Sokol Paja – Page 68 – Dielli

SHKATËRRIMI I IMAZHIT MADHËSHTOR TË HERONJVE

January 11, 2021 by dgreca

SI PO SHKATËRROHET IMAZHI MADHËSHTOR I HERONJVE NËPËRMJET SKULPTURËS SË DOBËT/

NGA SOKOL PAJA/

Në median shqiptare u shfaqën punime të disa statujave e shtatoreve të heroit kombëtar Gjergj Kastriotit, legjendës së gjallë të luftës së UÇK Adem Jasharit, shqiptares humaniste Shën Tereza, atit të Pavarësisë Ismail Qemali e disa personaliteteve të shquara të kombit shqiptar të cilat shkaktuan një zëmërim të madh në median sociale kryesisht rreth shëmtisë dhe mediokritetit të këtyre punimeve në skulpturë.

Imazhi madhështor i heronjve tanë, i personaliteteve më të larta e më të shquara të kombit vjen i transformuar në një mënyrë shumë të shëmtuar deri në keqardhje. Heronjtë, mitet, legjendat, personalitetet kombëtare kur vijnë të gjallë nëpërmjet skulpturës janë jo vetëm një vepër artistike por mbi të gjitha vepra shpirtërore ku përceptohet imazhi ynë dhe vetëdija për heroin në fjalë.

Skulptori Fiqiri Kasa, në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetarit Sokol PAJA, për gazetën “DIELLI”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, deklaron se: “Vitet e fundit janë realizuar shtatore, buste, monumente të ndryshme me nivel të dobët artistik ku Kosova ka me shumicë por edhe Shqipëria nuk ngelet mbrapa. Arsyeja është e qartë, si në çdo fushë tjetër, në Shqipëri e Kosovë korrupsioni është shtrirë gjerësisht, mungesa trasparencës e konkursit dhe komisioneve serioze dhe profesionale sjellin këto rezultate, ku mes të gjithave futet edhe padija, nënvlersimi, paaftësia, ku edhe një amator konkuron në mënyrë të padrejtë mes skulptorve më të mirë” arsyeton skulptori Kasa.

Në sheshet kryesore të qyteteve më të rëndësishme historike të Shqipërisë sipas Fiqi Kasës “është për të ardhur keq që shohim këto skulptura të shëmtuara në sheshet e qyteteve tona, a thua sikur na mungojnë skulptorët. Shqipëria dhe Kosova kanë skulptorë të talentuar dhe nuk na mungojnë skulptorët, por mënyra e organizimit dhe e tenderimit të një monumenti publik, është përgatitur në një farë mënyre që të bëhet e paarritshme, dhe si përfundim e fiton tenderin ai që bën marrëveshjen që në fillim pa u shpall tenderi” tregon për “Dielli” –n skulptori Kasa. “Kam bindjen se një pjesë e shtatoreve nuk do ti rezistojnë kohës, në një të ardhme jo të largët ato edhe mund të rimodelohen” shprehet i bindur Kasa. “Jam i mendimit që të paktën kur vjen puna tek Heronjtë nuk duhet eksperimentuar me figurat kaq shumë të rëndësishme për shqiptarët, siç është Gjergj Kastrioti, Shën Tereza, Adem Jashari, Ismail Qemali etj, se tashmë e kemi krijuar imazhin e tyre, e kemi të qartë, dhe ajo që kam vënë re tek një pjesë që kanë patur polemika është se janë të deformuara, në disproporcion, ku mungojnë elemetet bazikë të një figure, anatomia, fizionomia, pa plastik ,pa emocion, vlerë artistike zero, pra është një paaftësi prej amatori dhe jo një trajtim ndryshe prej artistit” shprehet i revoltuar skulptori Fiqi Kasa. Sipas Kasës skulptura në përgjithësi ka edhe kundërshtime dhe këndvështrime të ndryshme tek çdo skulptor, por jo në këto nivele. Më ka rastisur të punoj shpjegon Kasa, brenda pak vitesh disa nga figurat kombëtare, dhe jam munduar ti trajtoj në mënyren time por brenda karakterit dhe imazhit që shqiptarët janë mësuar ti shohin heronjtë e tyre, do isha dakort nëse do luanim me elementë të caktuar duke u bazuar nga kërkimet shkencore, historike, gravura, piktura, mënyra e qëndrimit, e shikimit, veshja etj. Sipas Skulptorit Fiqi Kasa, objektet që mbajnë në duar këta heronjë, ose figura të rëndësishme, nuk është nevoja ti paraqesim të gjithë luftëtarët me pushkë, ka dhe mënyra të tjera trajtimit që të tregojë që kjo figurë është një luftëtar dhe hero. Ndër punimet më të rëndësishme të Skulptorit Fiqi Kasa është një portret i Heroit Kombëtar Gjergj Kastriotit me lartësi 8 metra në material metal dhe beton, është punuar në vendndodhje dhe ka zgjatur rreth 5 muaj realizimi, ndodhet në Labinot-Fushë 6 km larg qytetit të Elbasanit. Një tjetër punim është busti i Shën Terezës në bronz, lartësia 80 cm dhe ndodhet në Reç të Ulqinit- Mal i Zi dhe busti tjetër Gjergj Kastriotit i punuar me lartësi 120 cm në material Bronz ndodhet në Triesh të Tuzit në Malin e Zi. Skulptori Fiqiri Kasa në çdo punim që realizon si fillim shfleton dhe konsulton një mori studimesh historike, antropologjike, albanologjike dhe dokumente të tjera arkivore në mënyrë që të realizojë në përfeksion heroin e radhës në skulpturë. Skulptori Fiqiri Kasa ka filluar të krijojë portrete në baltë që kur ishte 10-të vjeç, ndërsa sot është kthyer në skulptorin më të famshëm në hapsirën mbarëshqiptare Shqipëri për shkak të punimeve të tij për heronjtë dhe personalitet shqiptare më të rëndësishëm në historinë e shtetit e kombit shqiptar.

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË GJERMANI

January 8, 2021 by dgreca

Etleva Mançe, mësuese e Gjuhës Shqipe-Gjermani/

Etleva Mançe, mësuese e Gjuhës Shqipe në Landin e Vestfalisë-Veriore – Gjermani, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Gjermani nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Etleva Mançe, bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA….

“GJUHA E NËNËS” SI NJË DOMOSDOSHMËRI NJERËZORE

Mësimi i gjuhës amtare, ose siç u quajt si fillim “Gjuha e Nënës” doli si nevojë pas viteve `60-të me ardhjen e emigrantëve të parë nga ish Jugosllavia në Gjermani. Shkollat e para ishin ato të punëtorëve, të cilit kishin ndërprerë shkollimin në Kosovë dhe për punësimin e tyre duhej një kualifikim. Më pas u mendua që fëmijët e tyre duhet të mësonin gjuhën shqipe, ta lexonin dhe ta shkruanin atë, mbasi kjo do t`ju duhej kur të riatdhesoheshin. Por sot jemi shumë larg kësaj, pasi këta fëmijë tashmë jetojnë në brezin e dytë e të tretë këtu, dhe shumë larg asaj që ata mund të kthehen një ditë andej nga kanë ardhur prindërit apo gjyshërit e tyre. Në mësimin e “Gjuhës së prejardhjes” siç quhet sot, nxënësit mësojnë gjuhën, kulturën dhe traditat nga ata rrjedhin. Është vërtetuar edhe shkencërisht, fëmijët që rriten në dy gjuhë, kanë probabilitetin për të qenë më të suksesshëm dhe të aftë për të mësuar edhe gjuhë të tjera të huaja. Kush e flet bukur dhe ka një fjalor të pasur në gjuhën e nënës, mëson shpejt dhe ka rezultate të mira edhe në gjuhën gjermane. Ky mësim promovon pasuri gjuhësore të cilat nuk duhen nënvleftësuar, si në aspektin kulturor por edhe në atë shkencor.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË LANDIN E LANDIN E VESTFALISË-VERIORE

Gjurmët e parat të Shkollës Shqipe në Gjermani i gjejmë në Landin e Vestfalisë-Veriore, në qytetin Euskirshenit (afër Këlnit) në shkollën fillore Paul-Gerhard-Schule. Mësimi shqip filloi me 21 Prill 1975. Sot në Landin e Landin e Vestfalisë-Veriore krahas gjuhës shqipe mësohen edhe mbi 20 gjuhë të tjera, ndërmjet tyre edhe vietnamezish, kurde, farsi etj. Në Landin e Landin e Vestfalisë-Veriore nxënësve iu jepet mundësia të mësojnë gjuhën shqipe nga klasa e 1-10. Në fund të klasës së 10 (9,G8) ata që kanë ndjekur rregullisht mësimin e japin dhe provim. Nota është ekuivalente për një notë jo kaluese të gjuhës së huaj (anglisht/frengjisht etj). Është menduar edhe për fëmijët e emigrantëve të ardhur me vonesë në Gjermani, për nxënësit që kanë bërë shkollën fillore në vendlindje. Si fillim që këta të koncetrohen në mësimin e gjuhës gjermane, ju jepet mundësia, në vend të një gjuhe të huaje të japin provim gjuhën shqipe. Kjo notë zëvendëson notën e gjuhës së huaj dhe ju jep mundësinë e kualifikimit në sistemin shkollor gjerman, përfshirë këtu maturantët dhe maturantët e specializuar apo me kualifikim. Ky provim është i pavarur nga mësimi i rregullt i gjuhës shqipe. Tezat e provimit përgatiten në rang landi nga një grup pune, mbi bazën e plan-programeve dhe kurrikulave të mësimit plotësues të gjuhës së prejardhjes.

LANDET E GJERMANISË KU MËSIMI SHQIP ËSHTË I INSTITUCIONALIZUAR

Mësimi i gjuhës shqipe zhvillohet pothuajse në të gjitha Landet e Gjermanisë. Por vetëm në tri Lande ky mësim dhe është i institucionalizuar, pra varet drejtpërsëdrejti nga institucionet gjermane: në Landin e Vestfalisë-Veriore, në Rheinland Pfalz dhe në Niedersachsen. Si rrjedhojë edhe përqëndrimi më i madh i nxënësve dhe i shkollave shqipe në Gjermani është pikërisht në këto tri lande. Por në pjesën më të madhe ky mësim bëhet mbi bazën vullnetare, individuale, përmes shoqatave si edhe me ndihmën dhe mbështetjen e Konsullatave si dhe të institucioneve të shtetit të Kosovës, nga MASHT dhe Ministria e Diasporës.

DURIM DHE KËMBËNGULJE NGA NGA MËSUESIT, PRINDËRIT DHE NXËNËSIT

Interesi dhe dëshira e prindërve që fëmijët e tyre të flasin gjuhën amtare dhe të ndjekin Mësimin Plotësues të Gjuhës Shqipe është i madh. Por vetëm kjo nuk mjafton. Qëllimi ynë është që nxënësit tanë të lexojnë dhe shkruajnë një gjuhë të standarteve dhe nivele të larta, që jo vetëm ta kuptojnë por edhe ta flasin bukur dhe rrjedhshëm gjuhën e nënës. Dhe kjo kërkon durim dhe këmbëngulje nga të gjtha palët, si nga mësuesit edhe nga prindërit dhe nxënësit.
Unë jam vetë nënë, tani femijët e mi i marrin vetë vendimet për jetën e tyre. Por mendoj se prindërit janë ata që duhet t`u tregojnë drejtimin fëmijëve. Kjo fillon që në moshë të vogël, duke i orintuar ata se si të kalojnë kohën e lirë: para TV, lojëra elektronike apo të jenë aktivë. Është ajo “lufta” e përditshme që bën familja, shoqëria dhe rrethi ku ne jetojmë me përmbushjen e kohës së lirë të nxënësve. Nga ana tjetër detyra jonë si mësues është që ta bëjmë sa më interesante dhe shumë dimensionale orën e mësimit, vetëm kështu rritet interesi i nxënësve për mësimin e gjuhës shqipe. Kënaqësia më e madhe për mua është kur shikoj fëmijë që i sjellin prindërit, ndonjëherë edhe pa dëshirën e tyre, por në fund të mësimit kur ikin thonë duke buzëqeshur – “Më pëlqeu, unë do të vij përsëri në shkollën shqipe”, dhe unë jam e sigurt që ata nuk do ndjehen më inferior kur të shkojnë për pushime në vendlindje. Këtu dua të shtoj edhe më të rëndësishmen, që dialekti nuk luan asnjë rol, madje dialektet e gjuhës shqipe janë aq të ndryshme dhe të larmishme, sa unë e kam theksuar dhe ja u them edhe prindërve që t`a flasin bukur, t`a ruajnë dhe mos e tradhetojnë dialektin GEGË. Personalisht duke qënë në kontakt me prinderit dhe nxënësit me prejardhje nga Kosova, apo Maqedonia kam pasuruar fjalorin tim, dhe tani kur lexoj Gjergj Fishtën e kuptoj shumë mirë, dikur nuk e kuptoja. Nëqoftëse do te flasim me shifra, këtu numri duhet të ishte edhe më i mirë. Në landin e Landin e Vestfalisë-Veriore që kemi dhe përqëndrimin më të madh të emigrantëve është rreth 10% e fëmijëve shqipëfolës, ndërsa në qytetet ku mbahet ky mësim rreth 30%. Nuk kemi shifra të sakta për të gjithë Gjermaninë, por mendohet tek 2-3%, dhe nëqoftëse do të bënim një tabelë sipas vendeve të origjinës, nga Shqipëria, e them me keqeardhje, numri është shumë shumë i vogël, nuk bëhet fjalë për shifra. Për këtë kemi kërkuar disa herë edhe mbështetjen dhe bashkëpunimin me Ambasadën Shqiptare në Berlin, por fatkeqësisht ata nuk na janë përgjigjur, pothuajse në shumicën e rasteve ka rezultuar pa sukses.

GJUHA SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT TË NJË KOMBI

Më tepër se gjysma e gjuhëve të nënës në botë janë të kërcënuara nga zhdukja, për këtë arsye ato mbrohen sot nga UNESCO. 21 Shkurti është Dita Ndërkombëtare e Gjuhës së Nënës, që u caktuan në përkujtimin e të rënëve në këtë ditë, në protestat e studentëve të Universitetit në Dhaka, me origjinë nga Bangladeshi. Roli primar i gjuhës është identifikimi dhe ajo e ruajtjes së identitetit të një kombi, ajo lidh dhe bashkon një komb. Gjuha i jep forcë dhe dinamizëm kombit, ajo identifikon dhe i jep integritet e indetitet kombit. Nëpërmjet gjuhës ne shprehim/përcjellim historinë, kulturën, traditat dhe dashurinë që kemi jo vetëm përkundrejt saj dhe njëri-tjetrit, por edhe ndaj kombit. Gjuha nuk njeh kufij, mure apo barrikada, ajo hap dyer, horizonte dhe prespektiva. Këtu do kujtoj thënien e J.P. Belmondo “Edhe ai që zotëron 20 gjuhë, përdorë gjuhën e nënës kur pret gishtin!”

KËSHILLI I ARSIMTARVE SHQIPTARË “NAIM FRASHËRI” NË GJERMANI

Një ndihmesë dhe mbështetje të veçantë Shkollës Shqipe ndër vite i ka dhënë edhe Këshilli i Arsimtarve Shqiptarë “NaimFrashëri” në Gjermani. Krijimi i KASH-it me 14 shtator 1990 si një organ profesional me qëllim edukativ dhe arsimor, që solli shkëputjen juridike të shkollës shqipe nga autoritetet e atëhershme ish-Jugosllave, dhe si rrjedhojë çoi në pavarësinë e Shkollës Shqipe në Gjermani. KASH-i mblodhi rreth tij pothuajse të gjithë mësimdhënësit e atëhershëmnë Gjermani, dhe bëri që të rritej dukshëm interesi për mësimin e gjuhës shqipe në komuntetin shqiptar, si pasojë edhe numri i nxënësve. Ndër vite KASH-i, i cili u bë edhe institucioni i vetëm i Mësimit Plotësues të Gjuhës Shqipe në Gjermani ka dominuar me prezencën, aktivitetet, punën si atë organizative, me Kampionatet e Diturisë, festat kombëtare, Garat Sportiveetj., por edhe në atë profesional, pedagogjikë, metodikë, didaktikë, duke botuar libra të ndryshëm me përmbajtje historike e biografike, dhe libra mësimore ku autorë ishin mësuesit dhe anëtarët e KASH-it. E theksojshumë e bindur, që ka patur një këmbëngulje dhe bashkëpunim ndërthemeluesve të KASH-it, si Rifat Hamitin, Sami Thaçin, Sejdi Gashin etj, por edhe kolegëve dhe mësusesve të tjerë si p.sh. Adem Shala, Kemajl Çallaku, Sylejman Salihu, Shpresa Perzhaku, Sofje dhe Bajram Dumnica, Sabri Gashi, Hatixhe Ramadani, Gjejrane Curri etj. të cilët kontribuan ndërvite për vazhdimësinë e KASH-it. Sot ne jemi në kushte komplet të reja, dhe na duhet një riorganizim më aktual, duhet ti përshtatemi kushteve të cilat kanë ndryshuar, ti shikojmë këto ndryshime si avantazh i punës dhe vazhdimësisë tonë. Asnjëherë më parë nuk është folur dhe bashkëpunuar kaq shumë dhe kaq intesivisht me diasporën, sa sot. Qeveritë e shteteve tona kanë drejtuar sytë dhe vemendjen nga diaspora, dhe kjo për ta parë diasporën si një potencial për të cilin nuk ka nevojë vetëm Gjermania, Amerika, Zvicra etj. por nga kjo diasporë e re, nga ky brez i ri do të dalin përfaqësuesit, ambasadorët e urave lidhëse midis këtyre vendeve dhe vendeve të origjinës. Dhe në fund dua të theksoj se duke kordinuar të gjitha mënyrat e bashkëpunimit dhe përvojat e ndryshme të qeverive në Tirane, Prishtinë dhe Shkup do të ketë me shumë efikasitet në arritjen e qëllimeve tona, duke u nisur në atë që ne kemi të përbashkët dhe me kryesoren, Gjuhën Shqipe. Dhe të gjitha këto përpjekje dhe investim për t`ju lënë nxënësve, prindërve dhe komunitetit shqiptar në Gjermani një Shkollë Shqipe për të gjithë shqiptarët, me mësues dhe nxënës nga të gjitha trevat shqiptare.

SHQIPTARËT NË NË LANDIN E VESTFALISË-VERIORE – GJERMANI

Landi i Vestfalise-Veriore ka një dendësi të madhe si në numrin e popullsisë por edhe në atë të përqëndrimit të ekonomisë gjermane. Kjo ka sjellë edhe përqëndrimin e shumë emigrantëve, dhe midis tyre edhe të shqiptarve nga të gjitha trojet shqiptare. Siç e theksova edhe me lart, emigrantët e parë shqiptarë në Gjermani kanë ardhur në vitet `60, ishin kryesisht emigrantë ekonomik nga ish Jugosllavia. Një dyndje të madhe pati në vite ´90, kryesisht për arsye politike, dhe në këto vitet e fundit kemi përsëri ardhje të konsiderueshme kryesisht nga Shqiperia të kuadrove të kualifikuar. Pothuajse të gjithë shqiptaret, duke filluar nga ata që tashmë jetojnë në brezin e tretë në Gjermani, por edhe të ardhurit e fundit, janë plotesisht të integruar në jetën sociale e shoqërore gjermane. Të rinjtë nga të gjitha trojet shqiptare luajnë një rol kryesor në zhvillimin e shoqërisë dhe ekonomisë gjermane, duke dhënë kontributin e tyre në mjekësi, industri, shkencë dhe politikë. Por më e rëndësishmja është që shumë të rinj, integracionin e tyre e kanë ndërthurur tepër mirë, me kulturën e prejardhjes dhe identitetin e tyre. Kjo pasqyrohet nga shoqatat e shumta kulturore dhe profesioniste që janë aktive në landin e Vestfalisë-Veriore. Këtu mund të përmend shoqatën e te rinjve “URA-KULT” në Köln, “Shoqatën e Biznesmenëve Shqiptarë” në Düsseldorf, atë të Grave Shqiptare po në Düsseldorf, “Klubin Nexhmije Pagarusha” në Solingen, Shoqatën e Poetëve, etj. Brezi i ri, i lindur dhe rritur në Gjermani është nje potencial i madhë jo vetëm për Gjermaninë, por edhe për vendet prejardhëse, ky brez duhet të shërbejë si urë lidhëse midis vendeve të prejardhjes dhe Gjermanisë.

MESAZHI JUAJ PËR DIASPORËN NË USA

Me dhëmb, kur shkoj me pushime në Shqipëri dhe shikoj e dëgjoj fëmijë, e të rinj të cilat vinë me shumë dëshirë për tu takuar me gjyshin, gjyshen, e të afermit e tyre, por që nuk kuptojnë, e nuk flasin asnjë fjalë shqip! Ju lutem të gjithe bashkëkombsave të mi, jo vetëm në USA, por kudo ku ndodhen, flitini fëmijëve shqip, deri sa nuk është vonë! Unë mund të tregoj me dhjetra dhe qindra raste nga pervoja ime e perditshme, shqiptarë, fëmijë, të rinj që e kanë humbur shancin për ta mësuar gjuhën shqipe. Por kam edhe me qindra dhe mijëra bashkëkombas, të cilët me shumë dëshirë dhe këmbëngulje, ja u kanë mësuar fëmijëve gjuhën shqipe.

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË NORVEGJI

January 7, 2021 by dgreca

Rexhep Kurtishi mësues i Shkollës Shqipe “Naim Frashëri” Oslo, Norvegji, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Norvegji nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Rexhep Kurtishin bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

SI ORGANIZOHET DHE FUNKSIONON MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË NORVEGJI

Në Norvegji mësimi në gjuhë shqipe organizohet nga Parlamenti norvegjez. Norvegjia vitet e fundit është zhvilluar në një shoqëri e prekur nga kultura dhe shumëllojshmëria gjuhësore, që ka ndryshuar rrënjësisht parakushtet shkollore. Të dhënat shkencore vërtetojnë se fëmija mëson më mirë gjuhën që e kupton, pra gjuhën amtare. Në planprogramin arsimor të vitit 1987 nocioni dygjuhësi përcaktohet si epiqendra e të mësuarit e saj. Sipas Aktit tëArsimit, paragrafi 2 – 8, nxënësit me një gjuhë amtare të ndryshme nga norvegjishtja dhe Samishtja/ lapone mund të aplikojnë për të mësuar në gjuhën e tyre amtare derisa të kenë aftësi të mjaftueshme në norvegjisht për të ndjekur arsimin e rregullt në shkollë. Mësimi në gjuhë amtare u ofrohet nxënësve në një formular ku prindërit njoftohen hollësisht dhe në bashkëpunim me udhëheqësit e shkollës japin pëlqimin e tyre për të nënshkruar. Komunat ofrojnë mësimin në gjuhë amtare sipas dispozitave dhe kushteve të përcaktura në rregulloren e shkollës fillore. Në Norvegji, sipas të dhënave statistikore, mësimi në gjuhë amtare zhvillohet në 120 gjuhë të ndryshme. Komuna e Oslos filloi mësimin në gjuhë të huaj amtare në vitin 1969. Nga viti 1974 mësimi në gjuhë të huaj/amtare u bë me një administratë të vetme dhe me një sektor me buxhetin e vet. Plan programi mësimor i vitit 1982 për arsimin fillor në kapitullin 6 thotë: “Parakusht që nxënësi me gjuhë tjetër nga norvegjishtja të ndihet si në shtëpi me dy gjuhë është dy gjuhësia”, tek ato lëndë mësimore ku nxënësit kanë nevojë. Shkolla fillore e detyruar nëntëvjeçare u miratua në vitin 1969, kurse ajo 10 vjeçare me reformën e vitit 1997. Nga vjeshta e vitit 2019, u vendos që nga klasat 1 – 4 të ketë deri në 15 nxënës, kurse nga klasat 5 – 10 deri në 20 nxënës. Numri i nxënësve shqiptarë, sipas të dhënave statistikore, figuron rreth 1800. Për nxënësit shqiptarë, mësimi në gjuhë amtare ofrohet për ata që nuk e zotërojnë mjaftueshëm gjuhën norvegjishte. Numri i orëve mësimore ndryshon nga kapaciteti i njohurive të nxënësve nga 1 deri në 3 orë. Mësim në gjuhë amtare u jepet nxënësve deri në klasën e tretë, kurse nga klasa e katërt e më lartë jepet mësim në dygjuhësi dhe kjo zgjat deri në gjashtë vite. Edhe kjo varet nga niveli i aftësimit të gjuhës nga nxënësi. Nëse nxënësi arrin ta mësoj gjuhën shpejt, i ndërpritet mësimi në aftësi dygjuhësore. Ora e punës mësimore zgjat 60 minuta. Ky orar mësimor dallon nga komuna në komunë. Kjo formë e mësimit nuk praktikohet në Oslo, kurse në komunën Asker ku unë punoj që nga viti shkollor 1997/’98, praktikohet dhe vlerësohet shumë mësimi në gjuhë amtare. Në Norvegji, nxënësit deri në klasën e shtatë nuk vlerësohen me notë, por me testime. Në Suedi nxënësit vlerësohen me notë edhe në gjuhën amtare, pra në gjuhën shqipe. Kurse në Norvegji në gjuhë shqipe nxënësit nuk vlerësohen me note, përpos në shkollimin e mesëm, nëse nxënësi si lëndë fakultative zgjedh gjuhën amtare, atëherë jep provimin dhe merr notë. Orë mësimi në gjuhë shqipe nuk praktikohet në arsim të mesëm.

QYTETET KU MËSOHET SHQIP, KURRIKULAT MËSIMORE

Në çdo qytet ku ka fëmijë shqiptarë, organizohet dhe praktikohet mësimi në gjuhën shqipe. Ky organizim ndryshon nga qyteti në qytet. Shumica dërmuese e fëmijëve shqiptarë janë nga Kosova, Maqedonia dhe vitet e fundit ka edhe nga Shqipëria. Nga Shqipëria janë ato familje që kanë jetuar në Greqi apo Itali, pra në shtetet e Bashkimit Evropian. Me keqardhje i përdora emrat Kosovë, Maqedoni dhe Shqipëri në vend se të përdori emrin e përbashkët Shqipëri. Rreth 2000 fëmijë shqiptarë të arsimit fillor ndjekin mësimin në gjuhë amtare. Mësimi në gjuhë shqipe është parakusht për t’u aftësuar në gjuhën norvegjishte. Në përdorim, praktikojmë planprogramin arsimor nga Enti i Arsimit të Norvegjisë, nga Shqipëria, Kosova dhe nga viti i kaluar edhe nga Diaspora shqiptare. Nga viti shkollor 1994/’95 kemi përdorur tekste shkollore nga Shqipëria, pastaj tekste mësimore nga prof. dr. Shefik Osmani, tani i ndjerë dhe nga viti shkollor 1998/’99 nga Diaspora të përpiluara në Shqipëri.

MËSIMI I GJUHËS AMTARE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT

Gjuha amtare është palca e kombit për ruajtjen e identitetit tonë kombëtar në Norvegji. Norvegjia si shtet demokratik është shembull për mundësimin e dhënies së mësimit në gjuhë amtare si kusht për ruajtjen e identitetit kombëtar. Në Norvegji fliten dhe përdoren rreth 120 gjuhë, në mesin e tyre edhe gjuha shqipe. Puna e palodhshme e mësuesve shqiptarë mundësojnë që fëmijët e tyre ta mësojnë, zotërojnë dhe ta kultivojnë gjuhën dhe letërsinë shipe, historinë, artin, kulturën dhe traditat shqiptare, të nxiten dhe të motivohen për të mbajtur kontakte të përhershme me të afërmit e tyre, me vendlindjen dhe me atdheun e tyre të dashur. Në shkollat ku ndiqet mësimi në gjuhën shqipe, mbretëron dashuria për t’u përshëndetur në shumë gjuhë, po ashtu edhe në gjuhë shqipe. Në hyrje të shkollës ku punoj, valon flamuri ynë kombëtar së bashku me flamuj të tjerë dhe përdorimi i tyre bëhet në festimin e Kombeve të bashkuara më 24 tetor si dhe në kohën e festës sonë kombëtare. Në orët mësimore mbretëron fryma demokratike duke përdorur pyetje demokratike pa dalluar nivelin e nxënësve. Për punën time mësimore flasin nxënësit, udhëheqësit e shkollës, kolegët e mi norvegjez si dhe prindërit. Ky vit për mua do të jetë vit i fundit, vit pensionimi. Më 11 mars mbush 67 vjet, moshë pensionimi në Norvegji.

SI PRITET MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË NORVEGJI

I falënderojmë organet e Entit të Arsimit të Norvegjisë që na kanë mundësuar zhvillimin e mësimit në gjuhë amtare në shkollat norvegjeze. Sipas pedagogëve me famë norvegjeze dhe botërore, mësimi në gjuhë amtare është burim kryesor për ndërtim urash dhe kusht për të mësuar më mirë një gjuhë tjetër, respektivisht gjuhën norvegjeze dhe për t’u integruar në shoqërinë norvegjeze. Për çdo nxënës, duke filluar nga institucionet arsimore parashkollore (kopshtet), raportohet tek udhëheqësit e shkollave ku fëmijët do të regjistrohen për aftësitë dhe nivelin e arritur gjuhësor. Fëmijët që kanë arritur ta mësojnë rrjedhshëm gjuhën norvegjeze, nuk u ofrohet mësim në gjuhë amtare. Ky qëndrim nuk ka qenë para 10 vitesh. Më parë, të gjithë fëmijët kanë pasur të drejtë të mësojnë në gjuhë amtare, pa dallim niveli gjuhësor. Në komunën ku shkolla ime i përket, mësimi në gjuhë amtare mbahet në orar të rregullt, e jo pas orarit të rregullt mësimor. Në orë të punës mësimore, punohet në grupe dhe pyetjet nuk janë kontrolluese por demokratike. Për çdo vit, mësuesi i gjuhës dhe i letërsisë shqipe, raporton me shkrim për suksesin e nxënësit dhe vazhdimin e mësimit të gjuhës shqipe për vitin e ardhshëm. Po ashtu, mbahen dy mbledhje prindërore në vit, për të dhënë një përmbledhje për mbarvajtjen e punës edukative me nxënësit. Pyetjet demokratike të përdorura në orët mësimore formësojnë dhe zhvillojnë kujtesën deri tek dhënia e përgjigjes. Vëmendja e vullnetshme është predispozitë për përceptimin e drejtë dhe të plotë e të gjitha vetive të të menduarit.

SHKOLLA E MËSIMIT PLOTËSUES TË GJUHËS SHQIPE NË OSLO

Prof. dr.Gani Banjska, tani i ndjerë, së bashku me mr. Qatip Halitin, në verë të vitit 1993, tubuan bashkatdhetarët dhe u pajtuan për një shkollë plotësuese në Oslo. Në fillim tubuan rreth 80 nxënës të grupmoshave të ndryshme dhe kështu filloi mësimi në gjuhën shqipe të shtunave dhe të dielave. Mësimi fillonte në orën 8:30 dhe mbaronte në orën 13:00. Pas një viti, në vitin shkollor 1994/’95 u mbajt një mbledhje e përgjithshme, përfshirë intelektualë dhe prindër për hapjen e shkollës shqipe dhe për themelimin e Lidhjes së Arsimtarëve Shqiptarë në Norvegji me seli në Oslo. Themeluesit e shkollës shqipe të mësimit plotësues “Naim Frashëri” ishin: prof. dr. Gani Banjska, Mr. Qatip Haliti, prof. Tahir Haziri, Bajram Gega, Selim Kukleci, Rexhep Kurtishi, Luljeta Kermendi, Ramush Zharku si dhe disa aktivistë. Të gjithë të lartëpërmendurit janë me kualifikim të përshtatshëm arsimor. Mësimi plotësues mbahej nga tri orë mësim në tri paralele. Me nxënësit punonin këta arsimtarë: Rexhep Kurtishi, Luljeta Kermendi, Antigona Qena dhe Nexhmije Mazrekaj. Puna mësimore në Oslo organizohej në tre nivele: në nivelin e ulët, të mesëm dhe të lartë. Numri i nxënësve rritej për çdo vit shkollor. Në vitin shkollor 2019/ 2020, numri i nxënësve ka arritur në 130. Vitet e fundit, me nxënës të shkollës shqipe janë duke punuar: Marlijenda Manaj, mësuese e gjuhës dhe letërsisë shqipe nga Fieri, Imri Trena, agronom nga Kacaniku, Mustafa Ibrahimaj, mësues i histories nga Istogu, Rexhep Kurtishi, mësues i gjuhës dhe i letërsisë shqipe nga Kumanova si dhe udhëheqës i drejtorit, Ramush Zharku, historian nga Kaçaniku. Imri Trena punon në shkollën shqipe që nga viti shkollor 1999/ 2000. Lëndët mësimore: Gjuhë shqipe dhe letërsi, histori kombëtare, gjeografi, art figurativ dhe art muzikor. Në kuadër të shkollës shqipe në Oslo, u formua edhe Shoqata Kulturore Artistike Shqiptare. Në bashkëpunim me organet dhe asociacionet norvegjeze, në mars të vitit 1998 u mblodhën ndihma financiare për krizën në Kosovë. Këtu u angazhua edhe Kryqi i Kuq së bashku me nxënësit dhe arsimtarët e shkollës. U organizuan festa dhe manifestime kushtuar atdheut dhe kombit shqiptar. Me veprimtari të kombit dhe kultures shqiptare u bashkangjitën edhe disa aktivistë norvegjezë: Berit Backer, Bjørn Pedersen, gazetari Lars, i cili ka qenë pjesëtar i UÇK – së dhe disa të tjerë. Veprimtaria e shkollës shqipe“ Naim Frashëri” në Oslo zhvillohet në bashkëpunim me shoqatën kulturore shqiptare “Rilindja” të udhëhequr nga Alush Balichi dhe Metush Bajrami. Kryetar i mëparshëm i kësaj shoqate ka qenë Rexhep Shehu. Shkolla shqipe është kurorëzimi i përpjekjeve të intelektualëve dhe bashkatdhetarëve atdhedashës. Kjo shkollë do të mbetet gjithnjë një dritë e pashuar për të gjithë brezat e shqiptarëve në Norvegji. Kjo shkollë ka ndikuar që edhe në qytete të tjera të mbahet mësimi shqip me arsimdashës.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR SHQIPTARËT NË AMERIKË Kur flet gjuhën amtare, shkon drejt në zemër, kurse kur flet një gjuhë të huaj, shkon drejt në tru. Të ruash dhe të kultivosh gjuhën shqipe është sikur çelësi që përdoret për të hapur dyert dhe dritatret. Angazhimi i shqiptarëve kudo në botë për arsimimin shqip, përfaqëson faqen më të ndritur të histories sonë kombëtare. Uroj shëndet për bashkatdhetarët dhe punëtorët e arsimit në Amerikë, për punën e tyre të palodhshme për ndriçimin e kombit shqiptar. Të përkujtojmë me respekt e dashuri Federatën Mbarëshqiptare “Vatra”, e cila nga koha e Fan Stilian Nolit dhe Faik Konicës, ka shpërndarë rreze diturie dhe dashurie tek të gjithë shqiptarët. Përzemërsisht nga Norvegjia për vëllezërit dhe motrat tona në Amerikë.

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË KROACI

January 5, 2021 by dgreca

Melita Oreskovic, mësuese e Gjuhës Shqipe në Kroaci, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Kroaci nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Melita Oreskovic bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË KROACI

Mësimi i gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare në Kroaci është i inkuadruar në sistemin arsimor të Kroacisë dhe zhvillohet sipas modelit C, është lëndë në sistemin e arsimit tetëvjeçar dhe të mesëm. Në shumicën e shkollave mësimi mbahet ditën e shtunë 4-6 orë mësimore me 3 nivele, në grupe heterogjene, ndërsa në 3 shkolla mbahet gjatë ditëve të tjera të javës duke iu përshtatur orarit mësimor të nxënësve. Librat e mësimit shqip sipas dy botimeve i ka mundësuar ish Ministria e Diasporës së Kosovës dhe tani Qendra e Botimeve për Diasporën të Shqipërisë.

QYTETET KU MËSOHET SHQIP, KURRIKULA MËSIMORE

Mësimi mbahet në 17 shkolla, në qytetet e Zagrebit, Velika Goricës, Rijekës, Bjellovarit, Osijekut, Karllovacit, Zarës, Pullës, Medulinit, Rovinjës, Pozhegut, ku japin mësim 7 mësues. Numri i nxënësve që ndjekin mësimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare është i vogël. Numri total i shqiptarëve në Kroaci është 17. 513, ndërsa numri i nxënësve që ndjekim mësimin është vetëm 7% e numrit të nxënësve shqiptarë të shkollave tetëvjeçare dhe të mesme. Shkollat shqipe përgatisin nxënësit në drejtim të përvetësimit të gjuhës ametare shqipe, të njohjes së historisë së shqiptarëve, të gjeografisë së vendlindjes të të parëve të tyre dhe njohjes së disa tipareve të artit popullor e trashëgimisë kombëtare sipas kurrikulës së mesimit shqip në diasporë, të hartuar nga ministritë e arsimit të Shqipërisë e Kosovës. Fillimet e para të mësimit shqip në Kroaci janë më të hershme, datojnë në vitet 1901-1903 në Shkollën Normale e Shkollën Femërore të Arbëneshit të Zarës dhe kanë dhënë mësim Pashk Bardhi, Shtefen Gjeçovi, Antun Paluca, Nikolla Rrota e Pal Gjergji. Ndërsa sot në Arbënesh të Zarës dr.sc. Maximiljana Barančić punon që gjuha arbëneshe, e cila rrezikohet të humbasë, mos të zhduket e të trashëgohet në breza, profesorja iu mëson femijëve gjuhën arbëneshe në kursin që ajo organizon prej disa vitesh në Zarë. Mësimi i gjuhës shqipe në Kroaci në shekullin e XXI ka filluar prej vitit 1992 në Zagreb dhe më pas edhe në qytetet e tjera dhe është organizuar nga Unioni dhe bashkësitë shqiptare në Kroaci për shumë vite me rradhë. Ndërsa prej vitit 2008 filloi mësimi i gjuhës shqipe e kulturës shqiptare në shkollat tetëvjeçare dhe në vitin 2016 filloi në gjimnazin e Zarës.

MËSIMI SHQIP SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË KROACI.

Frekuentimi i mirë nga nxënësit i mësimit plotësues të gjuhës shqipe sipas modelit C sigurisht që ndihmon në mësimin e gjuhës amëtare. Kur mësimi organizohet në nivelin e duhur metodik nuk shkakton mbingarkesë mendore për nxënësit. Gjithashtu veprimtaritë jashtëkurrikulare, dramatizimet, lojrat popullore, ekskursionet në vendlindje dhe veprimtarite e tjera festive e argëtuese shërbejnë si shlodhje për nxënësit, por dhe i mundësojnë atyre që të vazhdojnë të komunikojnë në gjuhën shqipe. Identitetin kombëtar tek nxënësit tanë vazhdojmë ta kultivojmë duke organizuar projekte si: “Sport, festë-traditë”; “Të luajmë së bashku”; Shfaqjet teatrale: “Çimi dhe roboti budalla”, “Djali dhe shqiponja”, “Kthimi i Skenderbeut në Krujë”; Pjesëmarrje e manifestimet e pakicave kombëtare; Shënimet e 7-8 Marsit, Ditës Ndërkombëtare të Gjuhës Amëtare, festat kombëtare e tjerë.

SI PRITET MËSIMI SHQIP NË KROACI

Kroacia është një nga shtetet më të përparuara që me ligj kushtetues garanton të drejtat dhe liritë e pakicave kombëtare, përkatësisht sipas nenit 7 e 11 të Ligjit Kushtetues për të drejtat e pakicave kombëtare të Republikës së Kroacisë, garatohet dhe e drejta e pakicave kombëtare për edukim e arsimim në gjuhën amtare. Në Kroaci nga 22 pakica kombëtare të njohura, 10 prej tyre kanë të organizuar mësimin e gjuhëve amëtare në kopshtet e fëmijëve, shkollat tetëvjeçare dhe të mesme. Mësimi financohet nga shteti kroat nëpërmjet Ministrisë së Shkencës dhe Arsimit. Pakicat kombëtare janë një pasuri me vlerë në Kroaci dhe multikulturalizmi është i pranishëm pothuajse në të gjitha prefekturat e veçanërisht në kryeqytetin e Zagrebit.

ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË KROACI

Shqiptarët në Kroaci kanë ardhur në periudha të ndryshme, në kohën e sundimit Venedikas, sundimit Osman prej rrethinave të Shkodrës në Zarë, më vonë në kohën e Jugosllavisë për arsye ekonomike e politike emigruan prej Kosovës e Maqedonisë. Shqiptarët janë të integruar në jetën ekonomike, kulturore, politike e shoqërore kroate. Shumica janë zejtarë, biznesmenë, punëtorë, ndërsa një pjesë e konsiderueshme janë intelektualët shqiptarë: ekonomistë, profesorë, gazetarë, aktorë, mjekë, juristë, mesues e tjerë, që gëzojnë respektin e shoqërisë kroate. Jetën kulturore të shqiptarëve e mbushin edhe shoqatat aktive shqiptare që krijojnë dhe promovojnë kulturën e vërtetë shqiptare, artin bashkëkohor në Kroaci me profesionalizëm si: Klubi i femrave shqiptare “Mbretëresha Teuta”; Shoqata Teatrale Shqiptare “Mërgimtari”- Teatri Shqiptar, ndërsa shoqatat e tjera kontribuojnë në festimin e festave kombëtare.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR SHQIPTARËT E USA

Shqiptarëve të USA-ës, si dhe gjithë bashkatdhetarëve iu dretohem që të mos harrojnë vendin e tyre, të mos harrojnë gjuhën, të trashëgojnë ndër breza gjuhën, kulturën, traditat, zakonet, doket, por edhe të jenë krijues, të prezantojnë në vendin ku jetojnë më të mirën e kulturës dhe artit shqiptar, të mbeshtesin autorët dhe krijuesit e diasporës.

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË KANADA

January 4, 2021 by dgreca

Dr. Adriana Fishta Bejko, Ambasadore e Kombit, Sekretare e Pёrgjithshme e Kёshillit Koordinues tё Diasporёs, mësuese e Gjuhës Shqipe në Kanada, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Kanada nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Dr. Adriana Fishta Bejko bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

SI ORGANIZOHET DHE FUNKSIONON MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË KANADA

Si unё ashtu edhe kolegёt e mi tё nderuar qё punojnё pёr ruajtjen e gjuhёs sonё u jemi shumё mirёnjohёs bashkёkombёsve tanё qё n’a japin njё besim tё tillё duke shtuar emrat tonё nё listёn shumё dinjitoze tё Rilindasve tanё qё luftuan pёr kёtё gjuhё “perёndije”. Ne e kemi marrё kёtё detyrё me shumё pёrgjegjёsi dhe seriozitet, megjithёse jemi tё bindur qё nuk ёshtё e lehtё pёr shumё arsye – shkollave shqipe nё diasporё u mungon njё strukturё e unifikuar shkencore, didaktike dhe linguistike pёr faktin qё deri tani pёrvoja ka qenё, pa dyshim, mbi baza patriotike por amatoreske, dhe me shumё “folklorizёm” nё mёsimdhёnie, plane mёsimore, tekste etj. Vihet re njё mungesё e theksuar bashkёpunimi nё mes tё institucioneve pёrkatёse nё tё dy vendet tona, Shqipёri dhe Kosovё. Qeveritё tona kanё tendencёn t’i marrin gjёrat pak “shtruar”, por koha nuk pret; gjёndja e mёsimit tё gjuhёs shqipe nё diasporё ёshtё laramane, mёsimi i shqipes nё shumё raste nuk ёshtё prioritet pёr prindёrit, etj. Tё gjitha kёto e bёjnё njё rrezik real asimilimin e brezit tё dytё dhe brezit tё tretё tё fёmijёve tanё. Duke u mbёshtetur nё sa mё sipёr, edhe shkollat shqipe nё Kanada (atje ku ekzistojnё) janë kryesisht falё dёshirёs sё mirё tё bashkёatdhetarёve patriotё tё cilёve u qan zemra pёr vendin Amё dhe gjuhёn tonё. Situata ёshtё shumё e ndryshme nё provinca tё ndryshme tё Kanadasё. Pёr shёmbull, nё Ontario, gjuha shqipe konsiderohet si gjuhё e dytё dhe qeveria u siguron edhe lokalin edhe i paguan mёsuesit e gjuhёs shqipe. Por nё nёntё provincat e tjera qeveria Kanadeze nuk jep asnjё lloj mbёshtetje dhe ҫdo gjё organizohet nga shoqatat Shqiptaro-Kanadeze.

QYTETET KU MËSOHET SHQIP DHE KURRIKULAT MËSIMORE

Nga informacionet jo shumë të sakta qё kam, di qё shkolla ka nё disa qytete nё Ontario, nё Calgary, nё Halifax, nё Winnipeg, nё Regina, por fatkeqёsisht nё disa qytete tё tjera shoqatat me gjithё pёrpjekjet e tyre janё detyruar t’i mbyllin shkollat pёr mungesё pjesmarrje. Ky ёshtё njё fakt shqetёsues qё po e hasim jo rrallё nё Kanada. Mund tё flas mё konkretisht pёr shkollёn tonё nё Calgary. Shkolla shqipe “Foleja e Shqiponjave” nё Calgary ёshtё organizuar mbi baza shkencore dhe didaktike nga mё tё mirat dhe ka njё mbёshtetje tё mrekullueshme nga bordi i shoqatёs me kryetar Ilir Kuqin. Puna e shkollёs drejtohet nga njё bord me bashkëatdhetarё tё mrekullueshёm dhe tё specializuar nё fushёn e arsimit, tё cilёt marrin pjesё nё kёtё forum pёr tё shërbyer dhe jo pёr fjalё boshe. Bashkёpunimi model i kёtij bordi ka sjellё si rezultat faktin qё ne punojmё me njё Plan Mёsimor Kornizё tё detajuar pёr ҫdo javё dhe temё mujore, Librin e Prindit, Librin e Mёsuesit, Gazetёn e Shkollёs, etj. Pra, pavarёsisht se numri i nxёnёsve ёshtё i vogёl, struktura ёshtё e kualifikuar si pёr njё shkollё me 500 fёmijё. Edhe shkolla jonё po e vuan mungesёn e interesit tё prindёrve dhe sidomos kёto kohёt e fundit. Gjёndja e Covid-19 n’a detyron qё pёr kёtё vit mёsimi tё bёhet online dhe ne tё jemi krijues nё mёsimdhёnie. Risitё pёr kёtё vit janё: Mёsimdhёnie cilёsore dhe me synime pedagogjike e gjuhёsore tё matshme dhe tё qarta nё kushtet e mёsimit online; Si rezultat i sponsorizimit tё shkollёs nga dyqani BestBuy, qё n’a sjellё kompjutera, softwere dhe vullnetarё, do t’a kthejmё mёsimin nё baza digjitale, fakt qё do tё tёrheqё mё shumё fёmijё dhe do tё japё rezultate mё tё mira. Mёsuesit do tё pёrgatisin plane mёsimore tё detajuara dhe me objektiva tё qarta pёr ҫdo orё mёsimi dhe do tё shfrytёzojnё platforma digjitale si “school me” etj.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË KANADA

Ruajtja e identitetit ёshtё e lidhur nё mёnyrё tё pazgjidhshme me ruajtjen e gjuhёs shqipe. Për këtë mua nuk më zë gjumi sepse diaspora e re rrezikohet seriozisht nga asimilimi. Diaspora e vjetër e ka ruajtur me dinjitet identitetin shqiptar në kushte shumë më të vështira se sa sot. Një shëmbull i mrekullueshëm për ruajtjen e identitetit në diasporë është komuniteti arbëresh në Itali. Ky komunitet daton në shekullin e XV kur tokat e tyre u pushtuan nga otomanët dhe ata ikën si refugjatë në perandorinë e Napolit. Megjithatë, fshatrat arbëreshe në Itali ruajnë edhe sot gjuhën dhe traditat, 600 vjet pas largimit të tyre dhe janë krenarë për gjakun e tyre shqiptar. Edukimi i fëmijëve fillon në familje dhe mësuesi i parë është prindi. Eshtë fatkeqësi e dyfishtë kur prindërit u flasin vetёm gjuhën e vendit pritës fëmijëve. Kjo për faktin që disa prindër pretendojnë se duhet t’i flasin (pёr shembull) anglisht fëmijëve që t’i ndihmojnë të “integrohet” në shkollat kanadeze. Miq të nderuar, ju dua dhe ju respektoj, por mos e gënjeni veten me ëndrra të tilla në diell. Si specialiste dhe studiuese shkencore e anglishtes ju njoftoj se niveli i anglishtes tuaj (të mësuar pa shkuar në kurse akademike) mund të mjaftojë vetёm për të mbijetuar në komunikimin e përditshëm, por nuk është gjuha akademike që fëmijët duhet të përdorin në shkollë. Prandaj, duke u folur fëmijëve me një anglishte “të ҫalё” e me shumë gabime, në vend që t’i ndihmoni, në fakt i dëmtoni. Ajo që është edhe mё e dhimbshme, është fakti që fëmijët tanë humbasin njohuritë për prejardhjen e tyre të ndritur dhe perlat natyrore të vendit të tyre. Në mënyrë të veҫantë, është shqetёsuese dhimbja që u shkaktoni gjyshërve, dajave, hallave etj qё jetojnё nё Atdhe, të cilët i privoni nga nevoja humane e komunikimit me nipërit dhe mbesat e tyre.

SI PRITET MËSIMI SHQIP NË KANADA

Kudo marrëdhёniet me vendet pritëse janë komplekse dhe kjo informon edhe praktikat e gjuhës dhe identitetit të emigrantëve. Pёr hir tё sё vёrtetёs, duhet thënë se marrëdhёniet zyrtare nё mes tё dy vendeve tona duket sikur kishin njё “cool off” pёr disa vite dhe investimet Kanadeze nё Shqipёri mund tё konsiderohen shumё modeste – nё vitin 2018 eksportet ishin vetёm $39.3 million, kurse importet nga Shqipёria ishin vetёm 12.3 million. Natyrisht edhe numri modest i komunitetit shqiptar në Kanada, nuk e vendos gjuhën shqipe në qendrën e vëmendjes së qeverisë Kanadeze si një nga “heritage languages”. Megjithatё, kohёt e fundit duket njё intensifikim i kёtyre marrëdhёnieve. Duhet theksuar se kjo ёshtё, ndёrmjet tё tjerave, nё sajё tё punёs sё palodhur tё ambasadorit tonё, z. Muca dhe stafit tё tij, si dhe punёs sё njё numёr shoqatash qё kanё arritur tё ndёrtojnё marrëdhёnie shumё pozitive me institucione drejtuese nё Kanada. Jam e mendimit qё edhe ҫdo Shqiptar nё mёnyrё individuale, me ndershmёrinё, korrektesёn dhe dinjitetin e tij/saj nё vendet ku punon e forcon reputacioni pozitiv pёr Shqipёrinё. Kjo është tipike për komunitetin shqiptar në Kanada.

ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË KANADA

Sfida e parё nё kёtё drejtim ёshtё ruajtja e identitetit kombёtar, nёpёrmjet ruajtjes sё Gjuhёs Shqipe. Kanadaja ёshtё i vetmi vёnd nё botё qё ka njё nen tё veçantё nё Kushtetutё pёr tё garantuar mbrojtjen e kulturave dhe gjuhёve të ndryshme nё kёtё vend. Si rezultat, ndryshe nga ndonjё vend tjetёr nё botё, Diaspora Shqiptare nё Kanada nuk ka asnjё arsye pse mos tё rregjistrojё 100% tё fёmijёve tё moshёs shkollore nё shkollat Shqipe. Aty fёmijёt tanё jo vetёm do tё mbajnё tё gjallё gjuhёn por do tё mёsojnë kulturёn dhe historinё tonё, do tё luajnё me shokёt shqiptar dhe do tё mbajnё tё gjallё “komunitetin” shqiptar edhe nё tё ardhmen. Këtu dua të përgëzoj në mënyrë të veçantë disa shoqata në qytete të ndryshme, të cilat kanë bashkëpunuar me pushtetin lokal pёr ngritjen e flamurit shqiptar, bustin e Skënderbeut, bustit të Nënë Terezës nё qendër të qytetit, dhe në mënyrë të veҫantë, Shoqata e Torontos që në bashkëpunim me parlamentin e Ontarios e kanё shpallur muajin Nёntor, Muajin e Kulturёs Shqiptare. Megjithatë, roli dhe pesha e komunitetit shqiptar, si i tillë, është mjaft modest. Ndërsa, kontributi individual i bashkëatdhetarëve tanë në fusha të ndryshme të jetës në Kanada është i shkëlqyer, gjë që i bën nder kombit tonё.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR DIASPORËN NË USA

Ju falёnderoj qё n’a jepet mundёsia tё ndajmё disa mendime me lexuesit tuaj. Gjithashtu, pёrfitoj nga rasti tё falёnderoj Gazetёn “Dielli” nё New York pёr artikujt interesant qё boton dhe pёr kontributin e vyer nё ndihmё tё Diasporёs Shqiptare. Qё nё fillim dua tё theksoj se detyra pёr ruajtjen e gjuhёs shqipe nё kuadrin e detyrave tё tjera si anëtare e Kёshillit Koordinues tё Diasporёs (KKD) ёshtё sa privilegj aq edhe pёrgjegjёsi qytetare pёr mua. Ju përshëndes të gjithëve.