E dini shumë mirë që aq shumë shqiptaro-amerikanë shërbejnë në qeverinë tonë dhe në forcat tona të armatosura. Janë sipërmarrës e mësues, inxhinierë dhe artistë, udhëheqës fetarë, si dhe drejtojnë disa prej restoranteve më të mira në botë. Kultura shqiptare është një përbërës i pasur i jetës amerikane./
Nga Hillary CLINTON*/
Jam shumë e lumtur që jam këtu dhe kam mundësinë që të flas përpara këtij parlamenti të një Shqipërie të lirë, të pavarur, sovrane e demokratike. Z. President, Zonja Kryetare, Z. Kryeministër, anëtarë të parlamentit, nderi është edhe më i madh sepse bashkohem me ju për të festuar jubileun tuaj – 100 vjet pavarësi. Ka qenë një fitore për të cilën keni luftuar shumë. Teksa po hyja me – më pëlqen shumë të them Zonjën Kryetare – me Kryetaren Topalli nëpër korridore, pashë fotot e paraardhësve tuaj. Në 100 vitet e fundit ka ndodhur aq shumë, por një gjë ka qenë e pandryshuar: Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë qenë miku dhe partneri juaj dhe për këtë jemi shumë krenarë. Lidhjet tona vetëm sa janë forcuar dhe shumëfishuar. Dhe nuk ka ndodhur vetëm mes qeverive tona; ka ndodhur mes popujve tanë. Populli amerikan dhe populli shqiptar ndajnë kapacitetin për të demonstruar zhdërvjelltësi dhe vendosmëri. Ju, ashtu si ne, keni qenë të vendosur për të qenë të lirë, për të ndërtuar një demokraci të gjallë dhe një ekonomi në lulëzim. Ju, ashtu si ne, zotëroni dëshirën e zjarrtë për të lënë pas përplasjet e vjetra dhe për të arritur një të ardhme paqeje dhe mundësie për të gjithë. Jam shumë mirënjohëse për këtë partneritet dhe për miqësinë tonë historike, ashtu siç jam mirënjohëse për kontributet që mijëra shqiptarë kanë dhënë për vendin tim. E dini shumë mirë që aq shumë shqiptaro-amerikanë shërbejnë në qeverinë tonë dhe në forcat tona të armatosura. Janë sipërmarrës e mësues, inxhinierë dhe artistë, udhëheqës fetarë, si dhe drejtojnë disa prej restoranteve më të mira në botë. Kultura shqiptare është një përbërës i pasur i jetës amerikane. Arrita ta njoh këtë mirë si senatore nga Nju Jorku për tetë vite. Dhe, Z. President, u ndjeva thellësisht e nderuar që mora sot Urdhrin e Flamurit Kombëtar. Këtë do ta adhuroj përgjithmonë. Ishte një tjetër simbol i miqësisë së fortë që kemi mes nesh. Njëqind vjet më parë si këtë muaj, Presidenti i SHBA Udrou Uillson mbrojti pavarësinë e Shqipërisë dhe ndaloi ndarjen e vendit tuaj gjatë pasojave të Luftës së Parë Botërore. Në dhjetëvjeçarët që pasuan, udhëheqësit amerikanë, si demokratë ashtu edhe republikanë, në mënyrë të përsëritur u ngritën për të mbështetur të drejtat dhe liritë tuaja, jo vetëm këtu në Shqipëri por anekënd rajonit. I vlerësova shumë fjalët e Kryetares mbi rolin që Shtetet e Bashkuara kanë luajtur duke rivendosur shpejt marrëdhëniet me Shqipërinë në vitin 1991, në kohën e Presidentit Xhorxh H. Ë. Bush. Dhe, sigurisht, isha e nderuar dhe shumë e lumtur që dëgjova edhe një herë tjetër se çfarë kishte bërë im shoq, duke ngritur fondin e sipërmarrjeve. Si President, Presidenti Klinton themeloi një fond sipërmarrjeje për të sjellë investime amerikane në Shqipëri, për të mbështetur zgjedhjet demokratike këtu, dhe punoi me Shqipërinë dhe aleatët tanë në NATO për të mbrojtur Kosovën dhe për të rivendosur stabilitetin në rajon. Më pas, pesë vjet më parë, Presidenti Xhorxh Bush u bë presidenti i parë në detyrë që vizitonte Shqipërinë. Dhe, në vitin 2009, Presidenti Obama ishte krenar që ju mirëpriti juve, sëbashku me Kroacinë, si anëtarët tanë më të rinj në NATO. Jam sot këtu, në këtë çast historik në historinë tuaj me një mesazh për popullin e Shqipërisë. Shtetet e Bashkuara qëndruan me ju për 100 vitet e para të pavarësisë dhe do të qëndrojmë me ju edhe për 100 vitet e ardhshme, dhe për 100 të tjera pas tyre, dhe ato 100 pas këtyre. Teksa isha ulur në karrigen këtu pas meje, duke ju vështruar të gjithëve juve dhe duke parë fytyrat tuaja e duke menduar për prindërit e gjyshërit e stërgjyshërit tuaj dhe gjithçka që kanë hequr – pushtime, diktaturën komuniste, privime të ashpra – është e vështirë të besosh sot që jo shumë kohë më parë, Shqipëria ishte vendi më i izoluar në Europë. Nuk kishit asgjë nga ato që keni sot: liri politike dhe shoqërore, vetë-vendosje, dhe shanse. Aq shumë shqiptarëve iu desh të braktisnin familjet e vendet e dashura për t’i kërkuar tjetërkund. Megjithatë, tani keni aq shumë për të festuar. Ky jubile nuk ka të bëjë vetëm me të kaluarën. Është edhe një sfidë se çfarë do të bëheni në të ardhmen. Njëzetë vite më parë, sapo po dilnit nga zgjedha e komunizmit; tani, përfaqësuesit e zgjedhur të popullit përfshihen në debate dhe votojnë hapur ligjet e vendit, veprimtari që dikur ishin të pamundura. Në atë kohë, ekonomia juaj ishte e mbyllur dhe keni punuar fort për ta hapur, për të krijuar kushtet për sipërmarrje, tregti e investime, hedhjen e themeleve për mundësi edhe më të mira në të ardhmen. Në atë kohë, Shqipëria ishte vendi i qindra mijëra bunkerëve prej betoni, një provë e mosbesimit që udhëheqësit komunistë kishin jo vetëm ndaj kombeve të tjera, por edhe ndaj popullit të vet. Tani jeni anëtarë të vlefshëm të NATO-s, pjesëmarrës të suksesshëm në Forcën Ndërkombëtare të Sigurisë në Afganistan, dhe shpreh ngushëllimet e mia për humbjen e parë të një ushtari shqiptar atje. Po ecni drejt integrimit të plotë në Europë teksa kërkoni hyrjen në Bashkimin Europian. Të gjitha këto janë baza për festë. Por mendoj që amerikanët dhe shqiptarët nuk mund të jenë kurrë të kënaqur. Na duhet të pyesim veten, ç’mund të bëjmë më shumë? Si mund t’i përmirësojmë jetët e atyre të cilëve iu shërbejmë? Nuk mund të ndaleni tani. Keni potencialin të bëheni model, jo vetëm për këtë rajon, jo vetëm për Europën, por për të gjithë botën. Dhe Shtetet e Bashkuara kanë interes të madh në suksesin tuaj. Jo vetëm duam të shohim marrëdhënien tonë të rritet edhe më e fortë, por duam t’ju shohim edhe juve të rriteni më të fortë. Duam të shohim ekonominë tuaj, demokracinë tuaj të shkaktojë zili tek kushdo tjetër. Mbështesim plotësisht aspiratat e Shqipërisë për në BE sepse mendojmë që kjo do t’ju bëjë më të fortë. Do të jetë diçka e mirë edhe për Europën dhe, ndonëse nuk kemi votë në atë aplikim për anëtarësim, do t’i themi kujtdo që do të dëgjojë se sa fort ju mbështesim. Shqipëria dhe populli shqiptar meritojnë një vend në familjen europiane të kombeve. Kjo është diçka jo vetëm për të mirën tuaj, por do ta bënte këtë kontinent më të paqtë e të sigurt. Por që kjo të ndodhë, muajt që vijnë paraqesin disa vendime kritike për ju që jeni në këtë sallë, për qeverinë tuaj dhe për popullin tuaj. Si mike dhe adhuruese e Shqipërisë, janë veçanërisht disa sfida që shpresoj do t’i përmbushni. Janë jetike për përparimin tuaj afatgjatë. Së pari, ju lutem të punoni për të siguruar që zgjedhjet tuaja të ardhshme të jenë të lira dhe të ndershme dhe që të shihen si të tilla nga e gjithë bota. Në radhë të parë, kjo duhet në mënyrë që populli i Shqipërisë të mund të ketë besim tek rezultati dhe tek ju si udhëheqësit tuaj. Është po ashtu një sinjal i rëndësishëm për BE-në që politika shqiptare mund të funksionojë paqësisht dhe pa konflikte. E di që shumë prej jush jeni përqendruar në këtë çështje dhe po ndërmerrni tani hapa për të ngritur një proces të qartë dhe të efektshëm dhe për këtë ju përgëzoj. Si dikush që ka qenë në politikë e ka kandiduar në zgjedhje me kundërshti, në të cilat disa i kam fituar e disa jo, e di se sa e vështirë mund të jetë politika në botën moderne. Mund të dëshmoj edhe se si zgjedhjet tërheqin vëmendjen e botës sepse me TWitter dhe Facebook dhe komunikime të çastit, duhet të marrësh parasysh që gjithçka do mësohet, do shihet, çka është e mirë për demokracinë, por vendos një barrë shtesë mbi ne që jemi në drejtim. Ndaj, nxis jo vetëm udhëheqësit e Shqipërisë, por popullin, qytetarët e Shqipërisë, që të punojnë fort për t’i shndërruar këto zgjedhje të ardhshme një sukses që pasqyron thellësinë e përkushtimit tuaj ndaj demokracisë. Në të njëjtën kohë, është gjithmonë me rëndësi t’i kujtojmë vetes që konsolidimi i demokracisë kërkon më shumë se sa thjesht zgjedhjet. Kërkon sundimin e ligjit. Kërkon institucione të forta, përfshi një gjyqësor të efektshëm dhe të paanshëm. Kërkon që qeveria të jetë e hapur në mënyrë që qytetarët të na kërkojnë neve, drejtuesve, llogari. Atribute të tilla si këto sigurojnë që demokracia të japë rezultate konkrete për njerëzit. Dhe kur këto minohen, duhet dhënë llogari. Së dyti, ju nxis të përballeni me problemin që ndikon aq shumë demokraci në botë sot, dhe pikërisht korrupsionin. Kjo është një luftë që çdo vend duhet ta kryejë dhe të fitojë sepse në mbarë botën, korrupsioni është një kancer që gërryen shoqëritë. Shteron burimet, bllokon rritjen ekonomike, është mburojë për udhëheqës të paaftë dhe joetikë, dhe ndoshta më e keqja, krijon një kulturë pandëshkueshmërie që iu gërryen njerëzve vullnetin për të përmirësuar jetët dhe komunitetet e tyre. Për këtë nuk ka përgjigje të lehtë. Është po aq i vjetër sa natyra njerëzore. Jam e sigurt që nëse do të kishte një përgjigje të lehtë, bota do ta kishte zgjidhur këtë problem kohë më parë. Çrrënjosja e korrupsionit kërkon përpjekje të pandalshme dhe një përkushtim të përbashkët. Pavarësisht cilës parti i përkisni, pavarësisht cilat janë mosmarrëveshjet tuaja, nxis të gjithë udhëheqësit e Shqipërisë të gjejnë vullnetin politik për të punuar sëbashku, për t’u përballur me këtë kërcënim ndaj pavarësisë suaj. Dhe kjo na drejton tek sfida e fundit që dua të ngre para jush, një sfidë që ka lidhje me gjithçka tjetër që përmenda. Që demokracia e Shqipërisë të lulëzojë, udhëheqësve të Shqipërisë do t’iu duhet të ndërtojnë një kulturë bashkëpunimi që kapërcen dallimet politike, ajo që Aleksis de Tokvil, historiani i madh i viteve të hershme të Amerikës, e quante zakonet e zemrës. Ato qëndrojnë në thelbin e çdo demokracie të suksesshme. Tani, kjo është një sfidë që disa vende nuk janë kurrë në gjendje ta kapërcejnë, por unë besoj se Shqipëria mundet. Përsëris që kam përvojë personale me këtë. Si senatore demokrate, kam punuar shpesh me republikanë në çdo krah për të zgjidhur probleme, për t’u përballur me çështje që ndikonin shtetin tim dhe vendin tim. Dhe mund të keni vënë re që tani shërbej si Sekretare Shteti për Presidentin Obama, ish-rivalin tim. Njerëz përreth botës vazhdojnë të më pyesin se si mundet që Presidenti Obama dhe unë të punojmë sëbashku çdo ditë si partnerë pasi kemi luftuar aq fort kundër njëri-tjetrit. Më besoni, kam bërë gjithçka për ta mundur. Por ai fitoi dhe pastaj më kërkoi të isha Sekretare Shteti e tij. Ndaj, kur më pyesin se si munden dy njerëz që nuk kanë lënë gjë pa thënë për njëri tjetrin, që kanë harxhuar dhjetëra miliona dollarë reklama kundër njëri tjetrit, mbështetësit e të cilëve përballeshin kudo – kundër njëri tjetrit, si mund të punoni bashkë ju të dy? Do t’jua tregoj, është një përgjigje shumë shumë e thjeshtë. Të dy e duam vendin tonë. Dhe e di që nuk ka asnjë shqiptar këtu që nuk e do Shqipërinë. Ndaj shpresoj që edhe ju do mund të gjeni rrugën tuaj për bashkëpunim të sinqertë e të qëndrueshëm. Ruajini besimet e ndryshme politike, besoni që mund të jeni një udhëheqës më i mirë se sa tjetri. Politika kështu e ka. Nuk do merreshit me të nëse nuk do besonit këtë për veten. Por në fund, vendosja e interesave vetiake dhe interesave partiake prapa interesave kombëtare është ajo që iu kërkohet udhëheqësve demokratikë. Megjithëse populli shqiptar mund t’i gjejë rrënjët e historisë mijëra vjet pas, kjo periudhë që vjen mund të jetë një prej periudhave më me pasoja me të cilat jeni përballur, për sa i përket mënyrës se si do të konsolidoni përgjithmonë dhuratën e demokracisë për brezat e ardhshëm. Dhe ka pyetje që ju, dhe vetëm ju, do duhet të ngrini dhe t’iu përgjigjeni: A do vazhdojë Shqipëria të ngrejë tullat e qeverisjes së mirë? A do të vazhdojnë udhëheqësit që të fitojnë besimin e njerëzve dhe të sigurojnë që qeveria të prodhojë rezultate? A do të lini mënjanë politikën personale dhe politikën partiake për të mirën e vendit? A do të kryeni reformat që mbështesin rritjen ekonomike duke krijuar mundësi për të gjithë shqiptarët? A do ta luftoni korrupsionin që iu vjen për shtat një pakice në kurriz të shumicës? A do të vazhdoni të bëni punën e madhe që kërkohet për të hyrë në Bashkimin Evropian, duke pranuar që ai ofron një rrugë të paqes dhe përparimit afatgjatë për qytetarët tuaj? A do të vazhdoni të shërbeni si model për rajonin dhe botën? Toleranca fetare që ekziston këtu në Shqipëri është një dhuratë e çmuar. Është e vështirë ta gjesh këtë në shumë vende në rajon dhe tjetërkund. Vlerësojeni atë. Përdoreni si një tjetër argument në favor të unikalitetit të këtij vendi të madh. Këto janë pyetje të vështira për t’iu përgjigjur. Nuk vij me përgjigjet këtu. Vij me pyetjet. Por vij edhe me një ndjenjë të thellë besimi tek ju. Dhe më lejoni të them që ndërsa merrni vendimet e vështira që kërkohen për përparimin tuaj të mëtejshëm drejt Bashkimit Evropian, aty ku ju takon, Shtetet e Bashkuara do t’ju mbështesin në këto vendime të vështira. Ne besojmë që jemi bashkë në këtë, Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria. E dimë se çfarë lloj bote duam për fëmijët tanë dhe për brezat e ardhshëm. Është një botë mundësish dhe tolerance dhe përfshirjeje. Është një botë e të drejtave të njeriut ku përfshihen të gjithë, që i japin çdo njeriu një shans për të përmbushur potencialin e dhënë nga perëndia. Dhe si udhëheqës të demokracive në shekullin e 21-të, është detyrimi ynë solemn për t’i dhënë këto rezultate për njerëzit që na kanë dhënë besimin. Ju shoh juve dhe shoh të ardhmen. Besoj që do të përballeni me sfidat dhe do të rrokni mundësitë e shekullit që kemi përpara. Dhe, të paktën unë, do t’ju nxis dhe do t’i tregoj kujtdo që do të dëgjojë se nëse doni të shihni demokracinë e vërtetë në veprim, shkoni në Shqipëri.
Urime dhe Perëndia ju bekoftë juve dhe Perëndia e bekoftë Shqipërinë.
Fjalimi ne Parlamentin e Shqiperise
Tirane, 1 Nentor 2012