andaj varrimi i tij u be me 23 korrik 1976 ne varrezat e myslimaneve ne Beograd.

Nga keto pak shenime te shkurta bigrafike te Prof. Dr. Hasan Kaleshit, shihet se veprimtaria e tije shkencore eshte shume dimensionale, temat e ndryshme te cilat i ka trajtuar Dr. Hasan Kaleshi sot citohen jo vetem te punonjsit shkencore ne territoret etnike shqiptare, por edhe te punonjesit tjere shkencore te Ballkanit dhe Evropes , por edhe ma gjere. Nje personalitet me nje daipazan te tille shkencore, lakmojne ta kene shume shtete te Ballkanit, apo Evropes, kurse kombi shqiptare qe e ka, deri e sot per 40 vite, asnji Institucion i larte shkencor nuk organizoje nje simpozium, apo Akademi Perkujtimore, ne perjashtim te organizimit te dy manifestimeve me karakter lokal te financuar privatisht nga bashkevendasit e tije te Keercoves, njeni u organizua me rastin e 20 vjetorit te nderrimit te jetes se tije ( 1996) kurse tjetri manifestim u organizua me rastin e 90 vjetorit te lindjes te Prof. Dr. Hasan Kaleshit, ne vitin 2012,te dy te mbajtur ne Kercove.

Deri me sot, me emrin e ketije shkencetari te madhe, nuk eshte pagezuar asnji institucion shkencor, shkolle apo rruge, qe do te ishte nje privilege i vecante pere Institucion, shkollen apo rrugen sot ta mbante emrine e Prof. Dr. Hasan Kaleshit.

Shpresoj, dhe jame thelle i bindun se gjeneratat e reja te cilet do te merren me veprimtari shkencore, do te dine ma mire se na, ta cmojne dhe vlersojne veprimtarine shkencore dhe kombetare te Dr. Hsan Kaleshit, dhe se me emrin e tije, jo vetem qe do te stolisin shume institucione shkencore, shkolla dhe rruge, por edhe veprimtaria e tije shkencore, do te zeje vendin e merituar ne Historine e Popullit Shqiptar.

***

KONTRIBUTI SHKENCOR I PROF. DR. Hasan KALESHIT, HISTORISE KOMBETARE SHQIPTARE

Prof. Dr. Hasan Kaleshi, si njohës i disa gjuhëve orientale dhe botërore, të cilat ia kanë mundësuar të merret me hulumtime dhe disa disiplina shkencore, në mesin e të cilave, pa dyshim gjurmë të thella ka lënë edhe në fushën e Historisë tonë Kombëtare. Duhet theksuar se çështjet të cilat shtrohen në publikimet shkencore të Prof. Dr. Hasan Kaleshit, nuk janë stolisje shkencore, por ai depërton thellë në problematikën dhe ndriçimin e tyre. Në publikimet e tija, shpesh objekt trajtimi do të jenë tema të pa prekura, dhenje e tezave të reja, trajtimi i çështje deri atëherë të pa njohura, të pa definuara, të pa sqaruara ose gabimisht të interpretuara nga fusha e orientalistikës, turkologjisë, albanologjisë, etnologjisë dhe historisë tonë kombëtare, nga periudha osmane.

Dr. Hasan Kaleshi, në punimin e publikuar në Sarajevë në vitin 1961, të titulluar “Vakefnamja më e vjetër në Jugosllavi”, përmes të cilit punimi, me fakte dhe argumente e ka dëshmuar se vakefnamja më vjetër e shkruar në gjuhën arabe, është ajo e Sungur Çaush beut nga Manastiri, e cila daton nga pjesa e dytë e shek. XIV, në bazë të cilit dokumenti shihet se Sungur Çaush beu ka ndërtuar xhaminë e parë në Jugosllavi, që është njëra ndër më të vjetrat edhe në Ballkan, e cila është ndërtuar në Manastir në vitin 1435, e cila ka ekzistuar deri në vitin 1946 në rrugën “Ivan Milutinoviq”, në vendin e të cilës xhami tani është ngritur një kompleks banesash. Dr. Kaleshi, me këtë publikim e hedhë poshtë tezën e Glisha Elezoviqit, se Allaxha Xhamia e Shkupit është xhamia më e vjetër në Jugosllavi, e cila daton nga viti 1444.

Kontribut të veçantë në fushën e trashëgimisë të historisë të popullit shqiptarë, Dr. Hasan Kaleshi ka dhënë në heqjen dilemave se kush e ka ndërtuar xhamin e Sinan Pashës në Prizren dhe të Sinan Pashës në Kaçanik, përmes punimit, “Veziri i madhë Koxha Sinan Pasha dhe vakefnamja e tij.” Në Kosovë ekzistojnë dy xhami të rëndësishme të cilat e mbajnë emrin e Sinan Pashës, njëra gjendet në Prizren, tjetra në Kaçanik. Për ndërtuesit e këtyre xhamive, është shkruar mjaft si përmes shtypit, ashtu edhe në historiografi, mirëpo këto shkrime kane krijuar shumë dilema dhe paqartësi për ndërtuesitë e këtyre dy xhamive. Në shumë raste është thënë se këto dy xhami i ka ndërtuar Koxha Sinan Pasha, ose të kundërtën, atë në Prizren Koxha Sinan Pasha, kurse atë tjetrën në Kaçanik Sofi Sinan Pasha. Përmes punimit të lartcekur, Dr. Kaleshi i heqë të gjitha dilemat dhe në mënyrë faktografike dëshmon se xhamin e Sinan Pashës në Prizren e ka ndërtuar SOFI SINAN PASHA, Bejlerbe i Budimit, me prejardhje shqiptare, i lindur në katundin Vili të Lumës në Shqipëri, kurse xhamin në Kaçanik, e cila po ashtu e mbanë të njëjtin emër, e ka ndërtuar KOXHA SINAN PASHA, vezir i lartë në hierarkinë e Perandorisë Osmane, pushtues i Jemenit, Tunizit dhe Gjeorgjisë, si dhe udhëheqës i shumë ekspeditave ushtarake, përndryshe me prejardhje shqiptare i lindur në Topojan të Lumës në Shqipëri.

Dr. Hasan Kaleshi, në bazë të dëshmive autentike, dilema të tilla ka hequr edhe me ndërtimin e Kurshumli Hanit në Shkup, për ndërtuesin e të cilit, kanë ekzistuar disa mendime dhe teza të ndryshme. Disa kanë menduar se hanin e ka ndërtuar Perandori Konstantin, disa kanë menduar se e ka ndërtuar Perandori Justinijan, kurse disa shkencëtar serbë kanë përhapur tezën , se atë e ka ndërtuar Car Dushani. Të gjitha këto dilema dhe teza i ka hedhë poshtë Dr. Hasan Kaleshi, në bazë të një dokumenti origjinal në arabisht, përmes të cilit vërteton se Kurshumli Hanin në Shkup e ka ndërtuar MUSLIHUDDIN al MADINI në vitin 1550, i cili përveç këtij hani, ka ndërtuar një xhami në Trepçe dhe një në Novi Pazar.

Vlenë të theksohet se Dr. Hasan Kaleshi, kontribut të veçantë historisë kombëtare i ka dhënë përmes punimit: “Çfarë të dhënash na japin kronikat osmane mbi luftërat shqiptaro-turke në shek. e XV”. Në këtë punim Dr. Kaleshi bënë fjalë për rëndësin e kronikave turke, për njohjen me të kaluarën e historisë të trevave shqiptare. Në punimin në fjalë, autori ka trajtuar tri kronika më të vjetra turke, te Shukurzllahut, ASHIK-PASHAZADES dhe HOXHA SADUDDINIT. Rëndësia e kronikës së parë qëndron në faktin se në të përmenden shqiptarët për herë të parë lidhur me pjesëmarrjen e tyre në Betejën e Kosovës. Në kronikën e dytë ( te Ashikpashzades), përmenden për herë të parë tokat shqiptare, kurse në kronikën e tretë (te Hoxha Saduddinit) shqiptarët përmendën lidhur me plaçkitjen e plotë të territoreve shqiptare.

Dr. Hasan Kaleshi, kontribut të rëndësishëm për historinë tonë kombëtare ka dhënë edhe përmes punimit: “ Një burim turk mbi kryengritjen e shqiptarëve në vitin 1909-1912”. Në punimin në fjalë, autori jep shënime interesante për situatën politike në territoret shqiptare gjatë periudhës së kryengritjeve shqiptare kundër regjimit të osmanilive në vitet 1909-1912. Dr. Kaleshi, përmes këtij artikulli thekson, se nuk do të kemi vlerësim real për kryengritjet shqiptare në këtë periudhë, nëse nuk shfrytëzohen burimet osmane dhe literatura e autorëve pjesëmarrës të kohës, udhëheqësve të ekspeditave turke për shuarjen e kryengritjeve shqiptare. Rëndësia historike e këtij burimi turk qëndron në faktin, se në të përveç shënimeve të detalizuara që jep për ngjarjet që janë zhvilluar në atë kohë, konstatohet se kryengritjen shqiptare kanë qenë shkaktarët kryesor që Perandoria Osmane të humb Rumelinë. Punimi i lartcekur ka rëndësi të madhe jo vetëm për historinë e popullit shqiptarë, por edhe për Historinë e Ballkanit në tërësi.

Njëra ndër tezat e reja të paraqitur për herë të parë nga Prof. Dr. Hasan Kaleshi, në vitin 1975 në gjuhën gjermane me titull: “Depërtimi turk në Ballkan dhe islamizimi-faktorë të ekzistencës etnike dhe kombëtare ëe popullit shqiptare” e cila tezë sot është standardizuar, edhe pse pas rënies të sistemit monist, ka pasur shumë raste, që këtë tezë kanë dashur të përvetsojnë disa shkencëtar shqiptarë sit e veten, duke tentuar të tregojnë se ato janë të parët të cilët përhapin një tezë të tillë.

Dr. Hasan Kaleshi, përmes punimit në fjalë, edhe pse bie në kundërshtim me historiografinë bashëkohore shqiptare të kohës, e cila në depërtimin e Perandorisë Osmane në Ballkan dhe në islamizimin e shqiptarëve, gjenë vetëm elemente negative, ai në këtë studim paraqitet me një tezë krejtësisht tjetër, duke theksuar dhe argumentuar se në kohën kur shqiptarët ishin pa shtet, pa kishë të tyre, pa tradita kulturore, pa klerë, pa shkolla, të rrethuar nga Bizanti në njërën anë, nga shteti serb në anën tjetër, nga Venediku në anën bregdetare, në këto rrethana nuk ka pasur kurfarë gjasash të ekzistojnë si komb. Me depërtimin turk në Ballkan, me shkatërrimin e Bizantit dhe të shtetit serb, me deziorentimin e kishave të tyre i hapet rrugë ekspansionit shqiptarë nga veriu, në këtë mënyrë njëkohësisht pengohet asimilimi i shqiptarëve nga elementet e lartcekura.

Kontributi shkencor i Prof. Dr. Hasan Kaleshit, në fushën e historisë kombëtare, nuk është i vogël, ai në këtë drejtim ndriçoi një vargë personalitetesh të cilët vepruan në kohën e Perandorisë Osmane. Për disa prej tyre, për herë të parë shkroi pikërisht Dr. Hasan Kaleshi siç është rasti për Dr. Ibrahim Temon, disave personalitete do t’ua begatojë veprimtarinë e tyre kombëtare, kurse disa nga ato do t’i ngriti në piedestalin më të lartë e shkencor, duke i rradhitur në mesin e enciklopedistëve dhe shkrimtarëve më të mëdhenj shkencor të rangut botëror, siç është rasti me Sami Frashërin.

Dr. Kaleshi, jo vetëm që ka pas prirje dhe talent për me u marrë me punë shkencore, por ai ka pasur edhe guxim, sepse ai ka publikuar veprimtarin kombëtare të disa personaliteteve kombëtare, që kolegët e tij të kohës, nuk kanë guxuar as emrat me ua përmendë, siç është rasti me Mid’hat Bej Frashërin , për të cilin më së miri na flet dorëshkrimi i cili është gjetur mbi tavolinën e punës, duke e përgatitë artikullin për leksikonin biografik cili botohej në Munih, por mjerisht, dorëshkrimi ka mbetur i pa përfunduar dhe pa botuar, jo vetëm për Mid’hatin Frashërin, por edhe për shumë personalitete tjera kombëtare të cilët kanë qenë të paraparë të botohen në atë leksikon, për shkak të vdekjes së pa pritur të Dr. Hasan Kaleshit . Për të shkruar në atë kohë për Mid’hat Frashërin, themeluesin e Ballit Kombëtar, nuk është dashur me pas vetëm dituri, por edhe guxim, të cilat virtyte nuk i kanë munguar Prof. Dr. Hasan Kaleshit. Në këtë kontekst duhet cekur se Dr. Kaleshi shkroi në atë kohë artikuj edhe për disa personalitete kombëtare, për të cilët në kohën e komunizmit nuk flitej as që shkruhej në të dy anët e kufirit si për: Faik Konicën, Eqrem e Syreja Bej Vlorën, Ibrahim Temon e shumë të tjerë. Kur është fjala për Faik Konicën Dr. Kaleshi me rastin e shënimit të 100 vjetorit të lindjes së Konicës, të cilin përvjetorë e shënon Federata Panshqiptare “VATRA” në vitin 1976 në Nju Jork, paraqet temën: “Faik Konica dhe marrëdhëniet e tij me Austro-Hungarinë”, të cilin referat, për shkak të ndërrimit të pa pritur të jetës së tij, e ka lexuar në simpozium me lot në sy, Z. Edvard Liho. Profesorë Kaleshi, përmes punimit në fjalë, jep një kontribut të veçantë të lëvizjes kombëtare, politike dhe letrare të Faik Konicës. Po ashtu përmes këtij artikulli, Autori nxjerrë në pah aktivitetin politik dhe kombëtarë të Konicës, në përhapjen e ndjenjave kombëtare shqiptare dhe popullarizimin e tyre te intelektualët e kolonive shqiptare në vende të ndryshme të botës, në ngritjen dhe afirmimin e problemit shqiptarë në Evropë dhe Amerikë, luftën e tij diplomatike dhe intelektuale kundër copëtimit të territoreve shqiptare, si dhe pjesëmarrjen e tij në konferencat ndërkombëtare lidhur me caktimin e kufijve të shtetit shqiptarë.

Vlenë të theksohet së në Biographische Lexikon zur Geschchte Sudosteuropas, (Leksikon për historinë e Evropës Juglindore) me qendër në Munih, Dr. Hasan Kaleshi ka botuar 28 artikuj të personaliteteve të lëvizjes kombëtare shqiptare gjatë periudhës osmane, si për : Abdyl Frashërin, Pashko Vasën, Eqrem Bej Vlorën, Syrija Bej Vlorën Ali Pashë Gucinë, Sami Frashërin, Haxhi Zekën, Hasan Prishtinën, Abedin Pashë Prevezën, Sami Frashërin, Dervish Himën, Shahinë Kolonjën, Faik Konicën, Kristo Luarasin, Turhan Pashë Përmetin, Ibrahim Temon, Fan Nolin, Ismail Qemalin e shumë të tjerë , veprimtaria kombëtare e të cilëve ka qenë kryesisht zgjedhja e çështjes shqiptare, krijimi i një shteti të natyrshëm shqiptarë. Artikujt e lartcekur për personalitetet në fjalë, për mendimin tim, nuk janë botuar rastësisht në atë kohë në gjermanisht nga Dr. Hasan Kaleshi, por, per qëllime të caktuara, duke dashur përmes tyre, ta njohi opinionin më të gjerë intelektual shkencor evropian, lidhur me kërkesat dhe angazhimet e rilindësve tanë, për zgjedhjen e çështjes kombëtare.

Siç kemi theksuar më lartë, punimet shkencore të Prof .Dr. Hasan Kaleshit, nga fusha e historisë, nuk janë të qëndisura me korniza romantike, por duke qenë të mbështetura në dokumentet autentike, kanë vlera të veçanta për historinë tonë kombëtare, sepse përmes tyre ai hap shtigje të reja historike, zbulon personalitete të mirëfillta kombëtare, jep teza të reja, heqë konfuzione dhe dilema deri atëherë të pa sqaruara. Dr. Hasan Kaleshi me veprimtarinë e tij parimore dhe principet shkencore, jo vetëm që ka mbetë i pa vdekshëm për botën shkencore, por ai i ka pasuruar të gjitha ato disiplina shkencore me të cilat është marrë në tërësi, në veçanti ka pasuruar edhe Historinë e tonë Kombëtare, andaj si i tillë do të zënë, edhe vendin meritor në Historinë e Popullit Shqiptarë.

Shenimi i autorit:E nderuara Redaksi e Diellit,

Po ju dergoj nje artikull per botim, kushtuar Prof. Dr. Hasan Kaleshit , me rastin e 40 vjetorit te nderrimit te jetes se tij .
Ju pershendes duke ju deshruar shendet dhe suksese ne pune, Riza
Sadiku, Prishtine.

MIRËNJOHJE E MERITUAR, HAFËZ JUSUF AZEMIT, NGA KRYETARJA E KOMUNËS SË TETOVËS

April 14, 2016 by dgreca

Nga Prof. Dr. Riza Sadiku/

Në muajin Maj të vitit 2015, kryetarja e komunës së Tetovës, Zonja Teuta Arifi, me plotë të drejtë dhe meritë e nderojë me mirënjohje veprimtarinë e dalluar të çështjes kombëtare në mërgim, Zotëri Hafëz Jusuf Azemin i cili tërë jetën ia kushtoi kauzës shqiptare.

H.J.Azemi u lind në fshatin DOBROSHT të Tetovës në vitin 1920, në vitin 1945 largohet nga krimet sllavo-komuniste, së pari në Greqi, pas disa muajsh qëndrimi në këtë vend, vendoset në kamp-strehimoret e Italisë, ne te cilin qendron disa vite, nga ky shtet ne vitin 1948 largohet në Siri, pas qëndrimit të tij disa vite në këtë vend, në vitin 1952 udhëton për në Sh.B.A, se pari vendoset ne Nju Jork, pas një kohe kalon ne në Çikago, ku jeton edhe sot.

Veprimtaria kombëtare e H.J.Azemit është shumë dimensionale dhe komplekse, por me këtë rast do të theksojmë një rast të veçantë të takimit të tije me Mid’hat Frashërit në kamp-strehimoren e Rexhio Miles të Italisë. H.J. Azemi duke u endur prej një shteti në tjetrin nëpër Evropë, edhe pse në kushte shumë të vështira, ai me shumë idealistë të tjerë, kurrë nuk e harroi çështjen kombëtare, veprimtaria e të cilit i ra në sy edhe Mid’hat Frashërit, deri sa një kohë të shkurtër prej dy javësh ka banuar në një dhomë të ndarë me batanie me H.J. Azemin në kamp strehimoren e Rexhio Miles, në të cilin kamp ka pasur të strehuar edhe shumë nacionalistë të tjerë shqiptare. Mid’hat Frashëri, duke i parë preokupimet dhe idealet e disa veprimtarëve kombëtar, lidhur me fatin e trojeve etnike shqiptare, me një rast i thotë H.J. Azemit: ‘‘Në të ardhemen qendrat e nacionalizmës dhe kombëtarizmes do të jenë Prishtina dhe Tetova’’, (deklaratë e inqizuar e H.J. Azemit, dhënë Riza Sadikut në Muzeun e Kosovës, korrik 2002, takimin e tyre e dëshomjnë edhe tri letrat e M. Frashërit, dërguar J.Azemit, të cilat i posedon autori i këtij shkrimi). Pra, J. Azemi është i vetmi person i gjallë fizik i cili ka kontaktuar me themeluesin e Ballit Kombëtar Mid’hat Frashërin, i cili takim J. Azemit i ka lënë gjurmë të thella, duke ia shtuar edhe më tepër dashurinë ndaj atdheut, angazhimin e tij për zgjidhjen e çështjes mbarëkombëtare dhe bashkimin e trojeve etnike. Ideve të M. Frashërit të cilat i dëgjoi personalisht në kamp-strehimoren e Rexhio Miles, H.J. Azemi u qëndroi besnik gjatë gjithë jetës së tij, kur nuk e lakoi platformën politike të Ballit Kombëtar të M. Frashërit, këtu edhe qëndron madhëria kombëtare dhe pjekuria politike e Hafëz Jusuf Azemit e cila e bënë të pa vdekshëm, për Historinë e Popullit Shqiptare.

Rrugën e M. Frashërit, me mburrje dhe krenari e vazhdoi H. j. Azemi gjatë gjithë jetës së tij edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, përmes Ballit Kombëtar dhe organizatës politike Lidhja Kosovare, shënimit të Ditës së Flamurit, shënimit të Ditës së Kombeve të Robëruara, krijimit të Lobit Shqiptaro-Amerikan, përmes kontakteve me përfaqësuesit ma te larte të Administaratës Amerikane (të disa Kryetarëve dhe Sekretarëve të Sh.B.A.-ve), shumë Kongresmenëve dhe Senatorëve të Shtëpisë së Bardhë në Uashnigton. Me një aktivitetë të këtillë kombëtar të Hafëz Jusuf Azemit, me një numër të madhë të bashkëveprimtarëve tjerë, arritën që çështjen mbarë kombëtare, në veçanti atë të Kosovës, ta instalojnë në piedestalin më të lartë të Administratës Amerikane dhe forcave progresive demokratike Evropiane.

Nga këto pak rreshta që u cekën më lartë, lidhur me veprimtarinë kombëtare të H.J. Azemit, deshrojme te rrezatojme dhe ta justifikojme mirenjohjen e Kryetares se komunes se Tetoves, Zonjes Teuta Arifi e cila vazhdimsin e veprimtarise kombetare te mergates shqiptare dhe te H.J.Azemit, me të drejtë e krahason me ate te Fan Nolit dhe Faik Konicës, të cilët vuan themelet e lobit shqiptaro-amerikan, kurse Hafëz Jusuf Azemi me shume bashkveprimtar , ato themele, jo vetëm që i zgjeruan , por edhe i degëzuan sipas kërkesave të kohës në mënyrë kontinuele, duke i informuar personalitetet kompetente të Administratës Amerikane me pozitën, vuajtjet dhe shtypjen e popullit shqiptar nga regjimet komuniste në tërësi, në veçanti ate të Kosovës, kurse opinionin e gjerë amerikan për pozitën e shqiptarëve në ish Jugosllavi e kanë informuar përmes protestave dhe demonstratave të shumta të organizuara nga mërgata shqiptare si në: Uashington, Nju Jork, Çikago dhe Detroit, promotor i të cilave ishte Hafëz Jusuf Azemi.

Kjo mirënjohje modeste, por shumë domethënëse për veprimtarinë kombëtare të H.J. Azemit në mërgim, dhënë nga Zonja Teuta Arifi, Kryetare e Komunës së Tetovës, le tu shërbej si shembull edhe Kryetarëve tjerë të komunave të trojeve etnike shqiptare që të ju ndajnë edhe shumë veprimtarëve tjerë mërgim, të cilët, tërë jetën ia kushtuan çështjes kombëtare, pa interesa personale.

Si e njoha Tomë Mrijajn?

February 26, 2015 by dgreca

Prof.Dr.Riza Sadiku/*
Për studiuesin Tomë Mrijaj, kisha mësuar përmes shkrimeve të tij, dhe prej shokut tim të ngushtë asokohe, tani i ndjeri Mrsc. Jetish Kadishani. Ai me fliste shpesh për Tomën, i cili, jo vetëm e kishte ndihmuar financiarisht, për botimin e disa librave. Ndihmë të konsiderueshme i kishte dhënë në sigurimin e dokumenteve dhe sugjerimeve të ndryshme, për kompletimin e librave.
ë atë kohë, për këtë person qysh në fillim krijova një respekt dhe simpati pa e njohur nga afër, duke thënë me vete: Çfarë fati të mirë ka Jetish Kadishani, që po bashkëpunon me një personalitet dhe figurë atdhetare, me zemër kaq të madhe!? Si nuk pata edhe unë një fat të tillë, që të njoh ndonjë Tomë si Jetishi!?
Vitet kalojnë dhe një ditë prilli të vitit 2004, papritmas troket në derën e zyrës time të punës një djali ri. Mbasi e hapa derën, shoh para meje, një djalë elegant, i cili, ndër të tjera me pyet: A jeni ju Prof. Dr. Riza Sadiku!? Me buzëqeshje fisnike dhe me pak habi iu përgjigja pozitivisht. I porsaardhuri, me ofroi një ftesë, ku ndër të tjera më tha: “I nderuari Profesor Sadiku! Për ju kemi një vizë garancioni, për të udhëtuar drejt Gjermanisë. Është fjala, se në muajin Qershor, do të mbahet në Hamburg Simpoziumi Shkencor, kushtuar të Djathtës Shqiptare, me të cilin rast do të përkujtohen me nderime e respekt edhe përvjetorët e nacionalistëve të shquar, si: Ing. Xhaferr Devës, Kapidanit të Mirditës Dr. Mark Gjomarkut dhe shumë figurave të tjera të lënë me qëllim, në pluhurin e harresës…”
Ai kërkoj nga unë, që brenda 10 ditëve të përgatis temën e referatit, për të marrë pjesë në Simpoziumin në fjalë. Djaloshi i ri, kishte qenë njeri ndër organizatorët e Simpoziumit. Ai quhet Besim Morina. Pasi e mora ftesën, lajmërova mikun tim Jetish Kadishanin, i cili, kishte marrë të njëjtën ftesë sikurse unë. Nga kolegu im mësova, se në Simpozium do të marrin pjesë shumë veprimtarë të dalluar nga mërgata shqiptare e Evropës dhe Amerikës, në mesin e të cilëve është edhe studiuesi T. Mrijaj nga Nju Jorku. U gëzova, që do të marrë pjesë edhe J. Kadishani dhe do të kem rastin të njoh nga afër edhe Tomë Mrijajn.
Pas të gjitha përgatitjeve, udhëtimi u realizua në fillim të qershorit, kurse Simpoziumi u mbajt me 10-11 qershor 2004, në të cilin morën pjesë përfaqësues nga të gjitha trojet etnike shqiptare, pra edhe nga Çamëria, si dhe shumë intelektual dhe veprimtarë të dalluar nga mërgata shqiptare, në mesin e të cilëve edhe publicisti Mrijaj.
Para se të filloj Simpoziumi, si zakonisht, pjesëmarrësit mblidhen në hollin afër sallës, ku do të mbahet Simpoziumi, aty shoh një person të veshur në mënyrë solemne dhe të kompletuar, sipas normave bashkëkohore, duke u takuar me shume njerëz. Takimet ishin shumë të përzemërta dhe të sinqerta. Në një moment pash edhe J. Kadishanin, duke u përqafuar me atë personalitet, i cili, i takonte me modesti të gjithë pjesëmarrësit. Atëherë mendova se ai person do të jetë Tomë Mrijaj i “Jetishit”. Pa u hamendur, unë u afrova afër Jetishit, me të cilin rast me njoftoi me Tomën. Ishte një takim shumë i ngrohtë, i perzemërt dhe i sinqertë.
Gjatë qëndrimit 4-5 ditor në Hamburg, me Tomën patëm edhe disa takime shumë të përzemërta dhe miqsore, gjatë të cilave këmbyem disa libra në mes veti, adresat dhe numrat e telefonave. Ndarja me Tomën në Hamburg, ishte shumë e ngrohtë dhe miqsore. Ai, gjithnjë ndaj Jetishit dhe meje tregoj një kujdes të veçantë.
Në vitin 2005, udhëtova zyrtarisht për SHBA, për mbledhjen e materialeve të ndryshme, nga veprimtarët e dalluar të mërgatës shqiptare, lidhur me realizimin e ekspozitës tematike; “Amerika për Kosovën”, në kuadër të së cilës me fakte dhe argumente ishte parapa prezantimi i veprimtarisë kombëtare të mërgatës shqiptare në administratën amerikane, lidhur me zgjedhjen e çështjes mbarëkombëtare, në veçanti asaj të Kosovës.
Për qëllimet e lartcekura, përveç Çikagos vizitova edhe Detroitin, bazë e fortë e nacionalizmës shqiptare, në të cilin qytetet ka shumë veprimtarë të dalluar të çeshtjes kombëtare. Ne Detroit, përveç personaliteteve të njohura kombëtare, rol të rëndësishëm në afirmimin e çeshtjes mbarëkombëtare, kanë luajt edhe institucionet fetare shqiptare: si ai bektashian, mysliman, dhe në veçanti ai katolik i udhëhequr nga Dom Anton Kçira.
Pasi i vizitova disa personalitete kombëtare dhe institucione fetare shqiptare, Teqen Bektashiane e cila në atë kohë udhëhiqej nga Baba Arshiu, Xhaminë Myslimane e udhëhequr nga themeluesi i saj, Imam Vehbi Ismaili, iu drejtova Tomë Mrijajt, për të vendosur kontakte me Kishën Katolike Shqiptare Shën Pali, të cilën e drejtonte në atë kohë Dom Anton Kçira. Kërkesës time studiuesi Mrijaj, iu përgjigj pozitivisht. Kështu duke iu falënderuar atij, unë me Hafëz Jusuf Azemin dhe Ajet Rushitin (të cilit me shoqëronin), vizituam Kishën, përfaqësuesit e të cilës na pritën si delegacion zyrtar, me të cilin rast na dhuruan disa materiale të vlefshme për nevojat e ekspozitës.
Pas Detroitit, vizitova Nju Jorkun, me të cilin rast përsëri e angazhova Tomë Mrijajn, për të më përgatitur dhe koordinuar vizitat në Arkivin e Organizatës Politike të Lidhjes se Tretë të Prizrenit në mërgim, Sekretar i Pergjitheshëm i të cilës është aktivisti i palodhur Tomë Mërijaj, Arkivin e redaksisë së gazetës “Dielli” dhe Arkivin e redaksisë së gazetës “Illyria”, i cili, përsëri kërkesave të mia iu përgjigj, pa përtesë dhe me vullnet.
Toma, duke sakrifikuar, përveç kohës së lirë, ai për t’i bërë shërbime muzeut dhe kombit, bëri edhe shpenzime financiare, për me i vizitu vendcaktimet, të cilat njëra me tjetrës kishin distanca të mëdha hapësinore, por duke e falënderuar këtë aktivist zemërbujar, arrita të realizoj hulumtimet në ato institucione, për të mbledh shumë materiale dhe foto interesante, për nevojat e ekspozitës: “Amerika për Kosovën”.
Në vitin 2007, përsëri shkova në Nju Jork, për me vazhduar hulumtimet, nëpër organizata tjera politike dhe personalitete të veçanta, të cilët janë marrë me çështjen e afirmimit dhe zgjidhjes së çeshtjes kombëtare të Kosovës.
Këtë vit mjerisht në Nju Jork përjetova një infarkt të rëndë kardiologjik (por falë kushëririt tim Feti Sadiku, i cili menjëherë ndërhyri, duke me dërguar në një spital kardiologjie), unë sot jam në mesin e të gjallëve. Kur miku im Tomë Mrijaj dëgjon këtë lajm, ka ardhur të më vizitoj në spital, në ditët më të vështira, që përjetova. Ai gjithnjë më ka dhënë përkrahje morale dhe materiale. Pra, në këtë rast tek unë u vërtetua më së miri fjala popullore: ”Shoku i mirë në ditë të vështira”. Pra, ky shok dhe mik për mua është Tomë Mrijaj.
Në vitin 2010, përsëri me përfaqësuesin e Muzeut dhe të Ministrisë të Mërgatës (Diasporës), me qëllim, grumbullimin e marrjen e disa eksponateve origjinale nga Batalioni “Atlantiku”, kemi vizituar Nju Jorkun. Edhe kësaj radhe publicisti i palodhur Mrijaj, u angazhua për mbledhjen e eksponateve për nevojat e Muzeut. Gjithashtu miku i Tomë Mrijajt, antari i Organizatës Balli Kombëtar me qendër në Nju Jork, zoti Tomë Jakaj, me këtë rast i dhuroi Muzeut të Kosovës, një numër të eksponateve origjinale, të rëndësishme për ekspozitën e lartcekur.
Përmes Tomë Mrijajt, munda të siguroj në vijim kontakte pune me disa veprimtarë të dalluar të mërgatës shqiptare. Ai aktivizoj edhe lidhjet zyrtare shtetërore, përmes bashkëshortës së tij Liza Mrijaj, e cila asokohe punonte si Shefe e Stafit në Zyrën e Bashkisë së Yonkers-it në Nju Jork. Aty pata rastin dhe fatin e madh të takohem me Kryetarin e Bashkisë së Yornkes-it Philip Amicone dhe stafin e tij, i cili na priti ngrohtësisht. Kryetari i Bashkisë, në saj të ndërhyrjes direkte të Shefes së Stafit Liza Mrijaj, na krijoi mundesinë që ekspozitën: “Amerika për Kosovën”, ta hapim falas në ambientet e Muzeut të Qytetit Yonkers.
Tomë Mrijaj, kujdes të tillë nuk ka treguar vetme ndaj meje, por ndaj të gjithë atyre që i ka pas shokë dhe miq. Ai këtë zemërbujari e ka treguars edhe me studiuesin dhe mikun e tij të ngushtë Mrsc. Jetish Kadishanin, i cili dy here e ka vizituar Nju Jorkun, për të hulumtuar mbi historinë dhe kontributin e diaposrës shqiptare në Amerikë dhe çështjen kombëtare në tërësi.
Me siguri ka pas edhe shumë “Jetisha e Riza”, tjerë, për të cilët me zemërgjerësi është kujdes Tomë Mrijaj, deri sa ata kanë qëndruar ne SHBA. Një mikpritje të tillë dhe kujdes të veçantë, Tome Mrijaj, ka treguar ndaj, delegacionit të Kosovës i udhëhequr nga Prof. Dr. Muhamet Shatri, Ramë Manaj dhe Ruzhdi Panxha, gjatë qëndrimit te tyre dy javor në Nju Jork, me rastin e marrjesë të Arkivit të Lidhjes së Tretë të Prizrenit në mërgim, lidhur me prurjen e materialeve të Lidhjes se Prizrenit, nga Nju Jorku, në Prishtinë, në fondet e Arkivit të Kosovës, për të cilin ka shkruar gjerësisht mediat.
Tomë Mrijaj, është treguar i kujdeseshëm dhe gjithëmonë bujar e i gatshëm për të financuar botime me përmbajtje kombëtare ndaj miqve dhe shokëve, si në SHBA dhe në vendlindje. Studiuesi dhe publicisti Mrijaj si intelektual bashkëkohorë për çeshtjen kombëtare, ka dhenë e jep kontribute të veçantë me botimin e disa veprave nga fusha e historisë, ku spikasin tematikat e persekutimit komunist të figurave të shquara të nacionalizmit në SHBA dhe vendlindje, të cilët nuk janë studiuar dhe botuar deri me tani.
Kushdo që i ka lexuar me kujdes serinë e veprave të tij origjinale, sheh se ato përmbajnë në vetvete jetëshkrime interesante, të personaliteteve të nacionalizmës shqiptare, të anatemuara nga regjimi komunist, të cilat figura e pasurojnë historinë tonë kombëtare.
Gjithashtu publicisti i mirënjohur Mrijaj, ka shkruar edhe një numër të madh artikujsh për veprimtarët e dalluar të çeshtjes kombëtare, si: Kapidanët e Mirditës ndër shekuj, Themeluesin e Kishës së Parë Katolike Shqiptare në Amerikë Mons. Dr. Zef Oroshin (1912-1989), Dom Anton Kçirën, Kapiten Gjon Destanishen, Marie Shllaku, Prof. Rexhep Krasniqin, Kolonel Abaz Kupin, Prof. Zef Neken, Ndue Perlleshin, Ukë e Shaban Sadikun, Sadik Ramë Gjurgjevikun, Alush Leshanakun, vëllezërit Ndue dhe Pjetër Jakun, Prof. Luan Gashin, e shumë personalitete të tjera (Për më gjerësisht mund të shikoni biografin e Tomë Mrijajt)…
Aktivisti i palodhur i çështjes kombëtare shqiptare Tomë Mrijaj, në bazë të shënimeve dhe materialeve që posedoj, si Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Tretë të Prizrenit në mërgim (1962), ka përgatit dhe kanë dërguar, në emër të Lidhjes së Prizrenit së bashku me Kryetarin e saj, zotin Ismet Berishën shumë rezoluta, shkresa dhe telegrame, të personalitetëve të ndryshme të administratës amerikane dhe organizatave të ndryshme ndërkombëtare, për gjendjen e popullit shqiptar nën regjimet komuniste, sidomos për gjendjen e popullit shqiptare të Kosoves, ka marrë pjesë në shumë takime, me përfaqësues të administratës amerikane, në të cilat objekt i bisedave ka qenë çeshtje shqiptare në përgjithsi dhe ajo e Kosovës në veçanti.
Ai ka marre pjesë në të gjitha demonstratat dhe protestat, të organizuara në Nju Jork, Washington, Detroit, etj., kundër dhunës serbe në Kosovë, dhe gjithashtu ka dhënë kontribute të veçanta financiare familjeve të ndryshme në Kosovë gjatë vitëve 1990-1999. Aktivisti Mrijaj, ka dhënë kontribute të veçanta edhe për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, UCPMB-n dhe Ushtrinë Kombëtare, për çlirimin e trojeve etnike, e shumë kontribute tjera, që unë nuk jam në dijeni.
Vlen të theksohet, sipas asaj që më ka treguar i ndjeri Jetish Kadishani, se studiesi dhe publicisti Tomë Mrijaj, gati në të gjitha veprat e botuara të Jetish Kadishanit, ka dhënë kontribute të konsiderueshme financiare, për të dalë në dritë veprimtaria botuese e tij.
Këtë zemërgjerësi, zoti Mrijaj e tregoj sëbashku me Tomë Jakajn, kur i informova se dua të botoj librin kushtuar mërgatës shqiptare të Amerikës: “Amerika për Kosovën”. Menëjeherë të dy bashkëatdhetarët, dhanë kontribut të konsiderueshëm financiarë, për botimin e librit. Me siguri miku im Mrijaj, falë bujarisë karakteristike, kontribute të tilla ka dhënë edhe për shumë autor të librave, për të cilët unë nuk jam në dijeni, mbasi Toma si modest, asnjëherë nuk permend veprat e bamirësisë…
Publicisti bashkëkohorë Mrijaj, është njeri ndër ideatorët dhe organizatoret kryesor të Simpoziumeve të së Djathtës Shqiptare, të cilat mbahen çdo vit, prej vitit 2004, nëpër qendrat e ndryshme të territoreve etnike shqiptare dhe diasporë, në të cilat marrin pjesë me kumtesa, perfaqesus nga të gjitha trojet shqiptare, duke përfshi këtu edhe Çamerinë.
Kujtojmë, se deri me tani janë botuar 12 vëllime me kumtesa te mbajtura në çdo simpozium, ku një volum i shtypur përmban 800-1000 faqe. Në çdo botim, ai ka dhënë kontribute të veçanta financiare, të cilat sipas tij do të vijojnë edhe në të ardhmen, deri në realizmin e andrres së çdo shqiptari bashkimin e të gjithë trojeve shqiptare në një Shqipëri Etnike Demokratike. Kjo ishte edhe fjala e mbylljes së z. Mrijaj, në Simpoziumin e XII të radhës, të mbajtur në qytetin historik të Gjakosovës, në muajin gusht të vitit 2014.
Nga i gjithë ky përshkim i shkurtër, që ceka më lart, për mendimin tim, prej kur e njoh studiuesin Mrijaj, shihet se është një personalitet me prejardhje prej familjes me tradita kombëtare, gjatë tërë jetës, me gjithë qenien e tij shpirtërore, morale dhe intelektuale, është angazhuar për afirmimin, sensibilizimin, ndërkombtarizimin dhe zgjidhjen e çeshtjes mbare kombëtare në tërësi, dhe në veçanti të Kosovës. Për këto arsye, ai ka qenë i ndjekur edhe nga regjimi komunist i kohës, duke qenë i detyruar ta lëshojë edhe vendlindjen.
Qysh nga koha, kur ka dalë në mërgim, Toma kurrë nuk e harroi jo vetëm familjen, por as çeshtjen kombëtare, për të cilën u angazhua në të gjitha mënyrat dhe format, pa kursyer dijen, kohën dhe mjetet financiare. Gjithashtu ai, ka kontribuar për daljen në dritë të disa dhjetra veprave te autoreve te ndryshëm, ka kontribuar në ndërtimin e institucioneve fetare te gjitha konfesioneve. Mendoj, se kontribute të tilla kanë ndikuar në afrimin edhe më të madh të tolerancës ndërfetare me shqiptarëve.
Personalitetet të tilla universale, janë të rralla në mesin e popullit shqiptare, si Tomë Mrijaj, andej si i tillë meriton të zej vendin e merituar, në mesin e personaliteve më të shquara kombëtare, në historinë më të re të popullit shqiptare.
23 Shkurt, 2015, Prishtinë
* E dergoi per Diellin-Beqir Sina/

LIDHJA KOSOVARE DHE NDERKOMBETARIZIMI I CESHTJES SHQIPTARE

September 10, 2014 by dgreca

Si u ndërkombëtarizua çështja e shqiptarëve të Kosovës, Maqedonisë dhe Malit të Zi në vitet 1949-1999/
(Recension për veprën “Lidhja Kosovare” të historianit të mirënjohur Prof. Dr. Riza Sadikut)/
Nga Leonora Laçi/
Një mërgat shqiptare e përçarë, e ndarë sipas bindjeve politike, kurrësesi nuk mund t’i shërbente Atdheut të roberuar apo dhe trojeve etnike, të mbetura jashtë Shqipërisë londineze, prandaj doli si nevojë e kohës krijimi i një organizate gjithëpërfshirëse, që çështjen e shqiptarëve (që ndodheshin nën Jugollsllavi) ta trajtonte me një zë të vetëm në organizmat ndërkombëtarë.
Mërgata shqiptare, veproi në vende të ndryshme demokratike. Më sëshumti ajo u dallua për aktivitete të ngjeshur politike në shtetin më të lirë dhe demoktatik në botë, sikurse janë ShBA-të. Atje zëri ynë gjeti mbështetjen më të madhe nga Administrata Amerikane, dhe konkretisht nga senatorë dhe kongresmenë amerikanë, dashamir të çështjes shqiptare, si mbrojtës të lirive dhe të drejtave të popujve të robëruar, ligje këto të hartuara dhe mbrojtura nga konventat ndërkombëtare.
Kjo vepër e Prof. Dr Riza Sadikut, i kushtohet veprimtarisë së “Lidhjes Kosovare”. Ajo na shërben, për tu njohur më mirë me fakte dhe argumente historike, mbi veprimtarinë e organizatës nga viti 1949-1999.
Për më shumë, në faqet e librit, shohim se organizata në fjalë, i shërbeu deri në vetmohim asaj pjese shqiptare, që mbeti jashtë kufijve të vitit 1913, e konkretisht Kosovës, shqiptarëve të Maqedonisë (Iliridës), e atyre në Mal të Zi, që u përfshinë nën Jugosllavinë titiste e më pas nën diktaturën e Millosheviqit.
Përmes veprës voluminoze historike me mbi 400 faqe, bëhet e njohur çdo inistiativë dhe hap i ndërmarrë nga organizata “Lidhja Kosovare”, me tipare të theksuara nacionaliste, e cila si bosht orientues është mbështetur gjithnjë në Dekalogun e atdhetarit largpamës Mit’hat Frashërit.
Në fletët e librit mësojmë, se më vonë me kërkesën e Shërbestarit të Kombit, pinjoll i familjes së Frashëllinjëve patriotit të shquar Mit’hat Frashërit, u vendosën themelet e organizatës në vitin 1949, ku, rreth saj u mblodhën atdhetarët më në zë, mbrojtësit më të zjarrtë të çështjes kombëtare.
Në analet e historisë së kohës, janë të shenuara me gërma të arta emrat e figurave të shquara të atdhetarizmit. Të tillë mund të përmendim Sekretarin e Organizatës Patriotike “Lidhja Kosovare”, Prof. Luan Gashi, i cili, më 1 gusht të vitit 2014, në Prekazin legjendar, u vlerësua nga Ministria e Diasporës, për kontributin e madh për çeshtjen e Kosovës.
Vepra e Prof. Sadikut, ofron edhe emra të tjerë si antarë më aktiv të Organizatës në fjalë, si: Rexhep Mitrovicën, Hafëz Isuf Azemin, Mustafa Henci, Ajet Rushiti, Ing. Nexhat Mitrovica, Ing. Adem Glavica, Prof. Ibrahim Kelmendi dhe shumë atdhedashës të tjerë nga Organizata “Balli Kombëtar”, si: Vasil Andoni, Zef Pali, Imam Vehbi Ismaili, Dr. Nihat Bakalli etj.
Gjithashtu, një mbështetje të madhe Organizata “Lidhja Kosovare”, gjeti edhe nga Komiteti “Shqipëria e Lirë”, që sapo ishte formuar, me mbështetjen dashamirse të anglo-amerikanëve.
Autori i mirënjohur në botën shqiptare, studiuesi i palodhur Prof. Riza Sadiku, nuk u kursye në hulumtimet e tij, udhëtimet e shpeshta nga një vend në tjetrin, për t’a bërë këtë vepër sa më të plotë, madje dhe udhëtimet e here pas hershme drejtë SHBA-ës, prandaj ky libër, është gjithëpërfshirëse me shumë fakte të panjohura, ku, qëllimin kryesor të tij, ka pasqyrimin e pasur të aktiviteteve të “Lidhja Kosovare”, duke u mbështetur në arkivat e veprimtarëve, që vepruan ndër dekada, si dhe periodikun e shtypit të kohës të mërgatës shqiptarë dhe shtypin e huaj.
Në këtë vepër shumë të rëndësishme, gjenden dokumente origjinale, korrespondenca, letra dërguar Fuqive të Medha, raporte e projektrezoluta të paraqitura, para organizatave ndërkombëtare dhe kongreseve tëBashkimit Federal të Grupeve Etnike të Evropës.
Vepra në fjalë, për nga struktura është e ndarë në gjashtë kapituj. Ajo fillon me rrethanat se si u formua organizata, programin dhe statutin, themelimin dhe njohjen e saj ndërkombëtare, e cila më vonë vijon me pjesëmarrjen e “Lidhjes Kosovare” në kongreset e përvitshme të BFGEE-së, ku, me fakte të pamohueshme e raporte i paraqiti të pranishmëve (nëpërmjet delegacionit të saj), mohimin e të drejtave të shqiptarëve nën Jugosllavinë, përsekutimet, vrasjet e burgosjet e njerzve të pafajshëm, ku, i vetmi krim i tyre ishte të qënurit shqiptarë.
Në çdo kongres që u zhvillua, në çdo përvjetor të Pavarsisë iu kujtua botës së lirë se shqiptarët po privoheshin nga liritë dhe të drejtat e tyre, gjë që nuk bëhej me popujt e tjerë të Jugosllavisë.
Në libër, lexuesi mëson, se nëpërmjet delegacionit të saj bëhej ndërgjegjsimi i opininoit ndërkombëtar. Kjo praktikë pune, sipas autorit të veprës historike Prof. Sadiku, ishte qëllimi kryesor. Në këtë mënyrë, u arrit që Fuqitë Perendimore t’i imponojnë Jugosllavisë “rregullat e lojës”.
Vlen të përmendet angazhimi i Lidhjes Kosovare në Kongresin XVII të BFGEE (Bashkimi Federal i Grupeve Etnike të Evropës), që u mbajt në maj të 1967 në Aberna të Danimarkës, ku, në mes të tjerave një nga delegatët përmendi dokumente të shtypit jugosllav dhe atij ndërkombëtar, për të argumentuar sa e fuqishme ishte shtypja, krimet, diskriminimet dhe përsekutimet e deri atëhershme të autoriteteve serbo-malazeze, që kishin bërë ndaj shqiptarëve në Jugosllavi.
Ndërsa, në Kongresin XIX të BFGEE (Maj, 1969), në Colmar të Alzas-it të Francës,që përkonte me faktin se 6 muaj më parë kishin shpërthyer demostratat e nëntorit 1968 në Prishtinë, Tetovë dhe Ulqin, ku, organet policore në bashkëpunim me ato gjyqësore të regjimit komunsit të Beogradit ndiqnin e burgosnin dhe denonin rininë e pafajshme shqiptare, që kërkonte të ishte e barabartë me popujt e tjerë. E gjithë pabarazia kombëtare, politike, shoqërore, sociale, ekonomike, kulturore si dhe represioni e robërimi i shqiptarëve, duke ushtruar mbi ata terror psikologjik deri në asgjesim të plotë apo dhe shpërngulje nga shtëpitë e tyre.
Në kongres, përveç raportit të hollësishëm për gjëndjen e shqiptarëve nën Jugosllavinë, u saktësua, se: “Gjëndja e vështirë në Kosovë para 2-3 vjetëve e pranuan Qeveria e Beogradit dhe mediumet serbe me rastin e shkarkimit të Minsitrit të Punëve të Brëndshme të Jugosllavisë A. Rankoviq, me të cilin rast dolën në shesh krimet dhe mizoritë e bëra ndaj shqiptarëve”.
Mes të tjerave, në raport thuhet në formë revolte: “Në zemër të Evropës, afër dy million kosovarë shqiptarë ndrydhen nëpër kampe, arrestohen, torturohen. Ma se 50.000 shqiptarë, janë vramë nga fundi i 1944-s deri me 1965, nga regjimi komunist i vendosur mbas luftës, edhe bota hesht, ndërsa Marshali Tito çon zanin për të drejtat e vendeve ma të vogla të Afrikës”.
Me këto fakte, justifikohen edhe demostratat e rinisë kosovare, pikërisht një ditë para përvjetorit të Pavarsisë. Këto revolta dëshmojnë për shpirtin kryengritës dhe janë thelbi i dëshirës, për të qënë të lirë e të pavarur, ku flamuri shqiptarë të valvitet pa frikë, e gjuha e embël shqipe të flitet anëkënd trojeve shqiptare.
Raporti, ilustrohet dhe me akt-akuzat konkrete të regjimit komunist, ku thuhet: “Në përiudhën prej 28 Nanduer deri me 1 dhjetor 1968, në Gostivar dhe në disa fshatra të kësaj komune, me qëllime të këqija, kanë valvitë flamujtë shqiptarë, kanë lëshuem parulla armiqësore, kanë shkaktuar urrejtjen nacionale në mes të popullsisë, kanë nxitë popullsinë e ndryshme anti-kushtetore, anti-shtetnore, dhe kundër Republikës të Maqedonisë”.
Këto sjellje të shqiptarëve për liri e barazi, konsiderohen si krime, ndonse më të madhe Jugosllavia propogandonte se “popujt e saj jetonin në harmoni, të lirë dhe të barabartë”. Kjo ishte një gënjeshtër e madhe, në rastin e shqiptarëve, të lodhur nga padrejtësitë në kurriz të tyre.
Menyrën sesi regjimi Beogradit trajtonte shqiptarët “Lidhja Kosovare”, në emër të afro 2 milion shqiptarëve, do çoj zërin deri në instancat më të larta siç ishin: zyrat e shtypit dhe diplomacisë, organizatat ndërkombëtare të paqes dhe mbrojtjes së të Drejtave të Njeriut, sindikatave etj. Mes të tjerave, informata saktësonte: “Nën regjimin e ri të ashtëquajtur socialist, politika e kombësive, që parashef Kushtetuta e shtetit federative jugosllav, nuk asht zbatue për kombësinë shqiptare. Ndërsa Mali i Zi me 450.000 banor nga të cilët pothuajse gjysma janë shqiptarë, dhe nji Maqedoni me 1.400.000 frymë, nga të cilët një pjesë e mire, përbëhet prej shiqptarësh, kanë republikat e tyre autonome, të një milioni e gjysmë shqiptarët ndodhen të ndamë në tri Republika, në at të Malit të Zi, Maqedonisë, dhe nji krahinëe ashtuquajtur autonome i asht ngjitun Serbisë. Qëllimi i kësaj ndamje administrative, asht fare i dukshëm: Jugosllavia don me shtyp çdo ndjenjë kombtare të shqiptarëve, çdo zhvillimi kulturor, për me i zhduk ma lehtë me anën e tmerrit dhe mizorive, të shpronsimit dhe kolonizimit”.
Dëshminë më të mire, mbi gjëndjen e popullsisë shqiptare në Jugosllavi e dha troç një nga shefat e policisë serbe, Millovan Jashoviç, kur desh të çfajësohej, për mizoritë e kryera kundrejt shqiptarëve: “Ishte më të vërtet gja e teprume dhe e neveritshme, – tha ai- por këtë mënyrë veprimi e kishim trashëgim”.
“Lidhja Kosovare”, në bashkëpunim me Komitetin “Shqipëria e Lirë”, u dërguan telegram OKB-së dhe Shtëpisë së Bardhë, lidhur me dënimin e 36 shqiptarëve në gjyqet e Pirshtinës dhe Shkupit.
Në veprën e Prof. Dr. Riza Sadikut, trajtohen shumë çështje të rëndësishme, ku midis tyre ishte edhe reagimi protestues i “Lidhjes Kosovare”, kundër Konferencës së Beogradit, për Marrveshjen e Helsinkut.
Ajo organizoi edhe tubime të tjera. Në historinë e diasporës, përmendet edhe sot e kësaj dite protesta e madhe para Shtëpisë së Bardhe, pikërisht ditën e 16 qërshorit 1977, kur do të mbahej Konferenca në Beograd.
Në kongreset e mëvonshme të BFGEE-së (Prill, 1982) në Strasburg të Francës, delegatët kosovarë paraqiten raportin dhe Rezulutën, për dhunën gjatë dhe pas demonstratave të vitit 1981. Asokohe manifestimeve të studentëve shqiptarë gjatë periudhës mars-prill 1981, forcat policore iu kundërpërgjigjen, duke ushtruar dhunë.
Nga raportet e kohës, thuhej se ishin vrarë mbi 3000 burra, gra e fëmijë, pa përfshirë këtu shifren e lartë të arrestimeve dhe turturave në burgje.
Këto masa shtypëse dhe vrasese të Qeverisë Jugosllave, janë mohim flagrant i shpalljes së përbotshme të Drejtave të Njeriut e i Kartës së Organizatës së Kombeve të Bashkuar, që Jugosllavia vetë i kishte nënshkruar.
“Lidhja Kosovare”, nuk e reshti aktivitetin dhe luftën e saj të ftohtë deri në realizimin e plotë të asaj që Jugosllavia e kishte trajtuar si “çështje të brëndshme” të saj. Organizata, arriti të bind opinionin ndërkombëtar, se Kosova s’ishte çështje e brëndshme e Jugosllavëve dhe me ardhjen e Millosheviqit në pushtet situate u bë më e rëndë, duke marrë tiparet e një gjenocidi dhe etnocidi të madh ndaj shqiptarëve.
Vëmendje të veçantë çështjes së Kosovës, po i kushtonin dhe revista e gazeta siç ishte javorja “Danas” e Zagrebit apo dhe prestigjozia “The New York Times” e datës 4 prill 1989 ku saktëson, se: “ Në Prishtinë e në Ferizaj për një ditë kshin vdekur 15 veta, se në Prizren kishte parë shumë të rinj të moshës 9-13 vjeçarë të plagosur rëndë nga plumbat shpërthyes dum-dum, të cilat armë me konventa ndërkombëtare dhe me marrëveshjen e Gjenevës janë të ndaluara”.
Ajo që theksohej në kongreset e BFGEE-së, ishte reale, se: “Pa një zgjidhje të drejtë të çështjes së Kosovës në Ballkan, nuk duhet pretenduar të ketë paqe dhe qetësi”. Lidhja Kosovare, tregoi gatishmërinë e saj në vitin 1993, duke mbështetur dhe “Lidhjen e Çamerisë”, në Kongresin e BFGEE-së, që u zhvillua në Flenesburg të Gjermansië, ku, përveç delegacionit të Organizatës së “Lidhjes Kosovare” të udhëhequr nga Prof. Luan Gashi Sekretar i Përgjithshëm dhe nga Hafëz Jusuf Azemi e Ajet Rushiti, anëtarë të Komitetit Qendror, punimet e kongresit, u ndoqën dhe nga Sekretari i Parë i Ambasadës së Shqipërsië në Bon, Bardhyl Kulla, gazetari kosovar Jusuf Buxhovi dhe pjesëmarrës për herë të parë ishte dhe Kryetari i Shoqatës Politike Atdhetare “Çamëria”.
“Lidhja e Çamerisë”, paraqiti një raport përgatitur nga Prof. Kolë Boçari, ku, me fakte dhe dokumente paraqitet dhuna e organizuar dhe sistematike të regjimit grek ndaj popullit shqiptarë çamë, gjatë gjithë periudhave historike. Aty u kërkua, që Kongresi të ushtronte trysni mbi Qeverinë Greke, që të lejoj kthimin e çamëve në trojet e tyre nga ishin shpërngulur, tu kthehej pasuria dhe të lejohej zhvillimi i kulturës kombëtare.
Lidhja Kosovare, veproi pareshtur, duke i dërguar dhe informuar dhe Shtëpinë e Bardhë, për çështjen e shqiptarëve nën Jugosllavinë.
Pas viteve 90’ Lidhja Kosovare, apelonte dhe kërkonte vazhdimisht, që ndërkombëtarët të mos lejonin që Kosova të kthehej në një Bosnje të Dytë.
Në vitet 1995-96’, burgjet ishin mbushur me elitën kosovare, të kryesuar nga Prof. Ukshin Hoti, dhe anëtarët e Kuvendit të Kosovës, si: Bajrush Xhemajli, Adem Salihaj, Xhelal Canziba etj. Po ashtu autoritetet serbe, përtej çdo limiti sulumuan dhe vendet e shenjta sikurse ishte rasti i Kishës Katolike të Bishtazhinit në Komunën e Gjakovës, si dhe torturuan barbarisht meshtarin e nderuar Don Viktor Sopi dhe motrën e nderit Roza Çerkini.
Gjëndja në Kosovë dita ditës po përkeqsohej. Këtë gjë e pasyqon edhe shtyp i huaj. Kështu revista analitike me famë botërore *The Economist” (Londra) e datës 29 mars 1997, i kushton një artikull, duke u shprehur se“Gjendja në ato vënde është si një kuti baruti, e gatshme për të shpërthyer në çdo moment”.
“Lidhja Kosovare”, në kongresin e radhës të BFGEE-së të mbajtur në Çeki, kërkoi me një rezozlutë të veçantë, që urgjentisht të vendoseshin trupat e NATO-s në Kosovë. Kjo inisiativë u pranua unanimisht nga Kongresi. Ndërhurja në Kosovë e NATO-s (të kryesuar nga SHBA) ishte e pashmangshme dhe zgjedhja e duhur, për të ndërprerë gjenocidin biblik serb ndaj shqiptarëve.
Siç vihet në dukje, në gjithë aktivitetin e Lidhjes Kosovare, qëllimi kryesorë ishte ndërkombtarizimi i çështjes Shqiptare nën Jugosllavi, në çdo përvjetor të Pavarsisë dhe në çdo aktivitet tjetër, kërkohej zgjidhja e çështjes shumë delikate. Mbështetja nga shumë senator e kongresistë amerikanë, nuk mungoi. Kjo reflektohet shumë bukur edhe nga studiuesi Prof. dr. Riza Sadiku në veprën voluminoze, duke përmendur konkretisht shumë emra, sipas kontributit të secilit prej tyre.
S’mund të lëmë anash ndërhyrjen e Organizatës Lidhja Kosovare, më 17 qershor 1982, pranë Ambasadorit të Kombeve të Bashkuara Z. Jane Kilpatrick për njohjen e Republikës së Kosovës, në kuadër të Jugosllavisë, si dhe të kërkohej amnisti për mijëra shqiptarë, që gjenden nëpër burgje jugosllave.
Cilësohet dhe lidhja e ngushtë e bashkëpunimi për zgjidhjen e çështjes Shqiptare, mes Komiteti “Shqipëria e Lire”, “Ballit Kombëtar” dhe “Lidhjes Kosovare”, ku dhe organet e shtypit të këtyre organizatave ishin mjetet informuese për diasporën si gazeta Flamuri, Besa, Përpjekja Kosovare. Lidhja Kosovare, do të mbahet mend si zëdhënëse të palodhura e çështjes shqiptare deri në vitin 1999, ku dhe NATO ndërhyn në Kosovë për t’i dhënë fund gjenocidit të politikës së Beogradit mbi shqiptarët.
Lidhja Kosovare, mbështeti fuqimisht luftën e Ushtrisë Çlirimtare të shqiptarve të Maqedonisë dhe Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.
Historiani Prof. Dr. Riza Sadiku, me seriozitet dhe fakte të pamohueshme, ka arritur që me anë të kësaj vepre të na paraqes veprimtarinë e emigracionit shqiptarë që e dëshiruan atdheun e tyre të lirë dhe për këto ideale u përpoqën fizikisht, mendërisht dhe financiarisht, duke bashkuar forcat pranë Lidhjes Kosovare, për t’i shërbyer atdheut, i besuan pjekurisë politike dhe vendosmërisë së organizatës në fjalë.
Për çmueshmërine e kësaj vepre, na tregojnë burimet e përdorura përveç arkivave të aktivistëve kosovar, që ishin pjese integrale e Lidhjes Kosovare, janë dhe shtypi emigracionit e i huaj si dhe veprat e studiuesve shqiptar, që kanë studiuar mërgatën shqiptare.
Rëndësia e veprës, nuk u shërben vetëm historianëve të sotëm, por edhe brezave të ardhshëm, që do t’a shkruajnë historinë me pa-anshmëri dhe të zhveshur nga dogmat.
Kjo vepër e mirëseardhur e historianit të mirënjohur Prof. Dr. Riza Sadikut, shërben si referencë për atë version zyrtar të historiografisë shqiptare.