Shkruan:arch. Ylber Vokshi -Ylli/     

Përmbajtja e dokumenteve hapësinore në thelb është e njëjtë në tërë rruzullin tokësor  që rezulton me produktin final të planeve me  emërtime të ndryshme, varësisht se si pajtohen pjesëmarrësit në proces nga shoqëritë e ndryshme. Natyrisht ka modalitete dhe përmbajtje të ndryshme që e kanë një rezultat final,organizimin e mirëfilltë të territorit të vendit dhe mirëqenien e banorëve të saj.Pra emërtimi i tyre nuk është i rëndësishëm por përmbajtja e tyre të cilën duhet harmonizua me kërkesat realistë të asaj shoqërie. Harta zonale e komunës e emërtuar me Ligjin e Planifikimit Hapësinor të vitit 2013, në thelb duhet ti ketë rezultatet përfundimtare të njëjta si Plani Zhvillimor urban i cili ishte në Ligjin e vitit 2003. Këto emërtime vetëm pa nevojë kanë krijuar huti,dikur quhej Plani urbanistik i qytetit,një emërtim adekuat i kohës.

Nuk e di a janë përmendur ma shumë se në këtë fushatë zgjedhore domosdoja e përpilimit të dokumenteve hapësinore  për funksionimin e komunave tona. Nga aspekti profesional kjo është një arritur e madhe, pasi pas 18 vite po potencohet rëndësia e tyre,por po vërehet se sa të pa informuar janë kandidatët nga ana e këshilltarëve të tyre për rëndësinë e përpilimit të Hartës Zonale Komunale,dokument hapësinor i dyti për ka rëndësia sipas ligjit aktual.Përmendja e saj në kontest politik në disa raste ishte jo serioze,nënçmuese e në disa raste edhe qesharake, si ishte rast me një kandidat i cili i referohej  mos përpilimit të tyre në shumës,duke mos ditur se Komuna mundet të ketë vetëm një Hartë Zonale. Ka disa parakushte që duhet plotësuar niveli Qendror dhe Komunal (MMPH dhe Komuna ) që të filloi përpilimin e ati dokumenti, ato nuk janë bërë deri me tani. Për këtë është dashur të jetë i informuar kandidati për kryetarë, e jo të kërkoi me këmbëngulje që Harta Zonale  është dashur të bëhet në vitin 2014.

Këso veprimesh me trajtimin hapësinor dhe urban të hapësirës në Komunat tona e kemi evidentë në të gjithë Kosovën. Janë përpiluar dokumente të ndryshme hapësinore dhe urbane,për atë janë shpenzuar mjetë të mëdha materiale,pyetja është sa dhe si është punuar sipas atyre dokumenteve, përkundër premtimeve elektorale që shumë rrallë janë plotësuar nga Kryetarët e Komunave.Rezultatet e këtyre veprimeve pas 18 vite shihen,preken dhe akuzojnë,kanë rezultuar me qindra mija ndërtime pa leje,me një situatë të rëndë urbane dhe rurale,sot është vështirë të mashtrohen prapë votuesit. Premtimet elektorale në shumtën e rasteve janë jo reale,jo serioze, të pa bazuara në planifikim të mirëfilltë hapësinor dhe urban. Kur kësaj i shtojmë edhe kualitetin manipulativ të disa ligjeve dhe akteve nën ligjore, gjegjësisht të udhëzimeve administrative të punuara nga Ministria, si është rasti i UA nr  24/2015,gjegjësisht të nenit 44  për Hartën Zonale të Komunave,atëherë situata është tërësisht e pa qëndrueshme.Për të shpjeguar këtë çështje më duhet të shërbehem me disa të dhëna puro profesionale dhe ligjore, që nuk janë në interesin e lexuesve të shumtë  të shkrimeve të mija,prandaj iu kërkoi falje publike  atyre.Parimi bazik në përpilimin e akteve nënligjor apo  udhëzimeve administrative sipas njohësve të fushës është se domosdo duhet të jenë të bazuara në ligjet adekuate, e jo për të bërë devijime që janë në kundërshtim me ligjin, si është rasti konkret. Ekziston vetëm një rrugë e përpilimit të Hartës Zonale të Komunës e ajo duhet të jetë produkt i dokumenteve të nivelit ma të lartë, gjegjësisht Planit Hapësinor të Kosovës,Hartës Zonale të Kosovës dhe Planit Zhvillimor Komunal, zgjidhje tjera nuk mundet me pas, nuk ka askund në botë. Kjo vetvetiu nënkupton se ma parë duhet punuar dhe miratuar planet e nivelit ma të lartë e pastaj të Hartës Zonale të Komunës.Do të tentoi të shpjegoi këto anomali që duhesh të jesh i rafinuar me i parapa.  Harta Zonale e Komunës NUK mundet të punohet  para se të bëhet apo të plotësohet Plani Zhvillimor Komunal sipas ligjit të vitit 2013 (neni 44 pika 1 e UA nr 24/2015), produkt i të cilit duhej të ishte. Për çudi në dispozitat përfundimtare të ati UA (neni 44 pika 3) ka një udhëzim se në raste të tilla ajo duhet të jetë në pajtim me standardet ndërkombëtare të aplikueshme për planifikim hapësinor çka nënkuptohet,nëse Komuna fillon punën e përpilimit të saj para miratimit të normave teknike të planifikimit hapësinor.

Ajo NUK mundet të punohet para se të bëhet  Harta Zonale e Kosovës me të cilën duhet me qenë në  harmoni,ligjdhënësi ynë “gjenial” e lejon këtë sipas nenit 44 pika 2, ku udhëzon që ajo duhet të jetë në pajtim me Planin Hapësinor të Kosovës dhe me interesat tjera nacionale … Kjo tregon një diletantizëm tërësisht të pa pranueshëm,të pa lejueshëm dhe të pa qëndrueshëm me problematikën hapësinore të territorit.E kamë theksua disa herë këtyre viteve se atëherë kur u shtjerrën të gjitha format e “suksesshme” të abuzimit me hapësirën urbane dhe rurale të Kosovës, duke shfrytëzuar periodën emergjente  të pas luftës,me jo-ligjshmëri ekstreme,duke mos i respektuar as normat dhe standardet elementare të ndërtimit,gjegjësisht të planifikimit hapësinor,urban dhe arkitektonik, filloj loja e re me përpilimin e ligjit të ri të Ndërtimit dhe Planifikimit hapësinor në vitin 2012 dhe 2013.Këto dy ligje ende janë në fuqi por ende nuk janë tërësisht funksional, pasi MMPH ende nuk  ka përpiluar të gjitha udhëzimet administrative, si është ai për Planet rregulluese të hollësishme  (neni 17 i LPH),për të cilët Ministria nuk e ka pa të rëndësishme që edhe pas 4 vite të përpiloi  udhëzimin administrativë, se çka duhet të përmbajë ai dokument. Edhe ato akte nënligjore gjegjësish udhëzime administrative kanë të meta të mëdha që në disa raste ato i bëjnë jofunksionale.

Ti referohemi ati plani  me anën e të cilit duhet të zgjidhen të gjitha problemet urbane është vetëm një mashtrim elektoral i votuesve, pasi përpilimi teknik i ati dokumenti hapësinor  të avancuar kërkon shumë kohe dhe ekspertizë e cila ka munguar në Kosovë këto 18 vite. Problem edhe ma i madh do të jetë zbatimi i saj,duke u bazuar në atë se si është punuar deri me tani,sipas meje është e pa mundur ta punojnë të gjitha Komunat,vetëm po e mashtrojmë vetveten. Duhet ndryshuar mendësinë urbane së pari të politik bërësve tanë e pastaj popullit, proces i cili kërkon kohë me dekada me ndryshuar filozofinë primitive jetësore të këtij mileti

Ministria edhe me ligj ka krijuar një bllokadë totale të procesit të planifikimit hapësinorë në tërë territorin e Kosovës, që si duket ishte dhe është edhe qëllimi i tyre,të vazhdoi  kjo formë e ndërtimeve që kishin filluar që nga viti 1999. Ndryshe si të shpjegohen pikat 1, 2 të nenit  44 të UA nr.24/2015  për Hartën Zonale të Komunave. Është jashtë të gjitha principeve dhe rregullave teknike ajo çka është paraparë apo urdhëruar me këtë nen. Kjo haptas tregon paditurinë elementare të përpiluesve të sajë me procedurat natyrore të përpilimit të dokumenteve hapësinore që janë të njëjta në tërë botën e civilizuar. Krijimi i një konfuzioni të tillë të qëllimshëm po i vërteton koha dhe si të tillë duhet tërësisht ndryshuar-reviduar.

Premtimet elektorale se do të rregullohen disa lagje janë jo realiste,atë nuk kanë arritur edhe shoqëritë shumë ma të pasura,ato intervenime kushtojnë shumë,do të mbesin ashtu si relikte të një kohe kur nuk ka funksionuar ligji për të iu treguar pasardhësve tonë se si është jetuar në Kosovë në fillim të shekullit 21.

A thua do të kemi ndonjë herë fushat të zgjedhjeve lokale të bazuara vetëm në fakte reale, që me trajtimin e tyre profesional do të ngrihej dhe përmirësohej mirëqenia e banorëve të vendbanimeve në Kosovë.

Prishtinë, tetor 2017

arch. Ylber Vokshi -Ylli

arkitekt i pavarur