Nga Gëzim Llojdia */

 

1-Udhëtimi Meri Edit Durhamit nga Mali i Zi në Shqipëri

Ajo ishte njëqind vjet më parë këtu, shkruan Rudolf Abrahami në :Revistën “Evropa” për udhëtimet e M.Durhamit në Ballkan dhe pikërisht për udhëtimin, që ajo ka kryer nga Mali I ZI drejt Shqipërisë. Këtë udhë studiuesja e M.Durham e ka përshkruar me aparat fotografik:” Abrahami” duke fotografuar ato vise e vende, që përshkoi.

Ajo, ishte njëqind vjet më parë këtu dhe Edith Durhami u  bë shqiptare , ishin udhëtime në funksion të librit të saj: ” Shqipëria e Eprme”.Ne shikojmë ngjarjet që janë aventurat e Edith Durham në rajonin kufitar Shqipëri ,Mali i Zi.

Fillimi një mëngjes në verën e vitit 1908, një pjesë e vogël la fshatin e Thethit në veri të Shqipërisë. Dhe duke udhëtuar nëpër borë  mes vendeve  të  thellë dhe qafave  e zunë frymën  në Café Pejë, atë kohë udhëtarët zbritën  në luginën Ropojana në atë, që është tani Mali i Zi. Pjesa  përbëhej nga Edith Durham, udhëtari i Ballkanit ,kampioni i  çështjeve shqiptare, së bashku me udhëzues e saj besnik dhe mik i Marko Shantoja.

Ati lokal françeskan dhe shërbëtorit të tij dhe një prijës nga fshati Okoli (Okol). Destinacioni i tyre ishte Vuthaj një vend i vogël, fshat me shumicë muslimane në luginën Ropojana të  cilat, së bashku me pjesën tjetër të zonës së Plavë Gucisëë-ende ishte pjesë e Shqipërisë. Duke kaluar një liqen, me ujëra shumë të thella dhe të kaltra, vazhduan  ata përgjatë luginës, për të arritur në Vusanje, xhami e vogël.

Kjo është vetëm një ekstrakt i revistës Evropa, të cilën e ka shkruar  Rudolf Abrahami.

Ai është  autor i disa guidave  për Kroacinë, Torres del Paine ,Malet e Malit të Zi, të gjitha botuar nga Press Cicëron dhe Kroacia National Geographic Traveler.

Artikulli i  tij në vitin 2009për  malin Velebit në Kroaci, i publikuar në Evropë siguroi një çmim për karakteristikat më të mira nga Shkrimtarëve në natyrë dhe Photographers Sporti Outdoor. Rudolfi është anëtar i Shoqatës Britanike të Shkrimtarëve Travel. Rudolf është duke punuar për  udhëzues për malet e lindore të Turqisë dhe shtigjet me distancë të largët në Northumberland. Gjithashtu ai shkruan për artin dhe arkitekturën islame. Rudolfi jeton në Londër. 

 2-Dr .Olimpia Gargano  ajo ishte fillimi i një dashuri që zgjati gjatë gjithë jetës

Tregimet e udhëtimit në Ballkan është një ndër subjektet  ende më  pak të hulumtuar mes provave letrare e udhëtime në Evropë, në mesin e tyre, shumë më pak të njohura janë librat e udhëtimit në Shqipëri, një vend të cilit e  njohim  kur nisi hapjen e  saj me vendet  jashtë,që  ishin bllokuar për gati 50 vjet të regjimit totalitar, deri në fillim të viteve 1990.

Një prej autorëve do të veproj në mënyrë specifike në projektin tim është anglezja Edith Durham, e  cila në fillim të shekullit 20 udhëtoi vetëm për në Shqipëri. E shtyrë për të udhëtuar nga mjeku i saj, i cili e këshilloi atë që të lëvizë nga koha në kohë për të mbështetur më mirë detyrat e ndihmës për nënën e saj të sëmurë, znj Durham, artiste dhe shkrimtare, udhëtoi në Adriatik në 1900.

Gjatë turneut të tij të parë, ajo vizitoi Cetinjen (Mal i Zi) dhe udhëtoi në Shqipëri  ,ajo ishte fillimi i një dashuri, që zgjati gjatë gjithë jetës.

 Për 20 vjet, Edith Durham i kaloi në Shqipëri, Kosovë dhe Serbi, ka vizituar vende dhe njerëz me përvojë,dhe u bë një partizane më e pasionuar  e pavarësisë së Shqipërisë. Kujtime udhëtimesh në Shqipëri (1909), është ende një nga burimet e njohurive dhe frymëzimet  më të pasura letrare për të gjithë ata, që janë përfshirë në kulturën dhe traditat shqiptare.

 *Studiues, bashkëpunëtor i Gazetës “Dielli” në Shqipëri.