NGA HAKIK MENA/*
E nderuara familja Kupi ,
Te nderuar legalista dhe mbreteror,
Te dashtun bashkatdhetar,
Jemi mledhe sot ne vazhdimesine e tradites kuptimplote legaliste, per te perkujtu diten e hidherueshme te ndarjes nga kjo jete te luftetarit te paepur per liri, kapedanit popullor, njeriut symbol tebeses,nacionalistit largepames, politikanit te konseguent, kryetarit tone heroit Abaz Kupi.
39 vjet me pare familja e tij do te humbte njeriun e tyre te dashur e te shtrenjte, populli shqiptar do te humbte heroin qe do e kishin zili shume popuj te botes, klasa politike shqiptare do te humbte idealistin largepames kombetar, ndersa ne legalistet humbem udheheqsin I cili me dekada me rradhe ne menyre te perkryer mbrojti me dinjitet kauzen tone kombetare.
Abaz Kupi perfaqesonte njeriun model ne masen qe e deshti atdheun , te njeriut model se si luftoi dhe e mbrojti ate, dhe te njeriut model se si e deshironte ta shihte ate. Pershkrimi I figures se Abaz Kupit, une mendoje, se, do te ishte I sakte, duke u bazuar ne 4 epitet e mesiperm ,qe natyrishte ,perkojne me periudha kohe te ndryshme. Epiteti I pare, Kapedan popullor, perkon me periudhen e momenteve te fundit te kapitullimit te Perandorise Osmane. Kohe e cila ndonese do ta gjente Abaz Kupin ne nje moshe shume te re ai ne nje moment do te vepronte sic i ka hije nje burri, duke i ardh ne ndihme me municion nje fshatari te asaj kohe, i cili nuk ishte ne gjendje te paguante taksat te
qeverise turke dhe detyrohet te luftoje me to. Ky xhest fisnik ,dhe patriotik ,do ta burreronte dhe do te linte mbresa te medha ne qytetin e Krujes. Mbas kesaj ngjarje ,Abaz Kupi, do te marre pjese neper kuvende te ndryshme kombetare, ai do te rritet, edukohet e te frymezohet, sidomos nga familja e tij patriotike, duke pas vetem nje ideal, Shqiperine.
Jane momentet e para te gezimit te madh te shpalljes se pavaresise dhe ngritjes se flamurit tone kombetar anembane vendit. Pjese e ketij gezimi ishte edhe qyteti I lashte i Krujes me populli e saj heroik, ishte dhe Abaz Kupi ,i cili kete dashuri, e shprehu duke mos kurseu as plumbat, ndaj nje trathtari te asaj kohe, i cili nuk deshironte kete flamur te valvitej i lire dhe krenar. Popullariteti i tij, mbas ketij gjesti patriotic, do te rritej dita dites ne te gjithe qytetin e Krujes, dhe ai fillon krijimin e disa grupeve te vogla patriotike, te cilet do te behen problem me vone edhe per qeverine e Austro Hungarise. Kjo qeveri, duke pare popullaritetin e Abaz Kupit ,vendosi qe, ta eleminonte, por fale shkathtesise se tij ,ai do tu shpetoje dhe do te filloje perseri organizimin e aktivitetit te tij politik. Fale shkathtesise, trimerise, beses , vendosmerise dhe intuites se tije ai do t’ju imponoj respekt popullit te Krujes, dhe ai, tashme, jo rastesisht, fiton besimin maksimal te popullit te Krujes, I cili, jo me kot, ose rastesisht, i beson kryesimin e 300 forcave krutane, te cilet nisen per tu ardhe ne ndihme trojeve shqiptare te cilave u kanose rreziku prej forcave serbo malazeze ne luften e Koplikut . Intuita dhe nuhatja politike qe Abaz Kupi gezonte, do te dilnin maksimalisht ne pah kur ai do te merrte nje nga vendimet me te rendesishme politike te jetes se tij: ate te bashkepunimit me mbretin Zog, per te forcuar themelet e porsa hedhura te shtetit tone shqiptar. Zgjuarsia e tij popullore dhe aftesite e tij organizuese, do te kontribonin ne menyre te persosur , duke krijuar nje qetsi, e nje rregull te pa pare, gjate sherbimit te tije si komandant i xhandarmerise per Krujen. Puna e tij e jushtifikoi edhe dhenien e grades kapiten nga ana a mbretit Zog.
Epiteti I njeriut symbol te beses, lidhet me nje date, te cilen, une, do te deshiroja ta quaja si date vendimtare, si per vlersimin e personalitetit te tij, ashtu edhe per fatin e kombit tone, data 7 prill 1939 . 7 Prilli i vitit 1939, nxorri ne pah ploteshisht vlerat e Abaz Kupit, si nje luftetar te vendosur dhe guximtar, si nje patriot fisnik dhe mbi te gjitha si besnik i mbretit Zog dhe i Shqipnise. Ai justifikoi deri ne maximum fjalen qe ua kishte dhene mbretit Zog dhe Shqiprise, duke luftuar perballe nje okupatori ne propocional forcash 1 me 5 ne favor te tyre dhe nje makinerie luftarake moderne te asaj kohe. Abaz Kupi me organizimin dhe luften qe zhvilloi, ia zbardhi faqen dhe e ngriti ne piedestalin me te larte, emrin e tij, popullit shqiptar dhe Mbretit Zog. Ketu, une do te thosha, kemi nje shendrrim, nga nje Abaz Aga kapedan popullor, ne nje strateg ushtarak kombetar qe diti ti sherbej besnikerish shtetit shqiptar dhe te mbretit Zog. Radio, gazeta dhe revista te ndryshme shqiptare dhe te huaja, shkruajten ,per luften heroike, qe po benin nipat e Skenderbeut, te udhehequr, nga gjeneral Abaz Kupi. Situata e asaj kohe,punoi ne disfavor te Shqiperise. Nje minister cekosllovak, ne megrim, do te shprehej; ku ta kishim patur edhe ne cekosllovaket, nje figure si Abaz Kupi, sic e paten shqiptaret, te na e kishte zbardhur faqen, e te na kishte lene se paku nderin,e nje qendrese, sa do te vogel, kunder fashizmit. Abaz Kupi ben te pamunduren, por pushtimi eshte i pashmangshem dhe vendos te terheq forcat nacionaliste e te dalin ne mal e me vone jashte Shqipnise, per nje far kohe……
Epiteti “nacionalist largpames”, perkon me periudhen e fillimit te perpjekjeve te Abaz Kupit, per te bashkuar frontin nacional clirimtar me ballin kombetar e te gjitha forcat e tjera shqiptare. Ai, tash merr persiper, me shume krere te tjere nacionaliste, pa dallim partish, per te luftuar sebashku armikun e perbashket , fashizmin. Ai eshte shume largpames, me qellim te mospercarjes, merr pjese ne konferencen e Pezes dhe pranon te behet antar i KANC vetem me qellim qe te luftohej kunder pushtuesit sebashku, me ballin kombtar, frontin nacional clirimtar, e te gjithe forcat e pavarura nacionaliste shqiptare . Robert Lee Wolf ,ne librin e tij “Ballkani ne kohet tona” shkruan: Abaz Kupi
ishte gati te bashkeputonte edhe me Komunistet, nese ata formonin nje front kombetar, duke perfshire te gjithe elementet antifashiste dhe te kufizonin veprimet e tyre, vetem per Clirimin Kombetar.
Por, nuk zgjat shume dhe konferenca e Mukjes, nxjerr ne shesh pislliqet e komunisteve, e ne te njejten kohe, nxjer ne pah, nacionalizmin e Abaz Kupit i cili eshte per nje Shqipni etnike. Qendrimi I tij I prere dhe I qarte, ne Konferencen e Mukjes, vertetojne edhe njihere, instiktin e tij te pa gabueshem ne momente kardinale qe vendosin te ardhmen e kombit, vendim, I cili ishte nje shuplak e forte, si per komunistat e sojit te Enver Hoxhes, ashtu edhe per komunistat e Titos. Kjo konference, do te sherbente si nje pike ndarese antagoniste, ndermjet t’mires dhe te keqes, ndermjet te kombtares dhe antikombtares, komunizmit dhe antikomunizmit. Fatkeqsisht, ky eshte edhe momenti me tragjik qe fillon me nje vetvllavrasje gjysemshekullore. Mbas ketij momenti, Abaz Kupi me shume krere te tjere nacionaliste krijon ne zallherr OKLL dhe zgjidhet kryeta I saje. Ai mundohet bashke me ballin kombtar dhe nacionalist te tjere te pavarur, ne shume mbledhje, si ajo e Prezes, ate tek Liqeni i Zogollit ne Mat, ate te Malit te Bardh, ate te Lures, ate ne Bulker te Lezhes qe te bashkohen forcat e djathta kunder pushtuesit, por tashme kunder edhe nje armiku te ri: ate te sllavo-komunizmit, i cili, po perhapej, si mortaja e do ta persekutonte dhe shkatrronte ,ne themel, cdo gje kombtare, per nje gjysem shekulli, Por, pa sukses.
Fatkeqsisht, te djathtet, nuk arriten ndonje konsensus. Lufta e dyte botrore mbaroi, komunistet po merrnin pushtetin. Abaz Kupi, ne kundershtim te plote, te deshires se tij detyrohet te lere vendin e tij te dashur qe, aq shume, kishte luftuar e punuar per te, do te linte nje pjese te bashkpuntoreve te tij nacionaliste, qe kishin kaluar momentet me te veshtira te jetes se tyre, duke luftuar, per ceshtjen shqiptare. Do te linte pjesen me te madhe te familjes se tij: gruan e tij, njerin djale Fatbardhin, dhe vajzat, te cilet se bashku, do te behen preh, e nje persekutimi 50-vjecar, duke kaluar nga nje kamp internimi, ne tjetrin, te cilet duke treguar nje karakter te pamposhtur karshi bishes sllavo komuniste e justifikuan plotesisht emrin e te atit te tyre.
Epiteti I katert-politikani konseguent, I perket periudhes se largimit te Abaz Kupit drejt nje bote te panjohur edhe te eger . Ai shkon ne shume vende, Itali, Egjypt Amerike , France , Gjermani etj. Edhe pse jashte atdheut, ai vazhdoi aktivitetin e tij politik ne organizimin e OKLL, ne unifikimin e te gjithe partive politike, me qellimin e vetem: permbysjen e qeverise komuniste dhe zevendesimin e saj me nje Shqiperi te lire demokratike dhe etnike. Ai merr pjese edhe ne organizimin e Komitetit Shqiperia e Lire, i cili krijohet, me qellim per te luftuar komunizmin, e me shprese, per tu kthyer nje dite ne atdhe, si alternative demokratike. Edhe ne kte komitet, i cili perbehej kryesisht nga forcat e OKLL, Ballit Kombtar dhe disa grupime te tjera antikomuniste, Abaz Kupi, zgjidhet nenkryetar: si rrjedhoje e imponimit absolut tashme, qe personaliteti I tije, kishte fituar ne eliten nacionaliste te asaj kohe dhe punon sebashku, me Mithat Frasherin kryetarin e ketij komiteti, per realizimin e shqiperine etnike dhe luften kunder kunder komunizmit, duke u keshilluar gjithmone, ne menyre konseguente, e konstante, me mbretin Zog dhe duke qendruar besnik, I formes se regjimit gjate gjithe kohes. Ai ka qene ne kontakte te
vazhdueshme me mbretin Zog, dhe ka marr pjese ne te gjitha ceremonite e familjes se
Mbretit.Gjithashtu eshte dekoruar nga mbreti Leke me “Urdhrin e Trimerise” me
motivacion “Si hero i luftrave e perpjekjeve te tij per Atdhe” .
Deri ne momentet e fundit te jetes se tij, ai s’ka pushuar se punuari dhe menduari per nje Shqipni etnike, te lire, dhe demokratike. Me ne fund, do te thoja qe: le te na sherbej figura e ketij luftetari fisnik te Shqiperise Etnike , si rol model, per brezin e ri te sotem dhe brezat e ardhshem se si luftohet per komb. Oh Zot, si mund te hidhet balt neper figura te tilla kombtare? Le te shpresojme qe nje dite te afert nje qeveri demokratike e zhveshur nga cdo element sa do pak me mentalitet ose lidhje me sistemin komunist, dmth qeveri dhe shtet kombetar te nderoj kete figure kombetare duke I kthyer eshtrat ne vendlindje ne menyre institucionale,
I pa harruar qofte kujtimi I tij.
* Kryetar i Partise Levizja e Legalitetit per SHBA.Fjalim i mbajtur me 10 Janar 2015 ne Kew Garden, New York, me rastin e 39 vjetorit te vdekjes se Abaz Kupit