Simpozium për Shkollën e Parë Shqipe dhe themelimi i Vëllazërisë Ungjillore shqiptare në Amerikën e Veriut/
Nga Keze Kozeta Zylo/
Në kishën Baptiste “Calvary”, Manhattan, NY, u përkujtua nën frymën e Zotit 125 Vjetori i hapjes së shkollës së parë Shqipe të vashave në Korçë nga Familja Qirjazi. Aktiviteti u organizua nga Pastori i Kishës Evangjeliste miku i gjithë shqiptarëve që flet një shqipe të kulluar z.Steven Galegor.Besimtarët e Vëllazërisë Ungjillore si dhe jo besimtare u mblodhën së bashku brenda kishës amerikane “Calvary” për të marrë pjesë në këtë ngjarje historike për shqiptarët dhe kishat envagjeliste.Simpoziumi u hap me përshëndetjen e Pastorit Steve Galegor i cili pas lutjes ka përshëndetur të gjithë pjesëmarrësit dhe shqiptarët kudo që ndodhen.
Vlerësimi maksimal për familjen Qiriazi të cilët ishin me besimin tek Ungjilli dhe arritën të hapnin shkollën e parë shqipe në Korcë duke dalë hapur kundër patrikanave dhe hordhive që penguan për 500 vjet hapjen e shkollave shqipe e bënte këtë Pastor të fliste plot krenari jo vetëm si besimtar i devotshëm, por dhe si mik i shqiptarëve.
Në program që monitorohej me plot kulturë ishin dhe këngët e adhurimit në shqip si “Beko o shpirti im ti Perëndinë”, “Dashuri e Perëndisë”, “ Perëndi plot madhështi” të interpretuara nga Bledar Kurti dhe Endrit Mullisi, ndërsa në fletëpalosjet e programit ishte një fragment poezie i shkëputur nga Gjerasim Qiriazi nga “E para ditë e Majit” si: “Dashuria, vëllazeria, nga Zoti vetë kanë buruar/ dhe ai njeri i urtë, qëllimin e jetës që e kupton/ dhe për të bërë mire tjetrit ai gjithnjë mendon/ Me gëimin dhe lumturi, i këtillë do të jetë rrethuar/ se zemra e tij e bardhë, me Zotin është bekuar…
Kumtesa e Pastorit Steve Galegor nën titullin “Misioni dhe Vizioni i Vëllazërisë” përgatitur me shumë dashuri dhe fakte historike u mirëprit me duartrokitje nga të pranishmit.
Z.Martin Katro mbajti kumtesën: “Themeli i Qiriazëve”.
Znj.Dana Stucky referoi “Reflektimi në jetën e Sevasti Qiriazit”.
Dr.Bexhet Asani mbajti kumtesën: “Abetaret e Parashqevi Qiriazit dhe besimi protestant i Qiriazëve”. Midis të tjerash ai tha: Kur femra shqiptare vuante nën thundrën e obskurantizmit, ndërsa mësueset numëroheshin nëpër gishta, Parashqevi Qiriazi mori pjesë në Kongresin historik të Manastirit, por pa të drejtë vote. Meqë punimet e Kongresit zhvilloheshin në shtëpinë e të vëllait Gjergj Qiriazit asaj iu dha mundësia që t’i ndiqte nga afër pothuaj të gjitha seancat dhe komisionet e Kongresit. Kështu , ajo u shërbeu atyre burrave të kombit me nikoqirllëk, së bashku me gruan e Gjergj Qiriazit ishin mjaft të shqetësuara, për faktin se shtëpia e Qiriazit në ato ditë gumëzhinte nga delegatët të cilët priteshin dhe përcilleshin sipas zakoneve dhe traditës shqiptare (Dishnica,1997:74) Komisioni që u zgjodh nga kongresi për të paraqitur një projekt mbi çështjen e alfabetit, nuk mundi të caktonte një alfabet të vetëm për gjuhën shqipe. Por Kongresi e pranoi vendimin e komisionit që “të merret Abeceja e Stambollit e me të bashkë edhe një Abece thjesht latine, që të mësohen e të përdoren bashkarisht në mes të shqiptarëve. Të dy alfabetet do të mësoheshin detyrimisht në shkollë. Ky vendim, siç e pranoj vetë kongresi, nuk i shërbente sa duhej përparimit të gjuhës shqipe dhe ishte një hap prapa në krahasim me qëllimin e kongresit, por u muar, me sa duket, për të mos shkaktuar përçarje në radhët e delegatëve. Më vonë jeta e bëri të nevojshme mbajtjen e një alfabeti, të alfabetit të mbështetur krejtësisht në karakteret latine. (H.P.SH. 1979:286). Edhe pse nuk mori pjesë gjatë diskutimeve, mësuesja Parashqevi Qiriazi pati nderin që të materializojë dhe t’i jetësojë vendimet e këtij kuvendi të madh gjithëkombëtar. Kështu, ajo do t’i përvishet punës për të shkruar Abetaren e Dr. Bexhet Asani 24 parë disa muaj më vonë pasi kishte përfunduar punimet me sukses Kongresi i Manastirit. Shoqëritë e shumta të kohës që ishin themeluar dhe që u themeluan anë e kënd vendit nëpër qytete të ndryshme i drejtoheshin shoqërisë “Bashkimi” të Bukureshtit me qëllim që kjo shoqëri t’i furnizonte me libra të botuara para dhe pas Kongresit. Qerim Gunbardhi nga Vlora kërkon nga shoqëria “Bashkimi” t’i dërgojë libra të botuara pas Kongresit për t’i përhapur këto nëpërmes librarisë. (Dërmaku, 1983:350). Nga 14 titujt e librave të kërkuar si: Lulet e Verës, Iliada e Homerit, Erveheja, Istori e përgjithshme, Shqipëria ç’ka qënë…, Bagëti e bujqësia etj. (Dërmaku, 1983:350), nuk përmendet Abetarja e Parashqevisë. Atëherë shtrohet pyetja:kur u botua Abetarja e Parashqevi Qiriazit? Pedagoges së shquar iu desh një motmot për ta përgatitur Abetaren sepse nuk e ka pasur të lehtë, mbase mund të ishte teksti i parë që përgatitej me dy alfabete! Pra siç mund të shihet vështirësitë për përpilimin e tekstit kanë qenë të natyrave të ndryshme.Sihariqin për daljen e Abetares nga shtypi një vit pas Kongresit e ka dhënë gazeta “ Bashkimi i Kombit”, më 5 nëntor 1909. Kjo gazetë midis tjerash shkruan: ”Kjo libër e vogël me 32 faqe dhe 18 fytyra është radhitur bukur e pas metodës së re me abecenë që vendosi Kongresi i Manastirit ( Dishnica,1997:74-75)
Pranimi i besimit protestan nga Qiriazët dhe disa shqiptarëve të tjerë ortodoksë ka pasur edhe karakter politik. Te misionarët që vepronin në Manastir dhe në Korçë Qiriazët shpresonin te një përkrahje dhe shihnin një urë afrimi midis popullit shqiptar dhe popullit amerikan. Vepra “Këngë të shenjtëruara për falëtoret shqipe” siç duket u botua nën ndikimin e misionarëve dhe nën ndikimin e drejtpërdrejtë të Komitetit të Fshehtë. Më 1905 në Manastir nën udhëheqjen e Bajo Topullit, u formua Komiteti i Fshehtë “Për lirinë e Shqipërisë”. Njër ndër anëtarët më aktivë të këtij Komiteti pa dyshim ishte edhe Gjergj Qiriazi. Kështu midis të tjerash në nenin 1 të Statutit të Komitetit të Fshehtë” shkruhet: “… duke përhapur udhën e qytetërimit me anë të librave që do të shtypen…”
Gjithasht kanë përshendetur simpoziumin z.David Hosaflook nga Instituti i Studimeve për Shqiptarët dhe Protestantët, z.Qemal Zylo themelues i TV dhe Shkollës Shqipe “Alba Life”, Jason Stryd oferta dhe bekim, Pastor Holger Dashi, në kishën ungjillore të Korcës, Z.Ylli Doci dhe z.Driton Krasniqi në Kosovë.
Kanë prezantuar kishat, Pastor Galeegor si kishën në Clifton, New Jersey, Brooklyn, Staten Island, Pastor Martin Katro kishën në Filadelfia, Pastor Kristo Pango nëMadison, NJ dhe Queens, Endrit Mullisi nga Toronto Kanada dhe kisha në Chicago nga Bani Doci.
Në programin me muzikë nuk mungoi dhe kënga polifonike labe me një sarkazëm dhe humor të hollë inerpretuar nga Pastor Ben Pango me origjinë nga Zagoria dhe grupi I besimtarëve të tij.
Pas kumtesave dhe përshëndetjeve u firmos akti i themelimit të Vëllazërisë Ungjillore Shqiptare në Amerikën e Veriut nga të gjithë pastorët e kishave në New York, New Jersey, Filadelfia, Chicago, Toronto Kanada.
Në fund për të gjithë besimtarët dhe të pranishmit u shtrua nje kokteil ku nuk munguan argëtimi me këngë dhe valle shqiptare.
5 Nëntor, 2016
Manhattan, New York