Nga Migena Andoni/ New York/

20 vite më parë nisa të punoj si gazetare, duke raportuar debatet që nisën mes artistëve dhe politikës për iniciativën e ish-Ministrit të Kulturës Edi Rama, për ndryshime në “Ligjin për Teatrot” si dhe shembjen e Teatrit Kombëtar. Të gjithë artistët, mes tyre ikona të Teatrit dhe Kinematografisë
Shqiptare, një  pjesë e të cilëve nuk jetojnë më, (sic ishte Vangjush Furxhi),  kundërshtuan me forcë këtë ide, e cila do të rrënonte jo vetëm një godinë, që aso kohe ishte pjesë e trashëgimise kulturore dhe historike, por edhe  shpirtin e artit skenik, mishëruar nga interpretimi i kryeveprave të letërsisë shqiptare dhe asaj botërore. Godina arriti të rezistonte, artistët vijuan punën.

          Në këto 20 vite, Rama ngjiti shkallët e karrierës, duke u zgjedhur fillimisht Kryetar i Bashkisë së Tiranës dhe më pas Kryeministër i vendit. Koha dhe veprimet treguan se ai nuk e harroi bastin që i vuri vetes: të ndryshojë “Ligjin për Teatrot” dhe të shembë Teatrin Kombëtar për të ndërtuar në truallin e tij jo pak, por 6 kulla shumëkatëshe. Sot pas 20 vitesh, duke qenë vetë Maliqi dhe Ligji i vendit, Rama e hoqi Teatrin Kombëtar nga lista e monumenteve të kulturës, duke i dhënë të drejtën ndërtuesit që teatrin e ri ta ngrejë në një prej bodrumeve të gradacelave. 

Synimi: pastrimi i parave, pasi Shqipëria tashmë konsiderohet edhe nga ndërkombëtarët si lavatriçe e parave të pista.
           Në këto kushte, në një akt banditesk, ku shumë artistë ishin në ambjentet e Teatrit Kombetar, me urdhër të Kryeministrit, punonjësit e Bashkisë goditën me fadromë Teatrin Kombëtar, në orën 4 të mëngjesit të datës 17 Maj. Kryetari i Bashkisë së Tiranës Erion Veliaj edhe në këtë rast u bë vegël e Kryeministrit, që është njëherësh dhe Kryetari i Partise se tij. Si fillim, Bashkia synoi që ndërtimin e Teatrit të ri, (pra, të kullave shumëkatëshe), t’ia besojë kompanisë “Fusha”, me të cilën ka bashkëpunuar për shumë afera, sikundër ishte ai i Landfillit të Tiranës. Kujtoj këtu, 17- vjeçarin e ndjerë Ardit Gjoklaj, i cili u gjend i vdekur nën rrënojat e Landfillit, për shkak se kompania “Fusha” nuk kishte plotësuar asnjë kusht për mbarëvajtjen e punës. Ndërkohë që për këtë punë skllavëruese, kjo kompani kishte punësuar fëmijë, një prej të cilëve edhe Arditi. Ende sot për këtë tragjedi, që i mori jetën një djali vetëm 17 vjeç, nuk ka asnjë të dënuar.  

Për të konkretizuar synimin e tij, Kryeministri (Maliqi) bëri një tjetër ndryshim ligjor. Truallin e Teatrit Kombëtar ai e kaloi në varësi të Bashkisë së Tiranës. Kryebashkiaku Veliaj në një mbledhje online, në shkelje të plotë të legjislacionit dhe pa asnjë projekt të ri për ndërtimin e Teatrit.

Pas 20 vitesh godina ra, por artistët vazhdojnë rezistencën.
Uniformat blu, pa numër identifikimi, i dhunuan artistët, qytetarët, gazetarët, përfaqësuesit e opozitës që ishin të pranishëm, duke i arrestuar dhe mbajtuar për disa ditë në ambjetet e komisariteve të Tiranës. Qytetarët që vijuan të shtoheshin në mbrojtje të Teatrit Kombetar, u bënë sërish pre e dhunës së paprecedentë. Përfaqësuesit  e medias kanë dokumentuar këtë tragjedi që ndodhte para sheshit të Teatrit, tashmë të shembur, duke i dhënë jehonë kësaj ngjarjeje edhe në shtypin ndërkombëtar. Artistët, qytetarët dhe opozita kanë nisur protestat masive kundër këtij vendimi arbitrar, antikushtetues, një shembje që ndodhi në kushtet kur Bashkia e Tiranës ende nuk kishte një projekt për ndërtimin e Teatrit te ri. Artistët që aderojnë në Aleancën për Mbrojtjen e Teatrit Kombëtar dhe opozita duan që kjo godinë të ringrihet në këtë vend, me arkitekturën tipike që kishte, ndërtuar në vitet ‘30, falë projektit italian.
Ata akuzojne se ndertimi i Teatrit te Ri eshte vetem ALIBIA, pasi qëllimi i vërtet i qeverisë është toka e këtij Teatri në zemër të Tiranës (pronë publike), për ndërtimin e kullave shumëkatëshe, edhe pse ky projekt stonon me godinat përreth, të projektuara nga arkitektët italianë, si nje kompleks gjeometrik në harmoni me njëra-tjetrën. Sot Tirana, është i vetmi kryeqytet në botë që nuk ka Teatër.  Me të drejtë artistët dhe qytetarët thonë ’Kemi parë qytet pa bulevard, por kurrë pa Teater“.

I mirëkuptoj dhe jam sinkron me artistët, artëdashësit dhe kolegët e mi gazetarë, në revoltën e tyre kundër shkatërrimit të kësaj vlere,
artistike dhe historike. Ata janë të gatshëm deri në fund, për t’I rezistuar dhunës, tashmë me qëllimin për të mos lejuar Kryeministrin të përmbushur ambicien e tij personale, që mbi rrënojat e Teatrit.
Kombëtar të ndërtojë kullat e larta të pastrimit të parave. Sot ata kanë në krah edhe ndërkombëtarët, të cilët kanë reaguar për këtë masakër të trashëgimisë kulturore dhe arkitekturore të vendit, duke e krahasuar veprimin e Qeverisë të ngjashëm me veprimet terroriste te
talebanëve. Ky veprim banditesk i Qeverisë u rreshtua madje dhe në listën e problematikave që pengojnë integrimin e vendit në Bashkimin Europian.

Ndihem e keqardhur që edhe pas 20 vitesh vendi im lundron mes të njëjtave debate. Këtë herë me një ndryshim shumë të madh. Në krye të vendit është i njëjti person që 20 vite më parë ishte ministër kulture, por që sot është 20 herë më arrogant, 20 herë më prepotent, 20 herë më i pasur, 20 herë më i fuqishëm politikisht, që për egon  dhe ambiciet e tij do të shëmbte dhe digjte çdo pëllëmbë tokë, ashtu si Neroni dogji Romën.