Shkruan: Sami Mulaj

Në mes të alpeve, zemra e Dardanisë së djeshme, Tropoja e sotme a Malësia e Gjakovës, siç edhe e kanë quajtur në mot, e të shumtë janë ata që e thërrasin edhe sot, është e “ dënuara “ e përhershme e gjeografisë së saj. Edhe pse Bukuria e Zotit, Tropoja me pozitën e saj gjeografike, është e përkëdhelur si rrallë kush tjetër, me Bjeshkë përrallore plot freski e gjelbërim, me pasuri të pamatshme bimore, drunore, ujore e nëntokësore dhe me një luginë pjellore të begatë ( ku Robin Hud i vërtetë mund të gjejë bukën në Lis), gjeografia e saj politike ka më se një shekull që e torturon. Edhe pse Tropoja, a Malësia e Gjakovës, në mbijetesën e Kombit tonë, si djep qëndrese me prijësa madhorë kombëtarë që nga Binak Alia, Mic Sokoli, Haxhi Zeka, Bajram Curri, Hasan Prishtina, Azem Hajdari e deri tek Tahir Sinani, i dha shumë Shqipërisë edhe Kosovës, ajo me gjeografinë e saj mbeti dhe është jetime. Skaji         Verilindor u emërtua nga gjuha e ditës në Shqipëri për rreth 100 vjet?! E skajshëm i erdhën të gjitha “shpërblimet” nga shtet pushteti shqiptar. Vetëm mos zhvillimi e varfëria nuk i mungoi kurrë. Krahasimet e turpshme në Republikën e Shqipërisë nisnin me Tropojën, si me nivelin Zero të detit, për gjithçka. Në pasqyra e grafikëe, gjithnjë Tropoja e fundit. Sa e vlerësuar ishte Tropoja e tregojnë me pak fjalë edhe këta shembuj që nuk shlyhen kurrë nga kujtesa: A mos je nga Tropoja, pyeteshin verioret kryeneç. Dil ti Tropoja në dërrasën e zezë, pyeteshin nxënësit e studentët tropojan në shkolla. Aspak interes nga mësuesit a pedagogët t’ju mësonin emrin?! Shumë ju shqiptonin emrat në mënyrë të përçudnuar, e jo vetëm në shkolla por kudo. Puno mirë, ose sillu mirë se do të çojme në Tropojë, ishte refreni i ditës i pushtetit monist kundër punonjësve e kuadrove, kudo në Shqipëri. Janë këta shembuj të tmerrshëm për të pohuar se pushtet shteti shqiptar e ka pranuar Tropojën si mish të huaj. E në anën tjetër të Kufirit?! Kosova, edhe ajo e leshoi krejtë lehtë atë cop truall të artë të saj. Edhe atje, ftohje e harresë gati shekullore për Malesinë e Gjakovës. Në Shqipëri i ndryshojnë emrin, heshtje në Kosovë( nuk ka lënë Jugosllavia?!) Është justifikim qesharak! Edhe atje në Kosovë, me gisht tregues prej Tropoje, pa ju përmend emrin: -të ardhurve nga Tropoja ju thërrisnin ose malësorë ose emigrantë ose ata prej Shqipërie a ata përtej kufirit. E pas rënies  së diktaturës është e pa imagjinueshme trajtimi i Tropojës nga dy shtet pushtetet shqiptare. Në asnjë vend të botës, po e përsëris, se në asnjë vend të Globit nuk mund të ketë një rast që qytetarët e një shteti për të shkuar në shtetin e vet a kryeqendrën e shtetit të vet, të kalojnë katër herë ( vajtje- ardhje) në dy pika kufitare dhe në të shumten e rasteve të kontrollohen tetë herë nga doganjerët! Kjo ju ndodh vetëm tropojasve çdo ditë e çdo natë, në doganën e Morinës të Punashecit për të hyrë në Kosovë dhe në doganën e Morinës të Kukësit për të dalë nga Kosova e për të hyrë në Shqipëri. E Tirana zyrtare e vlerëson luks e turizëm kulturor udhëtimin e tropojasve nëpër Kosovë për të parë Gjakovën e Prizrenin ( tropojasit e kanë detyrim jetësor të përditshëm të shkojnë në shtetin e vet, për spitale, shkolla e për punë ). Për tropojasit qënka luks një udhëtim i tmerrshëm për të shkuar në shtetin e vet, ( nëpër dy dogana e 8 kontrolle ) dhe është luks për të mbajtur pasaportën si hajmali në gji për më shumë se 100 vjet. E tropojasit mburren me Shqiptarinë, janë edhe kosovarë, janë edhe shqiptarë. Në vend që Tropoja të trajtohej mirë nga dy shtetet shqiptare, si një qingj me dy nana, ajo ka mbetur jetime, si midis dy njerkave. Pa Tropojën e tropojasit do të kishte shumë më pak Kosovë, në atë regjimin e djeshëm sllavo komunist, ku Kosovës i lihej 30 minuta kohë në javë në televizionin shtetëror shqiptar ( vetëm muzikë nga grupe amatore gati të panjohura në Kosovë). Dhe pa Tropojën, muzen e saj, pa këngën, vallen e rapsodinë dardane të tropojasve e zemrën e zhuritur të saj, për Kosovën do të kishte më pak Shqipëri në Kosovë. Është kjo lidhje zemre e Tropojës me Shqipërinë e Kosovën që kudo ku flitet e jetohet shqip Tropoja është e pranishme, frymon e ritmon Tropojë kudo në gëzimet familjare e deri në çdo organizim komuniteti në Jug e Veri, Kosovë, Shqipëri a Diasporë. Porse gjeografia e saj politike mbetet plagë shekullore. Tropoja rënkon e thërret për çdo ditë. Ajo fton dy shtetet shqiptare për të bërë MiniShengenin shqiptar e ti lënë qytetarët e saj të lëvizin lirshëm si gjithë bota. Pa pretenduar se njoh magjinë e zgjidhjes, realisht pranoj vështirësitë. Janë politike, ekonomike e juridike porse me një angazhim të madh intelektual, e dashamirësi kombëtare edhe kjo plagë shqiptare shërohet. Tropojasit si kosovarë të Shqipërisë a si shqiptarë të Kosovës, e meritojnë, pse jo edhe  një rrugë ose hekurudhë anës  Drinit që të lidhet me Shkodrën. Kjo i bën mirë edhe Kosovës, krejt rrafshit të Dukagjinit. Tropojasit e meritojnë një treg të lirë e të lehtë me Kosovën. Tropojasit e meritojnë statusin e dy shtetësisë, pra edhe të Kosovës e të njihen si dhe të nxirren në Kosovë dokumentet personale, diplomat, lejet e profesioneve e patentat e ndryshme. Tropojasit e meritojnë shërbimin spitalor e shkollimin e fëmijëve edhe në Kosovë. Ata si qytetarë të lirë e meritojnë një jetë si të gjithë qytetarët e tjerë si në Shqipëri dhe Kosovë.