Roland Qafoku – Dielli

Ish Kryeministri MEKSI: Është fatkeqësi që Rama dhe Basha nuk janë takuar asnjëherë që kur PS ka ardhur në pushtet

January 15, 2016 by dgreca

*Intervista me Aleksandër Meksin, kryeministrin e 28-të të shtetit shqiptar, realizuar nga gazetari Roland Qafoku për emisionin “Debati në Channel One”.- E enjte, 14 janar 2016, ora 21.00-23.00/
*Pas intervistës janë edhe 50 deklaratat më të bujshme që ka bërë Aleksandër Meksi gjatë karrierës së tij politike./
– Që kur kam lindur deri më sot kam kaluar 19 kryeministra të Shqipërisë. Gjithë jetën e kam kaluar duke sharë kryeministrat, me përjashtim të rastit kur isha vetë kryeministër?/
-Kur kryeministri rus Çernomerdin më ofroi të shiste me çmim të lirë MIG. Përgjigja ime: Ok por më parë më gjej armiqtë*/
-Isha me temperaturë të lartë dhe për të mos humbur nje takim me të huajtë, e bëra gjilpërën në zyrën e kryeministrit. Gjatë 5 viteve si kryeministër kamë shkuar vetëm dy herë me 5 minuta vonesë në zyrë, edhe ato dy raste me arsye./
– Nuk ka demokraci në parti, nuk do ketë as në qeverisje. Vetëm parimi 1 anëtar, 1 votë e zgjidh demorkacinë./
INTERVISTA:/
Pyetje:- Zoti Meksi, në gjithë historinë e shtetit shqiptar kemi 25 vjet demokraci. A janë këto vitet më të mira të shtetit shqiptar?
Meksi: – Secili vit ka të mirat e veta, por edhe gjëra që gjykohen negativisht, aq më tepër që njerëzit në pluralizëm pozicionohen qartë në 2 kahe të kundërt. Ka njerëz që jetojnë shumë mirë, por edhe që ankohen shumë dhe fajësojnë politikën. Për pozitën e politikës sonë janë vite të mira, shteti ka mbijetuar vitet e para të demokracisë falë edhe ndihmës së ndërkombëtarëve.
Çfarë kemi bërë mirë dhe çfarë kemi bërë keq ne shqiptarët? Pasi në kohën kur keni ardhur ju në pushtet ka qenë pothuajse e njëjta situatë si të rithemelohej shteti.
Kur kam marrë unë pushtetin ka qenë një përmbysje dhe kemi filluar nga e para, megjithëse të gjithë kryeministrat këtë thonë. Gjatë viteve kur kam udhëhequr unë kapërcyem gjendjen e vështirë për shkak të seriozitetit të reformave. Këtu qeveria merret me punën e mëparshme, jo me të vetën. Të gjithë njerëzit po ti vësh të bëjnë gjëra përsë dyti do ti bëjnë ndryshe. Zotësia është të ndërrosh rrugë kur e kupton që je gabim.
Jeni duke thënë se nëse ju do ishit sërish kryeministër?
Jo. Edhe një herë tjetër ma kanë keqkuptuar këtë.
Për çfarë jeni krenar për kohën kur keni qenë kryeministër?
Kam harruar që kam qenë kryeministër. Ka qenë një detyrë e imja dhe ato 5 vjet në moshën time janë një e treta e kohës.
Jeni 77 vjeç dhe që nga koha kur keni lindur deri më sot keni jetuar me 19 kryeministra. Mes 33 kryeministrave ju jeni i 28-ti në renditje. Si ka qenë jeta juaj?
Kam lindur në vitin 1939 kur ishte kryeministër Kostaq Kotta. Pra që nga ajo kohë e deri ëm sot kur është Edi Rama kryeministër kanë kaluar 19 kryeministra. Unë gjatë gjithë jetës sime i kam sharë të gjitha qeveritë me përjashtim të rastit kur isha vetë kryeministër. Por edhe atëherë shaja ministra të veçantë.
Zoti Meksi, si i komentoni deklaratat tuaja gjatë karrierës suaj?
Dekarata me kryeministrin e Serbisë Milan Paniç (Deklarata 4):
Si arritët të ishit kaq i qartë që në atë kohë, kur Shqipëria vetëm shtet nuk kishte? A ndikuan bashkëpunëtarët e huaj, mendim personal për shkak të njohurive historike?
Të gjitha kanë ndikuar në të. Një anije nuk mund të futet në port pa parë edhe anije te tjera sepse përplaset. Këto gjëra nuk mund të mos thuheshin.
Jeni nga të vetmit kryeministër të Shqipërisë që keni dhënë një konferencë për shtyp në OKB në Nju Jork për gazetarët e huaj nga shumë vende të botës. Si e komentoni ju sot deklaratën tuaj në atë kohë se lufta mund t’i imponohet Kosovës dhe Shqipërisë.
Ne ishim të vetëdijshëm për gjendjen e Shqipërisë, dhe mbi rrëgullat ndërkombëtare, për të cilat ne kishim aderuar.Ne nuk vinim nga rruga, me ndonjë diplomë në anglisht.
Ju keni bërë një deklaratë në mars 1995 në konferencën e jashtëzakonshem të PD duke mbrotjur Berishën.
Unë kam përkrahur ligjin dhe rregullat, jo Berishën. Unë kërkova që të zgjidhej ai pretendim në përputhje me rregullat. Nuk shqyrtohej Berisha në atë kohë, por tjetër gjë. Detyrimi në një vend demokratik është ose të mbështesësh strukturat ose të largohesh. Unë kam qenë një person që e thoja atë që mendoja, kundërshtoja.
Keni bërë këtë deklaratë kur ishit kryeministër: “Sigurimi i Shtetit dhe ata që vuajtën prej tij kishin një fat që për ne është mësim për të gjithë nëse duam të mbijetojmë si komb që të liqve dhe ligësisë nuk duhet ti shërbesh kurrë”. Pse ju nuk i hapët dosjet?
Ne e morrëm qeverinë kur shqiptarët nuk kishin bukë të hanin. Edhe jo qeveri ka 2 vite e gjysmë dhe s’i ka hapur. Ne morrëm në dorëzim arkivat, filluam t’i sistemojmë dhe vetëm pa skëtij procesi mund ti hapnim. Ne filluam lustracionin, këtu gënjehet opinioni publik. Për tu hapur dosjet, ato duheshin sistemuar. Shifrat që jepnim ne jepen dhe sot. Shumica e dosjeve janë likujduar. Thuhet që janë 29 mijë të mbetura.
A arritën agjentët e sigurimit të shtetit të ishin afër jush dhe ju i keni zbuluar?
Edhe kishte dhe ne bëmë një pastrim të tyre dhe për këtë na kanë sharë.
Një nga thëniet tuaja në maj 97 me Fevziun Demokraci anuk vjen duke vrarë Meksin
Unë gjithnjë kam dalë nëpër Shqipëri e jashtë pa roje. Frikë kanë ata të cilët kanë bërë mëkate, unë vetëm kam zbatuar ligjet.
A keni bërë ju ndonjë gabim?
Nuk e bëmë që në fillim ligjin e lustracionit, por e zbatuam pa e bërë dhe e dyta nuk patëm mundësinë çështjen e pronave. them që vepruam mirë në trajtimin etë përndjekurve. Mund të kishim luftuar më shumë për ndihma për shfrytëzimin e hapësirës shqiptare, veprime që u bënë më shpejt duheshin bërë më vonë.
Deklarata në Moskë në rusisht
Jeni I pari dhe I vemti kryeministër që gjatë një vizite në Moskë keni mbajtur një fjalim në rusisht. A mund të na e tregoni historinë e ofertës që ju bëri kryeministri rus Çernomerdin për të shitur Shqipërisë avion Mig?
Pritja atje qe e madhe. Nga delegacioni shqiptar kishte pak njerëz. Sa fillova të flisja rusisht ata u habitën dhe më duartrokitën. Kryeministri rus Çernomerdin mu afrua dhe ne bëmë një bisedë të lirë. Më tej ai më tha se mund ti shiste Shqipërisë avionë luftarakë MIG me çmim të lirë. Unë i ktheva përgjigjen: Mirë, por na gjeni armikun fillimisht.

Koment për këtë deklaratë të bërë në 1997”
“Nëse ndokush kërkon luftë civile, është detyrë e qeverisë t’i kundërvihet për ta ndaluar luftën civile”.
Pasi u qetësua Shqipqria në zgjedhjet e 97 nuk dëgjuam njëherë psë spo na jepni para, pra nuk qenë problemi kryesor për ato që ndodhën. E dyta, mënyra si u bë tregon qartë që kishte sfond politik. Populli si përherë me të drejtën për paratë duhet të ishte disponibël. Nëse anija em vela i vë velat në kundërshtim me erën do të përmbyset. Ato qenë një mundësi për të bërë rrëmujë për shkak të kundërshtimit të shtetit shqiptar për të mos përmirësuar atë që ndodhi në zgjedhjet e majit, sigurisht që pati reagim ndërkombëtar ndaj qeverisë shqiptare. Zgjidhja nuk qe e përshtatshme.

Shteti ushtrinë e ka edhe për të ruajtur rendin dhe pronën. në atë kohë u shkatërrua prona dhe shtetinuk lëvizi. Për çudi nuk lëvizën as të huajt. Dhe në një intervistë timen unë them “Pse ka të huaj këtu?” E ka atë detyrë shteti të mos lejojë të ketë luftë civile. Në Shqipëri nuk pati luftë civile, ajo ishte një përrallë për të justifikuar ato që ndodhën. Por qeveria e pajtimit kombëtar nuk kreu detyrën e saj që të ruante rendin. Sa qesh unë në qeveri këtë detyrë u munduam ta kryenim.
Ish-presidenti Berisha ka thënë që një nga përgjegjësitë e mia janë lejimi i fajdeve. A jeni dakord?
Ai ishte një gabim.Unë kam luftuar që të mbylleshin. Por mbyllja e tyre nuk varej nga unë. Ka pasur edhe mbyllje në prill maj dhe gjyqe në qershor korrik. Ato u rizhviluan dhe këtu ka një pikëpyetje të madhe, kur nga ndërkombëtarët kërkohej mbyllja. Derisa s’bëhet transparencë do të thotë se dikujt nuk i pëlqen.
Një nga teoritë është se shërbimet e huaja shtetërore kanë faj për atë çfarë ndohi këtu?
Nuk e përjashtoj këtë mundësi por ne gjithmonë fajin kërkojmë ta gjejmë tek të tjerët. Ka dizinformim për këtë peridhë dhe dizinformimi bëhet për të mbuluar disa gjëra të tjera.
Ish ministri i mbrojtjes Safet Zhulali ka thënë se nëse dikush tenton të hapë një dosje për marisn e 97 do hapë dosje të re dhe ska për ta marrë evsh askush. Si e komentoni?
Ka mosdëshirë për të mos e përmenduar atë periudhë.
A lidhen ato që ndodhën në Shqipëri me ato që ndodhën në Kosovë?
Jo kjo nuk ka lidhje. por sigurisht kishte fqinj që iu interesonte që këtu të kishte destabilitet dhe trazira.
Cili shtet nga ata që i kemi quajtur armiq i ka bërëmë shumë dëme Shqipërisë?
Duhet bërë inventar për ta thënë këtë.
A keni ndonjë peng për 5 vitet që keni qenë kryeministër?
Secili ka pengje, por jo gjëra të mëdha. Megjithatë çdokush që do ketë mundëisnë të bëjë diçka dy herë, do e bënte më mirë. Megjihatë, unë nuk e tem këtë sepse njëherë që e thashë me shaka u përfola se dëshiroj të marr sërish detyrën e kryeministrit.
Si është Shqipëria sot? Jetoni mirë në qeverisjen qoftë të PD qoftë të PS?
Në planin personal nuk kam ndonjë ankesë. Uën merrem me kërkime, me kontakte dhe me ata që kam kundërshtarë. por mendoj që shumë gjëra nuk bëhen mirë, meqë dëgjoj ankesa nga njerëzit.
Si po qeveris e majta?
Thotë se po qeveris si e majtë, por t’i presësh energjinë elektrike dikujt që nu ka mundësi të paguajë kjo vetëm politikë e majtë që nuk është. Shteti sigurisht duhet të mbledhë paratë, madje me atë punë jam marrë dhe unë, por ne vumë kompensimin për ata që nuk kishin mundësi të paguanin. në kohën kur qeverisja unë çmimi i energjisë u rrit me 500 përqind dhe ne hartuam politika për ti ardhur në ndihmë atyre që nukkishin mundësi të paguanin. Është detyrim, unë e paguaj.
Ju edhe gjatë detyrës si kryeministër vetëm 2 herë keni shkuar në zyrë me vonesë.
Po vetëm disa herë 5 minuta, por kam shkuar edhe i sëmurë me temperaturë dhe kam bërë gjilpërat në zyrë, sepse kam pasur takime shumë të rëndësishme.
Si thatë zoti Meksi, keni bërë gjilpërën në zyrë?
Po. Erdhi infermierja në zyrën time dhe ma bëri gjil[përën atje. Kisha një takim me të huaj dhe nuk mund të harxhoja kohë. Duhet ta realizoja opatjetër atë takime dhe pse isha sëmurë.
A ndodh sot kjo që një kryeministër me temperaturë të bëjë gjilpërën në zyrë?
Nuk më intereson nëse ndodh apo jo.
Si është Rama si kryeministër?
Kryeministër i republikës së Shqipërisë, pjesë e një koalicioni. Asnjë nga kryeministra pas ’90-ës nuk është i njëjtë me të tjerët. Por unë aktualisht nuk e ndjek politkë, merrem me të tjera gjëra.
A është më mirë Shqipëria gjatë këtyre viteve të qeverisjes së tij?
Shqipëria ëshët si Shqqipëria, ka nga ata që janë shumë mirë ka dhe nga ata që janë keq. Ata që janë mirë e deklaraojnë në blogje, ndërsa pjesa tjetër është shumica e heshtur. Këtu flitet me rritje ekonomike dhe Shqipëria po nuk vajti me 7% rritja ekonomike në vit, nuk do të jetë kurë mirë. Sistemi ynë i votave nu këhstë aspak demokratik. Votohet si në kohën e Enver Hoxhës. Ne sot nuk dimë për kë votojmë. Ne votojmë për partitë, të cilat emërojnë sipas dëshirës. Ne nuk kemi kontroll mbi të zgjedhurin.
Me votimit e vitit 2005 Shqipëria ndodhet në një sistem jokushtetues, ligji i zgjedhjes ishte me 2 raunde dhe u bë me 1 rande, zgjedhjet janë jokushtetuese.
Si funskionon koalicioni PS-LSI?
Unë uk merrem fare me politikë, por në gazeta lexojmë shumë gjëra që janë një çoroditje e organizuar. Duhet pyetur autorët ose duhen parë përfundimet. Ajo që duket është që nuk luftohet për të rikrijuar një shtet të rrregullt në kuptimin e Kushtetutës. Thuhet që po bëjmë reformë për ndryshimin kushtetues. Por ndryshime kushtetuese nu kmund të bëjë vetëm njëra palë. Shetti ndërtohet nga politika, jo nga ekspertët, përndrsyhe e nxjerrm nga funksioni parlamnentin dhe vendosin ekspertët për ne.
Ekspertët nuk duhet të kenë konflikt interesi. Nuk p ona thonë si është rigoroziteti i kontrollit mbi Kushtetutën në vendet që dolën nga diktatura.
Mendoni që drejtësia do të ndryshojë?
Ambasadori amerkan në 95 më ka ardhur në zyrë dhe më pyeti nëse drejtësia varet nga ekzekutivi dhe i thashë drejtësia nuk varet as nga ligji. Ka pasur një nen në kodin penal për përgjegjësinë e gjyqtarit që vepron në kundërshtim me ligjin. Ky ligj është hequr, por gjykata sduhet tja jepte vetes këtë të drejtë. Duhet ti drejtohej parlamentit për arsyen e thjeshtë se është në konflikt interesi. Për veten tënde nuk mund të bësh ligje, në asnjë vend të botës, juristët nuk duhet të bjënë ligje për drejtëinë, gjyqtarët refuzojnë. Gjyqtarët gjithashtu nuk duhet të kenë pasur ste politke, në rast se kanë pasur mund të bëhen noterë, avokatë, por jo gjyqtarë sepse kanë dëshmuar se kanë anshmëri politike.
Ju a keni pasur kontribut në sistemin e drejtësisë?
Bëmë afatin e kërkuar të kodit, penal e civil, shumica e kodeve janë bërë që në atë kohë.
Si e komnetini shofrën 54 të vrarë në 2015?
Kjo do të thotë që shqiptarët skanë dëshirë të vrasin. Janë të vetëdijshmë për këtë akt të keq. Këtyre fakteve nuk iu bëhet interpretim politik.
Si ju duket opozita?
Unë kam qenë nga ata që kam kërkuar parimin një anëtar një votë dhe institucionalizimin e mendimit ndryshe. Këtë gjë nuk e kanë qejf, unë për këtë arsye nuk jam përzierë.
E vlerësoni fitoren e PD në kërkesën e saj për dekriminalizimin e kuvendit?
Ai është pranimi i një turpi, sepse kriminelët nuk kanë hyrë me zor në parlament, gjithmonë nëse ka sepse secial palë thotë që nuk ka.
Si ka mundës që ky parlament sot ka këtë nivel dhe vetëm parlamenti i parë kishte një nivel shumë më cilësor?
Sot janë të gjithë mendimtarë dhe nu kka nevojë të bëjnë dallime nga njëri apo tjetri. Kushdo bën gjithçka dhe është e kundërat e meritokracisë.
Si funsionon Rama dhe Basha si dy liderë të rinj?
Mund të jene ndryshe, por edhe të njëtë me njëri tjetrin.
Çdo tç thotë fakti që nuk janë takuar asnjëherë?
Që kemi një nivlet të lartë demokracie, kjo është një fatkeqësi.
MBARIMI I INTERVISTËS
50 DEKLARATAT NGA MË TË RËNDËSISHMET TË ALEKSANDËR MEKSIT, KRYEMINISTRI I 28-TË I SHQIPËRISË NGA 13 PRILL 1992 DERI 1 MARS 1997.
1.JANAR 1991, për gazetën “Rilindja Demokratike”
“PD qysh me krijimin e saj shprehu publikisht opinionin e vet për domosdoshmërinë e shtyrjes së datës së zgjedhjeve, caktuar më 10 shkurt 1991. Presidiumi i Kuvendit Popullor duhet të vinte veten mbi partitë. Megjithëse ka ende kohë që ky organ i lartë të heqë dorë nga një qendrim i tillë që pengon vendosjen e pluralizmit të vërtetë në Shqipëri. Hyrjen në rrugën e vërtetë të demokratizimit dhe përmirësimit të gjendjes ekonomike si dhe të kuptojë se zgjedhjet e shpejtuara nuk do të jenë gjë tjetër veçse një farsë elektorale e veshur me petkun e pluralizmit politik”.
2.MAJ 1992, fjalë e mbajtur në simpoziumin për tranzicionin, Romë, Itali
“Ne nuk duam të vrasim ata që janë për socializmin, por jemi kundër ndërtimit të shoqërisë socialiste të ndërgjegjshëm se 46 vjet këtu dhe 70 vjet e ca në Bashkimin Sovjetik mjaftojnë për të demonstruar idetë tona”.
3.MAJ 1992, fjala e mbajtur në simpoziumin për tranzicionin, Romë, Itali
“Përsa i përket ndihmave ushqimore, qeveria shqiptare i bën thirrje Komunitetit Evropian e nëpërmjet saj G24 që kjo ndihmë të jetë e vazhdueshme dhe të përfshijë përveç grurit, miellit, gjalpit, dhe qumështit pluhur edhe vajin vegjetal, sheqerin, sapunin dhe orizin”.
4.GUSHT 1992, gjatë takimit me kryeministrin e Serbisë, Milan Paniç
“Si shqiptarë, si një vend ballkanik, ne e kuptojmë se është e domosdoshme të zgjidhet çështja e Kosovës në përputhje me vullnetin e popullit shqiptar në Kosovë. Dhe rruga më e mirë që mund të zgjidhet është dialogu ndërmjet përfaqësuesëve legjitimë të Kosovës dhe qeverisë serbe në prani të të tretëve”.
5. SHTATOR 1992, konferencë për shtyp, OKB, Neë York
“Qeveria demokratike shqiptare filloi të qeverisë vendin në një moment mjaft të vështirë, duke trashëguar një ekonomi të shkatërruar nga sistemi monist dhe nga centralizimi i tepruar. Megjithatë, prioritetet e qeverisë janë tre: vendosja dhe stabilizimi i rendit, i ci1i tashmë ka marrë rrugë, integrimi i ekonomisë drejt ekonomisë së tregut dhe orientimi i politikës së jashtme drejt hapjes me botën, për t’u shkëputur nga vetizolimi”.
6. SHTATOR 1992, konferencë për Shtyp, në OKB, Neë York
“Lidhur me Kosovën, ne jemi për parimin e vetëvendosjes së popujve e këtë gjë ua kemi bërë të qartë të gjitha forumeve ndërkombëtare dhe qeverive të vendeve mike në kuadrin dypalësh, duke nënvizuar se Shqipëria nuk është aspak për ndryshimin me forcë të kufijve”.
7.SHTATOR 1992, konferencë për Shtyp, në OKB, Neë York
“Deri vitin e kaluar Kosova ishte një nga tetë etnitetet e RSFJ. Tani që u prish federata, i takon popullit shqiptar që të vendosë për të ardhmen e tij në rrugë paqësore”.
8. SHTATOR 1992, konferencë për Shtyp, në OKB, Neë York
“Greqia ka mbajtur vetëm shqiptarët ortodoksë. Më 1946 ajo dëboi nga trojet e tyre dhe i konfiskoi pasuritë shqiptarëve muslimanë (çamë), me preteksin se ishin bashkëpunëtorë me gjermanët. Aktualisht ata kërkojnë të kthehen në trojet e pronat e tyre. Qeveria greke ka rënë dakord që të rishikohen vetëm pronat”.
9. SHTATOR 1992, konferencë për Shtyp, në OKB, Neë York
“Ne jemi sot në fazën e rrezikut të konfliktit dhe jemi për zgjidhje paqësore. Lufta mund t’i imponohet Kosovës ose Shqipërisë. Ne nuk e dëshirojmë luftën”.
10. SHTATOR 1992, konferencë për Shtyp, në OKB, Neë York
“Aktualisht në Shqipëri komunistët janë konvertuar në socialistë, ndërsa një grup ekstremistësh krijoi Partinë Komuniste, programi i së cilës nuk përputhej aspak me programet demokratike. Po ashtu, gjatë zgjedhjeve elektorale, kjo parti fitoi vetëm 8000 vota nga 2 milionë votues. Nisur nga programi i kësaj partie dhe veprimtaria e saj, parlamenti vendosi që t’a nxjerrë jashtë ligjit. Ndërkohë këtë veprim nuk e kundërshtuan as socialistët”.
11.DHJETOR 1992, fjala në kongresin e FRPD
“Do të vijojmë punimet në rrugën Veri-Jug, zgjerimin e rrugës Elbasan-Përrenjas, i asaj Tiranë-Durrës, i rruëgve sekondare dhe të jeni të sigurtë që do t’i ndërtojnë punëtorët me rrogë dhe jo aksionet famëkeqe me sistemin e angarisë mesjetare”.
12.MARS 1993, gjatë inagurimit të muzeut të Holokausit në Ëashintgon, SHBA
“Në vitin 1993 kemi martesën e parë të një shqiptari me një vajzë hebreje që hapi rrugën e lidhjeve të tjera martesore. Mikpritja dhe strehimi i tyre sidomos gjatë Luftës së Dytë Botërore pati jetonë në SHBA dhe Evropë. Një banor Beratit që ndihmoi një familje hebreje në 1993 tha: Të strehoje një hebre gjatë pushtimit gjerman ishte njëlloj sikur të mbushje shtëpinë me dinamit dhe të prisje të ndodhte shpërthimi nga çasti në çast”.
13.DHJETOR 1993, fjala në Kuvendin e Shqipërisë
“Ka kaluar 1 vit nga gushti i vitit 1992 kur qeveria nisi programin e saj të reformës dhe rezultatet edhe optimisti më i madh nga ne zor se do t’i përfytyronte këto arritje. Rënia e prodhimit është ndalur, në 1993 prodhimi bujqësor do të rritet 15 për qind”.
14.QERSHOR 1994, Fjalë në Forumin e Crans Montanës
“Shqipëria nga ana e vet e quan të domosdoshme ruajtjen e stabiliteteit në rajonin e Ballkankit dhe po aq të domosdoshme ndalimin e luftës, dënimin e agresorëve dhe moshapjen e saj në Jug drejt Kosoëvs dhe Maqedonisë që do të thotë Luftë Ballkanike e më tepër”.
15.NËNTOR 1994, intervistë në “RD”
“Rezultati negativ në referendum duhet kërkuar te vetë fushata dhe te projekti i Kushtetutës që nuk mori parasysh interesat e shtresave të veçanta të popullit shqiptar, tek qeverisja e vendit, në defektet në privatizim, në korruopsion, nepotizëm”.
16.MARS 1995, në konferencën e jashtëzakonshme të PD
“Nëse ju doni rolin e liderit dhe nëse gjykoni se Sali Berisha po keqdrejton e duhet të largohet nuk ka pse nxitoheni. Prisni kuvendin përpara fushatës paralektorale, dilni me platformë të re, me program të ri dhe po ju zgjodhën për lider për të zëvendësuar Sali Berishën, hallall e keni”.
17.NËNTOR 1995, fjala në Kuvend
“Sigurimi i Shtetit dhe ata që vuajtën prej tij kishin një fat që për ne është mësim për të gjithë nëse duam të mbijetojmë si komb që të ligjve dhe ligësisë nuk duhet t’i shërbesh kurrë”.
18.NËNTOR 1995, fjala në Kuvend
“Është vështirë sot të gjesh njerëz nga persekutorët që të pranojnë në publik gabimet apo të shprehin pendesën. Përkundrazi, shumë prej tyre këtë vënie përpara përgjegjësisë, këtë revokim të turpit të tyre e quajnë genocid, çka e bën të vështirë të shqiptosh fjalët e librave të shjenjë “Fali o Zot se nuk kuptojnë se ç’kanë bërë”.
19.DHJETOR 1995, fjala në Kuvend
“Nuk ndryshon lehtë fara shqiptare. Kanë mbetur të tillë pas qindra vjetësh arbëreshët, arvanitasit në dhe të huaj dhe në vende më të qytetëruara. Shqiptarët dhe pasardhësit e tyre si kundër ne është si të gjithë popujt, i janë nënshrtuar lëvizjeve, dyndjeve e deri për të shkuar në vend të huaj”.
20.DHJETOR 1995, fjala në Kuvend
“Ansjëherë shqiptari nuk e ka konsideruar të huaj të ardhurin. Madje në mjaft raste ku nuk ka ardhur si pushtues apo nuk e ka dhunuar edhe kur i takonte tjetër gjaku. Prandaj është antishqiptare dhe antihunmane çdo dallim apo përbuzje për të ardhurit të cilëve gjithnjë ju kërkohet respektimi i rregullave dhe zakoneve të vendit ligjeve të pranuara nga ne të gjithë”.
21.JANAR 1996, për gazetarin Artur Zheji në Romë
“Nuk besoj se ekzistojnë projekte të Shqipërisë së Madhe. Si vend i vogël që është, Shqipëria asnjëherë nuk ka synuar të përvetësojë tokat e të tjerëve. Por nuk mungojnë ata që mendojnë se gjithë shqiptarët kanë të drejtë të jetojnë në të njëjtin shtet ashtu si një shekull më parë”.
22. JANAR 1996, për gazetarin Artur Zheji në Romë
“Që në lashtësi shqiptarët nuk janë ndarë. Ishim një provincë romake e më pas bizantine e më pas akoma turke pa patur problem kufijtë e brendshëm. Shumica e shqiptarëve e shikon të realizueshëm një shtet shqiptar të të gjithë shqiptarëve gjithnjë në gjirin e Evropës së madhe pa kufij të brendshëm”.
23.TETOR 1996, Moskë fjalë e mbajtur në takimin e nivelit të lartë të Bashkimit Ekonomik të Detit të Zi, Moskë, Rusi.
“E përsërisim edhe një herë vizionin tonë të përbashkët për perspektivën e rajonit si një rajon paqeje, stabiliteti, e begative të vazhdueshme dhe është dëshira dhe detyra jonë të mos i kursejmë forcat dhe t’i japim një arritje të mëtejeshme një objektivi të tillë”.
24. TETOR 1996, Moskë fjalë e mbajtur në takimin e nivelit të lartë të Bashkimit Ekonomik të Detit të Zi, Moskë, Rusi
Pas fjalës së mbajtur në rusisht nga kryeministri shqiptar Meksi, kryeministri rusViktor Chernomyrdin i bëri një ofertë që Shqipëria të blinte me çmim të lirë disa avionë luftarakë Mig 31 dhe Mig 33. Përgjigja e Mesit ishte:“Ok, zoti Chernomerdin, i blejmë ne shqiptarët, por më parë na gjeni armiqtë se cilët janë”.
25.JANAR 1997, për radion “Zeri i Amerikës”
“Në qoftëse me zëvendësimin e njerëzve zgjidhesin mirë punët sigurisht që nuk ka gjë të keqe, por këta zëra vazhdojnë me metodën e kaluar se besoj nuk e kanë synimin te Meksi sepse Meksi është një nga anëtarët e kryesisë së PD-së, është kryeministër i një qeverie ku janë njerëzit e PD që zbaton programin e PD”.
26.JANAR 1997, për radion “Zeri i Amerikës”
Emri im në PD për t’u larguar si kryeministër në këtë rast përdoret më lehtësisht për t’u kritikuar se emrat e tjerë, por në fakt qëllimi është për të synuar PD-në dhe programin e saj”.
27.JANAR 1997, fjala në parlament
“Në këto fondacione iu siguruan depozituesëve 300 milionë dollarë. Janë ngritur komisione dhe nënkomisione që kanë tashmë të qartë se kemi të bëjmë me forma me strukturë piramidale që do të thotë të futësh 1 dhe të marrësh 2 apo 3 dhe synimi i tyre ishte që në fund të janarit të shpërndahej kjo shumë që është 1 e treta e 700-800 milionë dollarëve”.
28. MAJ 1997, për gazetarin Blendi Fevziu, gazeta “Indipendent”
“Unë jam i gatshëm të shkoj kudo edhe në Vlorë. Nuk jam nga ata që tremben. Nëse demorkacia vjen duke vrarë Meksin gabohen”.
29.MAJ 1997, për gazetarin Rezear Xhaxhiu, gazeta Shqiptare
“Kam qenë unë i pari që kam thirrur në zyrë Gazideden, Lunikun dhe Vrionin për të hetuar fenomenin e firmave në fund të vitit 1995 dhe në fillim të 96. Por u bënë zgjedhjet e u ndërrua qeveria dhe vazhdonim t’a ndiqnim me vëmendje këtë dukuri dhe idea jonë ishte që ato do mbylleshin. Por në momentin që thamë, ishte me zarar, u futën 300 milionë plus dhe kur filluan të vepronin të gjithë u ngritën kundra.”
30. QERSHOR 1997 për Sokol Ballën revista “Klan”
“Nano do kthejë paratë e fajdeve? Nëse do t’i marrë nga xhepi i tij ose i PS, ose dikush do t’ia falte Shqipërisë kjo nuk ka gjë të keqe. Nëse do ti marrë nga xhepi i shqiptarëve të tjerë kjo do të përbënte një precedent fatkeq për shqiptarët. Askush nuk do të jepte më ndihmë për Shqipërinë”.
31. KORRIK 1997, për gazetën italiane “La Stampa”
“Gabuam në qeverisje sepse nuk kuptuam sa rrënjë të thella kishte ushtria në vendin më të prapambetur stalinist të Evropës ndërkohë që filluam reformën ekonomike”.
32. KORRIK 1997, për gazetën italiane “La Stampa”
“Gabuam gjatë qeverisjes sonë se arritëm të ndërtojmë gjykata të ndershme, sepse sipas meje ato ishin të pavarura. Më tej mungesa e dobësisë së policisë dhe të ushtrisë si dhe vështirësitë ekonomike sollën shumë pasoja”.
33. KORRIK 1997, për gazetën italiane “La Stampa”
“A u favorizua kaosi nga jashtë?”Sigurisht që pati dhe ndërhyrje nga jashtë. Nuk ishin kaq të zotë banorët e Vlorës që nuk kaluan dot Urën e Mifolit të rrëzonin qeverinë po të mos kishin dikë prapa shpine”.
34. KORRIK 1997, për gazetarin Ylli Rakipi gazeta “Albania”
“Nano premtoi ritkhimin 100 për qind të parave në të kundërt do të quhet se mori votat me përdhunë morale dhe nuk është mirë të bësh premtime me çeqe të bardhë. Ne si qeveri kemi thënë vetëm ato që mund të realizonim dhe ne i kemi realizuar”.
35. TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Qeveria që drejtoja kishte 3 arritje dhe defekte: Për arritjet: e para futja e Shqipërisë në rrugën e demokracisë, e dyta futja e Shqipërisë në ekonominë e tregut dhe e treta hapja ndaj botës. Për defektet: e para vështirësia në organizimin e sistemit bankar, së dyti vështirësia e koordinimit bazë-qendër, së treti vështirësia e krijimit të një mentaliteti demokratik”.
36. TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Unë kam qenë i mendimit që zgjedhjet e 26 majit duhet të përsëriteshin në 40 zona dhe kam hartuar edhe listën se cilat duhet të ishin këto 40 zona”.
37.TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Nuk u rrëzua qeveria Meksi nga fajdet. Ato kanë qenë një element. Një sebep siç quhet në gjuhën e Shopenhauerit, i cili thotë se i ligu do sebep”.
38.TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Nëse ndokush kërkon luftë civile, është detyrë e qeverisë t’i kundërvihet për ta ndaluar luftën civile”.
39.TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Shqiptarët merren të gjithë me politikë dhe të gjithë me rolin së paku të kryeministrit, kështu edhe unë në vitin 1990 si të gjithë shqiptarët po merresha me politikë”.
40.TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“E kishim zakon që takoheshim për disa vjet rresht me Gramoz Pashkon në bodrumin e tij. Pinim raki, cigare, etj. Shanim qeverinë, zakon që Gramozi derisa hyri në qeveri e vazhdoi”.
41.TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Nuk ka shqiptar që nuk thotë në jetë të isha kryeministër. Por unë nuk kam aspiruar detyra të këtij lloji, ata që më caktuan që drejtonin PD në atë kohë të gjithë bashkarisht menduan se për një sërë rrethanash mund të isha unë personi që mund të drejtonte periudhën më të vështirë të Shqipërisë”.
42. TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Sali Berisha në punët e përditshme nuk mund të themi se ndërhynte por në punët e qeverisë sigurisht që përzihej në problemet e përgjithshme. Diskutohej me të, kishte probleme të caktuara që diskutohej një herë apo dy herë në ditë, bashkarisht, me të tjerë, me ekspertë apo pa ekspertë. Sigurisht që ka patur edhe përplasje, ka patur edhe këmbëngulje nga njëra palë apo tjetra. Unë isha nga ata që thosha se nuk ishte e drejtë.”
43. TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Persona, deputetë apo ministra u ankuan te unë se ndiqeshin nga agjentë të Shërbimit Informativ Kombëtar. Në mënyrë që të mos isha unë personi që çonte gjithnjë te Berisha ankimet e të tjerëve”.
44. TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Lidhur me arrestimin e Fatos Nanos, akuza e parë i është bërë nga ata që qenë në qeverinë e tij apo bashkëpunëtorë të tij në 1991-1998. Ky qe një proces për të cilin vendimin e dha prokuroria dhe gjykata dhe nuk mund t’a japin instancat politike. Se sa në Shqipëri instancat politike ndikojnë në vendimet e gjykatave të tjera, ky është një problem më vete.
45.TETOR 1998, për gazetarin Blendi Fevziu, “E DIELA DEBAT”
“Në procesin hetimor dhe gjykues të Fatos Nanos ka patur anë jo të rregullta. Që ndërsa drejtuesit e shtetit të sotëm votuan për heqjen e imuniteteit të Nanos, unë kam ndenjur me duart poshtë”.
46.GUSHT 2011, Për studiuesen Milena Harito
“Sa mund të lexosh dosjet e Sigurimit të Shtetit, aq mund të lexosh të vërtetën e historisë së fajdeve. Askush nuk e do këtë punë, njëra palë s’do t’a thotë, tjera palë e shfrytëzon. Njerëz që kanë punuar në fajde vazhdojnë të jenë në politikë dhe nuk u quhet krim”.
47.
GUSHT 1997. Për gazetarin Sami Neza, gazeta “RD”
“Kam munguar në mbledhejn e kryesisë dhe të këshillit kombëtar të PD se kur të ikin spiunët e huaj dhe spiunët e Sigurinmit të Shtetit, atëherë do të vij. Kam thënë mjaft qartë: Kur të ikin ferrat dhe plehrat”.
48.
GUSHT 1997, për gazetarin Jakin Marena, gazeta “Dita Informacion”
“PD do të vijë në pushtet në rast se do të ndërpresë vëllavrasjen brenda saj, do të largojë personat që janë përgjegjës për dështimin e fushatës, për impostimin e saj, për fytyrat që ishin në fushatë, dhe do të vendosë meritokracinë. Fraksionet duhet të ekzistojnë dhe të përfaqësohen në përputhje me njerëzit që i mbështesin në forumet e zgjedhura”.
49.
GUSHT 1997, për gazetaren Anila Basha, gazeta “Intervista”
“Unë edhe gjatë kohës që kam qenë kryeministër gjatë 5 vjetëve dhe tani, nuk kam bërë më tepër se 2 ditë pushime. Por ndoshta më vonë, por tani për tani, nuk mund të bëj pushim. Nuk e di në këtë moshë se ç’do të thotë pushim”.
50.
JANAR 2015, për gazetarin Roland Qafoku
“Detyra e kryeministrit ishte një punë e jashtëzakonshme, me përgjegjësi sepse përditë duhet të merrje vendime, të përmirësoje ligjet dhe të drejtoje ekzekutivin në një kohë ku për shumë çështje mund të mos ishte dakord”.

SKANIMI I 33 KRYEMINISTRAVE TË SHQIPËRISË

December 30, 2015 by dgreca

-Një libër që duhet ta ketë çdo shtëpi shqiptare-(Roland Qafoku: “Historia e 33 kryeministrave të Shqipërisë, botoi “Onufri”,Tiranë, 2015)/
*Gjatë 103 vjetëve pavarësi (1912-2015), Shqipëria kishte 33 kryeministra/
* Nga 33 kryeministra, 20 ishin të diplomuar jashtë Shqipërisë; 12 në universitetet e Perandorisë Osmane, ndërsa 8 në universitetet e Perëndimit/
* Nga 24 kryeministrat e vdekur, 10 janë vrarë në mënyra e rrethana të ndryshme, disa nuk janë sqaruar kurrë; 6 nuk kanë varre fare, ndërsa 7 kanë varret jashtë Shqipërisë/
Nga Adil FETAHU/

Cilët ishin kryeministrat shqiptarë

Në periudhën 103-vjeçare të shtetit shqiptar, shteti ka kaluar në situata, sisteme e reforma të ndryshme, shumë kohë nën okupimin e ushtrive të hueja, prandaj edhe kryeministrat kanë punuar e vepruar në kushte të ndryshme. Në këtë pak më shumë se një shekull, shtetin shqiptar e kanë udhëhequr 33 kryeministra. Të gjithë kanë qenë meshkuj. Po a ishte i lakmueshëm posti i kryeministrit? Gjithsesi po, se përndryshe askush nuk i ka detyruar ta pranojnë detyrën, por shumëkend e kanë detyruar të jep dorëheqje apo eliminuar në mënyrë tjetër. Kur arrin majën, prit rënien, thotë urtia popullore. Nga lakmia për pushtet, lëvdata, para e pasuri, shumë kryeministrave posti ua hëngri kokën. Ata kanë shkaktuar viktima, por shumë prej tyre edhe vet janë bërë viktimë.
Po, të shohim cilët ishin ata 33 kryeministra të Shqipërisë sipas radhës. I pari kryeministër shqiptar, ishte i madhi Ismail Qemali, pas tij vijnë me radhë: Esat Pashë Toptani, Turhan Pasha, Sulejman Delvina, Iljaz Vrioni, Pandeli Evangjeli, Qazim Koculi, Hasan Prishtina, Idhomen Kosturi, Xhafer Ypi, Ahmet Zogu, Shefqet Vërlaci, Theofan Noli, Mehdi Frashëri, Kostaq Kotta, Mustafë Merlika Kruja, Eqrem Libohova, Maliq Bushati, Rexhep Mitrovica, Fiqiri Dine, Ibrahim Biçaku, Enver Hoxha, Mehmet Shehu, Adil Çarçani, Fatos Nano, Ylli Bufi, Vilson Ahmeti, Aleksandër Meksi, Bashkim Fino, Pandeli Majko, Ilir Meta, Sali Berisha, dhe Edi Rama. Kur i lexova këta emra, u binda në vlerësimin e recensentit të librit, Shaban Sinani, se “po të bëhet një test jo me nxënës e studentë por me profesorët e tyre, ndoshta as një të tretën emrave të bashkëqytetarëve të vet, që kanë kryesuar qeveritë shqiptare ndër kohëra, nuk do të gjenin”. Unë them se nuk do t’i dinim të gjithë as këta të pas vitit 1991.

Ndërrime të shpeshta të kryeministrave

Në periudha të ndryshme krizash, kryeministrat dhe qeveritë binin si gjethet në vjeshtë.
Rekordin e minimumit të shërbimit në pozitën e kryeministrit e mbanë Qazim Koculi vetëm një ditë (më 6 dhjetor 1921), pastaj tij vjen Hasan Prishtina me vetëm 5 ditë (7 – 12 dhjetor 1921) dhe Idhomen Kosturi 12 ditë (12-24 dhjetor 1921). Brenda më pak se një muaj, u ndërruan tre kryeministra. Ndërkaq, rekordin e maksimumit e mbanë Mehmet Shehu me 27 vjet e 5 muaj (20 korrik 1954 – 18 dhjetor 1981), që atë post e mori nga paraardhësi i tij, Enver Hoxha i cili postin e kryeministrit e mbajti dhjetë vjet (prej 23 tetor 1994 –deri më 19 korrik 1954). Mehmet Shehu ishte i vetmi kryeministër që vdiq deri sa ishte në detyrën e kryeministrit. Iljaz Vrioni, Ahmet Zogu dhe Fatos Nano janë zgjedhur nga tri herë në potin e kryeministrit. Ma i ri me moshë që mori detyrën e kryeministrit ishte Ahmet Zogu (27 vjeç), ndërsa më i moshuari ishte Pandeli Evangjeli (76 vjeç). Tre kryeministra ishin pa diplomë universiteti: Pandeli Evangjeli, Maliq Bushati dhe Enver Hoxha. Po 14 kryeministra kishin tituj bejlerë, 2 pashallarë, 3 profesorë dhe 4 doktorë shkence. Përkah profesionet: 6 ishin ekonomistë, 5 ushtarakë, 3 administratë e diplomaci, 3 juristë, 3 inxhinierë, 2 mjekë, 2 artistë, 1 agronom, 1 kimist dhe 1 pedagog. Nga përkatësia fetare 24 ishin myslimanë, 8 ortodoks dhe vetëm 1 katolik (Edi Rama). Vetëm Noli ishte “beqar”, ndërsa 5 kryeministra kishin gratë prej shteteve të hueja.

Të mburresh apo të turpërohesh me kryeministrat shqiptarë

Është shumë relative të vlerësosh punën, përkushtimin dhe efikasitetin e punës së kryeministrave shqiptarë, në ato kushte të pamundshme, shumë kohë nën okupimin e huaj. Disa prej tyre e kanë dashur Shqipërinë dhe popullin e vet dhe janë përpjekur për t’i dhënë emër e nderim. Por është e pafalshme që shumë prej tyre të mos kenë nderim as konsideratë ndaj paraardhësve të vet.
Një Ismail Qemal bej Vlora, la karrierën e shkëlqyer, oferta për poste e lukse që i ofronte Porta e Lartë, la familjen pasurinë e tij, vetëm për ta bërë Shqipërinë e për t’i shërbyer deri në fund të jetës që i erdhi me helmim. Sulejman Delvina që pas Kongresit të Lushnjës pothuajse e rithemeloi shtetin shqiptar, po edhe Ahmet Zogu që si kryeministër, kryetar e mbret, e stabilizoi shtetin shqiptar, për të cilin Faik Konica shkruante se “ishte ekzekutivi më i shquar në botë”! Qeveria komuniste (1946) e dënoi me vdekje, në mungesë, dhe për të qenë ironia e plotë, e njëjta qeveri e dënoi me vdekje dhe ekzekutoi edhe atentatorin e Ahmet Zogut (Beqir Valterin, i cili e plagosi zogun në hyrje të Parlamentit).
Kishte edhe të atillë kryeministra që të bëjnë të turpërohesh, siç ishte Esat Pashë Toptani, i cili ndihmoi ushtrinë serbe të depërtojë në Shqipëri, që krijoi qeveri paralele, që pas vrasjes qëndroi 14 muaj në morg, sepse askush nuk shkoi për ta marrë, dhe që sot e kësaj dite ka varrin në varrezat e serbëve në Paris!
Po një Turhan Pasha me një karrierë brilante që kishte mbajtur 40 poste të larta dhe ishte shpërblyer me 23 medalje e grada të larta në Perandorinë Osmane, udhëhoqi Delegacionin e Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris (1919), por që në fund e braktisën, e lanë të sëmurë e pa bukë, dhe vdiq e u varros në Francë! Një Iljaz Vrioni, firmëtar i pavarësisë, delegat në Kongresin e Lushnjës, tri herë kryeministër i shërbeu shtetit dhe për vete mori vetëm vuajtje. Nën qeverisjen e tij, Shqipëria mbajti zgjedhjet parlamentare sipas një formule që sot duhet t’ia kemi lakmi: 500 zgjedhës e zgjedhnin një përfaqësues, dhe 24 përfaqësues zgjedhnin një deputet. Kështu u zgjodh një parlament me 95 deputetë, personalitete e emra të njohur, siç ishin në mesin e tyre edhe: Fan Noli, Kristo Dako, Kristo Floqi, Luigj Gurakuqi, Mit-hat Frashëri, Ndre Mjeda, Sejfi Vllamasi etj. Regjimi komunist ia shkatërroi edhe varrin dhe ia humbi eshtrat! Edhe në kabinetin e Hasan Prishtinës ishin Fan Noli, Luigj Gurakuqi, Kristo Dako, Hoxhë Kadria e personalitete tjera të njohura, por pushteti i Hasan Prishtinës zgjati vetëm 5 ditë. Vet kryeministri katër herë ishte i dënuar me vdekje, por u vra tradhtisht në Selanik (më 14 gusht 1933). Idhomen Kosturi që ishte vetëm 12 ditë kryeministër, pas Hasan Prishtinës, ishte një filantrop e bamirës. Ai la testament tërë pasurinë e tij për themelimin e një azili në Durrës për pleq e plaka të varfër-a. Shefqet Vërlaci ishte një kuisling tipik. Vetëm një ditë pas marrjes së detyrës së kryeministrit (nën okupimin italian), e shpalli Benito Musolinin qytetar nderi të Shqipërisë, dhe shihni se me çfarë motivacioni se: “Tue marrë parasysh se shkelqësia e tij, Bentio Musolini, Duçja i madh i fashizmit, në momentet historike për popullin shqiptar, ka tregue dashuri për Shqipninë, së cilës nuk i ka cënuar të drejtat e saj të shenjta si shtet sovran indipendent, gjana këto që populli shqiptar i ka ruejt deri më sot si thesaret e tij më të çmueshme…”! Si kryeministër kuisling, Vërlaci ka nënshkrua të gjitha aktet e luftës italo-greke të Shqipërisë, që në bazë të tyre edhe sot Greqia e mban në fuqi Ligjin e luftës me Shqipërinë!
Fan Noli, kryeministri më i arsimuar, u zgjodh me short, por nëse ishte intelektual par ekselans, poet e përkthyes i shkëlqyer, për te thuhet se si politikan ishte një dështak. Me që në zyrë i binte kornos angleze, doli fjala: “Shqipëria po digjet, kryeministri i bie fyellit”! Prej 83 vjetëve që jetoi, vetëm 5 vjet jetoi në Shqipëri, por gjithë jetën e deshi Shqipërinë aq shumë. Mbahet mend për shumë të mira që ka bërë për Shqipërinë e kulturën shqiptare, por fjalimi brilant që mbajti në Lidhjen e Kombeve (shtator 1924) la mbresa në gjithë botën. Në shenj falënderimi presidentit amerikan për përkrahjen që i dha Shqipërisë, Noli e pagëzoi qytezën e Shëngjinit me emrin Vilson. Mehdi Frashëri, doktor i shkencave politike dhe ekonomike, ishte intelektual i kalibrit të lartë, dhe kishte qenë në funksione të larta të Perandorisë, dhe kreu me sukses edhe shumë funksione në shtetin shqiptar. Kostaq Kotta vdiq në Burgun e Burrelit, të cilin e kishte ndërtuar sa ishte kryeministër. Si i burgosur kishte shkruar në muret: “Burrel, hyn e s’del”. Të burgosurit tjerë, me ironi i thoshin: “Ti Koço duhej ta kishe projektuar një burg më të mirë, tani le të vuash. – Ku ta dija unë se një ditë do vi edhe vet këtu”, u përgjigjej Kotto. Mustafa Merlika Kruja ishte një nga firmëtarët e pavarësisë, por si kryeministër në Shqipërinë e okupuar cilësohet si bashkëpunëtor i fashizmit italian, në një intervistë dhënë për “Corriere Della Sera” (1942), kishte deklaruar: “Më mirë një Shqipëri gjysmë e pavarur, por me Kosovën, se sa një Shqipëri krejt e pavarur, por pa Kosovën”. Eqrem Libohova, ishte doktor i shkencave ushtarake (nga Brukseli), kishte pasur miqësi direkte me presidentin e Turqisë, Kemal Ataturkun. Në vitin 1931 u plagos në Vjenë nga atentatori kundër Zogut. Maliq Bushati, nga familja e njohur e Bushatlinjëve, pa i bërë keq askujt, u gjykua dhe ekzekutua nga regjimi komunist, bashkë me Lef Nosin e Tonin Harapin. Rexhep Mitrovica ishte nja shtatë muaj kryeministër, kur Kosova ishte e bashkuar me Shqipërinë, nën pushtimin gjerman. Njihet si antikomunist i rreptë. Ministër i brendshëm ishte Xhafer Deva, dhe asokohe u formua SS divizioni, që ka mbetur një njollë e keqe në historinë tonë. Fiqiri Dine, një ushtarak i mirë, por një kryeministër dështak, dha dorëheqje pas dyzet ditëve, që s’mundi ta krijojë kabinetin. Ka qenë njeri besnik i Zogut. Kur e kuptoi hilen e përfaqësuesit anglez për rrëzimin e komunizmit në Shqipëri me ndihmën e ushtrisë greke, për ta pushtuar “Vorio Epirin”, Dine kishte deklarua: “Ne pranojmë që në Shqipëri komunizmi dhe Enver Hoxha të qëndrojnë 100 vjet, por kurrë nuk do të pranojmë që të rrëzohen ata me ndihmën e ushtrisë greke”. Ibrahim Biçaku, për një muaj e gjysmë posti të kryeministrit në kohë të okupimit, mbajti 17 vjet burg të komunizmit. Pas daljes nga burgu, deri në fund të jetës punoi si pastrues i nevojtoreve publike në Elbasan, me diplomë nga universiteti i Vjenës! Pas tij, postin e kryeministrit e mori dhe mbajti dhjetë vjet Enver Hoxha. Gjatë 10 vjetëve si kryeministër dhe 31 vjet kryetar shteti, vrau, burgosi e internoi afro njëqindmijë shqiptarë, ndër të cilët ishin edhe disa kryeministra paraprak, dhe për çudi, ndaj tij nuk pat asnjë tentim atentati, as me një llastiqe. Kur vdiq Stalini (1953), qeveria Hoxha shpalli 14 ditë zie kombëtare! Pas vdekjes së Hoxhës, kryeministresha britanike Margaret Theçer i kishte thënë presidentit amerikan Ronald Regan: “Ta lëmë Shqipërinë si muze, për t’i treguar botës se ku e çon komunizmi”. Pas E.Hoxhës postin e kryeministrit e merr Mehmet Shehu, i cili e mbajti më se 27 vjet, deri sa “u vetvra”. Shehu ka qenë luftëtar i Spanjës ku edhe është plagosur. Disa herë është arrestuar në kohën e okupimit italian e gjerman. Ishte komandant i Brigadës së Parë të UNÇ, qe zhvilloi disa beteja të suksesshme, por gjatë dhe pas luftës ka kryer edhe shumë krime e masakra. Adil Çarçani ishte kryeministri i fundit i regjimit komunist që po degradonte. Çarçani u paralizua, u izolua, nuk komunikonte me askend dhe as nuk merrte ushqimin, prandaj për te thonë se “vdiq me dëshirën e vet”!
Kryeministrat tjerë, që erdhën në kohën e pluralizmit, bënë e ç’bënë, mbahen mend për punë të mira a të këqija, por bile mbetën të gjallë. Fatos Nano ishte tri herë kryeministër dhe mbajti 1516 ditë burg për korrupsion, por ajo që i mbahet mend më së tepërmi dhe konsiderohet si tradhti, ishte takimi i tij në Kretë me S.Millosheviqin (1997). Sa ishte kryeministër Ylli Bufi (1991), Shqipërinë e vizitoi sekretari i shtetit amerikan James Baker. Kur Vilson Ahmeti u bë kryeministër, i ati i kishte thënë: “Ti do jesh maje mullari me bar, të tjerët do hanë barin nga poshtë, ty do të mbetet huri”. Kjo “profeci” i doli realitet, ngase për katër muaj kryeministër, me rrogë 24 dollarë në muaj, i “hëngri” një vit e katër muaj burg. Aleksandër Meksi vlerësohet si kryeministri më i përkushtuar në punë. Është shënuar se për më se 5 vjet si kryeministër, vetëm 3 herë është vonuar në punë, dhe atë me arsye. Por, kaosi i krijuar me skemat piramidale, që shkatërruan shtetin, është ana e errët e qeverisë Meksi. Për atë që ndodhi në vitin 1997, ministri i mbrojtjes, Safet Zhulali, ka thënë: “demokratët ishin përgjegjës, socialistët fajtorë”. Bashkim Fino, nga njeri i pa punë, e morën me helikopter ushtarak nga Gjirokastra dhe e vendosën kryeministër në Tiranë. Ai nuk bëri gjë, por në kohën e tij ndodhi tragjedia e Otrantit, ku u mbytën në det 87 burra, gra e fëmijë që ishin nisur për në Itali. Pandeli Majko konsiderohet si kryeministër i Kosovës, i cili në pranverën e vitit 1999 menaxhoi mirë situatën me refugjatët kosovarë, dhe pat deklaruar se “Shqipëria ka vend e mund të presë çdo refugjatë nga Kosova që është dëbuar nga ushtria serbe”. Për Majkon thuhet se ka prejardhje gjermane, nga një mjek gjerman i ikur nga Parga e Çamërisë që erdhi dhe u martua në Gjirokastër, në kohën e Ali Pashë Tepelenës. Ilir Meta cilësohet si kryeministër i dorës së fortë, i cili ia ndali Berishës turrin e protestave (2000), që diti ta luajë lojën politike me Nanon, Berishën dhe Ramën. Sali Berisha ka hyrë në historinë e Shqipërisë me disa të arritura si kryeministër i suksesshëm që përfundoi dy mandate (2005-2013), dhe që në kohën e tij u ndërtua “Rruga e Kombit” që lidhë Shqipërinë me Kosovën; Shqipëria u bë anëtare e NATO-s; BE-ja i hoqi vizat Shqipërisë; Kosova shpalli pavarësinë. Por, qeverisë Berisha i atribuohet faji për marrëveshjen me Greqinë për kufirin detar; për shpërthimin e municioneve në Gërdec (2008), ku u vranë 26 veta, dhe 4 veta që u vranë në protestat e opozitës (2011). Kryeministri i 33-të, Edi Rama, që ka zakon të vizatojë në tavolinën e punës së kryeministrit, përveç se është dymetërsh, njihet për prishjen e ndërtimeve pa leje, dhe ndëshkimin e vjedhësve të energjisë elektrike. Po Rama njihet edhe për deklarata të guximshme midis Beogradi dhe në Bruksel, për pavarësinë e Kosovës. Dhe është i pari kryeministër katolik, ndonëse rrjedh nga prindër ortodoks, gruan e ka myslimane dhe dy djem ortodoks e një katolik, që simbolizon Shqipërinë trekonfesionale.
* * *
Ishin këto vetëm disa “pikanteri e sensacione” të 33 kryeministrave të Shqipërisë në 103 vjet pavarësie. Autori i librit ka paraqitur edhe shumë të dhëna tjera interesante e herë-herë sensacionale për kryeministrat, punën dhe jetën ose vdekjen e tyre. Po ato mësoni duke lexuar vetë librin. Unë, me këto që i zgjodha këtu, vetëm desha t’ua shtoj kërshërinë për ta lexuar librin, prej të cilit do mësoni edhe shumë e shumë gjëra tjera, të cilat nuk i keni ditur. Burimet e shumta arkivore, foto-portretet e të gjithë kryeministrave, bibliografia nga enciklopedi (8), libra (129), gazeta e revista të vendit e të hueja (36), intervista (62) e websajte,- ia shtojnë seriozitetin dhe besueshmërinë e asaj që përmban libri, dhe janë prova të një pune serioze 11-vjeçare të autorit në përgatitjen e këtij libri, të cilin ia vlenë ta ketë çdo shtëpi shqiptare. Në margjinat e tekstit themelor, ka shifra, fakte e citime për ngjarjet interesante dhe personalitetet. Përgatitja e librit është në një teknikë luksoze, me stemën e Kryeministrisë së Shqipërisë në ballinë e kopërtinës së parë. Lexonie dhe binduni vetë se ia vlenë çmimin që ka. Fundja, nëse një lbër ia vlen të lexohet, ia vlen edhe të blihet.

ERMONELA JAHO:”GURI I RENDE NE VEND TE VET”

February 10, 2015 by dgreca

Sopranoja Ermonela Jaho: Nuk është e kotë shprehja “guri i rëndë, në vend të vet”/
-Nuk mund ta kuptoni kur merr një vlerësim në gjuhën tënde, nga vendi yt/
– Një artist që nuk ka provuar vuajtjen, nuk mund të jetë kurrë artist/
– Ernest Hemingueji, shkruan se për të qenë shkrimar duhet të kesh një fëmijëri të vuajtur/
– E ndiej veten më mirë,si Odisea, nëpërmjet artit zbuloj veten time
– Artistët janë një racë e veçantë, edhe aty ku nuk ka probleme, ne i krijojmë/
– Janë hapur dyert e TKOB, taman si krahët e një nëne që pret bijtë e saj/
– Sot duhet të jesh edhe aktor, sepse duhet të japësh emocionin përmes këngës/
– TKOB ka nxjerrë shumë artistë që performojnë në botë tani
– Jashtë skenës, përpiqem të jetoj sa më thjeshtë, të marr eksperincë humane/
(ERMONELA JAHO, PËRBALLË GAZETARIT ROLAND QAFOKU NË EMISIONIN “DEBATI NË CHANNEL ONE” )
Nga Roland Qafoku/
Mund të them se si të gjithë njerëzit, ne jemi çdo ditë ndryshe. Si të gjithë, ndryshojmë. Nga ana fiziologjike ndryshojmë, sepse siç kemi qenë mbrëmë, nuk jemi sot. Është një ditë e re edhe në përkushtimin dhe përballimin me jetën e përditshme. Në rastin konkret, ndryshimi që ka qënë me Ermonelën, nga 2007-ta e deri më tani. Mund t’ju them, se ka qenë një rrugë e gjatë, është një kërkim i vazhdueshëm për të përmirësuar veten. Si çdo majë, megjithëse nuk dua të them se jam në majë, sepse po të kap majën, duhet të them se ku të shkoj më.Kam gjëra për të dhënë, akoma. Ndryshon nga ana shpirtërore, psikologjike, sepse jeta të jep një lloj eksperience që të shenjojë. Kjo ka bërë që Ermonela të ndryshojë, t’i shohë gjërat me një sy tjetër edhe përballimin me karrierën. Mund të marr një shembull më konkret: Po të marrim operën “La Traviata”, është opera që nisën ëndrrat e mia për t’u bërë këngëtare dhe e kam kënduar mbi 200 herë, deri më sot. Nga viti 2007 deri në 2015, është kënduar shumë, shumë herë.Dhe shoh qëështë e njëjta muzikë, i njëjti person që e këndon, por emocioni është ndryshe.Është një Ermonelëme një eksperiencë tjetër dhe këtë ndryshim te vetja, e shoh në rezultatin që kam në skenë dhe mënyra sesi më pret spektatori. Është një rrugë e gjatë, qëështë bërë dhe vazhdon të bëhet. Kam dëshirë tëjap akoma, gjëra të reja. Ështëky ndryshim, kjo punë e palodhshme, e vështirë. Sepse një rezultat optimal, tëshijon më shumë nëpërmjet mësimit të jetës dhe rrugës së mundimshme.Vetëm kështu e shijon më tepër edhe suksesin.-thekson në hyrjen e bisedës Ermonela Jaho
Ju jeni një model për ne shqiptarët që kemi zgjedhur që punën tonë ta bëjmë në Shqipëri. Ndryshe nga ju, që punën tuaj e bëni jashtë.
Jam e emocionuar, për dy arsye. Fillimisht, nuk mund ta kuptoni kur merr një vlerësim në gjuhën tënde, nga vendi yt. Nuk është e kotë shprehja “guri i rëndë, në vend të vet”. Nuk ëshë prezantim vetëm për Ermonelën, por edhe për të gjithë artistët e tjerë, që kanë dalë nga Shqipëria.Është një dritë shprese për brezat e rinj. Nuk ka vend pa vështirësi. Unë jetoj në largësi, por zemrën e kam këtu.I imagjinoj vështirësitë që kanë të rinjtë. Por, nuk ka asgjë në botë që nuk mund ta arrish, kur e do me shpirt. Në rastin tim, ka qenë e vështirë. Ermonela nuk ka lindur artiste e madhe, nuk ka lindur këngëtare, nuk ka lindur me të gjitha oportunitetet.Më duket sikur kam jetuar dy-tre jetë, në çdo hap që kam arritur.Vështirësitë kanë qenë të jashtëzakonshme. Por edhe nga ky vend ku kishte vështirësi që ti të merrje edhe një vizë që të konkurroje në një konkurs, apo një biletë avioni. Gjë që tani nuk është.Shqipëria tashmë nuk i ka këto probleme. Por perla më e çmuar, del nga fundi i detit. Ylli del në ato vende ku ka vështirësi, aty ku ka probleme. Një artist që nuk ka provuar vuajtjen, nuk mund të jetë kurrë artist.Mund të jetë, thjesht një fotografi e bukur, por kurrë artist.Muzika është gjuha e shpirtit, gjuha e zemrës.Edhe kur u krijua teatri, në kohën e lashtë, ishte si një lloj katarsisi.Të shkarkohesh nga ana shpirtërore.Është një dashuri midis artistit, atij që ta jep këtë emocion dhe publikut. Unë kam pasur dy prindër të jashtëzakonshëm, që kanë besuar shumë tek unë dhe kanë qenë dy ingridientët më perfektë. Një baba idealist, në një moment kur çdo gjë ishte e fshehtë. Ishte rrezja e diellit në fund të tunelit. Dhe xheneroziteti i madh i nënës sime, i nënave shqiptare. Prandaj edhe kur erdha herën e kaluar dhe këndova “Butterfly”,ia dedikova atë titull, grave shqiptare sepse kanë bërë sakrifica të jashtëzakonshme. Madhështia shpirtërore e të qenit prindna kanë dhënë diçka të veçantë, sepse unë mendoj se nga ky vend kanë për të dalë gjithmonë artistë.
E sigurt?
Pa dyshim, vetëm se duhet të kenë një besim të jashtëzakonshëm edhe t’i dedikohen.Është toka, që i prodhon.Janë vështirësitë. Ernest Hemingueji, shkruan se për të qenë shkrimar duhet të kesh një fëmijëri të vuajtur. Këtë ua drejtoj brezave të rinj.Nuk ka formulë. Po nëse do të realizosh diçka përmes artit, me punë dhe përkushtim arrihet.
Ju flisni me shumë dashuri për vendin tuaj edhe pse në skenat e botës ju shkëlqeni.Ju u bëtë e famshme në Shqipëri, pasi u bëtë e famshme në botë.
Të gjithë e kemi ndjekur filmin “Odisea” të Omerit, ku thoshte se rruga për në shtëpinë tënde, vjen përmes botës.Ndoshta, asnjë nuk është profet në vendin e tij. Mbaj mend në kohën time, mënyrën sesi trajtoheshin talentet. Talente në kohë time, ishte ai qëe kapte mësimin shpejt.Ai ishte gjeni. Ti, që kishe nevojë për më shumë kohë, nuk do të bëheshe gjë. Në rastin tim, kjo nuk ka funksionuar. Të gjithë kemi lindur me diçka, të gjithë e kemi brenda vetes. Por, mendoj që 10% është dedikim. Ndoshta nuk kam qenë e talentuar sa duhet, që të dilja në fillim nga Shqipëria, të bëja rrugën e kundërt. Tani, të gjithë mund të thonë se “Ermonela do të bëhej e madhe”, se “Ermonela ka qenë talent që atëherë”…Nuk është e vërtetë.
E ke dëgjuar këtë?
Po.Unë studioja. Asnjë nuk lind i madh. Ti bëhesh në momentin që i vë detyrë vetes.Kam mësuar sesa më shumë të punoj, aq më shumë fat kam.
Sa orë punoni në ditë?
Mund të them, se jeta ime i është e dedikuar punës, sepse këndoj nga një vend i botës në tjetër, nga një repertor në tjetrin. Flasim për opera, për role protagonisti dy – tri orëshe. Je një gladiator i skenës.Jo vetëm hap gojën dhe këndo.Është një punë kolosale edhe nga ana teknike dhe psikologjike. Për mua është e rëndësishme emocioni që jap te publiku. Puna është e përditshme dhe nuk mund të bësh dot pazar me talentin, me përkushtimin, personalisht si artist. Të gjithë jemi unikë dhe kemi një energji të jashtëzakonshme për të nxjerrë gjëra të jashtëzakonshme.
Më kujtohej një frazë e juaj, në intervistën që ju kam marrë në vitin 2007, se më ofronin një copë akull.
Që të çosh gjithë botën të shohë atë ndjenjën tënde, me sytë e Ermonelës, kërkon një punë shumë të madhe. Çdokush që kishte dëgjuar për Shqipërinë kishte dëgjuar gjëra negative, por megjithatë ishim nga ato vende që nuk kishim shumë të njohur për çdo gjë. Kjo ka qenë ajo thyerja e akullit.
A veçoni dikë që ishte i pari, që u afroi ju pas suksesit që morët në skenat botërore?
Ata që më ka mbështetur më shumë, kanë qenë prindërit e mi. Ata mëkanë shtyrë që unë të njihesha në Shqipëri. Ndoshta ka qenë mentaliteti i vendit të vogël. Por, konkurrenca në vendin tonë s’e kuptoi. Ai që ka kaluar me ty një lloj eksperience shkolle, nuk e pranonte dot.
Pse?
Nuk e di.Disa gjëra, i kam akoma sot e kësaj dite. Ndoshta, nga mentaliteti.
Ju e vuani këtë?
Më përpara, po. Për shkak të tim ati, sepse thoshte: “Ti ke bërë këtë, ke bërë atë… përse të mos i tregojmë?”. I thashë se nuk do të tregojmë asgjë. Do të vijë momenti, që jehona nga jashtë do të vijë në Shqipëri. Dhe kisha të drejtë! Pritshmëria ishte shumë e madhe për të kënduar dhe zhgënjimi po ashtu. Në kohët e fundit, kemi filluar njëlloj bashkëpunimi, që t’ëjap më tepër eksperiencën time, se çfarë ka arritur Ermonela. Vendi është i hapur ndaj cdo informacioni.
Si ia del Ermonela? Në komunikimet tona, më thoje: “Jam në Londër, jam në Milano, jam në Vienë”..?
Është pasioni. Për mua, të kënduarit është ideal.Është katarsis.
Odisea apo Magelani?
E ndiej veten më mirë,si Odisea. Nëpërmjet artit zbuloj veten time.Në muzikë, arti është një ekspresion i ndenjave të realizuara.Zbuloj dhe veten time, me kalimin e kohës. Do një regjim të jashtëzakonshëm. Nga ana fizike, duhet të kesh kujdes. Me kalimin e kohës dhe më shumë kalon mosha, edhe kjo energji që ti ke pasur kur ke qenë 20 vjeç edhe pasioni, është po ai .Që të mbash edhe nga ana fizike një energji të tillë, të duhet një përgatitje e jashtëzakonshme fizike Zakonisht thuhej për këngëtaret se duhet të flenë shumë, t’i marrin gjërat me qetësi.Por, kam zbuluar të kundërtën. Çdo ditë, bëj ushtrime për zërin edhe për trupin.Ka ndryshuar edhe imazhi i këngëtarit në botë, që duhej të jesh shumë i shëndoshë.Edhe lëvizjet skenike, në të kaluarën ishin të ngrije dorën edhe aktro. Sot duhet të jesh edhe aktor.Sepse duhet të japësh emocionin përmes këngës. Në rolin dramatik, personazhi kryesor vdes.Je më vulnerabël kur një person të sheh që vuan vërtet. Ajo gjë, kërkohet tani në skenë.Duhet të këndosh në pozicione të jashtëzakonshme, që nuk janë komode në skenë. Por elasticiteti që bën me ushtrime fizike, të bën që të këndosh në çdo lloj pozicioni, pa dëmtuar edhe tingullin qëdel.
Sa do të zgjasë ky pasion?
Pasioni, nëse është i vërtetë zgjat gjithë jetën. Po të flasim nëse do të zgjasë gjithmonë në këto nivele, në këto role të vështira është të gënjej veten. Asgjë nuk zgjat përgjithmonë.
A e keni arritur majën, apo synoni gjëra të reja?
Synoj akoma. Nëse do të kisha arritur majën, tashmë duhet të isha duke rënë. Kam frikë të them se kam arritur në majë.Kam akoma gjëra për të dhënë.
A mund të na thoni diçka më shumë për koncertin që do të keni në ditët në vijim?
Unë jam kthyer për të kënduar “Suor Angelicën”. Është një opera që e kam shumë përzemër. E kam kënduar edhe në Lodnër. Ka pasur një sukses të veçantë. Për mua, nuk ka rëndësi ku je. Në Metropolitan, në Lascala, skena është magjike. Unë transformohem kur jam në skenë.
Si të duket ajo skenë e Teatrit të Operas dhe Baletit? Ne kur shkojmë atje, kemi ftohtë, salla e vjetër?..
Artin, njeriu duhet ta bëjë në çdo vend. E kuptoj që kushtet janë të vështira. Por ai teatër, ka nxjerrë shumë artistë që performojnë në botë tani.Ju thashë edhe më lart, ku është vështirësia më e madhe ka edhe artistë.Por në momentin kur të gjithë ne bashkohemi dhe themi këto janë kushtet, të përpiqemi ta përmirësojmë këtë teatër.Më besoni, niveli ka për t’u ngritur.Dikush duhet ta bëjë. Por, nëse themi nuk shkohet në atë teatër se është ftohtë, nuk këndohet atje sepse është ftohtë, kush do ta bëjë?
Ka nga ata që bëjnë naze?
Artistët janë një racë e veçantë.Edhe aty ku nuk ka probleme, ne i krijojmë.Ka dhe nga ata që bëjnë naze me të drejtë.Unë erdha nga Italia edhe ishte i njëjti problem.Dhe këngëtarët ankohehsin se nuk këndohet sepse është ftohtë. Më shkoi mendjate kolegët e mi në Shqipëri. Dhe ata po prisnin që Ermonela është diva dhe nuk thotë asgjë.U thashë se ka edhe më keq. Të gjithë bashkë do ta ngrohim njëri-tjetrin me atë dashuri të madhe dhe me atë frymëzim, qëështë arti.
A mjafton që ta ngrohim teatrin e Operas dhe Baletit me frymën e divës Ermonela Jaho, apo edhe shumë të tjerëve?
Momentin që të gjithë do tëbashkëpunojmë, do të vlerësojmë njëri-tjetrin dhe ta bëjmë për të mirën e këtij teatrit, nuk do të kemi probleme të tilla.
Çfarë ndryshimi kaTeatrin e Operas dhe Baletit, në vitet e fundit, edhe me ardhjen e drejtorit Ilir Kerni?
Ndryshimi më i madh që është bërëështë se janë hapur dyert e teatrit, taman si krahët e një nëne që pret bijtë e saj. Kanë ardhur shumë këngëtarëdhe shumëartistë, që deri dje e kishin ëndërr.Jo se nuk kanë performuar në skenat e botës.
Po kush i mbante krahët mbyllur?
Po nuk e di tani…Ndoshta, një lloj xhelozie.
E kishin drejtuesit?
Po, ndoshta edhe drejtuesit.
Mua më shkon mendja te Zhani Ciko?
Nuk dua të përmend emra sepse nuk i kemi njerëzit prezentë. Por, njeriu nuk duhet të mbajë mend gjëra negative. Ai teatër ka një aktivitet të jashtëzakonshëm, ku janë rritur performancat. Janë bërë 4 -5 herë më shumë dhe shikohet një interes i publikut. Publiku shqiptar po shkon drejt teatrit.
Cili është mendimi juaj për Ilir Kernin, në aspektin organizativ, sepse ju thatë seju nuk ka ftuar vetëm, ju por edhe artistë të tjerë?
Ilir Kerni është një artist në radhë të parë dhe ka bërë jetesën jashtë vendit të tij. Është një ndër personazhet që kupton shumë mirë problemet e një artisti, nevojat e tij. Mendoj që Ilir Kerni ka bërë një punë të madhe… Vetëm hapja e dyerve të këtij teatri!
Ju paguan shteti?
Jo. Është diçka që e bëj personalisht. Në momentin që do të bësh diçka për vendin tënd, nuk mund ta bësh duke kërkuar faturën kashen tënde. Në mund të kërkoj kashen atë që marr jashtë shtetit, në vendin tim. Çfarë po ijap vendit tim? Vendi im është në vështirësi. Unë dua tëjap eksperiencën time. Kjo ështëhera e dytë që kam ardhur edhe e bëj për vendin tim. Nuk do të bëhem e pasur në vendin tim. Jam dakord që artisti duhet të paguhet. Në një vend si ky i yni, në një teatër që po rilind, duhet të nisë nga diçka. Nuk mund të marrim një standard si ai i Metropolitantit apo i Parisit.
Dhe aq të varfër nuk jemi ne. Por të marrësh artistët që shkëlqejnë në skenat e botës e t’i sjellësh në teatrin e Operas dhe Baletit e të mos u japësh as para, unë nuk e kuptoj. Sa do të vazhdojë kjo?
Kjo vlen për artistët që kanë bërë një karrierë jashtë dhe duan të ndihmojnë vendin e vet. Në qoftë se them që dua të bëj diçka për vednin tim, nuk mund të kërkoj pagesën që ma jep “La Scala” këtu, sepse nuk mundesh. Nuk i kanë ato mundësi. Në momentin që ne punojmë së bashku me kolegët tanë të Operas dhe Baletit dhe ia dimë vlerat njëri-tjetrit, askush nuk duhet të ndihet inferior. Ne jemi artistë, kemi zgjedhur dy rrugë të ndryshme për të kontribuar. Nuk mund të jemi të frustruar,kush rri e kush jo. Por, nëse flasim me idealizëm, që ta bëjmë këtë teatër të përmasave evropiane, japim eksperiencën.Një artist si unë, që ka punuar në të gjithë botën, me një lloj dispiline.Në momentin që ti këtë disiplinë e sjell këtu dhe shikon njerëz që vijnë me vonesë, apo pinë cigare përpara teje.
Kjo nuk ndodh më?
Jo, mesa kam parë deri më tani, nuk ka ndodhur.
Çfarë ka ndodhur që janë disiplinuar?
Diçka duhet të ketë ndodhur, patjetër.Unë nuk jetoj këtu, por shoh ndryshimin. Ose mbaj mend vite më parë, që kishte probleme me kostumet, vonesa. Mendoj ky lloj bashkëpunimi dhe vlerësimi sepse ne shqiptarët e kemi shumë të vështirë të themi fjalën e mirë. Fillimisht themi fjalën e keqe, që të zhyt në negativitet… Pikërisht neve, që po bëjmë diçka të mirë jashtë.Flasim të njëjtën gjuhë. Të gjithë kemi ardhur nga kyvend. Vetëm ai bashkëpunim dhe ideali, do të bëjë që teatri të jetë një nivel shumë më i lartë.
Po për debatin e “gropës së orkestrsës”?
Po në të gjtihë botën, këngëtaret dhe regjia është sipër dhe orkestra poshtë, që e shoqëron. Por nëse flasim për kushtet e orkestrës, atëherë është tjetër gjë.
Ku jeni ndier më mirë jashtë sallave, kur është përmendur emri juaj?
Është eksperiencë jashtëzakonisht e fortë dhe të jep edhe ty si artiste, njëlloj konfirmimi jashtë skenës, kur shikon publikun qëështë zhytur në një jetë të dytë.Mëka qëlluar të këndoj dy- tri hetë në opera me fëmijët.Pas një jave që ka mbaruar shfaqja, në postë me vjen një dedikim nga të gjithë ata fëmijë.Përlotem gjithmonë, sepse artisti duhet të lërë diçka prapa, një lloj trashëgimie.Mund të veçoj kur kam kënduar në teatrin e Operas në Detroit, isha zhytur aq shumë në rol dhe në fund, personazhi kryesor vdes. Dhe këto ishin fëmijë të vegjël 5 ose 6 vjeçarë. Madje edhe dedikimet ia kishin shkruar prindërit: “Mimi, ti je një yll që ndriçon”, “Mimi, do të doja që kur të rritem, të bëhem këngëtar”, “Mimi, shpresoj të jetosh më shumë sesa në opera, sepse më bëre për të qarë”. Kur flet me gjuhën e zemrës, edhe fëmija të kupton.Ose njëherëtjetër, kur kam kënduar “Butterfly”, i njëjti vizatim nga fëmijët e vegjël.Janë kujtimet më të bukura. Jashtë skenës, përpiqem të jetoj sa më thjeshtë. Të marr atë eksperincë humane, pa shkuar shumë në shoping. Shkoj në vendet ku sheh lagje të degraduara, ku sheh njerëz që nuk kanë të hanë “një çapë bukë”. Sheh një tëri në depresion. Sepse dua të prekem. Jeta është bërë kaq materiale, kaq sipërfaqësore nga problemet e përditshme. Ky është frymëzimi që marr.
Nga 1990-ta dhe deri më sot, numërohen deri në 2 milionë shqiptarë, që kanë ikur nga Shqipëria. Si është një shqiptar jashtë Shqipërie?
Është një shembull i jashtëzakonshëm. Sepse nëçdo lloj kontakti ku është folur për shqiptarët, më ka rënë në sy shqiptarët e parë në atë sakrificë që kanë bërë për të mbijetuar e kanë kthyer nëkulturë të jashtëzkonshme për fëmijët. Prezantimi i një shqiptari jashtë vendit, ka për të qenë siç kanë bërë hebrenjtë. Në çdo lloj vendi që kam qenë, investimi që kanë bërë shqiptarët për fëmijët është kolosal.
Por, ku do të dalë?
Në një dhjetëvjeçar, në të gjitha fushat. Por, ne nuk i njohim.
Për mua, ju jeni shqiptarja më e famshme, pas Ismail Kadaresë. A ka pasur ndonjëherë fatin që të takohesh me të?
Po, me të madhin Ismail Kadare, jam takuar disa herë.Sa herë shkoj në Paris, në ftesat familjare apo në koncert. Unë këndoja në Bilbao operën “La Traviata” , ku Ismail Kadare erdhi për të marë një çmim, edhe ishin fotografi gjithandej. Në një anë, media po bënte reportazh për operën, në anën tjetër ndaheshin çmime, ku edhe Ismail Kadare mori njëçmim.E kam pasur edhe të ftuar në Bilbau, si pjesëtarët e familjes sime. Për çdo shqiptar që kam në teatërjam shumë krenare, më duket si një Shqipëri e vogël, qëështë aty. Në atë rast kisha Ismail dhe Elena Kadarenë. U ndjeva me krahë, sikur më kishin ardhur dy prindër nga Shqipëria.
Do të doja një koment tuajin, për sulmet në adresë të shkrimtarit të madh Ismail Kadare, një javë para ndarjes së çmimeve “Nobel”?
Pemës me kokrra i gjuhet gjithmonë. Është natyra njerëzore.
Cili është mendimi juaj, për Nënë Terezën?
Për mua, Nënë Tereza, është e vetmja humanitare e njohur në të gjithë botën për humanitetin e saj. Për ironinë e fatit, pikërisht pak humanitet kërkonte Nënë Tereza, që të vinte në vendin e saj e të takonte nënën dhe motrën.Iu mohua. A e meritojmë ne një figurë humanitare të madhe, si Nënë Tereza?
Çfarë ju bën më shumë përshtypje, kur vini në Shqipëri?
Shoh gjithmonë e më shumë përmirësime. Kjo studio televizive më pëlqen shumë. Kur je person publik dhe je ftuar në të gjtiha studiot nëpër botë dhe dalloj që është bërë një punë e jashtëzakonshme. Nuk mund të them ku jam.E kuptoj që flas shqip, por më duket vetja si në Paris, Londër. Janë bërë gjëra shumë të bukura. Kemi arritur këto, por duhet të mësojmë edhe nga gabimet.
Çfarë ka ndryshuar në Tiranë, kur vini ?
Vij dhe rri aq pak…Kam aq shumë mall, saqë edhe balta më shijon.Shoh që nuk ka shumë dallim. Shumë gjëra i shoh sikur jam edhe në vende të tjera të Evropës. Duhet menduar me pozitivitet. Unë nuk fle gjumë pa parë një emision, kam parë edhe emisionin tuaj, edhe lajmet në shqip.
Ju e kujtoni gjuhën përmes lajmeve?I lexoni gazetat?
Pothuajse përditë. Nuk fle pa i lexuar. Një copë e zemrës sime është këtu dhe jam shumë e ndjeshme për çdo gjë që ndodh këtu. Edhe ndaj përmbytjeve.Unë kam ikur, por Shqipëria nuk ka ikur kurrë nga zemra e Ermonelës.
Rrezikon që të ikë?
Deri tani,jo. Shtohet gjithnjë e më shumë.
Çfarë është një gjë e keqe, që duhet të ndryshohet menjëhërë?
Shqipëria po ndryshon ngadalë, por po ndryshon. Por njerëzit janë xhelozë. Nuk e thonë fjalën e mirë.Këtu kemi akoma punë për të bërë.

Ju e përmendët më lart që nuk shërben vetëm zëri, por si aktroni?
Sepse besoj në atë që bëj. Kur jam në skenë jam vetvetja. Aktori më I mirë është ai që të prek.
Si është jeta juaj në Neë York?
Unë shpenzoj shumë pak në shtëpi. Mund të them se duke mbledhur ditët, 2 muaj në vit I kaloj në shtëpi. Është shumë e vështirë, do doja që ët shpenzoja pak kohë më shumë me shokun tim të jetës, me ët cilin kam studiur.
Mund të na thuash diçka më shumë për të?
Quhet Ervin Stafa. Kemi studjuar bashkë muzik, kemi qënë në pallatin e pionervenë Tiranë. Jeta na ndau. Unë vajta në Itali, ai shkoi në Neë York. Jeta na bashkoi përsëri. Mendoj që po nuk pate një mbështetje, një dashuri nga personi që ken ë krah do të ishte edhe për mua e vështirë, të bëja këtë profesion. Ai ka mbaruar për muzikologji dhe e kam kritikun më të ashpër. Bëjmë edhe një shkëmbim idesh të dy shokëve që kanë studiuar muzikë. Do doja të kaloja më shumë kohë me të në Neë York.
A ka ndonjë të vecantë në intervistat që të ka bërë një gazetar I huaj me të një gazetari shqiptar?
Ka më shumë emocion kur e jep në shqip. Ata janë ëm të stakuar. Të pyesin ndryshe për jetën e artistit. Janë më të detajuar në operan që po vihet në skenë.
Në një intervistë për BBC, për kanë mirëpritur me një këngë shqiptare arbëreshe. Aq e bukur! Dhe më thanë që a e njihni këtë pjesë? I thash që jo.
Si ka mundësi që perlat e kryeveprës klasike janë shkruar 200 vjet më parë?
Kjo nuk është e vërtetë. Është vëmëndja e spektatorit edhe në zhanerat e tjera. Por për mua, muzika klasike dhe opera mbetet dicka shumë e thellë. Një javë më parë këndova “Dialogun e Karmelitave”, e shkruuajtur nnë 1956. Kryevepër!
Kjo ëhstë edhe dicka që do të bëjmë me teatrin e Operas dhe Baletit. Do të vendosim njëlloj repertori.
Unë u kënaqa kur ju dhanë një vlerësim nag kryeministri. Por a ke frikë që kur merr famë shqiptari, të gjithë vijnë aty?
Unë jam artiste dhe flas me gjuhën e zemrën e artistes. Për mua është një ndjenjë e madhe kur ndjehesh e vlerësuar nga kryeministri. U respektova si artiste. Unë do të jap kontributin tim gjithmonë, pavarësisht se cfarë partie është në pushtet.
Nuk e prisja cmimin që më dhanë. Një moment shumë e bukur.
E lidhni faktin që kryeministri është artist, I dyti kryeministër në Shqipëri, pas Fan Nolit?
Dhe ajo ndikon. Artisti me artistin kupton detajet, menyrën e të shprehurit.
Jeni e madhe sepse jeni modeste.
Të gjithë ne kemi pasur vështirësi në jetë. E dimë shumë mirë që nuk do të na duan të gjithë, kur jemi në karrierë publike. Ma ka thënë që e ke difekt që je modeste. Por nuk do të isha unë nese do ta bëja. Nuk ka gjë më të bukur ti urosh më të mirën.
Ju nuk do ndyshoni?
Nuk do të jem unë ndryshe.