Skenderbeu – Page 3 – Dielli

NDEROHET NE BOSTON GJERGJ KASTRIOTI-SKËNDERBEU DHE FAN S. NOLI

December 10, 2018 by dgreca

KATEDRALJA E SHËN GJERGJIT DHE BIBLIOTEKA NOLIANENDERUAN GJERGJ KASTRIOTI-SKËNDERBEU DHE FAN S NOLI-/

– Vatra u përfaqësua me nënkryetarin e saj z. Agim Rexhaj, i cili krahas përshëndetjes përcolli edhe Kumtesën e përgatitë nga Editori i Diellit për kontributin e Editorëve të gazetës Diellit me studimet historike rreth figurës së Heroi Kombëtar: Fan S. Noli, Athanas Gegaj, Andon Frashëri, Nelo Drizari,Bilal Xhaferri, Edward Lico dhe Xhevat Kallajxhiu-

– Vatrës iu dorëzua Certifikata e Mirënjohjes nga Kryekancelari Atë Arthur Liolin-

Me 8 Dhjetor në Katedralen e Shëngjergjit në Boston u organizuan veprimtari nderuse dhe historike për 550 vjetorin e vdekjes së Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu si dhe u nderua Kujtimi i Imzot Nolit në 110 vjetorin e Meshës së parë në Gjuhën shqipe. Ashtu sic kishte njoftuar Gazeta Dielli në disa numra radhazi dhe në publikimin online Kisha Orthodokse dhe Biblioteka Noliane i kishin bashkuar të dy përvjetorët, duke nderuar dhe Nolin si studues i Heroit Kombëtar, por dhe Misionin e Tij për Kishën Autoqefale dhe Meshën e Parë ën Gjuhën Shqipe në SHBA.

Studues të njohur si Prof. Nikolla Pano, Grant Harris nga Biblioteka e Kongresit, Agron Alibali, Neka Doko, përcollën të dhëna e interpretime interesante me kumtesat e tyre rreth Heroit Kombëtar.

Në përshëndetjen e tij z. Agim Rexhaj tha:

I dashur At’ Arthur Liolin

Të nderuar miq

Ndjehem shumë i privilegjuar që t’ju përshëndes sot nga kjo Foltore në emër të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, në emër të Kryetarit të saj z. Dritan Mishto, Kryesisë, Këshillit të Vatrës, dhe degëve të saj në SHBA e Kanada, që ma deleguan mua përfaqësimin sot këtu, ngase një tjetër veprimtari zhvillohet po sot në Vatër me Kryeparlamentarin e Kosovës z. Kadri Veseli!

Po ashtu nuk mundi të vinte edhe Dalip Greca, Editori i Gazetës Dielli, gazetës më të vjetër të Botës shqiptare, që pas ca muajësh, me 15 shkurt 2019, feston 110 vjetorin e themelimit të saj me Editor të parë Imzot Nolin, ashtu si Kryekisha e Shëngjergjit dhe Biblioteka Noliane kujtojnë sot 110 vjetorin e Meshës në gjuhën shqipe të udhëhequr nga Imzot Nolit.

Kisha Orthodokse Shqiptare në Amerikë dhe VATRA, ishin dy shtyllat që mbajtën në këmbë çështjen Kombëtare Shqiptare në SHBA dhe i paraprinë Pavarësisë së Shqipërisë.

Emri i Imzot Nolit është gurë- themeli në Kështjellën e Shqiptarizmit në Amerikë; Noli është edhe tek Kisha, edhe tek Dielli, edhe tek vetë VATRA. Ndërsa e kujtojmë këtë përvjetor të 110 të Meshës në Gjuhën shqipe ne nderojmë Imzot Nolin dhe të gjithë ata që i shërbyen dhe i shërbejnë me devocion Kishës Orthodokse Shqiptare në ShBA duke ruajtur të shenjtë Autoqefalizmin.

Kjo veprimtari Juaja, shënon epilogun e të gjitha veprimtarive që u organizuan në Kujtesë të Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA dhe Gazeta e saj Dielli i kanë paraprirë dhe e kanë mbajtu në qendër të veprimtarive figurën e heroit Kombëtar. Gazeta Dielli, përveç numrit special Kushtuar këtij përvjetori, që nxori në Ditën e Flamurit, në çdo numër të saj ka evokuar historinë që lidhet me emrin e heroit, ndërkohë që Vatra në bashkëpunim me institucionet fetare dhe organizatat e tjera të diasporës ka qenë bashkëorganizatore e simpoziumeve dhe konferencave shkencore kushtuar Heroit Kombëtar. Kështu së bashku me Kishën Katolike “Zoja e Shkodrës” në Nju Jork, Vatra realizoi një Konferencë me nivel shkencor me rastin e 550 vjetorit të Vdekjes të Gjergj Kastriotit Skënderbeut. Po ashtu Vatra ishte pjesë e një akademie shkencore, që u organizua në Michigan, ku ligjëruan studiues dhe akademikë të njohur nga trevat shqiptare.

Figura e Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu ka shërbyer si një Ikonë e shenjtë për Diasporën shqiptare në Amerikë dhe Europë. Në mënyrë të veçantë për Federatën Panshqiptare të Amerikës VATRA, figura e heroit Kombëtar, ka mbajtur ndezur shpirtin e atdhetarizmit.Rexhaj përcolli pjesë nga Kumtesa e përgatitë me këtë rast nga Editori i Diellit, Dalip Greca, kumtesë që fokusohej në kontributin e Editorëve të gazetës Diellit me studimet historike dhe librat e botuar prej tyre rreth figurës së Heroi Kombëtar.Ndër ta përmendim: Fan S. Noli, Athanas Gegaj, Andon Frashëri, Nelo Drizari, Bilal Xhaferri, Edward Lico dhe Xhevat Kallajxhiu.(Për më shumë lexoni në Gazetën Dielli në print)

GJIGANTE SKULPTURA ARTISTIKE E SKËNDERBEUT NË LABINOT TË ELBASANIT

November 29, 2018 by dgreca

Kjo vepër përcjell shumë emocion, dhe Heroi ynë duket sikur është i gjallë.Fiqiri Kasa, më në fund ka realizuar një set fotografik me kryeveprën e tij, portretin gjigand të Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu/

1 fiqiri kasa

Skulptori i veprave të mëdha, Fiqiri Kasa, më në fund ka realizuar një set fotografik me kryeveprën e tij, portretin gjigand të Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Kasa nuk ka preferuar të jetë shumë mediatik, sepse në fund të fundit për atë flet puna. Megjithatë më në fund edhe ai vetë ndjehet shumë i gëzuar me punën që ka kryer.

Në fakt cilido që e ka parë skulpturën e përfunduar të portretit të Skëndërbeut, ka mbetur i mahnitur. Kjo vepër përcjell shumë emocion, dhe Heroi ynë duket sikur është i gjallë.

Ky portret të mbush me krenari shqiptare. Ai ndodhet në City Fish (Rozafa) në Labinot Fushë dhe është sponsorizim i artistit Gjergj Luca, tashmë administrator i një prej kompanive më të mëdha në vend.

Tashmë presim punë të tjera nga skulptori i famshëm. Infoelbasani.al

Drama “Gjegj Kastriotit-Skënderbeut”

September 14, 2018 by dgreca

550 vjet nga Kryeheroi shqiptar Gjergj Kastriotit – Skënderbeu/

Drama “Gjegj Kastriotit-Skënderbeut” nga gjuha e dokumenteve/

Intervistë me Aktorin dhe regjisorin e njohur Xhevat Limani/

nga Hazir MEHMETI, Vjenë/

“Mbi dyqind burime për këtë vepër të shkruar dhe çdo fjalë aty është e mbështetur në faktografi. Një nga motivet kryesore që dua të sjell është mesazhi në politikën shqiptare është kjo, se Gjergj Kastriotit-Skënderbeu, ka folur me diplomat të huaj pa protokoll, pa përkthyes në shtatë gjuhë.UÇK mori si elemente pozitive nga strategjia e Gjergj Kastriotit – Skënderbeu gjë që u çmua shumë në nivele botërore”.
Aktualiteti i një interviste me shkas plotësohet me rastin e 550 vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit – Skënderbeu. Aktori dhe regjisori i madh shqiptar, Xhevat Limani, ringjalli porosinë e kryeheroit tonë si autor i veprës dhe aktor që flet me zemër e shpirt të krye personazhit dhe siç e thotë ai “nuk i kemi dal borxhit kryetrimit”. Publiku shqiptar u rifreskua nga afër me veprën madhore të Gjergj Kastriotit – Skënderbeu.

Pyetje: Së pari ju përgëzoj për lojën tuaj teatrale këtu në Vjenë. Ishte diçka tepër domethënëse dhe e fuqishme! Si po ndiheni pas shfaqjes suaj?

Xhevat Limani: “Së pari e falënderoj publikun shqiptarë në Vjenë, kam pasur gjithmonë dëshirë dhe ëndërr që të prezantoj në Vjenë dhe më gjerë, jo vetëm me teatër por konkretisht SKËNDERBEUN për hir të atij borxhi të madh, të asaj Embleme, kur dihet se austriakët këtu mbajnë shpatën dhe përkrenaren e kryeheroit tonë kombëtar. Ia arritëm me disa mundime që ta sjellim këtu dhe më këtë rast dua të falënderoj zj. Drita Cacaj, Zj.Shpresa Kamberin dhe Z. Safet Sadikun. Ne sollëm shfaqjen në mesin e disa qyteteve të njohura nëpër Europë, por mendoj se Vjena është qytet simbol i artit klasik dhe të dëshmojmë para botës se shqiptarët nuk janë popull që pjestarët e tij të trajtohen si qytetarë të rendit të dytë apo të shihen vetëm si viktima, apo të shihen vetëm si fajtor të problemeve në Ballkan siç duan të na japin etiketën, por fajtor janë të tjerët. Ne po paguajmë targën e rëndë për shkak të indolencës së shtetit shqiptar i cili nuk ka formuar një diplomaci pak më vigjilente për të ruajtur dinjitetin e shqiptarëve jashtë kufijve të Shqipërisë londineze. Mendoj, që tani me pavarësimin e Kosovës, diplomacia e saj po i plotëson disa vakume dhe dalë ngadalë do të ecin, dhe diplomacia shqiptare ka zënë t’i artikuloj kërkesat me tingull të qartë që edhe ne të radhitemi aty ku e kemi vendin në mesin e popujve të civilizuar dhe të lashtë të kontinentit.

Pyetje:Ju e thatë, se shpata dhe përkrenarja e Gjegj Kastriotit-Skënderbeut, janë porosi për ne, drama e juaj e ringjall porosinë, si po pritet kjo nga publiku, veçanërisht gjenerata e re?

Xhevat Limani: Unë projektin e kam punuar me qëllim, jo për të treguar historinë e Gjergj Kastriotit-Skënderbeu, këtë punë e ka bërë Barleti, Wudvord Longfellou, Jon Winthkop, Antonio Vivaldi, Kreçiq e shumë studiues e krijues arti, ku ka mbi dymijë e pesëqind vepra për Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, si shpëtimtar që ka mbrojtur perëndimin dhe mendoj se sjellja ime në skenë është motivuar nga një dispencë për strategjinë e Gjergj Kastriotit – Skënderbeu që e kam gjetur në Westpoint, në akademinë më të madhe ushtarake, ku strategjia e Skënderbeut mësohet lëndë mësimore gjashtë muaj. Për fat të keq në shtetin shqiptar kjo mësohet vetëm nja katër orë.

Si duket ju keni hulumtuar rreth veprës së Gjegj Kastriotit-Skënderbeut.

Xhevat Limani:Po, jam hulumtues i Skënderbeut në arkivat në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku më shumë më ka ndihmuar Piter Prifti, sekretar i Fan Nolit, i cili ka qenë 33 vjet profesor në Harvard University dhe më ka dhënë që nga historia e Gjon Butkokut dhe historian të tjerë të huaj që kanë shkruar për Gjergj Kastriotit-Skënderbeun. Një nga motivet kryesore është mesazhi në politikën shqiptare që dua të sjell, Gjergj Kastriotit-Skënderbeu ka folur me diplomat të huaj pa protokoll, do më thënë pa përkthyes në shtatë gjuhë. Pra, ai nuk ishte vetëm luftëtar i krahut por ai ishte edhe i mendjes, edhe në akademinë ushtarake që ishte, të jeniçerëve që përgatiteshin. Turqia duhet të krenohet me Gjergj Kastriotit-Skënderbeun, sepse ai për Turqinë ka marrë 17 vende duke ngritur flamurin e fitores gjerë në Eritre. Ndërsa, sa i përket Arbërisë apo Shqipërisë, mendoj se ai erdhi të mbroj pragun, apo erdhi nga ai dinjiteti që kishte; meqë Sulltani nuk e lejonte që të vij të ulet tek varri i të atit të tij Gjon Kastriotit, ashtu siç i ishte dhënë premtimi dhe kjo atë e detyroi nga ndjenja e brendshme atërore që të kthehet dhe ta mbrojë vendin e vet. Sot ka shumë dilema, shumë historian që thonë se ç’na duhet kjo mbrojtje kur zhduket gjysma e këtij populli, por ja që populli shqiptarë si popull i lashtë nga gjithë perandoritë tjera nuk është zhdukur dhe është ripërtërirë e cila ripërtëritje gjenetike, mendoj, ka të bëjë edhe me ambiciet dhe idealin e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, siç e thotë ai: “Me gen babe, me qumësht nëne; me sy shkabe dhe me dritë hëne.”

Ju jeni ndër ata që e bënë të ringjallet, porosia e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut me shfaqjen tuaj e cila do shumë mund e kohë të përgatitet dhe të shfaqet në shumë vende sipas projektit tuaj.

Xhevat Limani:Po, Gjegj Kastriotit-Skënderbeu kishte në ushtrinë e vet edhe austriak, pra ideja e NATO-së sot ka qenë ide e Gjegj Kastriotit-Skënderbeut, kjo mësohet tani në West Point (Akademia më e madhe ushtarake në botë). Për ta mundur imperatorinë duhet të bëhen forca të bashkuara të popujve të ndryshëm që e duan lirinë. Ai thotë: “Në ushtrinë time kisha shtatëmbëdhjetë kombe duke u nisur nga gjermanet, galet, austriakët, venedikasit e tjerë dhe t i more edhe tribalet, të cilët janë sllavë dhe ata ishin frikacak, por unë në netët pa hënë i mësova të këndonin dhe kështu e munden frikën e filluan të bëhen luftëtarë”.

Pyetje:E keni vizituar muzeun ku gjenden shpata dhe përkrenarja e Gjegj Kastriotit-Skënderbeut?

Unë i kam vizituar edhe më përpara shpatën dhe përkrenaren këtu në Vjenë, kur qëndroj para tyre gjithmonë rimarr forcë dhe shtroj një pyetje sikurse që pyesin shumë prej nesh; shumë e madhe shpata! Unë kur e kam shkruar veprën Gjegj Kastriotit-Skënderbeu, natyrisht që kam hulumtuar defterët të mbretërisë osman, arkivat romake, austriake, hungareze e shumë tjerë gjerë te Arkivat Nacional në Uashington, kam mbi dyqind burime për këtë vepër të shkruar dhe çdo fjalë aty është e mbështetur në faktografi, ashtu që shumë njerëz mendojnë se jam historian kur flas në tribuna. Unë jam aktor-regjisor, kam kryer përveç aktrimit dhe letërsinë, kam shkruar njëzet libra, po vazhdoj të shkruaj, dhe nuk shkruaj keq dhe mes tyre është edhe “Tragjedia e Skënderbeut”, të cilën e kam përkthyer në anglisht së bashku me një profesor amerikan i cili është edhe poet dhe do të luaj në Brodwey dhe New York në fund të nëntorit në anglisht, sepse dua që të sheh dhe bota, çfarë protagonisti është ky Gjegj Kastriotit-Skënderbeu. Nuk është ndonjë njeri imagjinar dhe një figurë imagjinare ashtu siç i fryjnë heronjtë. Ne ende nuk i kemi dal borxhit krye heroit tonë.

Po rreth publikut, mund të thoni diçka?

Është kënaqësi dhe frymëzuese kur salla është e mbushur. Unë kam dashur që ta bëjë të ditur fuqinë e fjalës së tij, ndërsa dihet fuqia e shpatës së tij. Gjegj Kastriotit-Skënderbeut, mes tjerash ka qenë edhe filozof, ka qenë eruditë, njeri i mendimit, psikolog, ka qenë njeri cili ka ditur t’i dëgjoj e kumtoj dhe baza e kësaj shfaqjeje ka qenë në aftësinë oratorike të Gjegj Kastriotit-Skënderbeut, si të flasim me ushtarë për fitore, si të flasim me ushtarët e mundur, si të flasim me tradhtarët. Dhe, ai jep jo rastësisht mesazhe shumë të fuqishme të cilat, mendoj, lufta e Ushtrisë Çlirimtare e Kosovës i mori si elemente pozitive gjë që u çmua shumë në nivele botërore, kur thotë: mos vrisni robër lufte që dorëzohen. UÇK mes tjerash mund të krenohet me dy gjëra: nuk vrau robër që u dorëzuan dhe nuk vrau fëmijë e as gra e pleq. Kjo është ushtria e mirëfilltë e cila mësohet edhe në Westboyn, kjo është ushtria e mirëfilltë e idesë së madhe të Gjegj Kastriotit-Skënderbeut. Jo rastësisht doktrina e NATO është ngritur mbi idenë e doktrinës së krye heroit tonë kombëtar.

Pyetje: Ideja e ngritjes së Teatrit Shqiptar në Vjenë e nisur nga regjisori i ri Safet Sadiku, e cila mendoj se do ishte një mburrje për ne, si e shpjegoni ju këtë nismë?

Po, unë dua ta përkrah regjisorin e ri Safet Sadiku për nismën e tij rreth teatrit shqiptar në Vjenë i cili duket i ri por ka shumë energji. Mes tjerash unë jam edhe nënpresident i artistëve shqiptarë në botë, jam pedagog dhe dua ta mbështes në format e mundshme. Fundi, më mirë është që shqiptarët të hapin teatro se sa të merren me gjëra negative që nuk i përkasin racës njerëzore. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës shfaqjen e bëjë me debat, pasi mbaron shfaqja dhe aty marrin pjesë shikuesit nga shumë kombe e rrethe sociale dhe ndodhë të ketë edhe ndonjë anglez, ndonjë irlandez, turk, kroat apo ndonjë serb, grek dhe jam i përgatitur nga arkivi im për debat i cili ndonjë herë zgjatë deri në katër orë.

Pyetje: Ju e thatë, se gjithë kjo Evropë ka origjinën e gjakut tonë, një thënie e bazuar apo.

Xhevat Limani: Po, absolut. Kur gjaku ynë pellazgët zbritën në krah të shqiponjës para Ateu dhe Mëmëdheu dhe dymbëdhjetë mijë vjet më vonë Kadmi kur erdhi për t’i sjell shkronjat nga Fenekia, pra i martuar me Harmonin dhe kishte lindur djalin e parë Ilirin. Pastaj gjaku arbëror pësoi transformime të ndryshme, por nga gjithë këto tufane e vërshime nuk u nënshtrua, vazhdoi. Pra është një nga popujt e lashtë, popujt e zotit që ka vazhdimësi dhe për luftëra shkon, rritet shumohet po edhe vdesin, në fund mbijeton, pra një Feniks i çuditshëm. Unë besoj në ri shndritjen e shpirtit të gjenit shqiptar. Popujt tjerë ne na kanë dëmtuar shumë duke përkrahur popuj të pa qenë, siç ishte rasti me Greqinë. Grekët nuk kanë qenë fare në Luftën e Trojës, kanë ardhur gjashtëqind vjet pas Luftës së Trojës. Nuk ka pasur popull grek dhe nga njëmijë anije që shkuan në Luftën e Trojës, nëntëqind e gjashtëdhjetë prej tyre ishin luftëtarë pellazgë-ilir. E kanë kot të tjerët që torturojnë historinë e një populli, ta mbulojnë me pluhur e baltë, por kristali është kristal dhe rri në thellësinë e tokës dhe për atë arsye është i rrallë, e qymyr ka në sipërfaqe të tokës sa të duash. Mendoj se shqiptarët janë një popull kristal dhe herët a vonë do të shkëlqejnë me tërë dritë rimën hyjnore para fakteve dhe dëshmisë civilizuese. (Bisedoi Hazir Mehmeti)

KUJTOJMË ET’HEM HAXHIADEMIN

August 8, 2018 by dgreca

NË KUADËR TË 550-VJETORIT TË GJERGJ KASTRIOTIT-SKENDERBE/

Nga Frank Shkreli/Me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit-Skenderbe, revista “Shëjzat” e Ernest Koliqit në Romë kishte ribotuar në vitin 1968 tragjedinë e Ethem Haxhiademit, Skënderbeu, shkruar prej tij në vitin 1935. Revista “Shëjzat” e ribotoi në atë kohë tragjedinë e Haxhiademit, kushtuar Skënderbeut jo vetëm për të përkujtuar 550-vjetorin e vdekjes së Heroit Kombëtar të shqiptarëve, por edhe për të nxjerrur në shesh emrin dhe veprat e Etëhem Haxhiademit, të ndaluara nga regjimi komunist, përfshirë edhe tragjedinë “Skënderbeu”. Nuk ka dyshim se veprat e Haxhiademit u ndaluan nga regjimi komunist për aryse të edukimit të tij në perëndim. Siç është shprehur edhe specialisti dhe studiuesi gjerman i letërsisë shqipe (i lindur në Kanada), Robert Elsie, në “Historinë e Letersisë Shqipe, “Formimi i thellë evropian perëndimor i tij (Etëhem Haxhiademit) gjeti shprehje më të plotë në tragjeditë klasike sipas modeleve greke e latine”. Fatkeqsisht, emri i Haxhiademit si dhe vlerat kombëtare të veprave të tija vazhdojnë të mbeten në errësirën e harresës edhe tani në post-komunizëm, ashtu siç ishin të ndaluara edhe në kohën e komunizmit. Duhet të falënderojmë të huajt, siç ishte Robert Elsi i ndjerë, të cilët kanë shkruar dhe shkruajnë për shkrimtarët shqiptarë dhe veprat e tyre të ndaluara nga komunizmi enverist dhe të harruara nga Shqipëria “demokratike” e 28 viteve të fundit.

Fatkeqsisht, unë nuk di shumë për jetën dhe veprat e Etëhem Haxhiademit, përveç disa informacioneve të kufizuar që gjënden në internet mbi jetën dhe veprat e tija, por po përpiqem ta kujtoj atë për vlerat dhe kontributin e tij, por edhe si pjesë e një “amaneti” që më kishte porositur Ernest Koliqi në një letër që më kishte dërguar në fillim të viteve 1970-ata, me rastin e një nisme modeste për botimin e një reviste për të rinjtë në Nju Jork, ku më këshillonte që në rast se kjo fletore modeste do të merrej edhe me letërsi, atëherë, “Mos harro auktorët që regjimi komunist i Tiranës ka përjashtue nga historia e letërsisë shqipe.” Fatkeqsisht, botimi i kësaj fletorjeje nuk zgjati, vetëm disa numra, ndonëse pas pak kohe u çvendosa nga Nju Jorku në Washington për të punuar për Zërin e Amerikës dhe si përfundim botimi i saj u ndërpre për gjithmonë, duke mos pasur mundësi të plotësoja porosinë e tij. Por amanetin jam munduar t’a mbajë këto 10-15 vitet e fundit, duke kujtuar, sipas mundësisë dhe nga koha në kohë, në publicistikën tepër modeste, shkrimtarët dhe poetët mbrenda dhe jashtë atdheut, të ndaluar dhe shumë prej tyre të persekutuar, të burgosur dhe të vrarë nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, siç është edhe Etëhem Haxhiademi. Është në këtë frymë pra dhe pa kurrfarë pretendimesh prej eksperti, që marrë lirinë dhe guximin të kujtoj edhe këtë dramaturg e poet të harruar dhe të strukur në errësirën e mos kujtesës, pikërisht për vuajtjet e tija dhe dramën “Skënderbeu” në këtë vit kushtuar Gjergj Kastriotit -Skënderbe, me rastin e 550-vjetorit të vdekjes së Krye-Prijsit të shqiptarëve.

Sipas burimeve të ndryshme, Etëhem Haxhiademi ka lindur në Elbasan në vitin 1902, ku ka kryer edhe shkollën fillore, ndërsa studimet e mesme dhe të larta i ka kryer në Austri dhe Gjermani. Konsiderohet si një letrar i përgatitur mirë, një prej përfaqsuesve klasikë të letërsisë shqiptare, sipas atyre që janë në gjendje të vlerësojnë veprat e tija. Në dedikimin e botimit të tragjedisë “Skënderbeu”, vlerësohet si autor i cili i dha letërsisë shqipe vëllimin e vjershave origjinale të përmbledhura në veprën me titull, “Lyra”, përfshirë edhe përkthime veprash klasike nga latinishtja. Aty thuhet se Haxhiademi mori pjesë në lëvizjen letrare shqiptare të këthesës historike dhe interesante që është periudha nga viti 1930 e më vonë, ndërkohë që ai bëhet i njohur me një numër veprash dramatike që dolën në dritë nga viti 1921 e deri më 1939. Në këtë kënd vështrim, tragjedia “Skënderbeu” shtjellon një subjekt kombëtar, “Këtë herë, tyke e ditun se popullit t’onë i pëlqejnë themat kombëtare, paraqis tragedin ‘Skënderbeu’ me protagonist heron t’onë kombëtar”, ka shkruar Haxhiademi.

Në veprat e tija, “Me ndiesi bujare pajisen vehtjet e krijueme prej tij”, ndërsa “Idealet e nalta njerzore paraqiten në veprat e tija si pikë arrijtjeje të jetës”, ka vlerësuar Ernest Koliqi në parathënien e ribotimit të tragjedisë, “Skënderbeu” nga revista Shëjzat me rastin 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut më 1968, në Romë.

Tragjedia “Skënderbeu” e Etëhem Haxhiademit përshkruan shumë fatkqësi, fyerje dhe urretje për vdekje, me të cilat është përballur Skënderbeu gjatël gjithë jetës dhe veprimtarisë së tij, si prijës tokave arbërore. Intrigat e shumta për pushtet, për tu bërë vet mbret — duke u përpjekur për të prishur besëlidhjen e Gjergj Kastriotit-Skënderbe me prijësit e tjerë shqiptarë — nga Moisi Golemi dhe bashshkortja e tij, Zanfina përfundojnë madje edhe në tradhëti ndaj Skënderbeut, duke i prirë një ushtrie otomane e cila më në fund mundet nga Gjergj Kastrioti — Skënderbeu dhe forcat e tij besnike. Megjithkëtë, Skënderbeu e falë dhe i jep Moisiut detyrën e tij të më parëshme, ndërsa e shoqja e Mosiut, Zanfina e dëshpëruar për ngjarjet, therë veten me thikë dhe vdes.

Tragjedia “Skënderbeu” e Etëhem Haxhiademit sjellë reagimin e Skënderbeut ndaj vetëvrasjes së Zanfinës duke përfunduar me refrenin e shkurtër në të cilin, ku megjithë tradhëtinë e madhe ndaj tij nga më të afërmit bashkpuntorë të tij, shprehet vlera e faljes dhe e pajtimit, si një prej idealeve më të larta njerëzore që paraqiten në veprat e tija, si pikë arrijtjeje të jetës për të gjithë, madje edhe në ditët e sotëme moderne, ndërkohë që Skënderbeu – megjithë tradhëtitë ndaj tij – madje shfaq edhe keqardhjen e vet për vdekjen e shoqes së Moisiut, Zanfinës:

“Ndonëse më donte të keqen, pikëllohem,

Për vdekjen e të ngratës kur mendohem.”

Përmbyllet tragjedia “Skënderbeu” me refrenin përfundimtar të Skënderbeut — si protagonisti kryesor i tragjedisë — me një dëshpërim por edhe me një premtim prej tij:

“Filluem të msohemi me pun’t’ këqija

Dhe si po shoh e mjer’ do të jetë Shqipnija.

Por unë deri sa t’rroj nuk do të kursehem

Për të mbrojtun tokën t’ime që ushqehem.

Barbarit të tërbuem sa të jem gjallë,

Do t’i vërsulem rreptësisht me pallë

Dhe gjak’i im bregoret do t’i lajë,

Që të rrojë Shqipnia dhe flamur’i saj.

Në “Historinë e Letërsisë Shqipe”, Robert Elsie ka shënuar se, “Në kohën e gjuetisë së shtrigave më 1946-1947, Haxhiademi u arrestua e u dënua me vdekje. Bibliotekën dhe dorëshkrimet ia konfiskuan. Me ndërhyrjen e njerëzve me influencë si Aleksandër Xhuvani (1880-1961) dhe Omer Nishani (1887-1954), dënimi me vdekje iu kthye me burgim të përjetshëm. Vdiq më 17 mars 1965, pasi kishte punuar për shumë vjet si përkthyes në burgun e Burrelit”.

Thuhet se vdekja e tij ndodhi nën rrethana të dyshimta, pasi sipas disa burimeve as varri nuk i dihet. Robert Elsie citon Haxhiademin të ketë shkruar se, “Mprojtja mâ e madhe qi munt t’i bahet nji shkrimtari asht t’a çojnë mësuës asè sekretar në ndonji zyrë të vogël. Nga nji herë ngjanë që e qisin jasht fare dhe nga kjo punë e thjeshtë dhe e lanë pa bukë në të katër rrugët. Po a munt të lulëzojë në këtë mënyrë literatura shqiptare?” Ethem Haxhiademi (1902-1965) i shkroi këto fjalë në vitin 1939, si parathënie në botimin e librit të tij me poezi “Lyra”. “Atëbotë, ai nuk mund ta dinte”, shkruan Robert Elsie, “Se çlirimi i vendit që sa po pushtohej, do ta mbyllte në qelitë e burgut, prej ku nuk do të dilte i gjallë. Nëse Shqipëria komuniste e dënoi, Shqipëria demokratike, duket se nuk ia hedh sytë. Për 70 vite me radhë, tekstet e tija u “zhdukën”, u strukën, humbën, nuk u lexuan, nuk u shkrua për to, nuk u përmendën…në Shqipëri, ende sot, duket sikur ka “një urdhër-ndalese a harrese” që i sillet si aureolë e zezë emrit të tij”, ka shkruar Elsie për tragjedinë e jetës së Haxhiademit.

Kujtojmë Etëhem Haxhiademin për veprën e tij “Skënderbeu” në këtë vit të shpallur prej shqiptarëve si Viti i Gjergj Kastriotit-Skënderbe, me rastin e 550-vjetorit të vdekjes së Heroit Kombëtar. Por, njëkohsisht, unë e kujtoj me këtë rast edhe për të çuar në vend amanetin e marrë në vitin 1972 – që sipas mundësive — të mos harrohen, por të kujtohen autorët që regjimi komunist i Tiranës i ka përjashtuar nga historia e letërsisë shqipe dhe të cilëve, fatkeqësisht, siç është shprehur edhe studiuesi i çeshtjeve shqiptare, Robert Elsie, “Shqipëria demokratike nuk ua hedhë as sytë”

*Ribotimi “Skënderbeut” të Et’hem Haxhiademi nga Shëjzat e Ernes Koliqit në Romë më 1968, me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit-Skëndrebeut

GJERGJ KASTRIOT SKENDERBEU SIPAS XHEVAT KALLAJXHI

June 14, 2018 by dgreca

1 Kallajxhiu Skenderbeu ok

ME RASTIN E 550-VJETORIT TË GJERGJ KASTRIOTIT-SKENDERBE/

Nga Frank Shkreli/

Para disa ditësh isha duke hapur një kuti me libra të vjetra dhe gjeta një dorëshkrim me një dedikim të posaçëm nga autori — mbi Gjergj Kastriotin-Skenderbe, me rastin e 500-vjetorit të Heroit Kombëtar, shkruar nga i ndjeri Xhevat Kallajxhiu, një ish-koleg me të cilin kam punuar në Zërin e Amerikës për disa vjet gjatë ’70-ave dhe ish-Kryeredaktor i gazetës Dielli, organ i Federatës Pan-Shqiptare Vatra. Dorëshkrimi i titulluar thjeshtë “SKENDERBEU”, është një vepër e thjeshtë siç e cilëson edhe vet autori, “bazuar në fakte historike dhe në legjenda”,e shkruar nga fundi i verës së vitit 1967 dhe botuar në atë kohë, pjesë pjesë, në gazetën Dielli. Xhevati e kishte shkruar këtë broshurë prej mbi 50-faqesh, sipas tij, si “Një kontribut të vogël në përpjekjen e madhe që bënë shqiptarët kudo për të përkujtuar 500-vjetorin e vdekjes së Skenderbeut.”

Në parathënien e broshurës autori i referohet vitit 1968, si viti i Gjergj Kastriotit-Skenderbe dhe përmendë një numër të madh veprimtarishë nga shqiptarët në mërgim, “Në kujtim të Fatosit të paharruar të Kombit”, shkruan Xhevat Kallajxhiu. Ai shënon se gjatë vitit 1968 janë botuar një numër studimesh, librash dhe dokumentash, në shqip dhe gjuhë të huaja, mbi jetën dhe veprimtarinë e Gjergj Kastriotit-Skendërbe. Në Amerikë dhe në botën perëndimore kudo që kishte shqiptarë, sipas autorit, u mbajtën mbledhje të posaçme, në të cilat u paraqitën kumtesa shkencore-historike. Revistat dhe gazetat e shqiptarëve të mërguar në botën e lirë, kishin botuar edicione të posaçme mbi Krye-Heroin e tyre, duke e përkujtuar në mënyrë madhështore vdekjen e Skenderbeut, ashtu siç e meriton Heroi i Pavdekur i Kombit Shqiptar, ka theksuar ai. Veçanërisht, autori Xhevat Kallajxhi, thekson manifestimet e shumta në Vatikan dhe në Romë me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit, ku morën pjesë arbëreshë të Italisë dhe shqiptarë të mërguar në botën e lirë, përfshirë një numër i madh shqiptaro-amerikanësh, të cilët me atë rast, gjatë qëndrimit të tyre në Romë, ishin pritur në audiencë edhe nga Papa Pali i VI. Autori sjellë përshëndetjen e Papës drejtuar shqiptarëve, me fjalët: “Bij fort të dashtun Shqiptarë! Po ju sjellim juve një mirëseardhje të veçantë, mbasi jemi mbledhur për të kujtuar 500-vjetorin e Gjergj Kastriotit Skënderbet, Fatosit të Kombit tuaj e të Krishtërimit, pranë kësaj Selije Apostolike, të cilën mund ta quani si shtëpinë tuaj. Na po ju shohim me kënaqësi, sepse e dijmë se shpirti me të cilin ju e kujtoni këtë rast është shpirti i hershëm i fisit tuaj, i cili gjithnjë, për mbi çdo interes, ka venë vlerat e trashëguara të Besës, të Nderit dhe të Burrerisë”. Këto tri fjalë, Papa Pali i VI i ka thënë në gjuhën shqipe, shënon autori Xhevat Kallajxhiu në dorëshkrimin e tij.

Në këtë përkujtim të madh të shqiptarëve 50-vjet më parë, hynë edhe kjo vepër e vogël dhe e thjeshtë, në të cilën, përveç vdekjes së Skenderbeut, përshkruhen shkurtimisht edhe disa ngjarje kryesore që u zhvilluan nga 17 Janari 1468 – dita në të cilën Fatosi i Kombit dha frymën e fundit në Lezhë – e deri më 28 Nëndor 1912 kur populli shqiptar shpalli përsëri Pavarësinë Kombëtare në Vlorë.

Autori e fillon tregimin historik me sëmundjen që shkaktoi vdekjen e Gjergj Kastriotit në Janar të vitit 1468 dhe me pikëllimet që pasuan, si përfundim i zhdukjes së Kryetrimit të shqiptarëve, në radhët e bashkpuntorëve më të ngushtë të Skendërbeut dhe në popullësinë e thjeshtë.

Luani i Kombit vuan tmerësisht, por nuk mposhtet përpara hijes së vdekjes në çastet e fundit të jetës së tij. Megjithkëtë, shkruan Kallajxhiu në tregimin e tij historik, Gjergj Kastrioti Skenderbe e merr veten dhe me frymën e fundit u drejtohet princëve dhe kapedanëve me këto fjalë:

“Ej trima, mos e humbni burrërinë, se vdekjen borxh e kemi. Mbani lartë zemrat si kurdoherë dhe prëballojeni të keqen me guxim dhe gjakftohësi. Ju lë porosi të jeni të bashkuar — dhe amanet Shqipërinë. Luftoni për të si gjithmonë dhe mbrojeni nga sulmet e armikut deri në pikën e fundit të gjakut tuaj…Mos t’ju dhimbet jeta për Atdhe dhe për liri, se s’ka vdekje më të ëmbël se vdekja për to. Mua nuk më frikëson vdekja, por më vjen keq që e mabroj jetën në këtë shtrat dhe jo në fushën e betejës me shpatë në dorë. Ju priftë e mbara dhe Zoti qoftë gjithmonë me ju”, ishte porosia e Gjergjit drejtuar princëve dhe popllit që e kishin rrethuar.

Autori përshkruan atmosferën, pas vdekjes së Skendërbeut, në çdo qytet, fshat shtëpi dhe kasolle të Shqipërisë së asaj kohe, ku nuk dëgjohej gjë tjetër veç vaj, dhe sjellë një vajtim tradicional të grave të Labërisë kushtuar Gjergj Kastriotit -Skenderbe:

“Ç’u nxi jeta u bë sterrë

Vaj për Shqipërinë e mjerë.

Jetim na mbeti Atdheu

Tash që na la Skënderbeu,

Mynxirë e madhe na gjeti,

Mjer Arbëria, mjer mileti….”

Këtë hidhërim mbarë kombëtar për vdekjen e Gjergj Kastriotit-Skendërbe, në vepren e tij, “Skenderbeu”, Xhevat Kallajxhiu e pasqyron edhe me fjalimin që mbajti Lekë Dukagjini, në varrimin e Heroit Kombëtar, në emër të princërve dhe kapedanëve të Arbrit: “Shpirti im është aq i tronditur sa është edhe shpirti juaj dhe i gjithë shqiptarëve. Nuk gjejë fjalë të përshtatëshme për të shprehur hidhërimin e thellë për këtë tragjedi që ka mbuluar kombin tonë. Sot kemi fatin e zi të varrosim burrin më të madh që lindi raca arbënore, pas shumë shekujsh…Tani kemi një barrë të rëndë dhe nuk di nëse do ia dalim mbanë, por ajo që varet nga dora jonë është që të veprojmë sipas porosive të Prijësit tonë të paharruar: të qëndrojmë të bashkuar dhe të vazhdojmë të mbrojmë Atdheun dhe lirinë. Ky është nderimi më i madh që mund t’i bëjmë kujtimit të Skendërbeut, fryma e të cilit duhet të na udhëheq edhe tani që është i vdekur. Ky është edhe misioni më i lartë që mund të kryejmë përkundrejt Atdheut dhe popullit tonë. Zoti na ndihmoftë”, ishin fjalët e Lekë Dukagjinit në varrimin e Skenderbeut, sipas autorit.

Ai shkruan se pas vdekjes së Skenderbeut, Shqipëria hyri në një periudhë të errët, ndoshta më të errët në historinë e saj. Duke cituar Fan Nolin, i cili ka shkruar: “Në kohën kur Evropa dilte nga Koha e Mesme dhe hynte në Rilindjen e Qytetërisë, Shqipëria shuhej nga lista e shteteve të lira dhe hynte në zgjedhën e urryer të një fuqie barbare, nën të cilën vuajti më tepër se katër shekuj. Vendi i shkretua fare. Tregëtia u venit. Qytetëria u shua. Çdo lidhje me Evroppn u pre…”.

Megjithë këtë periudhë të errët, siç e cilëson Fan Noli, Xhevat Kallajxhiu shkruan se përpjekjet e Shqiptarëve për liri, si në veri ashtu edhe në jug, filluan më në fund të jepnin fruta për realizimin e endërrës së shqiptarëve për një shtet të pavarur. “Pas 500-vjetë robërie, Flamuri i Skendërbeut filloi të valojë përsëri i lirë në qiellin e Shqipërisë. Simbol i Gjergj Kastriotit, që kishte mbetur i fshehur për pesë shekuj në zemrat e popullit shqiptar, u ngrit në Vlorë nga Ismail Qemali më 28 Nëndor, 1912, që koincidoi me datën fatlume të ngritjes së tij në Krujë nga Skenderbeu më 28 Nëndor, 1443”, shkruan autori në fund të dorëshkrimit të tij. Në përfundimin e dorëshkrimit të tij modest me titull, “Skenderbeu”, shkruar 50-vjetë më parë, e kushtuar 500-vjetorit të të vdekjes së Heroit Kombëtar të Shqiptarëve, Gjergj Kastriotit-Skenderbe, autori Xhevat Kallajxhi është shprehur se, jeta, veprat dhe heroizmat e Skenderbeut janë pavdekësuar jo vetëm në botimet e shumta të shkrimtarëve të huaj, por edhe në botime të zgjedhura të autorëve shqiptarë. “Shqipëria dhe Skendërbeu janë bërë për popullin shqiptar një binom, dy emra të bashkuar në mënyrë të pashqitur me njëri tjetrin”, prandaj, përmbyllur ai dorëshkrimin e tij, ashtu siç e ka vjershëruar edhe patrioti martir i paharruar, Kol Tromara,

“Sa të rrojë gjithësija

Sa të rrojë gjithë dheu

Do të rrojë Shqipërija

Edhe emri Skendërbeu”.