tirana – Page 4 – Dielli

Tirana ose kryeqyteti me histori të falsifikuar

February 19, 2014 by dgreca

Emri Tirane nuk mund te vije nga Teheran sepse ajo ka nje origjine shume me te lashte. Emrin Tiranë e përmend Marin Barleti mbi 14 herë te “Historia e Skenderbeut” qysh në shekullin e XV, duke evidentuar faktin se kishte dy Tirana; e Madhja dhe e Vogëla/

Nga Ndoc Selimi & Xhevat Ukshini/

Emri i kryeqytetit të Shqiperisë Tiranë vazhdon të interpretohet me shtrembërime e gabime të më dha të realitet historik.Për fat të keq edhe në literaturën europiane e më gjerë deri në ditët tona ende qytetin e Tiranës e njeh si një qytet që qenka themeluar nga një shqiptar i turqizuar i quajtur Sulejman Pashë Bargjini prej Mulleti. Si depërtoi në literaturën europiane ky version historik për themelimin e Tiranës? Edith Durham, pasi njihet me historinë e këtij qyteti, që ia serviren vendasit, thotë:“Tirana është themeluar me 1600 nga një bej i pasur, i cili i vuri këtë emër për kujtim të një fitoreje të turqëve në Teheran të Persisë.” ( E.Durham “Brenga e Ballkanit” fq. 92). Sipas kësaj servirje emri Tiranë na del i ardhur prej Irani si derivat i këtij qyteti, gjë që është absurde dhe plotësisht e pa vertetë. I njejti shpjegim i emërtimit është shkruar edhe te “Enciklopedia Europiane”, botimi italisht, ku thuhet: ” Tirane da Teheran, nome che le diede, quando la fondo al principio del secolo XVII, il generale turco Suleyman Pascià…” (“Albania” botuar në “Enciclopedia dei popoli d’Europa”, 1965 fq 390.).

Gjithashtu deri në ditët e sotme i mëshohet një legjende tjetër sikur në bregun e Lanës po “tirej ranë” si me thanë po hedh ranë, gjë që edhe kjo nuk ka asnjë bazë shkencore. Pa themel me duket edhe interpretimi tjetër sikur ky vend u popullua prej të ardhurve nga malet e spjegohet me “të ranët” të zbriturit në fushë.

Së fundi është hedhur edhe një ide tjetër, që toponimi Tiranë vjen prej një kalaje me emrin Trikan të permendur nga Prokop (shek VI), që shkruesit e tanishëm e lidhin me Tyros që në greqisht do të thotë bylmet (Theranda).

Le ti japim disa ide ma të kjarta këtij toponimi duke u nis nga literatura jonë dhe ajo botërore.

E quajmë të pamundur që emri Tiranë të jetë pagëzuar nga S. Pashë Bargjini, pra të jetë huazuar prej emrit Teheran, sepse Tirana ka një histori shumë më të lashtë. Në qoftë se është e vërtetë se jeniceri S. Bargjini u kthye në shekullin e XVII në vendlindjen e tij si pasha turk dhe bëri disa ndërtime, ky fakt nuk dëshmon asgjë për themelimin e qytetit. Emrin Tiranë e përmend Marin Barleti mbi 14 herë te “Historia e Skenderbeut” qysh në shekullin e XV, duke evidentuar faktin se kishte dy Tirana; e Madhja dhe e Vogëla.(shiko faqet 28,32, 47, 214, 217, 220, 231, 234, 250, …e deri te 480, M. Barleti”Historia e Skenderbeut”, INFOBOTUES, Tiranë, 2005).

Po kështu edhe F.S.Noli ne veprën e tij “Historia e Skenderbeut” thotë : “Fortesat e Gjon Kastriotit qenë Kruja, e cila ishte kryeqytet i principatës, Petrella afër Tiranës, Petralba…” (Noli vep. 4, Akademia e Shkencave , Instituti i Gjuhësisë e Letërsisë, Tiranë 1989, fq. 69). Në faqën 109 të po kësaj vepre thuhet: “Skenderbeu […] sapo mori lajmin që Ali pasha po afrohej, mblodhi ushtrinë e doli në fushë pranë Kasharit një fshati afër Tiranës Vogël…”. Noli vazhdon më tej duke shpjeguar se “ Tirana e vogël ishte afër Krujës. Në këtë vend lindi Justiniani , perandori roman i Bizantit, i cili ndërtoi afro 20 kisha , në Shqipëri të Mesme” (po aty fq. 107). Noli citon Biemmin, i cili thotë:“Ushtria turke e tërhoqi rrethimin ne Fushën e Tiranës, tetë milje larg Krujes…” Para Barletit, Biemmit dhe Nolit, permendet edhe në kadastrat e Venedikut më 1418 vendbanimi i emërtuar Tiranë.

Në rranzë të Dajtit, në anën e majtë të lumit dhe Grykës së Tujanit ngrihet një kala me të njëjtin emër, Kalaja e Tujanit, që sipas studiusëve i takon shekullit të IV para Krishtit dhe ishte si një portë hyrëse për koridorin Durrës – Tiranë – Dibër. Shtjellimi i toponimit Tujan na çon deri në kohën e etruskëve. Në “Dizionario Illustrato della Civiltà Etrusca”(fq.304) të Mauro Cristofanit thuhet: “Eshtë një hyeni etruske e barabarte me Afroditën greke e Venerën romake. Mund të ketë edhe një rrënjë paraelene e quajtur ‘tyrannos’, ‘Tiranno’ (që vërtetë sisht ka prejardhje ilire, shën. im) dhe sinjifikohet si thjesht me “signora” “zonjë “. Kjo hyeni eshte nderuar qysh 480 vjet para Krishtit dhe ka pasur një përhapje të jashtëzakontë në Iliri e gjetk, madje është krijuar edhe kult për të . Këtë e vërtetojnë edhe shumica e kishave me këtë emër. Jo rastësisht një e teta e kishave të vendit tonë kanë marrë emrin e Venerandës, që në popull është e Shëna Premtes (Prendes) e deri te emri i përgjithshëm europian e më andej Ana (Anna).

Po kështu këtë emër e gëzon edhe dita e pestë e javës (venerdì, dita e venerandes te latinë t) dhe e premte (e prende, gegnisht) te ne shqiptarët. Tujan ose Turan është hyeni e dashurisë dhe e pjellorisë dhe ishte e martuar me Laran, çuditërisht me një afrimitet me Lana (lumi që përshkon Tiranë n).

Duke u njohur edhe me toponimet dhe objektet mbrojtë se dhe të kultit që mbë shtjellin Tiranë n dhe rrethinat dalim ne konkluzon se ky qytet e meriton plotë sisht emrin “Zonjë ” (sinjora) dhe mosha e kë saj zonje është mbi dymijë vejcare.

Perveç vendit të begatë fushor të lënë nga një gji deti prehistorik, Tiranën e rrethojnë shumë kalà mbrojtëse si Kalaja e Ndroqit, ajo e Petrelës, e Tujanit, e Prezës, e Lalmit, e Dorësit, e Dajtit, e Persqopit etj. (që i takojnë shek. VI të kohë s Justinianit I ) e deri te Kalaja e Krujës ( “që ndodhet përballë Tiranes Vogël” – sic thotë Barleti).

Tirana dhe rrethina e saj është e mbushur me emra shenjtorësh të krishterë dhe bëhet dëshmitare e përqafimit të fesë së Krishtit menjëherë pas shpalljes zyrtare të kësaj feje. Kështu kemi fshatrat Shën Pal, Shën Mëri, Shën Gjergj, Shën Gjin, Përroj i Shën Më hillit, Qafë -Kishë , Shën Ndoi i madh dhe Shën Ndoi i vogë l (dy maja shkembinjësh), Qafë Shmark, Fushë Kishë. Këtu nuk mund të lëmë pa përmendur as mozaikun e Tiranës me vlera të më dha historiko-arkeologjike në Shqiperi e më gjerë .

Si më përmendura kishë është ajo e Shën Mërisë në Brar që datohet e vitit 1201. Në këtë kishë gjatë gërmimeve është gjetur një varr me pesë harqe që i takon pjestarëve të një familje me një epitaf dhe mbiemrin Sguro. Të pesë harqet kanë nga një kryq dhe përfaqesojnë pesë të vdekurit e familjes, gjë që e scaron edhe epitafi në greqisht që thotë: “Kujto o Zot shërbëtorin tënd sevastin Mihal Sguron me bashkëshorten e fëmijët”. Këtu ndodhen edhe 8 varre të tjerë të besimit katolik. Sipas specialisteve Tirana ka vazhduar me këtë rit fetar deri në shekullin e XV, kur fillon konvertimi i banorëve të saj në një fe tjetër. Mësuam se ky objekt, i një rëndësie të vecantë, u shkatërrua këtë vit nga punimet ndërtuese të eskavatorëve.

Pukevil na bën të ditur se “Justiniani rindë rtoi Tyranen, Aulonen, Musionin” dhe më tej ai jep spjegimin se “Tyrana – Turkana, fortesë në Epirin e Ri” (Pukevil, “Udhetime”vell. 1, fq 373).

Në testamentin që Gjon Muzaka u lë të bijëve në vitin 1510 thotë: ”Karl Topia ishte zot i dy Shkurive, i Fizines dhe Plevishtit në Taransen e Vogël, Kanabi, Forka..”(pra Tirana e Vogël, Krraba dhe Farka-shën.im). (Emanuelo Polito, “I Musachi di Berat” Muzakajt e Beratit, Paris – Lecce – Pergola Mansavium, 1996, fq. 126).

Në vitin 1431 – 32 bëhen disa regjistrime prone nga venecianet dhe rezulton se Tirana kishte 60 qendra të banuara, 1000 shtëpi dhe 7300 banorë. Po ashtu në regjistrin e kadastrës turke të vitit 1583 , treva e Tiranës rezulton me 110 qendra banimi, 2900 shtëpi dhe 20 000 banorë .

Të gjitha këto statistika dhe të tjera që ekzistojnë, por mungojnë në këtë shkrim, u takojnë viteve para 1614, që na serviret si vit i themelimit të qytetit të Tiranës.

Duke u kthyer te Sulejman Pashë Bargjini konstatojmë se ai në shek. e XVI kishte shkuar jeniçer në ushtrine turke, ku ai arriti gradë madhore deri te pashà dhe më vonë kthehet në vendlindjen e tij Mullet. Në këtë vit, më 1614, u jep para një grupi tregtarësh tiranas për të ndërtuar në Tiranë një xhami, një furrë dhe një hamam. Sami Frashëri në Enciklopedinë osmane (jo shqiptare) të shkencës së përgjithshme thuhet se objektet e ndërtuara prej tij (S.P.Bargjinit, shën i aut) “si nje trashëgimi përkujtimore e historise se Tiranës” (Saimir Lolja artikull “Tirana e lashtë dhe përvjetorët e tij si kryeqytet”, 02/ 2014).

Këto statistika flasin për një popullim të mjaftueshëm edhe për një qytet para se te vinte Pasha Bargjini dhe ndërtimi i ketyre objekteve nga ana e tij u bë për shkak se kishte popullsi Tirana. Ky nuk dëshmon asgjë për themelimin e Tiranës si qytet. Përkundrazi. Fakti se ai dha paratë për ndërtime ua dha tregëtarëve flet më së miri për ekzistencën e mirëfilltë të qytetit, të cilit tani iu shtuan tre objekte që ai deri atë herë nuk i kishte pasur, pra tani e tutje mund të flitet për një qytet me dizajn osman me xhami e hamam. Në anën tjetër nuk ka asnjë të dhënë dokumentare që do të tregonte se u bë ndonjë meting, se u pë rurua fillimi i punimeve, pra asnjë dokument për ndonjë fjalim apo për shpalljen e këtij vendbanimi qyteti i Tiranës.

Sulejman Pashë Bargjini, pra sic shihet ky pasha turk mbante ende një mbiemër kristian, tregon që i pë rkiste dikur ashtu si gjithe rajoni besimit të krishterë, por që e kishte braktisur përballë raprezaljeve turke kundër shqiptarë ve si vrasjeve, konvertimeve dhe kryesisht deportimeve me forcë. Populli ishte i pafuqishëm të kundërshtonte pushtuesin dhe në fund u detyrua t’i nënshtrohet fatit. Viti 1595, sipas dokumentave, flet për një shifër shumë të lartë , e cila shkon deri në 200 000 fëmijë që u morën për t’u rekrutuar në trupat jeniçere në luftën e Persisë. Kësaj masakre, sic shihet, nuk ka mundur t’i shpëtojë as djali i ri me emër të panjohur, por që kthehet pas konvertimit me emrin e ri Sulejman.

Pashai Sulejman është një tjetër shembull i mijëra arberorëve-shqiptarëve, që mbas vdekjes së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti, bënë grada në oborrin e Sulltanit o nëpër gardat ushtarake turke duke i shërbyer shtetit osman si trupa dhe si fe. Një pjesë e tyre duke harruar prejardhjen shqiptare e duke mohuar fe e atdhe u rreshtuan në krahun e pushtuesit të vendit tyre e bënë shumë ekspedita në krye të forcave osmane për të nënshtruar popullin e tyre shqiptar, masakruar e poshtuar atë .

Ndryshe nga figurat e tjera me prejardhje ilire të Perandorisë Romake si imperatorë të shtetit romak, te cilët bënë ndërtime, përkrahen dhe ndihmuan njëri–tjetrin në karrierat imperatoriale, duke i dhënë fytyrën europiane viseve ilir, këtë gjë nuk mund ta themi edhe për karreristët anadollakë me origjinë shqiptare, të cilët kombit të tyre i sollen vetëm të zeza.

Jeniçeri Sulejman me gradën e pashës nuk u kujtua të hapte ndonjë shkollë, të ndërtonte një rrugë, por solli xhaminë, kultin dhe edukatën fetare turke në zemër të Shqiperisë për ta tjetërsuar identitetin e saj. Dhe 400 vjet më vonë shteti ynë sot për këto shërbime i bën përmendore, i thurrë lëvdata, ia atribuon themelimin e Tiranës dhe për më tepër nëpërkëmbin faktet historike leht të identifikueshme kur ia këmbejnë etimologjikisht emrin Tiranes Ilire me Teheranin aziatik.

Në vazhdim të shkrimit do të sjellë në stil telegrafik disa të dhëna, të cilat tregojnë ritmet e ngadalta të ecjes së qytetit tashmë gjysmanadollak në kohën e më pastajme.

Dy shekuj me vonë , Tiranën e sundojnë Toptanët, të ardhur nga Kruja.

Më 1780 ndërtohet kisha e Shën Prokopit dhe 9 vjet me vonë nis punimet xhamia që edhe sot ndodhet në qendrën e qytetit, e cila qe financuar nga Et’hem Beu. Ndërtimi i saj përfundoi më 1821.

Kulla e sahatit, e lartë 35 metra, ndërtohet më 1830.

Ndër lagjet më të vjetra të Tiranës janë lagja e Pazarit dhe ajo e Bamit. Kjo e fundit pas vdekjes së Ibrahim Kokonozit filloi të quhet “Vorri i Bamit”, sepse në këtë lagje ishte varri i Ibrahim Kokonozit, por në të folmen tiranëse emri i tij Ibrahim fillimisht u ndryshua në Bim e pastaj në Bam.

Sipas statistikave Tirana më 1703 kishte 4000, më 1909 15.000, 30 vjet më vonë , d.m.th. më 1938, kishte 38.000, kurse më 1945 60.000 frymë .

Theksojmë se popullimi i Tiranes është bërë sipas periudhave të sundimtareve jotiranas të këtij qyteti e krejt vendit. Toptani solli në Tiranë krutanë e zonës përreth, Mbreti Zog solli dibranët, E. Hoxha e komunizmi sollën gjithë jugun dhe së fundi ndërrimi i sistemeve solli malësorët e të gjitha krahinave. Dihet që sistemi i mëparshëm nuk lejonte lëvizjen e lirë të popullsisë. Sot Tirana gëzon 830.000 banorë .

Tirana shpallet kryeqytet i Shqipërisë më 8 shkurt 1920, sipas vendimeve të Kongresit Lushnjes dhe merr statusin përfundimtar më 31 dhjetor 1925.

Deri në kohën e pushtimit italian dhe koncesioneve të dhëna këtij shteti, Tirana kishte zhvillim shumë të ngadaltë . Ndertimet moderne italiane që shihen sot e kësaj dite u takojnë marrëveshtjeve me Italinë, e cila më tepër se për modernizimin e qytetit interesohej për realizimin e idesë së një bashkimi , përkatë sisht aneksimit të saj të mundshëm më vonë.

Me 17 nëntor te vitit 1944 forcat partizane hynë në Tiranë, duke zhvilluar dy ditë beteja me gjermanët në ikje e sipër, ku morën pjesë Brigada e Parë , e Katërta dhe e Gjashta.

Tirana është i vetmi kryeqytet i Europës lindore dhe juglindore që nuk u ndihmua nga Ushtria e Kuqe për t’u cliruar, por që më pas për fatin e zi të kombit tonë u inkuadrua në kampin komunist.

Në fund të shtojmë edhe se historianëve tanë dhe shkencës sonë shqiptare i bie detyrë urgjente të iniciojnë përmes ndërhyrjeve në institucionet përkatëse që të bëhen korrigjimet e nevojshme për sa i përket shpjegimit të drejtë të prejardhjes së emrit të Tiranës, pra heqja përfundimtare nga “Enciklopedia Europiane” e cfardo lidhjeje me Teheranin dhe rivënjen e identitetit iliro-shqiptar të qytetit mijëravjeçar të Tiranës, sepse kështu ajo sillet në vendin që i takon sipas të vërtetës historike.

18 shkurt, 2014.

Ç’ TË REJA KEMI NGA KRYEQYTETI?

December 14, 2012 by dgreca

Nga MURAT GECAJ/

Këtë pyetje, mund ta bëjmë jo vetëm për një kryeqytet, siç është në rastin konkret Tirana, por dhe për qytete të ndryshme të vendit tonë. Gjëja e parë, që të bie në sy edhe këtu, janë gjallëria e veçantë, lëvizjet e shumta të njerëzve, automjeteve, biçikletave etj.

I afrohemi qendrës dhe shohim se ende janë “gjurmët” e festimeve madhështore, që u bënë në 100-vjetorin e Pavarësisë dhe të Shtetit të parë Shqiptar. Kudo valëviten flamuj kuqezi, shohim postera me simbolet tona kombëtare. Po, sa mirë, që gjithandej përsëri sundon mjedisi festiv, tanimë, kushtuar festave të bukura të fundvitit: Krishtlindjeve dhe Vitit të Ri 2013. Në sheshin “Skënderbej” lartësohet një bredh mjaft i lartë, i zbukuruar më së miri dhe me drita të shumta e të bukura. Ai, sikur na thotë: “Ja, ku më keni, o njerëz të dashur! Ju ftoj që dhe ju, në shtëpitë dhe vendet e përbashkëta, ta zbukuroni mjedisin, se festa të tjera të bukura po na vijnë!”

Duke ecur nëpër qendrën e Tiranës, ngado e ndjen afrimin e këtyre festave tradicionale. Kjo gjë e gjen shprehjen e vet edhe në veprimtaritë kulturore e artistike, që janë organizuar ose pritet që të zhvillohen, deri në fundin e muajit dhjetor dhe fillimin e janarit 2013. Ja, në një afishe të madhe mësojmë se Radiotelevizioni shqiptar do të organizojë Festivalin e 51-të të Këngës, nga data 20-22 dhjetor 2012. Në të do të marrin pjesë edhe disa kangëtarë të rinj, me tekste e muzikë të zgjdhur, nga autorë të njohur. Ndërsa në Teatrin Kombëtar vazhdon të shfaqet pjesa “Doktor Shuster”, me aktorin e njohur Robert Ndrenika dhe regjisor Spiro Dunin. Sigurisht, shfaqje të bukura janë dhënë ose do të jepen edhe nga Teatri i Metropolit, Cirku i Tiranës, Teatri Kombëtar i Famijëve etj.Në një sallë të Bibliotekës Kombëtare ende vazhdon të qëndrojë dhe të vizitohet me kureshtje dokumenti i parë i gjuhës së shkruar shqipe, “Meshari” i Gjon Buzukut. Por aty janë edhe vepra të rralla të disa autorëve të tjerë të vjetër shqiptarë, si: Matranga, Budi, Frang Bardhi, Pjetër Bogdani, Gjon Nikollë Kazazi, Jul Variboba etj.

Po kështu, me mjaft interes vijojnë vizitat e qytetarëve të kryeqytetit, të moshave të ndryshme, por sidomos të shkollarëve, për t’i parë nga afër armët e kryetrimit Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, të cilat u sollën përkohësisht nga Vjena e Austrisë, me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Ndërsa, po në këtë Muze, qëndron e hapur ekspozita fotografike e disa autorëve italianë, për Shqipërinë e para Luftës së Dytë Botërore. Përmes tyre, njihemi me pamje të asaj periudhe, si nga kryeqyteti Tiranë, por dhe qytetet Shkodër, Durrës, Berat etj. Emrat e fotografëve italianë janë: Bruno Kastilioni, Mario Manjani, Ferdinando Milone, Roberto Almanja, Antonio Buladaci etj. Ekspozita është hapur nga Shoqata e Fotografëve Italianë, nën kujdesin e Nadia Fuskos.Pra, jeta e kryeqytetit Tiranë, këto ditë, zien nga mjedisi i prag-festave të fundvitit. Njerëzit. sikur i harrojnë për disa çaste shqetësimet e problemet jetësore. Ata janë të prirur për të shpresuar e besuar, se Viti i Ri 2013 do t’u sjellë të gjithëve, në jetën familjare e shoqërore, më shumë gëzime, mbarësi, begati e lumturi. Prandaj, këtë gjë, e urojmë dhe ne nga zemra, për të gjithë bashkëqytetarët , bashkëvendësit dhe bashkëkombësit tanë, kudo që ata ndodhen, nëpër botë!

Tiranë, 14 dhjetor 2012

TIRANA NË PRAG TË 100-VJETORIT TË PAVARËSISË…

November 24, 2012 by dgreca

(Hasan Prishtina e Isa Boletini i “bashkojnë” trojet amtare)/

Nga MURAT GECAJ/

Me gjithë dëshirën e mirë, është e pamundur që t’ua paraqes lexuesve pasqyrën e saktë të kryeqytetit tonë, vetëm katër ditë para jubileut të lavdishëm të 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Në dorë mbaj një aparat të vogël fotografik, duke patur në mendje “peshën” e rëndë të asaj ngjarjeje të madhe, pra të 28 Nëntorit 1912. Ishte dita, kur në emër të delegatëve të Kuvendit Mbarëkombëtar të Vlorës, Ismail Qemali shpalli para botës “Mëvehtësinë”, ngriti lart Flamurin tonë kuqezi dhe njoftoi formimin e Qeverisë Shqiptare, të parën në historinë shumëshekullore të popullit tonë.

1.Në krah të Muzeut Historik Kombëtar, tani ngrihet madheshtore shtatorja e atdhetarit, luftëtarit e dijetarit të shquar, Hasan Prishtina, e cila u përurua këto ditë. Sivjet, shtatore të tilla janë ngritur edhe në Prishtinë e në Shkup. Me këtë rast, sjell ndërmend disa vite të shkuara, kur eshtrat e tij u rivarrosën në qytetin e Kukësit. Që andej, dërgova dhe u publikua në gazetën “Bashkimi”, reportazhi me titull “Prapë, na ardh’ Hasan Prishtina!”, të cilin dëshiroj që ta përsëris edhe tani.

“Kur na thërret historia!…”

Ndërsa pikërisht sot, në Mitrovicën e Kosovës, u rikthye “gjenerali i kryengritjeve popullore”, Isa Boletini. Në manifestimin, me rastin e vendosjes së shtatores së tij, morën pjesë qindra veta dhe tubimin e përshëndetën të ftuar nga Tirana e Shkupi, si dhe pasardhës të tij. Siç dihet, ka vite që një shtatore e Isa Boletinit është ngritur në qytetin e Shkodrës.

Nuk më harrohet as pamja, që transmetuan TV-të, nga Mitrovica. Atje shiheshin që ecnin në kolonë kalorës, hipur mbi kuaj dhe me rrobat kombëtare veshur. Ashtu udhëtoi drejt Vlorës edhe Isa Boletini, në ballë të 300-400 luftëtarëve, në atë fund-nëntori 1912

Në hyrjen kryesore të Muzeut Kombëtar vërej radhë të gjata të njerëzve, të cilët presin të hyjnë brenda dhe aty të shohin nga afër rikthimin, nga Vjena e Austrisë, pas 500 vjetëve, të armëve të kryetrimit Skënderbe. Ndërsa ai, në qendër të kryeqytetit, hipur mbi kalë, sikur u bën “roje” manifestimeve të këtyre ditëve. Po, na sjell në kujtesë luftërat e pandërprera dhe heroike të shqiptarëve, me shpata e jataganë në dorë, për të fituar lirinë e pavarësinë e grabitur.

Në hyrjen anësore të Muzeut në fjalë është hapur dhe shihet me inters të veçantë, ekspozita fotografike e artistëve më të njohur shqiptarë, që nga Marubi dhe deri te Angjelin Nenshati. Aty, sikur “parakalojnë” para syve të vizitorëve, sa e sa burra të mëdhenj të Kombit tonë, kapedanë e tima, të pushkës e të penës. Ata u shkrinë “si qiriri” dhe nuk i kursyen dijet, djersën as gjakun e tyre, që Shqipëria të bëhej shtet i lirë dhe i pavarur.

Diku, në mesin e Sheshit “Skënderbej”, është vendosur një shqiponjë e madhe, në sfond të së cilës ngrihet Flamuri Kombëtar. Edhe aty gjallëria është e madhe. Kush e kush më parë, shpejton që të zerë vend dhe të bëjë një fofografi, që ta ketë për kujtim. Ndër ata, shoh të vegjël e të moshuar, burra e gra. Por, më të gëzuarit prej tyre, janë vogëlushët, shumica e të cilave ka veshur bluza, ku është stamposur flamuri kuqezi. Aty shkrepa një foto, për dy vogëlushë të panjohur për mua…

Në qendër të kryeqytetit…

Por edhe Biblioteka Kombëtare pret shumë vizitorë, që vijnë nga rrethe të ndryshme dhe nga trojet shqiptare, jashtë kufinjëve tanë shtetërorë. Aty është vendosur dokumenti i parë i shqipes së shkruar, pra “Meshari” i Gjon Buzukut. Për atë janë bërë mjaft studime, ndër të cilët dallon ai i prof. Eqrem Çabejt-Akademik. Ky dokument ka ardhur për herë të parë, nga Vatikani, në Shqipëri, për ta shikuar nga afër sa më shumë njerëz të interesuar. Se dihet që, për atë, vetëm kemi lexuar në libra ose kemi parë dokumentarë të ndryshëm.

Detaje të bukra e domethënëse, gjatë kalimit tim sot nëper kryeqytet, kishte disa. Por mua më emocionoi edhe ky fakt: Aty në afërsi të “Mesharit” të Gjon Buzukut ishte vendosur edhe një “Libër përshtypjesh”. Nuk pata mundësi ta shfletoja atë, për të lexuar mendimet e vizitorëve. Por vërejta me kanaqësi, se aty shkruanin jo vetëm të rriturit, por edhe fëmijët. Ndërsa, në heshtje, e pyeta veten: ‘Vallë, çfarë thonë ata, me ato shkronjat e gjuhës sonë të bukur e të përbashkët letrare kombëtare?” Me siguri, tregojnë sot, por dhe do ta kujtojnë mot, kur të rriten, se ata kanë parë dokumentin më të vjetër të shqipes së shkruar.

Aparatin tim fotografik e shkrepi edhe në pjesët e parparme të Pallatit të Kulturës dhe Hotelit 15-katësh “Tirana”, të cilët, gjithashtu, janë mbuluar me Flamuj Kombëtarë të mëdhenj. Por edhe më tej, plot flamuj është mbushur “Albanian Univertsity”. Këto pamje festive më shoqërojnë gjatë tërë udhës, deri në stacionin e trenit.

Ndërkaq, sjell ndërmend se, pak ditë më parë, këtë panoramë të bukur festive e përjetuam, bashkë me prof. Alfred Uçin-Akademik, edhe në vizitat tona në Shkup e Prishtinë. Atje, ne dërguam librin kushtuar “Mësuesit të Popullit” Petro Nini Luarasi e gjysh i tij, dhuratë për shkollat shqipe. Sigurisht, atë do ta dërgojmë edhe në Kosovën Lindore (Preshevë) e në Ulqin dhe në shkollat shqipe të diasporës.

… U kërkoj ndjesë lexuesve, që nuk pata mundësi të hyja në salla tjera dhe institucione të Tiranës e t’i shkruaja mbresat e mia. Por kam dijeni, se atje vazhdojnë të zhvillohen konferenca e të përurohen libra të rinj, të organizohen veprimtari kulturore e artistike etj. Ato e kanë temën qendrore nga historia qindravjeçare dhe e lavdishme luftarake e popullit tonë, e cila u kurorëzua më 28 nëntor 1912, me shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.

Tiranë, 24 nëntor 2012