skice – Dielli

Skice/ Nga Avdulla Kenaci/

E kam pësuar disa herë, por përsëri nuk zë mend. Ajo psikologjia shqiptare për të dalë çdo ditë për kafe, më ka përcjellë edhe këtu në Kanada. Mesi i dimrit. Dita më e ftohtë e vitit. Kështu pohonin të gjithë, ama ishte vërtetë një ditë shumë e kthjellët, ajër më transparent nuk kisha parë. Dritë dielli nga të katër anët e horizontit, ajër i pastër, bardhësi bore që ndërpritej nga kryqëzimet e rrugëve. Një qetësi e frikeshme mbretëronte ngado. Stacionet e autobuzëve bosh, asnjë njeri nuk të zë syri të dalë më këmbë. Bukuri që vret! Me të drejtë, stacionet metereologjike kishin lajmëruar qëkuri se lëkura e duarve apo fytyra nuk duhej të ekspozohej jashtë, më shumë se pesë minuta. I ftohti mund të të kafshonte indet. Megjithatë, unë bëra si bëra dhe përfundova në kafe. Qetësi e shurdhër, si në një ditë varrimi. Por brenda kafenesë bënte ngrohtë, aq më tepër që muri i saj në të djathtë nga isha ulur unë, ndahej me një furrë buke. Lexova dy-tri gazeta opozitare nga Shqipëria nëpërmjet Iphone, piva kafen e përditshme ekspres dhe instiktivisht ngrita kokën nga ekrani i televizorit për të ndjekur temperaturat. E pabesueshme, minus 27 që ndihej si minus 38 gradë celcius. Kur mendoja se ç’mot mbizotëronte jashtë, nuk më bëhej të dilja prej andej. M’u kujtua Tirana, kur në mot të kthjellët, në një ditë si kjo, mund ta pije kafenë dhe në hapësirat jashtë lokalit. Kur ja, papritur tek dera u shfaq një njeri i zhytur në një xhup të trashë, që mezi i dallohej fytyra. U afrua tek banaku, hoqi kapuçin dhe porositi shpejt e shpejt një kafe të shoqëruar me një gotë grapa. Si në Shqipëri, mendova unë. Kam dymbëdhjetë vjet në Kanada dhe nuk kam ndeshur në një ditë si kjo, – i tha banakieres. Janë rryma të të ftohtit polar, ikin shpejt, e shumta 24 orë,- e qetësoi ajo. Pastaj ai u kthye nga unë dhe më tha në anglisht: – Shumë, shumë ftohtë! Po ndjek lajmet dhe po shoh që ka shumë aksidente në autostradë, -iu përgjigja unë.

– Foli shqip ! Ai është shqiptar, – ndërhyri banakierja, si për të ngrohur atmosferën. Ai nuk priti më shumë, por pa pyetur, la kafen dhe gotën me raki në tavolinën time dhe m’u hodh në qafë.

-Po ku je, more vëlla! Si të quajnë ? Unë e kam emrin Avdulla.

-Edhe mua ashtu më quajnë, -i thashë unë.

-Vërtetë? Po qenkemi adashë! Po si ia bën sepse unë kam gjetur belanë. Kur më pyesin si e ke emrin, unë u them Doll.

-Doll? Po doll i thonë kukullës në anglisht. Se mos e marrin për tallje, – i thashë unë.

-Jo, nuk e marrin hiç ! Madje nuk ma harrojnë kurrë.

-Banon familjarisht këtu? – e pyeta unë. Ai ndali pak, psherëtiu dhe tha:

– Jo, nuk kam mundur t’i marr, kam 12 vjet që bëj gjyqe. Nuk kam qenë asnjëherë në Shqipëri, më ka pikur malli. Nuk do më njohin kur t’i takoj. Kam tre fëmijë, vajzën e madhe e kam lënë 9 vjeçe dhe tani është studente, e shoh vetëm në fotografi. Presin që unë të marr letrat dhe ta fejojmë, ka një të dashur.

-Po kaq shumë vjet dhe nuk ke mundur të marrësh letrat?! – i fola ca si me qortim.

-Histori e gjatë! Erdha tek baxhanaku me një pasaportë italiane të vjedhur. Ai u bë sebep. Eja, -më tha, se këtu ka lekë. Erdha. Tek ai banoj, në bodrum, në bejzment, fillova edhe punën me të në ndërtim. Më vonë formuam një skuadër me shqiptarë, baxhanaku krijoi një firmë të tijën, është djalë i zoti, hapi shumë fronte pune. Mirëpo, unë gjysmën e rrogës ia kam dhënë avokatit, gjysma tjetër më mbetet për vete dhe për ata në Shqipëri. E pyes përsëri:

– A të ka mjaftuar rroga? Dhe ai u përgjigj: Sikur ta kisha të gjithën për vete, tani do të isha bërë këtu me shtëpi timen.

-Po atyre në Shqipëri, u ke dërguar gjë? – e pyeta unë.

-Po me se mbahen ata, tha ai. Asnjeri nuk punon. Nuk ka punë. Janë katër shpirt. U kam blerë apartament në Tiranë, dy dhoma e një kuzhinë. I kam hequr nga Librazhdi, jetojnë aty që kur vajza nisi shkollën e lartë. I bëra pyetjen tjetër:

-Po si ia bëni, ju në gjysmën e vitit nuk mund të ngjiteni mbi çati? Pastaj ai treti vështrimin përjashta në hapësirën e bardhë dhe tha:

– Këta kanadezët po, aq pushojnë, por ne shqiptarët vetëm tre muajt e ashpër të dimrit nuk ngjitemi mbi çati. Më pas vijojmë, non stop në punë. E vura re me kujdes, trupvogël, thatim dhe i zeshkët në fytyrë; një fytyrë e rrahur shumë nga erërat. E pyeta sërish:

-Të është rrezikuar ndonjëherë jeta mbi çati, se më kanë thënë që shqiptarët nuk lidhen kur hipin lart? Pse e bëni këtë, që të dukeni trima?! U mendua pak me sytë ulur tek gota e rakisë, pastaj ngriti kryet e tha:

– Kush pyet këtu për trimërira, po i lidhur nuk ka duk puna, mezi lëviz. Unë kam fluturuar dy herë nga çatia, por jam i shkathët, jam mbajtur në momentin e fundit pas ullukëve. Po ti ke të drejt! Vjet na u vra një portugez, ra nga tetë metra lartësi, goditi kokën në trotuar. Vdiq në vend ! Ishte trup i rëndë. Kishte dy fëmijë.

Nuk dija çfare t’i thosha! Nuk dija si t’i jepja pak kurajo. Midis hyri vdekja.

Nga: Avdulla Kenaci/

-Skicë/

Duke dalë nga një supermarket i sapoinaguruar në Toronto, në dalje, desh u pengova pas një lypësi që kish shtruar në trotuar një shami te madhe xhepi me kuadrate të zeza, ku ishin hedhur ca monedha metalike (coins). As i vështronte në sy apo t’u lutej kalimtarëve, lypsi lexonte një libër të vjetër me fletë të zverdhura nga koha. M’u kujtua kryeqyteti im, Tirana. Kush e njeh mirë Tiranën, njeh edhe lypsat e saj: Ata të zënë rrugën në trotuar, në dyert e restoranteve, përballë bareve, tek Parku, të ndalin në kryqëzim, ndërsa disa vajza adoleshente zeshkane, në stopim, për 20 qindarka të fshijnë vullnetarisht xhamat e makinës aq sa ti heziton t’i japësh gazit sepse mund t’i rrokullisësh pas rrotave… Lypsat e Tiranës janë të shumtë, gra, fëmijë, sakatë, pleq, romë, malësorë, hallexhinj të veshur keq dhe gjithënjë të palarë. Por njëri prej tyre , ish fatorino, Genci, është tjetërsoj. Ka stil tjetër. Mbaj mend se me ardhjen e demokracisë ai la zanatin e fatorinos në linjat urbane dhe erdhi e u ngul në kryqëzimin midis Televizionit dhe Kryeministrisë. Prpara se sa të lypte, ai bënte një gjest tjetër, të përshëndeste, të fliste në emër, të tregonte një ngjarje të shkurtër, afrohej duke e thyer në maksimum këmbën e djathtë, nga e cila çalonte, dhe të pëshpëriste afër veshit sikur do të rrëfente një sekret të madh:

– Ke të më japësh pesë lek?! – nuk thoshte fare se pse i duheshin ato lekë, ai vetëm pyeste, ke apo nuk ke. Të njohurit, të zënë në befasi, ata që e kishin për herë të parë, kruanin xhepat me shpejtësi dhe ia lëshonin paratë në dorë duke nxituar të iknin sa më larg prej tij. Unë që e ecja çdo mëngjes në atë rrugë, sa e shikoja nga larg, bëja gati paratë dhe kur më afrohej ia lëshoja të hollat në dorë nga që nuk kisha dëshirë të dëgjoja përrallat e tij, si një kolegu im, Bajrami.

Unë isha një “bamirës” dhe Genci nuk linte rast pa më përshëndetur, veçse gabonte për emrin. Ai gjithmon më thërriste në emër të shokut tim të zyrës, Petro. Ishte si një argëtim për mua, sepse ndryshe nga të tjerët që e lexonin në ekran emrin dhe nuk ma ngatërronin kurrë, Genci nuk ma mësoi asnjëherë. Ishte e qartë se ai as kishte e as shihte televizor. Dhe një mëngjes, kur isha me Petron e vërtetë, ai thirri përsëri “O Petro….”. Unë iu përgjigja:

– Urdhëro Genc, sot nuk kam të holla.

– E mirë, takohemi nesër, – tha ai.

– Po sikur më thirri mua. – tha Petrua i habitur.

– Edhe kur nuk jam me ty, miku im, ai ashtu më thërrët. E pse t’ia prish, ai nuk ka hallin e emrit, ka hallin e parave.

– Po ik ore, çfarë merresh me ta. Një lypës si ky çdo ditë, në mbrëmje, tek kioska afër shtëpisë sime, mijëra qindarka i kthen në lekë të trasha, i bie që lypsat të bledhin në ditë më shumë se sa rroga jonë. Dhe në një rast , për kuriozitet – vazhdoi Petrua- pyeta shitësin që ia thyente dhe ai më tha se nga lypja “Kapelja” i bën 20-30 mijë lekë në ditë. U habita.

– Ahaa, mos është ai sakati që zgjat kapelen me reverancë dhe thotë në anglisht mani, mani (money)… E di nga është? Nga Kanina e Vlorës. Ai është kampion, edhe mund t’i mbledhë aq para.- shtova unë.

– Jo, ore, nga Kanina? – u habit Petrua.

– Po, nga Kanina.

– Nuk e merrja dot me mend se si një lab nga Kanina mund të bëhej lypës, e kujtoja që student.

– Njeriu, kur është fjala për bukën e gojës, çfarë nuk bën, të lypurit është më mirë se sa vjedhja.

Gjatë kësaj verë isha përsëri në Tiranë. Kërkova për lypësat e njohur, nuk i vura re të gjithë. ”Kapelen” nga Kanina nuk e ndesha gjëkundi. Herën e fundit që e pashë, këmbën sakate e tërhiqte zvarrë dhe kur përkulej, kapelja gati i fshikte trotuarin. Ndoshta kishte ndërruar jetë. As gajdexhiun nuk e ndesha gjëkundi, por në autobusin urban të Unazës së vogël, takova Gencin. Nuk lypi, por më l vendin ku ishte ulur. Unë i zgjata një pesëqind lekshe si për të kompesuar kohën e munguar. Ai nuk e dinte që kisha emigruar në Kanada. I pa që ishin shumë dhe tha: – Të paska ecur mbarë për sot, kam kohë që nuk të kam parë apo nuk hipën mnë urban?!

– Të kërkova me sy në Kryqëzim tek Televizioni, por nuk ishe.

– Kam kohë që kam ikur prej andej, i kanë hequr gjithë të vjetrit, nuk më njihte njeri.

– Mos është më mirë këtu në urban?

– Kur gjej ndonjë shofer të kohës sime merrem vesh, por me këta të rinjtë e kam keq, duan të vjedhin për vete.

– Pse ti punon?

– Jo, zë një vend dhe kur shoh ndonjë të njohur, i lëshoj karrigen.

Vazhdimin e bisedës e mora me mend vetë, domethënë, pasi i lëshon vendin, i thotë “mikut” tek rrëza e veshit, sikur nuk do q ta marrin vesh pasagjerët e autobuzit: “Ke pesë lekë?!”

ADASHI

LYPSAT E TIRANES