-Libri  “Angjelina Arianiti Komneni-shpirti i Shenjtë i Arbërisë”, i Zenepe Lukës;….“Mesazh njerëzor, stabiliteti, progresi dhe mirëkuptimi mes popujve bashkëjetues të Ballkanit” /

Nga Raimonda MOISIU -Florida SHBA*/Me një temperament unik, ëndërrues dhe kërkuese, inteligjenca dhe thellësia e mendimit e publicistes dhe shkrimtares së njohur Zenepe Luka, me durim e seriozitet realizoi ëndrrën e saj dhe ia doli të çojë në vend amanetin e Ambasadores së Kombit –Nermin Vlora Falaschi,  amanet të cilin ajo e ndjeu dhe e mbështeti deri në fund, me botimin e librit monografik “Angjelina Arianiti Komneni-shpirti i Shenjtë i Arbërisë”. 

Autorja Zenepe Luka, në udhëtimin  e saj krijues  dhe si Presidente e Fondacionit Nermin Vlora Falaschi, që drejton prej gati dy dekada, -njihet për promovimin e ngjarjeve, vlerave,  kontributin  e personaliteteve, historike dhe  gruas së shquar shqiptare në shekuj. Në këtë liber, detyrimi moral e shpirtëror, kërkimet, hulumtimet dhe këmbëngulja e Lukës  nuk njohin cak! 

Kur mori përsipër të shkruante librin për Shënjtoren Angjelina Arianiti, ajo ishte mbrujtur dhe frymëzuar qysh në fëmijëri nga Kënga e Sopotareve dhe Historia e Principatës së Arianitëve. 

Autorja Luka që në titull, ka bërë një zgjedhje dokumentare, hulumtuese në kontekstin historik, shoqëror, filozofik, politik dhe artistik, duke siguruar fakte, informacione, elementet themelore,  të rëndësishme, historike të kohës, -rreth jetës dhe figurës së Shën Angjelinës, e cila njihet si kunata e Gjergj Kastrioti Skënderbeut, motra e vogël e Dukeshës Andronika (Donika) Kastrioti, gruaja e Heroit tonë Kombëtar.

 Informacioni ka një shtrirje të gjerë të kombinimit të fakteve historike, kujtesës, miteve, marrëdhënieve ndër-etnike, kombëtare europiane veçmas asaj ballkanike, që perceptojnë vlerën e  madhe të edukimit kuptimplotë të vetëdijes njerëzore, në pikpamje me të kaluarën, të tashmen e të ardhmen. Në këtë aspekt, libri meriton një audiencë të vecantë e të gjerë studimi shkencor të detajuar  historik dhe në mënyrë kronologjike, që kujtojnë dhe eksplorojnë shprehitë e 

vetëdijes kombëtare, aftësi universale mes botës njerëzore dhe hyjnore, mesazhin njerëzor dhe hyjnor të stabilitetit, progresit dhe mirëkuptimit mes popujve bashkëjetues të Ballkanit. 

Autorja Luka  evokon të kaluarën historike të gruas modeste, luftëtare e flaktë, shenjtore, heroinës së vërtetë dhe gruas së shquar shqiptare në historinë e identitetit kombëtar shqiptar. Shenjtorët i kemi konsideruar gjithmonë figura fetare me admirimin shpirtëror dhe hyjnor, në epitafin e përjetësisë së kujtesës, shenjtërisë dhe nderimit. 

   Duke lexuar librin e autores Zenepa Luka, ndjeva peshën historike në ndërgjegjen dhe vetëdijen morale qytetare, shpirtërore e kombëtare, të pasuruar me shenjtërinë  e Angjelinës arbërore, që përcaktojnë temën dhe përmbajtjen  kronologjike të hollësishme  të produktivitetit mbështetur në tip-shkrimet e disponueshme nga vetë autorja  dhe kolegët e saj publicistë, akademikë, gazetarë, historianë dhe studiues,  që përcaktojnë se çfarë mund të jetë një libër monografik apo historik. Libri kontekstualizon Shën Angjelinën brenda shënimeve të rralla të kohës dhe ato bashkëkohore, madje edhe me një fjalë, që  përbëhet nga burime biografike thelbësore të informacionit, pasuar nga një mister i vrullshëm e shtytës, që i shndërron faqet e librit, faktet dhe reliktet historike nga një memorie në një motiv, për ta bindur lexuesin dhe kujtesën historike të dokumentuar sa më mirë. 

Autorja Luka ka sjellë përpara lexuesit jo vetëm karakteristikat dhe virtuozitetin e Shën Angjelinës arbërore, për të cilën besimtarët e shumë vëndeve të botës luten prej shekujsh, por edhe shenjtërinë e bijës së Arbërisë,- Angjelina Arianiti Komneni, jetën dhe aktivitetin e kësaj Shenjtoreje, 

Mes dhjetra botimeve të autores Zenepe Luka, libri “Angjelina Arianiti Komneni-shpirti i Shenjtë i Arbërisë”, vlerësohet ndër më të mirët nga kritika e kohës. Në këtë libër ngërthehehet një arkitekturë komplekse me rrjedhshmërinë rrëfyese të fakteve, ngjarjeve, motiveve, që autorja Luka gërmoi në  bibliotekën e Bashkisë së  qytetit të Novi Sad-it,  arkivin shtetëror të Vojvodinës  dhe në  Manastirin”Shën Angjelina”në Krushedol. Një  mori  dëshmish të shkruara rreth Shën Angjelinës  vijnë  në këtë  libër, përmes studimeve shkencore, të dhënave historike, kumtesave, shkrimeve e materialeve të trajtuara prej personazheve më të njohura të botës akademike, studiuese të gazetarisë, letërsisë,  dhe publicitikës shqiptare, sikundër janë:Poetja dhe kineastja Vllasova Musta,  Prof. Dhimitër Shuteriqi, Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, Prof. Dr. Valter Shtylla, Prof. Assoc. Dr. Pirro Prifti, Prof. Lutfi Alia, historian dhe studjuesi serb Drusko Lapandiç, Dr. Albert Habazaj, Lavdie Bisha, Kristo Goçi, Demo Berisha, Dr. Dritan Neli, etj.

 Në kapitullin “Angjelina Arianiti Komnenim nderohet nga  popujt e shumë vendeve të botës”, -zë vend edhe një material i gjatë,  titulluar “Angjelina Arianiti e vetmja Shenjtore mes 40 shenjtorëve në kishën e Fan Nolit në Boston”, dhe janë paraqitur fakte, të dhëna shkencore nga Raimonda Moisiu Author Freelancer, SHBA, Fuat Memeli, kineast/gazetar në SHBA, kleriku besnik student i Fan Nolit, At Arthur Liolinin,  studiuesja shqiptaro-amerikane Neka Doko, studiuesi Aurenc Bebja, Paris, Francë, përkthyesi Artur Popaj.

Interesant dhe tejet emocionues është kapitulli i dytë i këtij libri “Kujtimet e Angjelinës, për familjen, fëmijërinë, për kohën që ishte në Arbëri” shkruar me aq ndjenjë nga shkrimtarja  serbe Liliana Habjanoviq Gjuroviq, etj. 

Historia e jetës së Angjelina Arianiti Komneni është e orientuar ndaj territorit të Arbërisë, që shfaqet në kontekstin ballkanik dhe europian të historisë dhe kohës, duke e paraqitur Shën Angjelinën një nga figurat kryesore të historisë, që shtrihet në harkun kohor dhe  zë fill me periudhën e Principatave shqiptare të Arianitëve dhe Kastriotëve, në kuadrin gjithpërfshirës shoqëror, ekonomik, politik, historik e kulturor prej pesë shekuj, që përbëjnë konceptin “Arbëri”.  Libri fillon me parafjalën e autores, e cila “përfshin” kutinë e memories gjeografike, që endet në formën e filozofisë personale dhe emocionale, dhe vendlindjes së përbashkët mes autores dhe Shën Angjelinës e familjes së saj.

    Ja si shkruan Luka që në fillesë: “…kisha edhe një obligim më shumë, për bijën e Gjergj Aranitit, prijës legjendar edhe i trevës, ku unë kam lindur dhe jam rritur dhe ndjehesha plotësisht e motivuar, që të bëja të pamundurën, për të sjellë dritën dhe shpirtin e Shënjtores Angjelina Arianiti, bijës së Arbërisë në vendlindjen e saj. Unë kam lindur në fshatin Dardhë të Librazhdit, mespërmes të cilit kalon rruga Egnatia dhe prehri i tij laget nga Shkumbini i lashtë. Që kur isha fare e vogël, kisha dëgjuar për këngën- legjendë, që vinte nga thellësia e shekujve dhe i kushtohej Princit të Sopotit Gjorgj Golemi si dhe qëndresës së gruas sopotare, madje dy vargje më ishin ngulur në mendje, qysh atëherë. 

“Sopotare moj të ngrata, 

Rrokni thika, rrokni shpata… 

Në rastin e Shenjtores Angjelina Arianiti, më gëlonte në shpirt historia e Arianitësve, kënga e sopotareve, me të cilën jam mbrujtur që kur isha fëmijë. 

Libri është një shtysë e shkëlqyer motivuese  në ndërgjegjen kombëtare, historike dhe atë të identitetit shqiptar duke e bërë të njohur plot pas 5 shekujsh, jo vetëm në mjediset e trojet shqiptare, por edhe në ato ballkanike dhe Europën Juglindore, madje në mbarë Europën dhe botë, me lirinë, ëndrrat dhe përvojat jetësore përkatëse.  

Postscriptum

Profili i publicistes, shkrimtares, gazetares dhe intelektuales Zenepe Luka Cekrezi – i përket brezit të artë të gazetareve femra, si një nga gratë e para në median shqiptare, që me shpinën e mendjes dhe “kockë intelektuale” të fortë, në sajë të përkushtimit, pasionit e përgjegjshmërisë morale, qytetare e intelektuale, na ka dhënë gazetarinë bashkëkohore, profesionale, përvojën, eksperiencat e jetë dhe afirmimin me vizion të gjerë profesional në dekada të tëra, me arritje të papara gjatë karrierës së saj, duke sfiduar skeptikët e kritikët e kohës edhe për çështjet më të rëndësishme në jetën social-kulturore politike të vendit.

         Autorja Zenepe Luka i përket brezit të  artë të gazetareve femra, që  së bashku me kolegët e tyre burra- bënë rrotacionin mediatik më spektakolar, profesional e historik mes kufirit të dy epokave –Gazetarisë para ’90-s dhe pas viteve ’90-të- në vazhdim e deri më sot-pra bënë historinë e medias shqiptare.

      I urojmë Zenepes sonë të paepur, 

Jetë të gjatë, suksese dhe krijimtari të pandalshme në promovimin e vlerave të gruas shqiptare.!

*Author/ Freelancer