Prof. Dr. Fejzulla Berisha/
Kosova përballë një prove vendimtare shtetërore
Zgjedhjet e 28 Dhjetorit 2025 përfaqësojnë shumë më tepër sesa një proces të rregullt elektoral. Ato përbëjnë një provë të rëndësishme politike, institucionale dhe morale për Republikën e Kosovës, në një fazë delikate të konsolidimit të saj shtetëror. Në thelb, qytetarët përballen me një dilemë thelbësore: forcimin e një shteti funksional, të bazuar në ligj, profesionalizëm dhe përgjegjësi publike, apo vazhdimin e një praktike qeverisëse të karakterizuar nga improvizimi politik, diletantizmi institucional dhe personalizimi i pushtetit.
Kur diletantizmi politik institucionalizohet
Sfida kryesore e Kosovës nuk lidhet me mungesën e kornizës ligjore apo institucionale, por me mënyrën se si pushteti është ushtruar në praktikë. Në shumë raste, qeverisja është perceptuar dhe trajtuar jo si shërbim ndaj interesit publik, por si instrument për realizimin e interesave personale apo partiake. Ky realitet ka mundësuar shndërrimin e diletantizmit politik, në bashkëpunim me klientelizmin dhe kapjen e institucioneve, në një model funksional të ushtrimit të pushtetit.
Si pasojë, antivlerat janë normalizuar, ndërsa standardet profesionale dhe meritokracia janë margjinalizuar, duke e dobësuar ndjeshëm efektivitetin dhe besueshmërinë e institucioneve publike.
Antivlerat si kërcënim për integritetin shtetëror
Në praktikat e shteteve me demokraci të konsoliduar, korrupsioni moral dhe institucional konsiderohet një kërcënim serioz për sigurinë dhe stabilitetin kombëtar. Në rastin e Kosovës, tolerimi i zgjatur i praktikave të tilla ka krijuar një proces degenerues, që vepron gradualisht mbi themelet e shtetit. Mosndëshkimi i vazhdueshëm i këtyre dukurive ka minuar besimin e qytetarëve në institucione dhe ka thelluar distancën ndërmjet aparatit shtetëror dhe shoqërisë.
Shtetet e vogla dhe pamundësia për të toleruar antivlerat
Përvoja ndërkombëtare tregon qartë se shtetet e vogla dhe të reja nuk e përballojnë dot luksin e institucioneve të dobëta dhe qeverisjes joprofesionale. Modele si Finlanda, Estonia dhe Singapori dëshmojnë se suksesi shtetëror nuk është produkt i retorikës politike, por i ndërtimit sistematik të institucioneve të forta, të bazuara në meritokraci, kompetencë dhe respekt ndaj ekspertizës.
Roli i elitës intelektuale dhe përgjegjësia publike
Elita intelektuale dhe akademike – profesorët, studiuesit, juristët, ekonomistët dhe profesionistët e fushave strategjike – përbëjnë një nga shtyllat themelore të zhvillimit shtetëror. Heshtja e tyre në raport me deformimet institucionale krijon një boshllëk të rrezikshëm, i cili shpesh mbushet nga mediokriteti politik. Historia evropiane dhe praktika demokratike dëshmojnë se reformat e qëndrueshme nisin nga mendimi kritik dhe angazhimi akademik, jo nga propaganda ose improvizimi politik.
28 Dhjetori 2025: Zgjedhje për shtetin dhe rendin institucional
Zgjedhjet e ardhshme paraqesin një moment vendimtar për vetëdijen qytetare. Ato janë një mundësi për të zgjedhur mes forcimit të një shteti funksional, të bazuar në standarde morale dhe profesionale, dhe vazhdimit të një modeli qeverisjeje të dominuar nga personalizimi i pushtetit dhe servilizmi politik.
Kosova nuk ka nevojë për figura të rastësishme apo për qasje populiste ndaj pushtetit. Ajo ka nevojë për lidership të përgjegjshëm, me kompetencë profesionale, integritet moral dhe vizion shtetëror. E ardhmja e Republikës së Kosovës ndërtohet mbi meritokraci, forcim institucional dhe respekt ndaj parimeve të qeverisjes së mirë, jo mbi narcisizëm politik dhe improvizim.
Përvoja historike e dëshmon në mënyrë të qartë: shtetet e vogla mbijetojnë dhe zhvillohen vetëm kur udhëhiqen nga elita e përgjegjshme dhe profesionale.