Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Fajin e kishte Berisha, fajin e ka Rama

by

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/

Skënder Buçpapaj/

Njëri dhe përkrahësit e tij thonë “fajin e ka Edi” tjetri dhe përkrahësit e tij vazhdojnë të thonë “fajin e ka Sala”. Deri para dy vitesh, është e vërtetë, fajin e kishte Berisha. Prej dy vitesh, është po aq e vërtetë, fajin e ka Rama.

Shteti, në zanafillë, është ndërtuar mbi logjikën e familjes. Edhe dorëzimi i protofolit nga duart e një pale në duart e një tjetre është një ritual i lashtë i njerëzimit. I zoti i shtëpisë, kryefamiljari, ishte pikërisht ai që mbante protofolin (kuletën) e një familjeje. Sapo ai e ndjente veten të pazotin për ta kryer më tej detyrën, pasi ishte i plakur, i sëmurë, nuk gëzonte më mbështetje dhe përkrahje në familje, pra, nuk gëzonte autoritet brenda familjes dhe nuk ishte më emër jashtë saj, kryetari i familjes, i zoti i shtëpisë ia dorëzonte protofolin dhe cilësinë e të zotit të shtëpisë, pra të kryefamiljarit, dikujt tjetër nga meshkujt e shtëpisë. Ky tashmë i gëzonte pikërisht ato karakteristika të cilat pararendësi i tij i kishte humbur.

Gjatë dorëzimit të detyrës, i zoti në largim i shtëpisë, përveç gjendjes së protofolit, ia tregonte të zotit në ardhje të shtëpisë të gjitha borxhet e trashëguara, të gjithë borxhlinjtë e trashëguar, të gjithë miqtë, përkrahësit dhe aleatët, ku ai duhej mbështetur, të gjithë armiqtë, penguesit dhe kundërshtarët, ia tregonte marrëdhëniet në farefisni, fqinjësi, fshat dhe krahinë. Bashkë me protofolin e zotit të shtëpisë, i sapoardhuri në detyrë trashëgonte të gjithë faturën e kreut të mëparshëm të familjes, të gjithë faturën e qeverisjes së mëparshme të shtëpisë. Nëse ky nuk e ndjente veten në gjendje për t’i përballuar trashëgimitë me sukses dhe dinjitet, atëherë nuk e pranonte detyrën, nuk e merrte në dorëzim as protofolin, as faturën e krijuar nga pararendësi dhe detyra, bashkë me të gjitha përgjegjësitë, bashkë me të gjitha privilegjet i kalonte dikujt tjetër që merrte përsipër gjithçka.

Qeveritë ndoshta edhe harrojnë se gjatë kohës kur janë në fuqi ato përgatitin ardhjen e pasrendëses së tyre në pushtet. Opozitat, gjatë kohës që pala tjetër është në pushtet, përgatiten, në mënyrë që, sapo të thirren, ato të jenë gati për të marrë qeverisjen në duart e tyre. E, bashkë me qeverisjen, ato njëherazi marrin në duart e tyre të gjithë faturën e krijuar nga qeveria e mëparshme. Mundet që opozita, për shkak se është jashtë pushtetit, të mos e dijë gjendjen e vërtetë të faturës që merr në duar, mundet as të mos e krijojë përfytyrimin e vërtetë të gjendjes së kësaj fature në periudhën e saj të menjëhershme të qeverisjes, por, brenda një kohe sa më të shpejtë ajo duhet ta zotërojë plotësisht situatën dhe të vihet plotësisht në detyrë. Një pjesë e madhe e suksesit varet nga aftësia dhe zotësia e qeverisë së re për t’u vënë sa më shpejt dhe me kapacitet sa më të plotë në krye të punëve që e presin.

Është e natyrshme që, në vitin e parë, qeveria e re, të krahasojë çdo rezultat të saj me ato të qeverisë pararendëse. Qeveritë të cilat e marrin seriozisht detyrën e tyre, megjithatë, që nga tremujori i dytë i qeverisjes, fillojnë të bëjnë krahasimet me tremujorin e parë. Pra, rritjet ose rëniet maten jo vetëm midis dy qeverisjeve, por edhe brenda vetë mandatit qeverisës në vazhdim. Me kalimin e kohës, megjithatë, krahasimet zbehen dhe bëhen gjithnjë e më të paqëndrueshme. Ndoshta ato mund të kenë njëfarë pranueshmërie në shfrimet e deputetëve gjatë seancave plenare apo në mediat pranë qeverisë, por gradualisht humbin çdo tingëllim në gojën e kreut të ri të qeverisë. Ai nuk mund ta mbështetë qëndrimin e mëtejshëm në detyrë tek gabimet apo fajet e kryeqeveritarit të mëparshëm. Qytetarët, vendi nuk ngopen me përmendjet e fajeve të atij të cilin e kanë rrëzuar me votën e tyre. Dhe e kanë rrëzuar pikërisht, sepse nuk ua ka përmbushur pritshmëritë e tyre, nuk i ka përmbushur premtimet e dhëna. Rama nuk do të vinte kurrë në pushtet, nëse populli do të kishte qenë mjaftueshëm i kënaqur me Berishën.

E gjithë historia e të ashtuquajturit pluralizëm politik në Shqipëri është histori e krijimit të precdentëve negativë, e përsëritjes dhe e thellimit të këtyre precedentëve negativë. Aq sa janë të panumërt precedentët negativë, aq janë të rrallë dhe gati të papërfillshëm precedentët negativë si në marrëdhëniet pozitë-opozitë e anasjelltas, si në marrëdhëniet me elektoratet përkatëse, me shoqërinë në tërësi, me reformat e tjerë. Është e vështirë që një zhvillimi në dukje i ri të mos ia gjesh një precedent të mëparshëm në hisorinë e këtyre viteve.

Precedentët në politikë nuk mund t’i shërbejnë asnjë pale për t’i justifikuar gabimet, fajet, mosarritjet. Precedenët shërbejnë vetëm në drejtësi, ku të njëjtat gjykata, nuk mund të japin vendime të ndryshme për një rast të njëjtë apo tejet të ngjashëm të gjykuar po prej tyre. Përdorimi i precedentëve në politikë si mjet për t’ia mbyllur gojën palës tjetër dhe për t’ia mbyllöur sytë dhe mendjen publikut janë një akt i papërgjegjshëm që çon në vendnumërim të zhvillimeve të një vendi, fundi i të cilit është regresi i pandalshëm. Në qoftë se asnjëra palë nuk heq dorë nga tradita barbare e përsëritjes së precedentëve, atëherë perspektiva e vendit është fatale.

Berisha krijoi precedentin negativ të marrëdhënieve destruktive me Presidentin e Republikës. Ai shkoi deri në qëndrime flagrante, të cilat janë të palejueshme ndaj Kryetarit të Shtetit në çdo vend me rend demokratik dhe shtet ligjor. Kjo e dëmtoi vendin sidomos në jetën parlamentare, si dhe në fushën e drejtësisë e të diplomacisë. Në gjysmën e dytë të mandatit të parë kryeministror dhe gjatë mandati të tij të dytë, Berisha dëshmoi grykësi dhe babëzi ndaj institucioneve të pavarura, duke i uzurpuar ato dhe duke e likuiduar çdo pavarësi të pushteteve në Shqipëri. E njëjta prirje, ndonëse me disa zbprapsje, falë ndërhyrjes ndërkombëtare, vihet re tek Rama.

Berisha krijoi precedentin e një akti rrugaçëror kur arrestoi kreun e opozitës Fatos Nano. Precedenti iu kthye atij kur, në një akt tjetër rrugaçëror, ndërsa ishte tashmë kreu i opozitës së re, u arrestua nga kryeministri Ilir Meta. Dhe vetëm falë ndërhyrjes energjike ndërkombëtare, ai nuk e pësoi më tej fatin e Fatos Nanos.

Një precedent të paskrupullt përbën sistemi zgjedhor, ku Dushqet janë përsëritur sa në favor të njërës, sa të tjetrës palë. Berisha, në mënyrë absolutisht të panevojshme dhe tejet të dëmshme, e krijoi precedentin e referndumit kushtetues, të cilin e shndërruan në bumerang ‘socialistët’ duke miratuar me ‘referendum’ të tretë një kushtetutë të gjymtuar, të cilën ndryshimet vetëm sa e kanë çoroditur.

Edhe 11 janari i vitit 2011 ishte një përsëritje e precedentit të 14 shtatorit 1998, të cilin ‘socialistët’ edhe tani, pas 17 vjetësh, e quajnë ‘grusht shteti’. Ndërsa ‘demokratët’ e quajnë ‘grusht shteti’ përsëritjen e thelluar të precedentit. Një ndërthurje, pra, tragjike e precedentëve.

‘Socialistët’ e arsyetuan ardhjen e tyre me dhunë në pushtet më 1997 si përgjigje ndaj precedentit të 22 majit 1992 – “ata na rrëzuan, ne po i rrëzojmë”.

Të dyja palët kanë rol të barbartë të krijimin, konsolidimin dhe institucionalizimin e marrëdhënieve klienteliste pozitë-opozitë. Asnjëra palë, sa herë ka kaluar në opozitë apo ka ardhur në pushtet, nuk ka hequr dorë nga kjo praktikë, por vetëm e ka thelluar. Asnjëra palë nuk ka çarë kokë për të mbrojtur interesat e elektoratit, të shtresave prej nga vijnë votuesit e tyre. Asnjëherë asnjëra palë nuk ka bërë opozitë, por vetëm demonstrim force – se unë të rrëzoj kur të dua ty nga pushteti – për të ruajtur dhe shtuar privilegjet e klaneve të fuqishme, të natyrës mafioze.

Sa jemi tek tema e mafies: ajo u krijua në vitet 1997-2005 si degëzim shqiptar i mafies ndërkombëtare, e cila ishte faktor i rëndësishëm në ngjarjet e vitit 1997. Ndërsa u konsolidua me individualitetin e saj, si partnere e mafies ndërkombëtare, gjatë viteve 2005-2013. Tashmë ajo ka vënë nën hije vetë shtetin.

Më 2005 Berisha erdhi me premtimin se do ta luftonte korrupsionin, mafian, trafiqet, kontrabandat, do ta zhdukte mjerimin, do ta zbuste varfërinë, do t’i bënte reformat që nuk ishin bërë, do të ndërtonte marrëdhënie të reja me opozitën dhe me institucionet. Ai nuk i përmbushi premtimet. Vendi u zhyt në korrupsion, mafie, trafiqe, kontrabanda, mjerim. Ai u paraqit në mënyrë tejet arrogante dhe të shëmtuar për t’ia kërkuar elektoratit, tetë vjet të braktisur dhe të mashtruar, mandatin e tij të tretë. Dhe mori atë që pamë të gjithë më 23 qershor 2013. Sepse fajin tetë vjet rresht e kishte Berisha.

Rama erdhi më 2013 në emër të vendosjes së shtetit ligjor, të luftës kundër krimit, korrupsionit, informalitetit. U përbetua sidomos kundër nepotizmit që ishte shndërruar tashmë në gangrenë. Nëse Berisha më 2015 vinte si njeri i shpresës së rikthyer, Rama për t’ua rikthyer shpresat e humbura shqiptarëve, për t’ua kthyer besimin e humbur. Viti i dytë i qeverisjes së Ramës u karakterizua nga eksodi masiv i qytetarëve të Shqipërisë drejt Perëndimit, sidomos drejt Gjermanisë. Pra, Rama nuk ua riktheu besimin dhe shpresën shqiptarëve, përkundrazi i zhyti edhe më tej në mungesë perspektive, ku më e prekura është rinia shqiptare.

MERITËN E KISHTE BERISHA, MERITËN E KA RAMA

Në fjalorin e politikës së Tiranës nuk pranohen meritat e kundërshtarëve. Megjithatë, sado relative, ato ekzistojnë.

Në qershor të vitit 1997, në mitingun përmbyllës zgjedhor të Vlorës, Fatos Nano iu premtoi vlonjatëve dhe shqiptarëve se do t’ua kthente një më nje, në mos më shumë, paratë e humbura në skemat piramidale.

Në vitet 1997-2005 flotat e skafeve shqiptarëve mbushën detet mes nesh dhe Italisë, saqë vendi fqinj u alarmua tej mase dhe alarmoi për këtë shqetësim edhe Evropën. Nëpërmjet kësaj flote u krye pjesa më e madhe e trafiqeve të njerëzve, sidomos femrave, kryesisht të mitura, i armëve, i drogave e tjerë. Nano e mbajti dhe e stërmbajti premtimin, por Shqipëria u shndërrua në vendin e bandave të panumërta të trafiqeve, kontrabandave, larjeve të hesapeve. Këto banda përbëheshin nga krahu i armatosur i PS-së, i cili e soli këtë parti në pushtet më 1997. Kështu edhe u institucionalizua për herë të parë krahu i armatosur, krahu i krimit, pranë partive.

Më 2005, një ndër veprimet e para të qeverisë Berisha, ishte moratoriumi i skafeve. Kjo ishte një goditje vendimtare ndaj mafies së skafeve, çka e qetësoi Italinë dhe Evropën, duke ndikuar shumë pozitivisht në pranimin e Shqipërisë në NATO pak vite më vonë. Në atë kohë, ‘demokratë’ të rikthyer në pushtet qëllonte të më pyesnin si t’ia bënin për të pasur sukses në luftën kundër kanabisit, trafiqeve e tjerë. Iu jam përgjigjur se kjo luftë nuk do të ketë sukses, nëse nuk do të krijohen vende të shumta pune për qytetarët, ashtu që mënyrat e paligjshme të mos jenë më burime dhe mjete të jetesës së tyre. Por u zgjodh alternativa më e lehtë, ajo e tolerimit dhe ligjërimit të informalitetit dhe paligjshmërisë, që pushtuan ekonominë dhe jetën e vendit.

Më 2013, duke ardhur në pushtet, qeveria Rama, në emër të vendosjes së shtetit ligjor dhe çrrënjosjes së informalitetit, sipas programit të Rilindjes, si e quajti ai programin me të cilin fitoi votat e zgjedhësve, mori masa të menjëhershme dhe energjike kundër informalitetit dhe në drejtim të vendosjes së shtetit ligjor. Por as ai nuk arriti të krijojë vende pune, nuk arriti të rritë prodhimtarinë vendëse, një nga shtyllat kryesore të programit të tij. Me gjithë goditjet qe iu dha Lazartit dhe dukurisë përkatëse anembanë vendit, ajo tashmë është duke u shndërruar në edukatë dhe në një nga mënyrat e pakta a të vetme që shqiptarët të sigurojnë bukën e gojës. Nga ana tjetër, flota e dikurshme e skafeve duket se do të zëvendësohet nga flotiljet e avionëve të vegjël, të cilët ngarkohen në Shqipëri me drogë për t’u shkrakuar në Itali.

VITI I TRETË I MANDATIT TË RAMËS, VITI VENDIMTAR

Tashmë qeveria Rama ka hyrë në vitin e tretë të saj. Është vit vendimtar, sidomos duke ditur faktin se në Shqipëri vitet e katërta të mandateve qeveritare janë vite elektorale.

Dyvjetori i qeverisë kryeministrin Ramën e zuri në ekspozitën e tij javore me skica në Mynih. I sapokthyer, intervista tek Top Story pritej të ishte bërje e bilancit. Në vend që t’iu përgjigjej pyetjeve me seriozitet, ai e hëngri kohën në dispozicion me kundërpyetje, me komente të pyetjeve që iu drejtuan. Edhe në intervistën me Tim Sebastian të Deutsche Welles, Rama bëri cicmice nga fillimi deri në fund. Dhe e vetmja gjë që neto nga intervista ishin pyetjet e Sebastianit.

Rama gjithandej vazhdon të paraqesë veten si piktor. Kjo tregon se ai, në mes të mandatit, ende nuk është futur jo më në petkun e kryeministrit, por as në petkun e zyrtarit të lartë shtetëror ku vegjeton prej vitit 1997.

Edhe mania për t’u paraqitur si lider i Ballkanit dhe për të folur në emër të Ballkanit nuk e bën aspak serioz portretin e tij kryeministror.

Kjo qeveri ka trashëguar nga e mëparshmja, siç e thamë, para së gjithash, një ekonomi informale, me logjikë piramidale. Nëse Berisha do të vazhdonte të rrinte në pushtet, ajo, në një çast të caktuar jo të vonuar, do të binte në mënyrë të menjëhershme. Në kushtet e qeverisë së re, ajo rrezikon të bjerë, ndonëse në mënyrë të ngadalshme, por pothuaj të sigurtë.

Gjendjen e bëjnë më të vështirë veprimet jopopullore të marra nga kjo qeveri, siç janë ato me pagesat e dritave, prishjet e ndërtimeve pa leje e tjerë. Kur ato nuk shoqërohen me veprime popullore, krijohen situata të paqëndrueshme.

Reforma administrative dhe e decentralizimit është një nga veprimet jopopullore të qeverisë. Mjafton mosadministrimi i suksesshëm i saj që të fundosë këtë qeveri. Është një reformë që e thellon hendekun mes qytetarëve dhe qeveritarëve të të gjitha niveleve.

Vendosja e shtetit ligjor nuk mund të kuptohet pa reformën e thellë të sistemit të drejtësisë. Dhe kjo reformë nuk mund të bëhet pa opozitën. Dhe nuk mund të bëhet pa reformimin e thellë të Kushtetutës, çka kupton pastaj një reformim të të gjitha ligjeve. Mjerisht nuk mund të përdorësh këtu përcaktorin “në fuqi”, sepse në Shqipëri 25 vjet janë miratuar me miliona ligje, por ato vetëm sa e rëndojnë inflacionin e ligjeve të shkruara dhe të pazbatuara, pra nuk mund të thuhet “ligje në fuqi”. Është e domosdoshme që kushtetuta e reformuar të përcaktojë qartë dhe prerë ndarjen e pushteteve dhe marrëdhëniet mes pushteteve, të respektit të ndërsjellët dhe kontrollit të ndërjsellët, në mënyrë që përfundimisht të marrë fund uzurpimi i pushteteve nga ekzekutivi, pra nga regjimi politik i radhës në fuqi.

Kjo do të vendosë mbi një platformë të re punonjësin në gjithë hierarkinë e administratës, duke e shkëputur sa më qartë nga bazat psikologjike ekzistuese, nga ndjenja e përkohësisë, e cila i stimulon zyrtarët që ta shfrytëzojnë qëndrimin e tyre në post në mënyrë sa më të shfrenuar, sipas logjikës se pushteti nuk është i përjetshëm, sot je në karrike, nesër nuk je, mile deri në fund sa të jesh. Në mënyrë profetike këtë logjikë e ka përshkruar shkrimtari amerikan John Steinbeck: “Pushteti nuk korrupton. Frika korrupton… ndoshta frika e humbjes së pushtetit.”

Frika e humbjes së pushtetit politik ka qenë ndoshta stimuli kryesor i politikanëve tanë, që, gjatë qëndrimit në pushtetin politik, kanë krijuar edhe pushtet ekonomik, i cili, në një vend pa shtet ligjor, ka jetëgjatësi të pakufizueshme dhe të paprekshme. Sipas këtij shembulli jo ofiqi i deputetit, ministrit, gjykatësit e tjerë, por pasuria marramendëse, nëpërmjet së cilës blejnë kë të duan dhe çfarë të duan, i ka bërë të paprekshëm zyrtarët e lartë në Shqipëri.

Ndarja e qartë e pushteteve, nxjerrja e drejtësisë nga kthetrat e oligarkive, mundëson çrrënjosjen e korrupsionit, dekriminalizimin dhe demafiozimin e politikës, biznesit, drejtësisë. Kështu arrihet, më në fund, edhe ndarja e institcionit të fajit nga institucioni i meritës.

Pothuaj me çdo sjellje të tyre, politikanët tanë lënë përshtypjen se i vetmi model i vendimmarrjes së tyre është Enver Hoxha. Duket se përballë çdo situate, ata pyesin veten: Si do të vepronte në rastin e saktuar Enveri në rrethanat e reja të pas vitit 1990, të imponuara nga jashtë. Enveri një gjysmë shekulli të gjitha fajet ia la kryesisht Ahmet Zogut, si dhe bllokadave të jashtme dhe tradhtive të brendshme.

Kjo ka përcaktuar që ata të mos iu japin përgjigjet e duhura, të qëndrueshme, afatgjata situatave të realitetit dhe të pritshmërive. Xhon Kenedi ka një thënie që i shkon pikë për pikë realitetit tonë. I shqiptonte në fillim të mandatit të tij presidencial. Me këto fjalë unë po i përmbyll këto shënime: “Le të mos e kërkojmë përgjigjen republikane apo përgjigjen demokrate, por përgjigjen e duhur. Le të mos kërkojmë gjetjen e fajit tek e shkuara. Le ta pranojmë përgjegjësinë tonë për të ardhmen.”

NGA FITORJA NË FITORE ?

by

NGA SKËNDER BUÇPAPAJ/
Duket se mëdyshja (dilema) e 21 qershorit e përjetuar nga dyshja pushtetare në Tiranë ka qenë: si të mos e lëmë pa gjë edhe opozitën në këto zgjedhje.Kjo është përshtypja që të krijon triumfalizmi në fjalimet, në paraqitjet mediatike, sidomos ato televizive, sa të kujton vetëm slloganin gjysmëshekullor të diktatorit: Nga fitorja në fitorje.
Psikologjia e fitores, shpirti i fitores janë burime të pashterrëshme besimi dhe mobilizimi për një çështje. Ato janë të ligjshme sa kohë që nuk e humbasin lidhjen me realitetin, sa kohë që nuk e mjegullojnë, nuk e errësojnë logjikën për të parë realitetin e vërtetë. Në një vend me aq shumë probleme, aq shumë humbje, aq shumë disfata, aq shumë dështime do të ishte sakrilegj dhe herezi të trumbetosh fitoret dhe vetëm fitorjet e një partie, dy partive, një lideri, dy liderëve.
Është e papërgjegjshme të ambjentosh veten apo partinë tënde, ta thërrasësh në këtë utopi edhe popullin tënd, kur e vërteta është tejet larg triumfalizmit.
Partia Socialiste nuk ka ardhur pa arritje në këtë 21 qershor, çka nuk i fsheh dhe nuk i fshin mosarritjet. Antiteza e arritjes është mosarritja. E suksesit është mos-suksesi. Antiteza e fitores është dështimi. Antiteza e triumfit është disfata. Është qytetare, është civile që gjithmonë pranë një koncepti, një nocioni të shqiptuar ta kemi rezervë në mendjen tonë antonimin përkatës. Të mos i kemi rezervë vetëm sinonimet, siç ndodh në politikën shqiptare.
Po t’i njihnim si fitore ato që i kanë trumbetuar paraardhësit e Ramës në politikë e në qeveri, Shqipëria do të ishte vërtet fanar i lumturisë në botë e në univers. Në fakt, as një e mijta apo e milionta e atyre që janë quajtur fitore prej tyre, nuk është fitore.
Egoizmi liderian, megallomania lideriane e kanë çuar Shqipërinë dhe e mbajnë atë në pozitën e vendit më të varfër të Evropës dhe një nga më të varfërit e globit. Edhe egoizmi partiak, megallomania partiake vetëm sa e kanë fundosur, vetëm sa do ta fundosin.
Ato fitore që kufizohen vetëm në postin, karrigen e një lideri, një pushtetari, ato fitore që kufizohen vetëm në pushtetin e një partie apo të një grupimi, kanë pak ose aspak të përbashkët me fitoren e popullit dhe vendit të tyre. Këtë ne e kemi parë dhe e shikojmë këto 75 vitet e fundit. Lideri i vërtetë, forca e vërtetë politike fitoren e vërtetë e shikon tek bashkëqytetarët e vet.
Fitoret absolute nuk ekzistojnë. Si gjithçka tjetër, edhe ato janë relative. Edhe fitorja e PS-LSI është e kufizuar, është plot kundërthënie, sa nuk mund të numërohen dot as me vëllime të tëra. Mbi të gjitha, ajo ishte fitore ndaj një kundërshtari në kushte të pabarabarta.
Ashtu siç është fitore relative ajo që PS-LSI arriti më 21 qershor, edhe humbja e PD-së është një humbje relative. Të mohosh këtë për hir të absolutizimit të fitores sate është e padrejtë, është jorealiste, është demotivuese.
PS-LSI ta ngulitin në mendje se fitorja e tyre ishte në një përqindje të madhe inerci e 23 qershorit 2013. Elektoratit ende nuk i ka ikur zemërimi dhe mllefi ndaj qeverisjes tetëvjeçare të PD-së.
PD-ja po shijon humbjet. Nuk ka ilaç (bar), terapi më të mirë, më shëruese për një forcë politike të përgjegjshme se t’i shijojë humbjet. Ta ndjejë shijen e tyre të hidhur. Pa to nuk mund të dallohet shija e ëmbël e fitoreve.
PS-LSI po shijon fitoret. Nuk ka dëm më të madh se të edukosh shijet në mënyrë të njëanshme. Pas së ëmblës, vonon por nuk harron e hidhura. Dhe trauma mund të jetë më e rëndë se ajo që po vuan PD-ja.
Gjithsesi, do të ishte më e këshillueshme që fjala fitore – aq më tepër, e shndërruar në fitorje – të mos ketë vend në fjalorin e politikës në Tiranë. Kjo frymë, ky shpirt, ky psikologji ka rezultuar çmobilizues për politikën e atjeshme. Dafinat e fitoreve të rreme janë plot me gjemba.

RASTI DOSHI – KUPOLA SHTRËNGON RADHËT, POPULLI SHTRËNGON SHPIRTIN

by

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/
Pamë në Këshillin e Mandateve se si opozita bashkoi votën e saj me shumicën sunduese, ndonëse kjo e fundit nuk solli asgjë bindëse për të arsyetuar arrestimin e deputetit Tom Doshi.
Lepuri që opozitës Kupola ia ka vënë në bark dhe që kishte uluritur në sallën e Kuvendit e në sheshe, mbrëmë vetëm cijati.
Popullit para ekranit të vogël të ABC News iu kujtua koha kur Partia dilte me radhë më të shtrënguara pas çdo goditjeje që ajo iu jepte armiqve të saj të brendshëm. Iu kujtua kjo kohë edhe popullit që ka lindur para vitit 1990, edhe popullit që ka lindur pas vitit 1990.
Sa herë që Partia shtrëngonte radhët e saj, populli shtrëngonte shpirtin, mos me i dalë atje në mjerimin e tij që vetëm shtohej, në frikën dhe pasigurinë që vetëm shtoheshin. Sa më e rreptë bëhej lufta e klasave në radhet e partisë, aq më shumë populli trembej dhe druhej për të tashmen dhe të ardhmen e tij.
Sa herë që Mafia shtrëngon radhët e saj, populli shtrëngon përsëri shpirtin mos me i dalë atje në vendin ku më shumë se gjithçka mungon shpresa për të sotmen dhe për të ardhmen. Sa më egërsisht që Kupola i kërcëllon dhëmbët dhe vjell flakën, aq më shumë populli bëhet sus i mbështjellë në guaskën e tij të mbijetesës, e vetmja pasuri që trashëgoi nga diktatura.

Në një qëndrim të mëvonshëm, siç e pamë, opozita nuk do ta bashkonte votën e saj në Kuvend me shumicën, nuk do ta miratonte kërkesën e shumicës për arrestimin e dy deputetëve nga radhët e kësaj shumice. Opozita ka kërkuar gjithashtu publikimin e videopërgjimit, realizuar nga vetë prokuroria me vendim të gjykatës për krimet e rënda.

Meqë kërkesa për publikimin e videopërgjimit nuk iu pranua, atëherë iu krijua mundësia ta rezervonte qëndrimin e saj deri sa të realizohej kërkesa e saj. Ky qëndrim do të kishte një bazë të fuqishme parimore në favor të saj.

Me këtë veprim, ajo nuk u tregua e zgjuar as e vendosur. Kështu shumica do të jetë më e shfajësuar dhe më e rehatshme në sjelljet e saj të papërgjegjshme.

Lepuri që opozitës Kupola ia ka vënë në bark dhe që mbrëmë vetëm cijati a do të fillojë të ulërijë përsëri?

A do të jetë e zonja opozita ta braktisë Kupolën? A mund ta përballojë e vetmuar opozita kundërgoditjen e Kupolës? A mund t’i shikojë opozita interesat e saj të përfaqësuara jashtë Kupolës? Apo thjesht opozita do të japë ndihmesën e vet në shtrëngimin e radhëve të Kupolës dhe atje do ta presë duarkryq fatin e saj të përcaktuar nga Kupola?
Atë që bëri në Këshillin e Mandateve, opozita nuk mund ta zhbënte ne seancën plenare. Vetëm sa manifestoi në mënyrë konsekuente mungesën e koherencës në mes qëndrimeve dhe veprimeve, fjalëve dhe bëmave.
Mafia nuk lejon askënd të përpiqet për t’ia dobësuar radhët. Mafia duron vetëm forcimin e radhëve. Kush i bën dredha këtij ligji të Mafias, do të pësojë zvogëlimin e peshës dhe të rolit të vet brenda Kupolës. Do të përjetojë një nëpërkëmbje gjithnjë e më brutale.
Nëse opozita kërkon të ketë identitetin e saj, atëherë këtë mund ta bëjë vetëm duke i bashkuar interesat e saj me interesat e popullit. Nuk mund ta bëjë duke e quajtur veten opozitë dhe duke iu kundërvënë interesave të popullit, çka kulmoi gjatë tetë viteve të rikthimit në pushtet.
Muajt deri në 21 qershor, kur mbahen zgjedhjet lokale dhe kur testohet opozita e re, janë një kohë e shkurtër. Opozita e sotme do ta marrë mësimin e duhur përsëri e përsëri.
Kjo datë do të shënojë gjithashtu rënien përfundimtare të institucionit të zgjedhjeve në Shqipëri. Do të shënojë institucionalizimin përfundimtar të farsës në Shqipëri.
Edhe kur cijat, edhe kur ulërin, lepuri në barkun e kësaj opozite mbetet gjithnjë lepur, derisa Shqipëria të ketë një opozitë të vërtetë, një opozitë të re, që nuk e shpërfill popullin, nuk e keqpërdor popullin. Një opozitë e re do të jetë ajo që do t’ua rikthejë shqiptarëve institucionin e zgjedhjeve.
Sa ishte në pushtet opozita e sotme ka manifestuar vetëm cinizëm ndaj popullit që e ka votuar.
Tashi do të korrë frytet e këtij cinizmi. Kjo e mbyll pa shpresë rrethin e saj vicioz brenda Kupolës.

KUPOLA – PENG I VETVETES, SHQIPTARËT – PENG I KUPOLËS

by

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/
Në komentet mediatike për seancën e së enjtes së shkuar në Kuvendin e Shqipërisë u dëgjuan shpesh thëniet “filani u armiqësua përfundimisht me filanin”.
Sipas mendësive të tilla, anëtarët e politikës sonë, përkatësisht të Kupolës së mafies sonë përgjatë karrierës së tyre, tashmë njëçerekshekullore, disa herë kanë qenë miq, disa herë të tjera kanë qenë armiq, ndërsa tashmë janë përfundimisht amiq, dmth nuk do të bëhen miq kurrë më.
Në mafie nuk ekziston koncepti ‘miqësi’. Ky rregull vlen edhe për komunizmin. Një mafioz mund ta kesh vetëm armik, nuk mund ta kesh kurrë mik. Mafiozët janë armiq të lindur. Edhe komunistët janë armiq të lindur. Sikur botën t’ua japësh, as të parët, as të dytët nuk bëhen kurrë miq.
Ashtu si në komunizëm, një përvojë e njohur dhe e pranuar nga të gjithë ne, edhe në mafia ndjenja që i lidh dy ose më shumë veta është bashkëpunimi në një krim. Dy ose më shumë mafiozë, ashtu si dy ose më shumë komunistë, janë gjoja shokë ose miq sa kohë që janë bashkëpunëtorë në një krim të caktuar. Nga çasti i përfundimit të këtij bashkëpunimi nuk ekziston më kjo ndjenjë. Ajo zëvendësohet me çdo lloj ndjenje tjetër, por kurrë me atë të mëparshmen. Dhe kurrë nuk është miqësi. Më së shumti, ndjenja pasuese është armiqësi.

Sepse momentin e bashkëpunimit e pason gjithmonë momenti i ndarjes së territoreve. Territoret kanë kuptimin konkret të kufizimit të zonës ku mund të shtrihet fushëveprimi apo fushëndikimi i njërës palë apo tjetrës palë, kanë edhe kuptimin fluid të kufizimit të sferës shoqërore a politike të fushëveprimit apo fushëndikimit të njërës apo tjetrës palë. Këto janë territore apo terrene të tregjeve të tenderave, të posteve e tjerë, pra të tregjeve politike, ekonomike, e tjerë.
Lufta e individëve dhe grupimeve brenda mafies bëhet për arsye të pozicionit në hierarkinë e Kupolës, në nivel lokal apo qendror, si dhe për të mbrojtur territoret (terrenet) në kuptimin gjeografik, por edhe në kuptimin e sferave. Rezultat i këtyre përplasjeve janë tronditjet brenda kupolave, rindërtimet e hierarkive, ngushtimet apo zgjerimet e territoreve në dëm të dikujt dhe në favor të dikujt tjetër.
Kjo luftë brenda miafies nuk ka pak ngjasime me luftën e klasave, e cila është i vetmi mjet i brendshëm, e vetmja forcëe brendshme lëvizëse që e rregullon dhe e rirregullon pafundësisht jetën e një patie komuniste dhe të një regjimi komunist, përkatësisht jetën e një vendi komunist.
Mafia jonë, në gjithë Shqipërinë, brenda dhe jashtë kufijve të saj shtetërorë, është një mafia postkomuniste. Reformimi i komunizmit tonë nuk u bë në kahjen progresive, pra nuk u shndërrua në një demokraci evropiane. Ky reformim ndodhi në kahjen negative, duke u shndërruar në mafie. Kuptohet se ishte dhe është shumë më e lehtë që një komunist të shndërrohet në mafioz sesa ai të shndërrohej në një demokrat.
Demokracia është sistem i garës mes më të merituarve, mes më vizionarëve, mes më të përkushtuarve ndaj përparimit të një shoqërie, të një vendi, të një sisemi, garë mes më të besuarve që përfaqësojnë një program të caktuar, një platformë, një alternativë për nxjerrjen nga një prapambetje e caktuar relative dhe përparimin e zhvillimin e një vendi dhe të një shoqërie.
Mafia është përplasje, është luftë e pafundme mes më të fortëve dhe më pak të fortëve, mes më të pabesëve dhe më pak të pabesëve, mes më mizorëve dhe më pak mizorëve në një spirale të pafundme.
Në këtë spirale jemi futur ne shqiptarët. Dhe kemi mbetur duke e pësuar teksa soditim se kur kacafytjet brenda Kupolës do ta dobësojnë e do ta shkatërrojnë atë. Këtë kënaqësi të rreme e jepte komunizmi, kur grupe gjoja antiparti zbuloheshin nga vigjilenca e partisë dhe asgjësoheshin nga udhëheqësi. Edhe këtë kënaqësi e llogariste partia kur jepte goditje të brendshme, pas të cilave ajo dilte më e fortë, ndërsa populli thjesht përjetonte zbavitjen e radhës, duke parë fundin e disave prej atyre që ishin majmur me gjakun e tij.
Në Kupolë vepron logjika e klaneve. Një klan më i fortë, një grupim më i fortë klanesh merr në duar Kupolën. Një klan ose grupim i dobësuar zhvendoset, por mbetet brenda Kupolës. Mbetet i dëmtuar, i dobësuar, por brenda saj, duke pritur fatin e radhës ose duke organizuar revanshin e radhës.
Kjo e bën kupolën peng të vetvetes. Ne mbetemi peng i saj. Kështu shpjegohet rrethi vicioz ku ne vërtitemi pa shpresë – ose me shpresa të kota se ndonjë faktor i jashtëm do të jetë i interesuar dhe do të na nxjerrë nga ngujimi ku na ka grumbulluar mafia jonë.

VILAJETI I KATËRT

by

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/
Deputetët shqiptarë nga Lugina e Preshevës, Riza Halimi dhe Shaip Kamberi, në një vizitë të këtyre kohëve në Prishtinë, iu ankuan opozitës për gjendjen e rëndë politike dhe socio-ekonomike të shqiptarëve në trojet e tyre në këtë Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc, si dhe për rolin të cilin duhet ta kenë Republika e Shqipërisë dhe ajo e Kosovës në përmirësimin e pozitës dhe avancimin e të drejtave të shqiptarëve atje. Konkretisht ata theksuan se shqiptarët atje ballafaqohen me një mori të pafundme problemesh që prej diplomave të fakulteteve, të cilat nuk u pranohen nga Serbia, e deri te mungesa absolute e përfaqësimit proporcional në gjyqësi dhe polici. Deputetët ngrenë zërin me të drejtë se kjo është në shpërputhje të plotë me koncesionet të cilat Qeveria e Republikës së Kosovës po i bën në këtë fushë, sikur në fushat tjera, ndaj Serbisë. “Asnjëherë Qeveria e Republikës së Kosovës nuk e ka ngritur në Bruksel shtypjen dhe diskriminimin që Serbia ua bën shqiptarëve në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë”, theksuan deputetët.
Lugina e Preshevës, hapësira shqiptare më verilindore, ka një sipërfaqe prej 1 249 kilometrash katrore dhe një popullsi të përgjithshme prej 100 000 banorësh. Ajo përbëhet nga tri komuna: komuna e Preshevës, e banuar rreth 95% me shqiptarë, komuna e Bujanocit, e banuar rreth 65% me shqiptarë; dhe komuna e Medvegjës, e banuar rreth 35% me shqiptarë. Në bazë të marrëveshjes së 21 majit 202, kjo hapësirë duhej t’i fitonte një mori të drejtash kombëtare dhe lirish themelore, por ato vazhdojnë t’u mohohen shqiptarëve nga ana e Beogradit.
Riza Halimi (lindur në Preshevë më 1947), mësues fizike që kaloi në politikë sapo u lejua pluralizmi politik, kur krijoi Partinë për Veprim Demokratik, u zgjodh më herët kryetar i komunës së Preshevës, ndërsa deputet i Luginës së Preshevës në Parlamentin e Republikës së Serbisë është zgjedhur më 2007, 2008 dhe 2012. E njoh personalisht Riza Halimin që në fillimet e tij politike dhe jemi tekuar disa herë, më parë në Shqipëri dhe pastaj në Perëndim. Është një politikan shumë i përgjegjshëm dhe tejet i përkushtuar e i vendosur në misionin plot me sfida që ia jep vota e shqiptarëve.
Shaip Kamberi (lindur në Bujanoc më 1964) u shkollua për jurist në Prishtinë, ishte veprimtar i të drejtave të njeriut para se të kalonte në politikë, si nënkryetar i Partisë për Veprim Demokratik, më herët ishte kryetar i komunës së Bujanocit, derisa, më 2014 u zgjodh për herë të parë deputet i Bujanocit në Parlamentin e Republikës së Serbisë. Edhe Kamberi është një politikan me përvojë dhe i suksesshëm.
Ndërkohë, qeveria e Malit të Zi, pa dijeninë e shqiptarëve të Vuthajve, popullsi vendase shumicë, ka riaktualizuar projektin për ndërtimin e hidrocentralit mbi lumin Gërllë. Para një jave vizituan për këtë qëllim komunën e Gucisë ambasadori austriak në Podgoricë dhe përfaqësuesit e firmës austriake së cilës i është dhënë me koncesion hidrocentrali, natyrisht, siç shprehen me shqetësim shqiptarët, pa e pyetur fare popullatën vendase të fshatit Vuthaj, pa marrë parasysh pasojat ekologjike negative që do të shkaktonte realizimi i tij.
Lidhja Demokratike e Malit të Zi, subjekt kryesor politik në këtë vend, iu ka bërë thirrje të gjithë faktorëve shqiptarë të atjeshëm të kundërshtojnë projektin dhe të bashkohen në mbrojtje të natyrës dhe të ekonomisë se zonës. Kjo parti, për këtë qëllim, sensibilizon pushtetin komunal, atë qendror, firmën koncesionare dhe ambasadën austriake, ambasadën e Shqipërisë, përfaqësitë diplomatike të vendeve të BE-së në Podgoricë.
Shqiptarët në trojet e tyre në zonën e Plavë-Gucisë vitet e fundit disa herë janë përballur me uzurpime të tokave të tyre për ndërtime kishëtare, duke shkuar në konflikte të hapura deri në përleshje me policinë dhe arrestime, burgosje, torturime, keqtrajtime të tjera. Prej shumë vitesh shqiptarët e Tuzit kërkojnë shkëputjen nga komuna e Podgoricës dhe formimin e komunës së tyre. Me sfida të tjera të shumëllojta përballen shqiptarët e Ulqinit, të Tivarit, të Rozhajës.
Shqiptarët në Mal të Zi përbëjnë sot 7,1% të popullsisë së republikës. Me votën e tyre të 21 majit 2006 ata ishin vendimtarë në fitoren e referendumit, nëpërmjet të cilit Mali i Zi mori pavarësinë. Në shkëmbim të kësaj vote, shqiptarëve të Malit të Zi iu premtua realizimi i të drejtave të mohuara që nga viti 1878, kur trojet e tyre u shkëputën padrejtësisht nga Shqipëria.
Ndërsa është e parakuptueshme që shqiptarët në Republikën e Shqipërisë, në Republikën e Kosovës dhe në Republikën e Maqedonisë t’i kenë mundësitë e mjaftueshme për t’i mbrojtur të drejtat e tyre kombëtare dhe për t’i realizuar liritë e tyre themelore, këtë mundësi e kanë të kufizuar shqiptarët në trojet e tyre në Luginën e Preshevës, hapësirë e përfshirë në Republikën e Serbisë, shqiptarët në trojet e tyre në Plavë-Guci, në Rozhajë, në Podgoricë, Ulqin e Tivar, hapësira këto të përfshira në Republikën e Malit të Zi. Etj.
Sfida e përhershme me të cilën përballen shqiptarët në hapësirat shqiptare jashtë Republikës së Shqipërisë, Republikës së Kosovës, Republikës së Maqedonisë është mirëfilli tipike sfidë e mbijetesës në kushtet e një politike që synon defaktorizimin e tyre sa më ekstrem, në mënyrë që të detyrohen të largohen nga fshatrat dhe qytetet e tyre të lindjes dhe zbrazëtinë e tyre ta mbushin banorë nga popullsitë shumicë të republikave përkatëse.
Politikës së defaktorizimit të gjithanshëm ekstrem nga Beogradi, Podgorica e tjerë është e rëndësishme që t’i kundërvihemi me politikën tonë të faktorizimit të gjithanshëm të shqiptarëve në çdo hapësirë, në trojet e veta mijëravjeçare. Kjo do të thotë faktorizim politik, faktorizim ekonomik, faktorizim kulturor, faktorizim shpirtëror.
Me interes është për ne edhe krahina e Sanxhakut të Tregut të Ri (Novipazar), në Republikën e Serbisë, zemra e së cilës ka filluar të dëgjohet sërish shqip. Kjo krahinë është vazhdim i drejtpërdrejtë i gjeografisë sonë, në pikën më veriore të saj, e kufizuar me Kosovën.
E ndodhur brenda hapësirës shqiptare, në Maqedoninë Lindore, ndodhet një zonë e konsiderueshme e ortodoksëve shqipfolës. Edhe në këtë zonë ka shenja konkrete të kthimit të kujtesës kombëtare.
Iluminizmi kombëtar meriton të përkrahet kudo që të shfaqet. Po ashtu meriton interesimin tonë elementi shqiptar kudo që ndodhet në vendet e kufizuara me kombin tonë.
Këto janë detyrime që i ka çdo komb ndaj vetvetes. Kombet e kuptojnë këtë sa më të vetëdijshme që bëhen.
Na takon ta ruajmë dhe ta forcojmë substancën tonë kombëtare atje ku ajo është më solide dhe ta rigjenerojmë, ta përtërijmë e ta ripërtërijmë atje ku ajo është më e dobësuar.