Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2014

Spaçi – Simboli i Qendresës Antikomuniste”

by

41 – vjetori i Revoltës së brugosurve politik të Spaçit në 21-23 maj 1973, për tre ditë me radhë, të burgosurit politik morën nën kontroll kampin dhe ngritën flamurin e kuq pa yllë. Pas shtypjes së revoltës, 4 të burgosur u pushkatuan, Skënder Daja, Pal Zefi, Dervish Bejko, dhe Hajri Pashaj, ndërsa dhjetëra të tjerë u dënuan me nga 25 vjet burg. Dëshmorët e Spaçit, ata martirët, të cilët pas Revoltës së Spaçit, u pushkatuan me gjyq special.
Nga BEQIR SINA, New York/
MANHATTAN NYC: Dy vjet më parë u zhvillua në qytetin e Statujës së Lirisë – the Statue of Liberty, New York, në kinemanë “The Producers Club” të Manhatanit, premiera e dokumentarit “Spaçi- Simboli i Qendresës Antikomuniste”, me skenar dhe regji të Pëllumb Lamaj. Një ngjarje, e paharrueshme kjo, kushtuar qëndresë më të madhe ani-komuniste, të borgosurve politik shqiptarë , në burgun famëkeq të Spaçit, në vendin kampion të lirsë në botë
Filmi dokumentar “Spaçi – Simboli i Qendresës Antikomuniste”, i ish të burgosurit politi Pëllumb Lamaj, është një rrëfim origjinal i ferrit në Shqipërinë komunite, ose historia e vërtetë e përvojës tragjike të shqiptarëve patriot, atdhetar dhe antikomunist, mbijetesës së tyre, si të burgosur politik, në burgun më famëkeq të Spaçit. Një burg ky që egziston edhe mbas mbas rënjes së diktaturës , por tani vetëm si rrënoja të frikëshme të filmave “horror – ghost”.
Filmi dokumentar, i Lamajt, ka një pamje për të kujtuar e për të mos harruar atë që ndodhi edhe në Shqipëri, për të sjellë dritë mes të tjerave, për të gjithë mitin e asaj ideologjie, dhe për të parë të vërtetën si i thonë shqip “të shohim gjëmën komunizmin në fytyrë”, edhe tani kur Shqipëria, mbas 23 vjet demokraci nderon me grushtë , (si Pandeli Majko, Edi Rama, Saimir Tahiri, Nasip Naço, dhe fëmijët e një shkolle të Përmetit që na kujtuan fotot e fëmijëve në Koren e Veriut). .
Për të kujtuar Spaçin- simbolin e qendresës anti-komuniste, shqiptare, atë ditë, ishin të pranishëm dhjetëra artëdashës shqiptar, shumica e tyre aktivist të njohur të komunitetit dhe anëtarë të familjeve të presekutuara politikisht, gjatë regjimit të Enver Hoxhës. Por, filmin e ndoqi edhe ish-kongresmeni republikan i New Yorkut, Joseph Dioguardi, presidenti i Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane së bashku me Këshilltarja e Çështjeve Ballkanike, Shirli Klojes Dioguardi, (publiciste, analiste dhe shkrimtare amerikane), të cilët, (sidomos Shirli Cloyes DioGuardi e cila ka shkruar artikuj prestigjoz në shtypin amerikan për gjëmën e presekutimit komunist në Shqipëri, simbas rrëfimeve të atyre që vuajtën në burgune Spaçit) , kanë vite që punojnë për çështjet më të rëndësishme që preokupojnë shqiptarët në Ballkan.
Në një shkrim për burgun e Spaçit, zonja Diguardi shkruan se: “Një nga kënaqësitë e mëdha të jetës sime ndodhi këtë vit, kur kam marrë informacion në lidhje me një nga burgjet më famëkeqe të Enver Hoxhës, burgu në Spaç. Kjo më solli thotë ajo përsëri aty ku unë fillova në vitin 1996, por me vetëdije të ripërsëris se llogaridhënia ndaj një vendi të shkatërruar në fund duhet të bëhet. Në proces, unë u njoftova me Pëllumb Lamaj, i cili mbijetoi torturat, punën e vështirë, dhe burgosjen në Spaç për njëmbëdhjetë vjet. Që kur zoti Lamaj erdhi në Shtetet e Bashkuara, ai është përpjekur për të sjellë këtë burg në vëmendjen e botës në të mënyra të ndryshme”, ka shkruar në një shkrim analitik kohë më parë Këshilltaria e Çështjeve Ballkanike, znj. Shirli Cloyes DioGuardi, shkrimtare, publiciste dhe analiste amerikane.
Shirley Cloyes DioGuardi, Këshilltare e Çështjeve Ballkanike Lidhjes Qytetare Shqiptaro-Amerikane, shkroi po në gazetën Illyria një artikullin në tetor 2011, me titull “Rënia e zgjatur e komunizmit ne Shqipëri”: ku thuhej se “Ajo kishte ardhur në përfundim kohët e fundit se gabimi më i madh në Shqipërinë post-komuniste ishte se kriminelët e kohës së Hoxhës, nuk u sollën në gjyq dhe se vendi nuk krijoi një komision të nxjerrjes së vërtetës dhe pajtimit ….
“Numri i saktë i atyre që u internuan dhe u egzekutuan nën diktaturën e Enver Hoxhës mund të mos dihet kurrë. Ajo që dihet është se dështimi për ta konfrontuar mizorinë, fanatizmin, dhe instrumentet e terrorit të përdorura gjatë kohës komuniste, u ka mohuar të mbijetuarve shërimin dhe drejtësinë që ata e meritojnë. Gjithashtu, ka lënë plagë të thella në mendjen e popullit shqiptar dhe ka parandaluar Shqipërinë nga hyrja në Evropën demokratike. Koha ka ardhur për Shqipërinë, për të siguruar se mohimi i kujtesës nuk ka sukses, për tu përballur me punën e pambaruar të së kaluarës në mënyrë që të mos vazhdojë ta shtrembërojë te sotmen, dhe të fillojë të ndërtoje një të ardhme të re dhe të realizueshme: ka shkruar ajo.
Më tej në shkrim Shirli DiouGuardi, shkruan, se :”Pavarësisht debatit të vazhdueshëm të brendshëm, Shqipëria fatkeqësisht nuk ishte në mesin e kombeve ish-komuniste e angazhuar në dhënien e llogarisë së shumëpritur. Aty nuk ka pasur përmbyllje në formë publike – asnjë gjykim, asnje burgosje të torturuesve, asnjë komision të së vërtetës – vetem falje për aktbërësit. Hapja e arkivave komuniste është thelbësore për ti bërë të ditur botës atë që ndodhi nën regjimin e Hoxhës dhe për ti sjellur përmbyllje viktimave – mos ta përmendim faktin se kjo do të shtronte bazën për ti dhënë atyre njohje kombëtare dhe dëmshpërblim për vuajtjet e tyre.”
Siç ka shkruar figura e njohur letrare Ismail Kadare në hyrje të librit të Bedri Blloshmit të botuar në vitin 2010 që përshkruan vrasjen e vëllaut të tij Vilsonit dhe të Genc Lekës nga regjimi i Hoxhës:
“Komunizmi ka rënë në Shqipëri, por jo edhe pluhuri dhe duhma e tij. Vezët e gjarpërit ende janë gjithkund. Ato vazhdojnë të pjellin mashtrim, dhunë psikologjike, dhe veçanërisht urrejtje. Ato janë shpërndarë në partitë e së majtës e të djathtës, në partitë e vogla dhe të mëdha. Ato qëndrojnë syhapur për të siguruar mbrojtjen historike të diktaturës së rënë. Ato nxisin një kritikë sipërfaqësore, shpesh në nivel të poemave dhe artistëve, për të zhvendosur vëmendjen larg asaj që perbënte thelbin e sistemit: krimin e vërtetë.”
Ekspozimi i “krimit të vërtetë” kërkon konfrontim me të kaluarën komuniste të Shqipërisë – një konfrontim që kërkon së pari ndëgjimin e zërave të viktimave të Enver Hoxhës. Në vijim janë historitë gojore të tre shqiptaro-amerikanëve (Pëllumb Lamajt, Rajmond Sejkos, dhe Eqerem Mujos) që ia dolën të mbijetonin vite të burgimit në burgun famëkeq të Spaçit, ka shkruar Shirley Cloyes DioGuardi Këshilltare për Çeshtje të Ballkanit, Liga Qytetare Shqiptaro Amerikane më 6 qershor, 2012, në shkrimin e saj analitik:
“Mohimi i kujtesës: Eshtë koha për Shqipërinë të përmballet me të kaluarën e saj komuniste”
Ndërkohë që, sot në 41 vjetorin e kësaj gjëme që e ka emrin Ferri i Spaçit, në faqen e tij të rrjetit social Facebook, Pëllumb Lamaj – shkruan në kujtim të 21- 23 Maj 1973 , se :”Për herë të parë që kur çizmja sllavokomuniste kishte shkelur truallin tonë amëtar, në “Ferrin Dantesk” me emrin SPAÇ, do të ngrihej madhështor flamuri kombëtar me shkabën dykrenore, flamuri Skëndërbeut, i Rilindasve,i Ismail Qemalit dhe i gjithë Dëshmorëve të Shqipërise Etnike, pa yllin e turpit sllavokomunist, pa drapër e çekanin bolshevik….dhe pranë Flamurit , të përbashkuar me lotë në sy, do të këndohej Hymni Kombëtar…… As breshëritë e mitralozeve , as klithmat e hijenave të kuqe – nuk mund të mbysnin ato zëra që simbolizonin Lirinë……Zjarri idealit kombëtar dhe rezistencës antikomuniste ishte gjallë……….Dhe, sot, për ironi të fatit , pjella e atyre që lyeu duart me gjakun e bijeve më të mirë të Kombit , pasi ka gllabëruar pushtetin ekonomik e politik, të përkrahur dhe nga bota e qyteteruar, që gjithmonë “bën pazare”, i ka nxjerrë jashtë ligjit këta Martirë të Lirisë…….Drejtësia e vonuar, është drejtësi e mohuar…. Dhe ndërgjegjia e gjymtuar e Kombit shqiptarë, vazhdon të zvarritet e të brohoras, të votoj fatkeqësinë dhe mjerimin e vet…………!”
Pëllumbë Lamaj, i cili është dhe autori i filmit dokumentar “Spaçi – Simboli i Qendresës Antikomuniste”, duke folur rreth këtij filmi, ka thënë : “Ky film është bërë, për të parë një pjesë të asaj vujatje të madhe, që kalova unë dhe shokët e mi – në burgun më të tmerrshëm në Shqipëri, burgun e Spaçit. “Në filmin “Spaçi; Simboli i Qëndresës Antikomuniste”, ka pohuar ai unë kam realizuar një amanet ; “Të cilin ua pata thënë atyre të burgosurve shokëve të mi të burgut, se një ditë po dola gjallë, nuk do të vdes pa i treguar këto të zeza që po vuajmë”.
Dhe ka rrëfyer ai : se “këtë, u thoja atyre do ta bëj një ditë, të arrijë, të tregojë, se ne edhe ju që jemi në këtë burg të tmershëm e “duam lirinë, bile më shumë se ata katil – që ishin në pushtet, në botën e krimit. Dhe, bëra sa munda, tregon Lamaj, kur dola në liri, falë atyre ndryshimeve të mëdha që solli koha. Por, tha Lamaj, i cili ka kaluar mbi 11 vjet në birucat dhe galeritë e minierave të bugut famëkeq të Spaçit, është fakeqësi e madhe, sot kur shikon që shteti shqiptarë, inteligjenca shqiptare, ata që duhet të shkruajnë për këtë histori 50-vjeçare, heshtin ose e kanë “mbyllyr këtë faqe historie”.
Prandaj, ka thënë Lamaj, se këtë e ka pasur si një detyrim moral ndaj gjithë asaj vuajtje, ndaj gjithë atyre martirëve, të cilët nuk jetojnë më, ose të gjithë ata që presin një ditë të marrin të drejtën e tyre. Dhe ja që arrita të bëja këtë film dokumentar, me mundin dhe shpenzimet e mija, për ti treguar atyre; “Barbarve dhe pjellës së tyre, bijëve të tyre, që ne jemi historia dhe historia nuk burgoset, nuk pushkatohet, nuk zhduket, por ajo transmetohet brez pas brezi, duke u treguar ashtu si ka ndodhur dhe ashtu si ka qenë në ato 50 vjet të diktaturës sllavo komuniste. Mbasi, tani, simbas tij është koha që brezi i ri të paktën duhet të dijë të vërtetën e kësaj historie, se po qe se një shoqëri harron të kaluarën e saj, atëherë, ajo është e destinuar ta përsërisë atë gabim historik të së kaluarës së kësaj shtrese të kombit shqiptarë”.
“Spaçi- Simboli i QendresësAntikomuniste “, me skenar dhe regji të Pëllumb Lamaj
Ndërkaq, në se do t’a shikoni këtë film dokumentar, sekuencat e filimit të çojnë menjëherë në atë burg tmerr, që ndryshe është injohur me emrin Spaç, burgu më famëkeq, ose Calvari “Gol-Gotha” shqiptare,. Burgu plolitik, në të cilin mbaheshin të burgosurit politikë, anëtarë të familjeve më të mira të kombit shqiptar, patriotë, atdhetarë e demokratë të flakët, priftërinjë e hoxhallarë, inxhinier, doktorë, intelektual, shkrimtarë, poetë dhe artistë, elita e kombit shqiptar, ish pronarët e vërtet, e asaj kohe. Dhe më e keqja ishte se regjimi i Enver Hoxhës, nuk u kursyen as shqiptarët, të cilët luftuan për liri, e pavarësinë e Shqipërisë, edhe nga ata që kishin qenë firmëtarët e pavarësisë së Shqipërisë, u kalbën ose vdiqën në burgjet enevriane.
Në këtë ferr, që e ka emrin Burgu i Spaçit, tregon ky film dokumentar, nuk u përjashtuan dhe disa qindra shqiptarë, patriot e atdhetarë, vëllezërit tanë, që erdhën në atdheun e tyre, me shpresën se po iknin nga Shkjau, për tu mbrojtur nga bisha më e egër sllavo komuniste, dhe mbrojtur në “prehërin e ngrohtë” të Shqipërisë Nënë, por u burgosën dhe u interrnuan . Ata ishin atdhetar e patriotë nga Kosova, por edhe ata shqiptarë, të cilët erdhën me të njëjtën shpresë nga Mali i Zi, Maqedonia, Presheva, Bujanovci e Medvegja dhe Çamëria, por u “rrasën” në burg për vite të tëra, në Shqipërinë mëmë! gjatë rregjimit të Enver Hoxhës.
Filmi përshkruhet në rrëfimet rrënqethëse të këtyre ish-të burgosurve, me në krye skenaristin dhe regjisorin e këtij filmi Pëllumb Lamaj, që flasin për 30 minuta prekse, për atë që kaluan nëpër ferrin e asaj – që quhet sot Brugu i Spaçit, duke dëshmuar për një trajtim të egër e mizor, ndoshta edhe të papërsëritshëm në historinë e njerëzimit, kur “Shqiptari ia bënë vuajtjet Shqiptarit” dhe Pse? Njëri prej tyre deri sa qendronte, përpara një dhome burgu, rrefente se: “Më vunë prangat, kur duart e mija ishin fare të njoma – isha 17 vjeç dhe do të dënohesha 10 vjet për agjitacion e propagandë – hyra 17 vjeç dhe dola 27 vjeç, i shkatërruar fizikisht dhe shpirtërisht – ku të “gjithë më quanin armiku i popullit”.
Në këtë film dokumentar, i cili shoqërohet me një udhëtim të nji grupi ish-të burgosurish politikë, që përjetuan Spaçin – dëshmitarët e gjallë në filmin e Lamajt, ndoshta ndonjëri prej tyre, tash nga mosha edhe nuk jeton më. Lamaj dhe ata në sekuenca të veçanta ishin folësit e kësaj tragjedie, me emrin burgu i Spaçit, që duke folur nga thellësia e shqiprtit të tyre, tregonin me gisht: “Ja! këtu kanë qënë birucat, dhomat e torturave, ja kapanonet e fjetjes, deri me tre kate -(me krevatet me dërrasa), ku një dhomë rreth 35 metra katrorë, do të mbante 40 të burgosur, dhe më tej në faqe të malit, duken “zgavrat” e zeza, që tregojnë hyrjet për në galeritë e tmerrit, që të kujtojnë “shpellat e Tora Borës në Afganistan. Diku, aty duket se ka shenja aty ku ishte sheshi dhe ku numëroheshin si “bagëtia” të burgosurit, aty bëhej apeli, tregon Lamaj, ku edhe “me këmbë zbathur, në bor e shi, ndonjëri nëse nuk realizonte normën, ishte i dënuar nga gardianët – policët e burgut të qëndronte në mes të ftohtit, i detyruar jashtë edhe në ngricë e në acarë”.

Filmi dokumentar “Spaçi- Simboli i Qendresës Antikomuniste “, me skenar dhe regji të Pëllumb Lamaj, fillon të shfaqet mbas shkreptimave të rrufeve mes një nate të zezë. Më pas kamera fokusohet në “faqet” e maleve të egra, që rrethojnë burgun, me maja dhe shkëmbinjë me gurë të thepisur, kreshtat e tyre, që duket se “puthen” me retë, dhe dielli në atë grykën e frikshme, që thuhet se “nuk dilte” – Aty ku kanë qenë ndërtesat e të burgosurve – pra Burgui i Spaçit, i cili ishte i rrethuar nga tre rrethime me tela me gjemba, me dirita dhe kullat e vrojtimit me ushtarë të armatosur, çdo 25 metra. Ndërsa,”Dielli, dilte vetëm një orë”, në mesdrek në këtë grykë, mbasi ai humbiste shpejt pas maleve të larta, ndërkohë që në fund të greminës gurgollnte ditë e natë, në një rrjedhë përroi, e cila të kujtonte me zhurmën e tij – ato fabulat mistike me “klithmën e frikshme të fantazmave”.
Në film Ish-i brugosori politik, Zenel Hoxha, tregon se, “Ja ky është burgu, është ferri, është vuajtja jonë, mosha e jonë, rinia e jonë ! Lefter Musha, thotë se kur “kishim ndonjë të sëmurë – në vend që ta kuronin e godisnin sepse nuk ishte në gjendje të shkonte në punë, mbajë mend tha ai qindra të vdekur…që i kam parë me sytë e mi….”. Pëllumb Lamaj, thotë se, të burgosurit punonin me tre turne dhe ndonjëhere zhvisheshin në brek dhe lidheshin mbas vagonave si torturë. Filmi mbyllet me zërin kumbues që shpërndahet si jehonë të Lamjat, i cili thotë se, po “largohemi nga Spaçi me dhimbjen e madhe, por me krenarinë duke lënë prapa një pjesë të jetës tonë, shokët tanë të idealit kombëtarë, që mbetën atje, sa e sa jehona dashurie që u burgosën, kurora rine që u vyshkën mbi varrë, shpresa të venitura dhe mizore. Largohemi me shpirt të plagosur, por jo të ligështuar duke menduar se i qetësuam shpirtërat e tyre, sa më pak, edhe pse fytyrat e tyre dhe ëndrrat dhe aspiratat na shoqërojnë për ditë, duke kërkuar nga ne që mbetem gjallë – besimin e patundur në Zot, Flamur, Kombë, Fisë dhe Familje!.
Por, pavarësisht nga kjo, burgu i Spaçit, megjithë këto ngjarje tragjike, ato çfarë tregon ky film dokumentar, por edhe ato çfarë është shkruar e treguar, ende ka mbetur një temë tabu nga regjisorët dhe skenaristët. Ende nuk është realizuar një film i standardeve ndërkombëtare, i cili ndoshta do të ishte konkurrent edhe për ndonjë Oskar. Rrëfimet që përtheksojnë mesazhe për të drejtat e njeriut, duket të mos jenë shumë joshëse për filmbërësit në Shqipëri, sot edhe mbasi kan kaluar 24 vjet nga kjo histori e papërsëritshme tragjike, shqiptare. Edhe pse vetë disa regjisorë pranojnë se në Shqipëri, ka “brumë” për skenarë e filma që trajtojnë këtë temë, mirëpo, projektet e tilla filmike nuk janë të shumta.
Burgu i Spaçit u mbyll në vitin 1990 me një vendim të posaqëm të Këshillit të Ministrave, atëherë mbas lirimit të gjithë të burgosurve politikë. Burgu i Spaçit është i braktisur tërësisht në vitin 1991. Që atëherë ai ka mbetur i braktisur dhe i shkatërruar si nga erozioni, por dhe nga banorët e zonave përreth, të cilët duke shfrytëzuar moskujdesin e shtetit, e kanë “zhavtur” për materiale inerte, duke e bërë atë si një vend “ku duket se i ka rënë bomba”.

Pëllumb Lamaj dhe rikujtimi i tij në filmin dokumentar

Filmi dokumentarë “Spaçi: Simboli i Qëndresës Antikomuniste” i Pëllumb Lamajt, realizuesi i këtij dokumentari tregon se, është një film dokumentar i metrazhit të mesëm, 30 minuta, që sipas tij, një dokumentar, që në 30 minuta ka mundur të kapë në mënyrë simbolike, pothuajse çdo simbol të kësaj periudhe të tmerrshme që kaluan këta njërëz dhe përse !? Duke folur për filmin “Spaçi simboli i Qëndresës Komuniste”, Lamaj tha në këtë film “flasin disa prej atyre që e jetuan Spaçin, dhe u bënë simbol i vërtetë i qëndresës atnikomuniste.
Zoti Lamaj, i cili jeton në shtetin Nju Xhersi- SHBA, ka vuajtur vetë 11 vjet në burgun e tmerrshëm të Spaçit. Ai tani kujton me dhimbje edhe 41 – vjetorin të Revoltës së Spaçit në maj 1973, kur për tre ditë me radhë, të burgosurit morën nën kontroll kampin. Pas shtypjes së revoltës, 4 të burgosur u pushkatuan, Skënder Daja, Pal Zefi, Dervish Bejko, dhe Hajri Pashaj, ndërsa dhjetëra të tjerë u dënuan me nga 25 vjet burg. Dëshmorët e Spaçit, ata martirët, të cilët pas Revoltës së Spaçit, u pushkatuan me gjyq special, brenda 24 orëve mbasi ndodhi ngjarja që tronditi thellë regjimin komunistë. Duke sjellë kujtimet rreth kësaj ngjarjeje Pëllumb Lamaj, tha se prej kësaj dite, pra ditëve të Revoltës së të burgosurve, burgu i Spaçit, u konsiderua si burgu më i tmerrshëm, në Shqipëri. “Aty u fut fryma e egër e terrorit, frikës dhë e shtypjes”, ka deklaruar Lamaj.

STERJO SPASSE I SHQIPTARËVE DHE I MAQEDONASVE

by

Të vërteta të dhimbshme/
NGA DAUT DAUTI/
Ky është viti i Sterjo Spasses (1914-1989), viti i shkrimtarit të njohur shqiptar, me prejardhje etnike nga Prespa e Vogël. 100 vjet nga lindja e tij dhe 25 vjet nga vdekja. Ky është një nga shkrimtarët më të lexuar, veprat e të cilit janë edhe literaturë shkollore.. Është autor i dhjetra veprave kryesore në prozë, romane, vëllime me tregime dhe novela. Për një periudhë të gjatë ka qenë edhe mësues dhe botues i revistave të ndryshme. Nga fundi i jetës gëzoi privilegjin e të qënit shkrimtar në profesion të lirë. I respektuar dhe i lexuar nga një publik i gjerë, me veprat e tij ai u bë një nga themeluesit e letërsisë shqipe. Në kohën e diktaturës, ai e ndau fatin e tij me atë të popullit shqiptar. Me siguri, për shkak të mbijetesës, si shumë të tjerë, ai ka bërë ndonjë kompromis me ndonjë vepër që mund të jetë socrealiste., por, siç e ka evidentuar kritika letrare, ai me qëllim iu kthye trajtimit të temës historike me një cikël romanesh mbi Rilindjen Kombëtare shqiptare., ku ngjarjet dhe personazhet zhvillohen në kohën e Perandorisë Osmane. Në veprën e tij ai ka kënduar këngë me motive popullore, përralla apo legjenda, për t’u larguar kështu nga temat e realizmit socialist.
Si lexues që kisha lexuar shumicën e veprave të tij, u ndjeva i pikëlluar, që në vizitën e parë që bëra në Shqipëri me një delegacion të shkrimtarëve maqedonas në fillim të vitit 90 (kur filloi rënia e diktaturës), s’pata mundësi të takohesha personalisht me autorin e dashur, i cili kishte një vit që ishte ndarë nga kjo jetë. Por, megjithatë, pata fatin që të isha mik në familjen e djalit të tij, Ilinden Spasses në Tiranë. Disa vjet më vonë, pas kësaj, Ilinden Spasse shkroi librin në kujtim të të atit., me titullin “Ima atë Sterjo”. Por, nuk kam informacion në se ai është botuar edhe në maqedonisht. Në qoftë se jo, në këtë përvjetor të 100 vjetorit, botimi i këtij libri këtu është më se i domosdoshëm, se në të paraqitet një portret i jashtëzakonshëm i shkrimtarit, i cili, edhe pse ka krijuar në gjuhën shqipe, edhe pse ishte dhe mbeti pjesë e letërsisë shqiptare, ai asnjëherë nuk i fshehu rrënjët e tij etnike. Në Shqipëri ka shumë intelektualë me prejardhje etnike maqedonase, por me siguri, asnjë nga ata nuk është aq i njohur sa Sterjo Spasse.
Për shkak të dy përvjetorëve, në Shqipëri po bëhen disa aktivitete në nderim të shkrimtarit të madh, edhe pse nga ndonjë autor bëhet vërejtje ndaj shtetit, se këto aktivitet po zhvillohen spontanisht. Një nga ata, Behar Gjoka, me të drejtë nënvizon se Sterjo Spasses i duhet të jemi borxhli në të gjitha kuptimet, se ai ka sjellë frymë të re në letërsi me romanin e tij “Pse?!…”, të cilën e vlerësojnë si romanin e parë modern në Shqipëri (Ndonjeri e vlerëson të ngjashëm me “Vuajtjet e Vertherit të ri” të Gëtes). Por edhe me veprat e tjera, veçanërisht me ato të ciklit të romaneve historikë, me temë nga Rilindja shqiptare, në të cilin “rivitalizohet esenca dhe thelbi i një ëndrre shqiptare për të gjetur veten në këto hapësira”. Por jo vetëm kjo, Sterjo Spasse në një nga romanet e ciklit trajton luftën e dy popujve, shqiptar dhe maqedonas në kohën e rënimit të Perandorisë osmane, për çlirimin nga ky sundim dhe vendosjen e pavarësisë, si gjithë popujt e tjerë. Dhe jo vetëm për këtë fakt, por edhe për vetë kompleksitetin dhe specifikave të dy identiteteve (përfaqësues i letërsisë shqiptare, me përkatësi etnike maqedonase, ai sot duhet të jetë, paradigma e relatave të reja. Prandaj, Behar Gjoka me të drejtë e ngre problemin për afirmimin e Sterjo Spasse për vlerat që ai ka. “…unë do të thoja se padyshim shkrimi në gjuhën shqipe, i një joshqiptari, që e ndjen veten shqiptar, shkrimi i romanit “Pse?!…”, pasqyrimit që ai i bën Rilindjes kombëtare do të ishin nga ato momente, që do t’i shërbenin çdo institucioni, atij arsimor dhe atij kulturor. Por mbi të gjithë unë do të thoja se Sterjo Spasse do të ishte një shans për të ndërtuar ura komunikimi mes qytetarëve të Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë
Por kjo urë për të cilën flet ky studiues, për veprën e Spasses nuk është shqyrtuar ashtu si duhet në të dyja vendet. Nga shkrimi mund të kuptohet se Universiteti i Korçës, si dhe në Fier, në Shqipëri, në muajin maj do të organizojnë konferenca shkencore dhe veprimtari të tjera në kujtim të shkrimtarit Sterjo Spasse dhe veprës së tij, por nuk ka informacion, në se në to do të marrin pjesë përfaqësues nga Maqedonia.
Është njoftuar edhe për aktivitete të tjera, por, si mund të bëhet ky bashkëpunim që në këtë rast mund t’i lidhë të dy vendet?
E paqartë është se si mund të kontaktohet në aktivitete konkrete, duke mos patur një koordinim midis institucioneve të dy vendeve, sepse Sterjo Spasse nuk është figurë e panjohur, pas tij ai ka lënë gjurmë të thella e të pashlyeshme përgjithmonë.
Në kontekstin e shumë problemeve të Ballkanit, nuk duhet të humbasim ato gjëra që i lidhin popujt dhe shtetet.
Ajo, që vepra e tij është e pashkëputur nga letërsia shqipe nuk i zbeh aspak rrënjët e tij etnike dhe rrënjët e tij etnike nuk duhet të bëhen pengesë për lexuesit shqiptar, që atë ta ndjejnë si të tyrin.
Tek e fundit, popullariteti i romaneve të tij, tregimet dhe novelat, janë dëshmi e plotë për to. Vetë shkrimtari asnjëherë nuk e ka fshehur në shënimet biografike përkatësinë e tij etnike. Dyanësinë e tij ai e ka shprehur vetë: “Në damarët e mi rrjedh gjak maqedonas, ndërsa unë i përkas intelektit shqiptar.” Këtë do ta përsëriste edhe i nipi Arian Spasse vitin e kaluar në një përkujtim të veprës të gjyshit të tij në Bibliotekën e Kongresit Amerikan të organizuar bashkërisht nga përfaqësues të komunitetit shqiptar e maqedonas në Amerikë: “Gjyshi Sterjo shkruante për edukimin dhe emancipimin e brezave, duke mos harruar identitetin e tij.”
Edhe shkrimtari Naum Prifti, i cili merrte pjesë në këtë solemnitet, pasi foli për veprat e Spasses, në fund tha: “…Me punën dhe talentin e tij, Sterjo Spasse ka zënë vendin e merituar në letërsinë shqipe, në të njëjtën kohë mbetet pjesë e marrëdhënieve tradicionale shqiptaro-maqedonase”.
Në qoftë se madhështia e një personaliteti i kapërcen kufijtë e etnitetit e të shteteve dhe lidh bashkë së paku dy popuj, dy shtete, dy kultura, është e pakuptueshme që të mos ketë aktivitete të përbashkëta në një njëqindvjetor të lindjes. Edhe në qoftë se kanë filluar veprimtaritë në Shqipëri (kam informacione që edhe tek ne diçka po përgatitet nga shoqata e shkrimtarëve, por nuk e di në se ato kanë mbështetje nga shteti, mendoj se nga fundi i verës, kur do të bjerë dita e lindjes, veprimtaritë duhet të mbyllen me anën e një aktiviteti të përbashkët, mundësisht në vendin e lindjes së shkrimtarit, deri dhe të lindë e të zhvillohet ndonjë manifestim kulturor tradicional. Për këtë duhet kontributi i institucioneve shtetërore të të dy vendeve, ministritë e kulturës, ambasadat e të dy vendeve, akademitë, universitetet, shkrimtarët. Do të jetë dëm i madh dhe e pafalshme të neglizhohet ky shans. Në këtë kontekst, mendoj, që angazhimi i Maqedonisë duhet të jetë më i madh, me qëllimin që publiku i gjerë i lexuesve të tij ta njohin shumë më mirë këtë shkrimtar…

Marrë nga gaz. DNEVNIK

FYTYRË E DASHURISË

by

Nga EGLANTINA MANDIA/
Në Korçë janë të zakonshme familjet që kanë pasur nga dy apo tre breza serenatistësh. Një nga këto familje të vjetra këngëtarësh është edhe familja Bimbli. Ata këndonin familjarisht me burra dhe gra, zakonisht në oborr, apo në shkallët e gurta të shtëpisë së tyre në qendër të qytetit, te lulishtja e Themistokli Gërmenjit, që njihet edhe si një nga qendrat burimore më të hershme të serenatës korçare.
Të moshuarit tregojnë edhe sot për atë traditë të bukur që kishin në rininë e tyre të largët, për t’u mbledhur e për të kënduar tok në “pare” ose siç u quajtën më vonë edhe shoqëri. Ata mblidheshin për të kënduar dhe për t’u argëtuar, duke ia shtruar me të gjithë të mirat, me sebep dhe pa sebep. Këndonin në dasma dhe fejesa, për të kremtuar ditët e emrit. Këndonin në kodrat e qytetit, te kafeneja e Petros, tek lokal “Panda” dhe, mbi të gjitha, atje ku e kishte lezetin e saj serenata: nën dritaret dhe ballkonet e vajzave të dashuruara apo bukurosheve korçare aq të adhuruara.
(V. Ziko)
“Perëndeshë e bukurisë je
Un` për tynë do t’pëlcas
Dashurinë që kam shtënë për ty
U bu bu si do t’ia bëj.
Dhe në ëndërr të shikoj
E kurrë s`të harroj
Mos më mundo
O yll, o xhan, o zemër o.
Jak o xhan e jak o shpirt,
Jak o zemra ime
Eja të rrojmë që të dy
Në këtë botë.
Jak o ylli me shkëlqim
Fytyrë e dashurisë
Me zënë e ëmbël që ti ke,
Më bëre të vdes.

ËNDËRRA E NELIT
Ajo ëndërr që shikonte pa pushim, ishte një mister.
Ishte pranverë. Çdo gjë ishte kthyer në erë lulesh. Një vashë e bukur, si një perëndeshë, endej e dukshme dhe krejt e padukshme mbi petale si vesë margaritarësh, me një bukuri hyjnore. Djelmuria me kitara i këndonin si ndër ethe, plot duf asaj dehjeje.
Ja se ç’paskesh qenë FYTYRË E DASHURISË, qe kaloi si një meteor nëpër qytet.
Njerëzia hidhnin lule e lule ku shkelte këmba e saj. Kitaristët po i këputnin telat e në jerm, i luteshin plot trishtim:

“Një ditë ti do të ikësh
Do të ikësh larg
Dhe mua zemrën
Do t`ma marrësh pas. ”
Pastaj u bë natë. Qe një natë e mbushur me xixëllonja yjesh. Dukej sikur binte një shi yjesh… pastaj një yll me fytyrën e dashurisë, u këput dhe ra në terrin e natës, u bë eter, u zhduk dhe humbi përjetësisht…
Neli klith, zgjohet nga kjo ëndërr që nuk i ndahet, qull në djersë, vishet e del me vrap nëpër rrugë. Nata është e bardhë, si netët polare.
Neli ecën një copë herë me pallton e gjatë, duke u fundosur në borën e pashkelur. Ajo ishte bora e madhe e qytetit të tij të lindjes, që tashmë, dukej disi i ndryshuar. Nuk e kuptonte nga i vinte ajo dëshirë fëminore të vraponte nëpër borë, të luante, të thërriste, të këndonte, ndoshta nga zërat e bukur melodiozë, që po e ndiqnin pas dhe po i jepnin jetë asaj bardhësie të bekuar, si edhe zemrës së tij djaloshare? Kishte zënë një dhomë në hotelin më të mirë. Dritarja i binte tek oborri i shkollës, ku e pat shpënë i ati ende fëmijë, për të mësuar germat e para.
Po tashmë, ai qe një djalosh shumë i pashëm, i gjatë flokë gështenjë, me sy të zinj, depërtues, të cilit shokët e vjetër i thërrisnin, “zemërzjarrti”.
Çatia e shtëpisë ku banonin dikur, kishte humbur nën borë, ishte gjithashtu fare pranë oborrit të asaj shkolle. Ndërsa Ushtari i Panjohur qëndronte atje përballe e bora i mbulonte shpatullat, po ai dukej i qeshur edhe nën rreptësinë e gurit. GURIT, GURIT!
E ëma i kish thënë para ca vitesh, se ai i ngjante Nexhos (Nexhip Benjës), shpëtimtarit dhe mbrojtësit të tyre në kënetat e Vlorës.
Po kjo qe nata e tij!
Gjithë ajo jetë e trazuar, jetim nga babai që në moshë të njomë, i burgosur nga Esat Toptani si peng i patriotizmit të tij, me ëndrra të thyera si kryefamiljar që në moshën 14 vjeçare, brenda vetes kishte pritur këtë natë të bardhë, të tejpashme, me borën e butë, ku çdo qelizë e qenies së tij klithte plot gëzim: “BEKI!”
Ajo vajzë e kish emrin Bekime, po ai e kish quajtur Beki. Edhe ajo ishte e bardhë si dëbora, me trupin e hajthëm, delikat, me vështrimin e syve larushë disi të habitur, që flisnin të gjitha gjuhët e botës. Ajo vajzë kishte duar të bardha si porcelan dhe flokë gështenjë me një përshkënditje ari e ato flokë ishin të butë e krela – krela që i derdheshin qetësisht mbi supe… Aq lehtësisht, sikur kishin frikë ta preknin. Ndjenja e parë që përftoi që në vështrimin e parë, qe frika se mos thyhej nga brishtësia.
Atij iu duk me të vërtetë si një dritë perëndie ca muaj të shkuar. Dashuria si një rrufe goditëse, përshkoi qenien e tij.
Ishte i ftuar tek familja Bimbli, sepse martohej shoku i fëminisë dhe serenataxhiu i thekur, Bimbli i Tretë.
Nusja ishte një brune e përsosur, që i kish rrëmbyer marrëzisht zemrën dhe frymëzimin.
Dy pranvera e dy behare të gjatë, serenatat s’kishin të mbaruar në sokakun e saj:
“O moj korçare e bukur si pupe
Me ato naze porsi nuse e re…
E kur më shkoje ti në bulevard
Zemrat tona digjen flak’ e zjarr. ”

Ai qe i ftuar i nderit në atë dasmë edhe për miqësitë prindërore të Z. Xhuvi me të atin, që në atë qytet e quanin, “burrë i shquar”.
I zoti i shtëpisë mbante gjallë bisedën e tavolinës së miqve. Ai qe një gazetar me mendime liberale dhe adhurues i Lumo Skëndos, veçanërisht nuk duhet të linin në asnjë mënyrë pa përgjigje, pyetjet e librit të tij: “Plagët tona”.
– E ke lexuar, sigurisht.
– Po, – tha Neli, po mendjen e kishte gjetkë.
– Ne njerëzit e shtypit të qytetit tonë, i kemi analizuar aq e aq herë, pyetjet: “Ç’ na mungon? Ç’duhet të kemi, që të shkojmë përpara?”
Neli përpiqej të mos tregonte mospërfillje e të lidhej me kuvendimin, po çdo veprim, e bënte me gjysmë ndërgjegje.
Djelmuria kishte marrë flakë:
“Kur vjen behari, çel qershia
Dashuria është djallush
Hedh në prush cilin kush,
Do guxojë ta trazojë.
Mjer` ai që kërkon
Nga puna ta ndalojë
Merr shigjetën edhe vret
As që pyet si një mbret
Që të gjithë ta dëgjojnë
Plag’ e tij s’mbyllet shpejt
Dhe barnat s`e shërojnë.
Kjo darkë qe shtruar për martesën e vajzës të zotit Xhuvi, e cila kishte hijen e një mbretëreshe. E gjatë, elegante, jashtëzakonisht e bukur, me flokë të zinj, të rëndë, me sy po aq të zinj dhe me lëkurën zeshkane. Ajo dhe Bimbli i Tretë, më i pasuri dhëndër në të gjithë qytetin, më i dashuruari dhe më gazmori në bandën e famshme të Serenatës të sapo kthyer nga Parisi i madh, në Parisin e vogël.
Neli qe shoku fatlumtur i fëminisë, që duhej të ish dollibashi, po dukej i humbur si një gamile në shkretëtirë, nën trysninë filozofike të zotit Xhuvi.
– Çdo shqiptar gjendet sot përpara gjykatës së historisë. Historia po na gjykon….
Bimbli i Tretë nuk e fshihte krenarinë për zgjedhjen e tij aq përrallore, të fisme, konkrete, tokësore, në kundërshtim me kushërirën, aq të brishtë, aq të natyrshme dhe të thjeshtë njëkohësisht, që po bëhej copë që kjo darkë të ishte e bukur, e gëzueshme e qytetëruar. Qe me të vërtetë, një lule e bukur shumë:
“Lule e bukur porsi dielli
Kush të mbolli ty këtu?
Më ka mbjell` imzot prej qielli
Për të ndritur mend e tu.
Zërat vajzërorë e mbushën me driththërima atë dasmë në atë qytet vërtet të qytetëruar, qyteti i Liceut Frëng, i kinemasë “Majestik”, ku luheshin filmat më në zë të kohës, i librarive dhe bibliotekave si ajo e Turtullit, i teatrit amator, qyteti i shkollës “Qytetëse të Vashave”, i dyqaneve të dëgjuar, i stolisur si në një miniature parisiane, i hoteleve moderne, i pazarit ku gëlonte një zejtari e të gjitha llojeve dhe ngjyrave, i rrobaqepësve, i këpucarëve, i kovaçhanave dhe i haneve.
Sa herë kthehej në atë qytet, Neli e ndjente veten si në shtëpinë e tij të vërtetë, se fëmijëria sado e largët apo e afërt të ketë qenë, ish parajsa e humbur, për të gjithë.
Çupat po i jepnin ëmbëlsi dhe hijeshi dasmës, me zërat e tyre harmoniozë.
Tavolinat qenë shtruar në çardakun e madh me të gjitha dritaret të kthyera nga Morava. Çdo gjë dukej konkrete e fluturake, e tejpashme si vështrimi e buzëqeshja e Bekit, aq imcake e trupvogël, si një fëmijë. I habitur, me buzën e sipërme pak të dalë dhe duart aq delikate, sa kishe frikë ta prekje.
Dhe atë çast, Neli deshi vetëm sa të prekte fare pak, vetëm me një cikje.
“O zot! Kjo vogëlushe është eterike”, tha ai me vete. Iu duk aq e magjishme, sa atij po i vinte në grykë një thirrje si një klithmë: “Mos m’u largo!”
Pikërisht aty, ishte ngjizur edhe ajo ëndërr plot mister, që s’po i ndahej.
Zëri i Bekit mbisundoi zërat e gjithë vashave që u hodhën në valle.

“Lule e bukur porsi dielli
Kush të mbolli ty këtu?
Më ka mbjell` imzot prej qielli
Për të ndritur mendtë e tu. ”
“Të interpretosh serenatën korçare, është njësoj sikur të duash të tregosh një ëndërr që e ke parë në një natë maji, kur trëndafilat kanë çelur dhe hëna ka dalë si një perëndeshë mbi fronin e blertë të malit të Moravës, kurse zëri i bilbilave ta shpie shpirtin në lëndina përrallore”, i tha Neli vetes, për larguar drithërimën e asaj parandjenje, që ja pickonte zemrën.
***
Kur u gjendën të gjithë në bulevard, me këmbët që u rrëshqisnin në dëborën e butë, shokët gjysmë të dehur, thërrisnin sa kishin në kokë:
-Ta dish se jemi të dashuruar me këtë qytet, e duam dhe do i thurim serenata Korçës sonë, meqenëse janë shpirti i këtij qyteti, janë këngë të shenjtëruara:
“Në dyqan i Tasit, karshi Mitropolisë
Mblidhen djemtë e skolisë
Nga sevda e dashurisë
Bëmë moj zonjë dhëndërë
Se jam djalë i ëmbëlë…”

“Kur do na e rrëfesh të zgjedhurën tënde Neli?
“Mjaft, more djaj me brirë!”
“Do të vijmë të gjithë andej nga kinema “Majestik” dhe do të këndojmë gjer në mëngjes”.
E ai u përgjigjej po me shaka:
“Mua më pëlqen të flas sy më sy dhe jo me paravolira”.
Djem të mirë, gazmorë, të dashur, dukem që atje tutje që jam i dashuruar, është e kotë, nuk e fsheh dot.
Ata flisnin po ai dëgjonte vetëm zërin dhe fjalët e saj.
“BEKI, BEKI!”, desh të thërriste: “Kurrën e kurrës, mos m’u largo!”
Po serenatistët qenë më të shpejtë:
“Hën’ e plotë e bukur hënë
Fort të lutem ti vrapo
Për një lule që t’kam dhënë
Thuaji trimit në më do. ”
Refreni:
“Ah moj vashë lozonjare
Gjumi ty s’të paska zënë
Mos u bëj ti merak fare
Ke një trim që nuk ka shok
Gjum’ i ëmbël, i uruar
Oh sa ëndrra na dëgjon
Vash’ e trim janë martuar
Trashëguar përgjithmonë” .

BEKI

“Për qametet e Prillit”. Kjo është beja që zë ime ëmë, Rina. Me të vërtetë, asaj në këtë muaj i kishin ndodhur qametet e mëdha, gjëmat e mëdha. Pra, lindjet dhe vdekjet. Shuarjet dhe ripërtëritjet, siç është edhe ky muaj pranvere: me shi, me diell, me stuhi, bulim gjethesh e sythash të mardhur, që mezi presin të shpërthejnë.
Po për mua, jo. Jo, jo aspak. Prilli për mua u bë muaji më gazmor sepse, fëmija im i parë, lindi pikërisht në prill, në një ditë kur kundërmonte era e bajameve të hidhura, që e ndriçoi me dritë perëndie shpirtin tim të dimëruar nga ankthi, se nuk do të isha kurrë në gjendje t’i jepja dashurisë sime kurorëzimin dhe lëngun e jetës, një fëmijë aq shumë të pritur e të dëshiruar
Dashuria ime nuk mund të përshkruhet me fjalë, me asnjë lloj fjale. Unë do përpiqem sigurisht, po nuk di nëse do të arrij ta shpjegoj sadopak, se si ndodhi ajo mrekulli pa pritur e pa kujtuar në atë ditë dimri, kur bora ishte aq e bardhë e aq e ndritshme njëkohësisht, ditën e dasmës së kushërirës sime. Ja kështu, në qytetin tim bie një borë fluturake e gjithçka bëhet e brishtë, e tejpashme, e përjetshme dhe e palëvizshme.
Arabeskat mbi dritare, drurët tmerrësisht të mardhur e të vetmuar në kopshtin e vjetër, hëna apo gjysma e saj, që reflektohet mbi atë bardhësi, si një pritje e pafundme, që e ke brenda vetes, që e di se do të vijë pa tjetër, sepse ajo ka qenë aty, që ditën e parë, që ke lindur.
Nuk e di se si pat ndodhur që në shpirtin tim kishte vetëm dashuri për çdo gjë të gjallë e jo të gjallë që më rrethonte. Siç duket nga që s’kam qenë krejt vetëm po me vëllain tim e që na quanin binjakët e Rinës, jo se qemë me të vërtetë të tillë, (unë isha një vit më e madhe dhe disi imcake e Aleksi buçkan që më rrinte nga pas si manar). Mua më gëzonin lulet e pemëve, gushëkuqët e pëllumbat, dallëndyshet që kishin bërë një fole tek çatia e shkonin e vinin nga Misiri. I përcillja me lot në sy sepse ishin miqtë më të dashur të fëmijërisë.
U kisha lidhur verore në këmbë e i thërrisja me emra përkëdhelës, që ua patëm sajuar si: “bisht-gërshërë”, “sybajame”, “kurorë mbretëreshe”, etj, etj.
Rrokulliseshim në barin e gjelbër me Leksin, si njerëzit më të lumtur të botës. E bota jonë ish aty, në duart e bukura të Rinës me gishtat e gjatë e të hollë, që i ndjeja midis flokëve, kur më thurnin e më shthurnin gërshetin çdo mëngjes, kur na lante në një govatë të dyve e na këndonte me një zë melodioz. Këngët vinin njëra pas tjetrës si një mall i largët nga një pus i thellë, i thellë, siç qe shpirti i Rinës sime, i butë si pambuk dhe i fortë si ajo copë guri shkëmbor, që rrinte jetë e mot mbi kaminën e oxhakut.
Rina merrej me ne, ndaj edhe e donim edhe ia kishim frikën. Sa për babanë, ai ishte njeriu më i qetë e më i dashur në botë. I shkurtër, shpatullgjerë, flokëverdhë, nuk e ngrinte zërin kurrë.
Kur vinte në shtëpi, të parën gjë që bënte qe të na thërriste: “Shpejt në pëqi të babait! Hajde çupëza ime e ti çifliku im!” (kështu e quante ai tim vëlla). Uleshim njeri përballë tjetrit e ndjenim erën e tij, që ish një përzierje rrëshire, duhani e djerse. Një dashuri e pafundme buronte qetësisht nga e gjithë qenia e tij e të jepte siguri, paqe e gëzim.
Familja e jonë nuk qe shumë e madhe po së bashku me djemtë e rritur të xhaxhait dhe kushërirën time të vetme, tre vjet më të madhe se unë, bëheshim katër djem e dy çupa. Xhaxheshës sonë dhe Rinës, u merrej fryma nga të hyrat e të dalat e shtëpisë si “Hani i Berdushit”.
Kjo qe shprehja e preferuar e Rinës. Me të vërtetë, qe një shtëpi e madhe me tre kate, shumë dhoma me çardakë të hapur prej dërrase, me tavane të zbukuruar me gdhendje druri, me mindere mbuluar me velenxa të kuqe flakë me thekë, me jastëkë të fortë prej kashte e këllëfë të bardhë bore e me qëndisje engjëjsh. Perdet e rënda të dritareve me pragje të drunjtë si të qenë skena teatrosh, ishin vendet më të përshtatshme për të humbur, ku “binjaku im” ”tretej” kur e kërkonin për ndonjë punë. Unë e doja me mendtë e kokës tim vëlla e nuk e lija t’i ngjitej qimja e jo të merreshin vesh “arratisjet” e tij. Shtëpia jonë ish në breg të lumit që rrjedh herë i qetë e herë i azdisur dhe e ndan Korçën në dy qytete: në atë të myslimanëve, qe shtrihet përtej xhamisë së Mirahorit dhe atë të krishterëve ku zien një jetë tjetër, me oborret rrethuar me kangjella, lule e trëndafila dhe kitarat e drithëruara të serenatave e shumë këngëve që shkojnë gojë më gojë, si një ogur ëndrre dhe lirie.
“Lule e bukur porsi dielli
“Kush të mbolli ty këtu
Më ka mbjell imzot prej qielli
Për të ndritur mend e tu
Lum ai njeri i urtë
Që më sheh e më beson
Vet vetiu un’ s’kam mbirë
Lum ai që më kupton
Mua Zoti më ka mbjellë
Çdo i urtë kupton. ”
Kjo qe kënga ime më e dashur. Unë e Rina këndonim së bashku dhe na thoshin se ngjanim si “dy pika uji. ”
Lumi i Korçës zbret nga malet e thatë të Moravës e herë – herë, sjell aq ujë, sa e mbyt çarshinë e Korçës dhe shkatërron shtëpi e dyqane e ndonjëherë, është akoma më i rrezikshëm, sepse bëhet çerdhe për çdo ndohtësirë e çdo të ligë.
Babai shfrynte kundër tij: “Ky lumë është i pabesë, – thoshte ai.
Dy herë me radhë, e kish parë ta përmbyste Korçën e pafajshme. E tani, nga viti në vit, lugu i lumit po mbushet, e mjerimet e Korçës plakë po shtohen.
Babai fliste për qytetin si për një njeri të gjallë. Ishim mësuar me të folurën e tij e veçanërisht Rina, e cila na këshillonte: “Vërjani veshin babait se ai ia njeh fare mirë burgjitë e kësaj viraneje jetë. ”
Nga dritaret e katit të tretë të shtëpisë sonë, mund të shihje sa të hante syri, urën e madhe dhe muret që ndanin shtëpitë e lagjes së myslimanëve, që komunikonin me deriçka me njëra-tjetrën ashtu si edhe ne me xhaxha Xhuvin. Vërtet s’ na ndante veçse një mur, po edhe ne s’bënim të njëjtën jetë.
Im atë qe njeriu i tokës dhe xhaxhai i shkolluar në “Zosimea”, qe njeriu i respektuar i penës.
Babai im kujdesej për koritën dhe pyllin, prona të trashëguara të Rinës. Kjo qe arsyeja që ne e donim shumë pyllin, ku kalonim pushimet e shkollës, qëkur qemë të vegjël. Rrinim në kasollen e pojakut, që na dukej një pallat i vërtetë. E fillonim ditën në agim, kur rrezja e parë e diellit na hapte sytë dhe cicërima e zogjve depërtonte përmes mjegullës, në mugëtirën e kaltër, të lagur të pyllit. Shtresa e halave të pishave mbyste zhurmën e lehtë të hapave tona. Kur dilnim në lëndinë, babai na tregonte lulen e vogël të bukëzijes.
– Pse quhet bukëzije?- e pyesja babanë.
– Pylli ka qenë jetë e mot, mbrojtësi i njerëzisë. Ai të jep e nuk kërkon asgjë si shpërblim. Kësaj bime i hahet rrënja dhe është shpëtimtare e jetës.
Babai i donte shumë lulet e pyllit. Një herë, pa së largu një lule të verdhë, që dukej si luledielli. Çau lajthishtën e dendur, por që të arrinte tek lulja, duhej të kapërcente përroin. Babai ishte shumë i fuqishëm. I largonte degët me sëpatkën e vogël. Unë e ndiqja pas. Kur në një vend të pabesë, këmbët iu fundosën në llum. Babai më largoi.
-Ik! Më prit përtej, – më tha.
Ndërsa vetë shkoi përpara. Me një dorë mbante degët e dendura dhe me tjetrën, mbahej në një shkop. E ndiqja me zemër të dridhur. Kur mori tatëpjetën, këmba i zuri në një gur të lëpirë, të mbuluar me leshterikë e rrëshqiti. Unë klitha: “Baba, baba!”.
Zëri kumbonte në lajthishte. Babai u zu pas degëve e u hodh matanë ujit. E shkuli bimën e egër që e mundoi aq shumë, e solli në shtëpi dhe e mbolli te muri i xhaxhait. Ajo u rrit e u ngjit lart si një shermashek i spërkatur me lule dielli dhe e kemi edhe sot e kësaj dite. Oborri ynë i ka të gjitha llojet e luleve të malit, trëndafila të egër, luleshënmitri, rradhiqe, hithra, pjesa më e madhe e të cilave përdoren për të shëruar sëmundje të ndryshme. Babai na i mësonte një e nga një të fshehtat e pyllit. Nga vesa mund të dije si do të qe moti, sipas shenjave të rrënjëve të barërave të pyllit, si do të ishin të korrat. Pylli dukej i ndezur nga afshi i rrëshirës. Shkëlqente e lartohej shkallë, shkallë. Pishat me trung të gjerë si të ngjitura me njëra – tjetrën, ngriheshin përpjetë. Babai na rrëfente vendin e brejtur nga një dre, një grusht guaskash të hedhura nga pikthi. Babai i njihte të gjitha huqet e pyllit e njihte zemrën e tij.
Njëherë, buzë një katarakti, ndeshëm me një karvan kurbetërish. Dy prej tyre, kishin mbledhur në një batanije një kufomë. Karvani zbriste tatëpjetë me nxitim dhe u ndanë për çudi, në drejtime të kundërt. Ne iu afruam më plakut dhe babai i ngushëlloi për humbjen. Ai ishte një plak i vjetër shumë, siç e cilësoi Leksi, plak vetëm me kocka e kokalla, po zërin e kishte shumë të fuqishëm e bubullues, sa të shtinte frikën.
-Të falem zot, – iu përgjigj kurbati tim ati, – Mos u çudit që ne vrapojmë në drejtim të kundërt me të vdekurin. Kështu rrjedh ky lumi i jetës sonë, pa varre të të parëve, pa mall, pa atdhe! Varret të tresin lum miku, ndaj ne ikim prej tyre e nuk e dimë ku i kemi. I humbasim vetë.
Nuk e di përse m’u hap një humnerë në shpirt. Edhe babai nuk foli një copë herë, derisa u dëgjua shumë qartë një sëpatë e vetmuar, e ngutur, që ngulej mbi trung.
Babai na rrëmbeu të dyve me Leksin për dore. Vrapuam një copë herë. Sëpata dukej sikur binte mbi zemrën time: “Dang, dang, dang”. Ç’do të ndodhë tani? Ç’do të ndodhë vallë?”, – mendoja me vete.
E ndjeja nga shtrëngimi i dorës, që im atë ish i zemëruar. Kur u gjendëm në afërsi me keqbërësin, e ndalëm vrapin. Të tre mezi merrnim frymë. Druvari ishte me kurriz nga ne e s’na vuri re.
Vetëm kur im atë e zuri për krahu, ktheu kokën. Nuk qe veçse një djalth pesëmbëdhjetëvjeçar, që ngriu në këmbë nga frika. Nuk do t`i harroj kurrë sytë e tij të mëdhenj, të dëshpëruar e lutës.
– Ç’do të bëjë babai me të? – më pyeti Leksi me zë të mekur. Babai vetëm heshtte, dyllë i verdhë. Atëherë, i foli djali:
– Kam bërë një ditë të tërë rrugë, që nga Dvorani e më duhet edhe një ditë tjetër, që të zbres në Korçë që t’i shes. Siç e sheh o zot, ne të gjorët hahemi me mortin.
– Sa do i shesësh? – e pyeti babai.
-Dy korona e sot, humba edhe hejbetë e jam fare pa ngrënë.
– Na katër, – tha babai e nxori nga xhepi paratë dhe ia dha djaloshit, të cilit iu mbushën sytë me lot nga mirënjohja dhe gëzimi.
– Hajde të hamë një kafshatë bukë me fëmijët e mi, me ç’na ka dhënë Zoti!
Ky ishte babai ynë. Ndoshta kjo qe edhe arsyeja që ne nuk bëmë ndonjë prokopi të madhe nga trashëgimia e Rinës, vetëm: “bli ditë e shko”, siç tallej edhe ajo vetë.
Babai mua më thërriste, “shqerka e butë” dhe tim vëllai, “shqerka e egër”.
Gjithë ditët e verës, ngjiteshim në lartësitë ku mbaronte shtresa e pishës dhe fillonte ahishta si një çardak, që zotëronte nga lart fushën e Korçës me qilimin e arave të verdha, të blerta, me ugare e mezhda. Nga jugu, malet e Dardhës dhe xhadeja, nga lindja, kurrizi i lartë i maleve të Moravës, nga veriu Çardaku, qe i zotëron të gjitha. Liqeni i Ohrit si pasqyrë, Mali i Thatë, i ndritur prej diellit, duket si një copë gurkali dhe zemra ime lumturohet mbushur me gëzim e dashuri për të gjithë atë bukuri, që rrethon jetën e njeriut. Dhe zemra ime që këndon pa u ndalur:
“Lule e bukur porsi dielli
“Kush të mbolli ty këtu?
Më ka mbjell imzot prej qielli
Për të ndritur mend e tu
Lum ai njeri i urtë
Që më sheh e më beson
Vet vetiu un’ s’kam mbirë
Lum ai që më kupton
Mua Zoti më ka mbjellë
Çdo i urtë kupton. ”

Në vjeshtë, i linim lamtumirën pyllit dhe fillonin për ne telashet e shkollës. Për shkollën fillore të Qiriazëve, apo Shkollën e Vashave, asnjeri nuk pati kundërshtime. Kur erdhi koha e shkollës së mesme, u ndamë në dy kampe: kampi xhaxhait si më i shkolluari i fisit, desh të na niste të gjithëve, çupa e djem, në Lice, që ai e quante me nderim: “gjysmë universitet”. Djemtë e xhaxhait, Leksi dhe kushërira ime, shkuan gjithë gëzim, në Liceun Francez. Ndërsa për mua, vendosi Rina me veton e saj të padiskutueshme për Qytetësen, jo vetëm se Korça ndoshta qe i pari qytet, që kish krijuar traditën dhe respektin për mësueset, si një zanat i përshtatshëm për femra, po edhe sepse Rina kishte diçka të dhimbshme, personale, vrasjen e vëllait të vetëm, mësuesi i gjuhës shqipe, të dërguar së bashku me kalin dhe hejbetë mbushur me abetare, të përlyera me gjakun e djaloshit njëzetepesëvjeçar. Rinës nuk i dilte njeri përballë, kur qe fjala për amanetin e vëllait, mësuesit dëshmor. Unë, Leksi, por edhe fëmijët e xhaxhait, duhet të mësonim përmendësh se s’bën, vjershën e Naim Frashërit: “GJUHA SHQIPE”, që u gjend në hejbetë e përgjakura dhe gurin që rrinte në kaminën e oxhakut e që ish gur me histori, sepse çdo gjë që duam e na rrethon, paska një histori, që do u rrëfyeka kur t`i vijë koha e çasti!

“Vëllezër Shqiptarë
Qasuni e më dëgjoni
Sa të muntni më parë
Gjuhën tuaj të mësoni
………………………. .
Se gjuh’e Shqipërisë
Është e Perëndisë
……………………
Shqip të flisni për herë
Thjesht’e të papërzjerë!
Dielli, hëna, ylli,
Ëngjëlli, shpezi, dashi
Këmbora, gjethi, pylli,
Dallëndyshja, larashi,
Edhe bibili vetë
Shqip të flasë ndë jetë!
Edhe vetë Perëndia,
Edhe zoti i vërtetë,
Dhe tërë gjithësia
Këtë gjuhë të ketë
Këtë edhe shqipëtari
Shpirtmadhi, punëmbari. ”

Ky qe edhe Ungjilli i Rinës sime, “shpirtbukur e shpirtplagosur, valltare e meskëputur, këngëtare e magjiplotë, për mua, dhurata më e çmuar në botë. ”
“Çdo njeri, e ka një histori për të treguar”, – përsëriste ajo pa reshtur. ”
Edhe unë, kështu u rrëfeva historinë time, që të mos humbasë e të mos bëhet harresë.
Mund të them me plot gojën se Zoti më pat bekuar që në djep, jo vetëm nga emri që më patën vënë BEKIME, apo thjeshtë E BUKURA BEKI, siç më quajti i shtrenjti im Neli, që në çastin e parë, që u pamë sy në sy. Paskëtaj, për mua çdo gjë tjetër e kësaj bote, mori emrin e tij, NELI.

NELI e BEKI u transformuan në një qenie.
Jetuam kështu plot shtatë vjet, me dy çupëzat, engjëllushet tona të shenjtëruara!

SHIU I YJEVE
(letër e padërguar)
Në të vërtetë, unë nuk të kam shkruar asnjë letër, ty prind i shtrenjtë.
Kjo është letra e parë, më e çuditshmja, sepse po shkruhet nëpër këto hapësira të largëta kozmike, në ditën, kur i gjithë rruzulli pret eklipsin e diellit.
Prind i dashur, që ruajte brenda vetes, dy ndjenjat më të thella njerëzore, baba dhe mëmë për ne.
E di që kam qenë fëmijë i dëshiruar dhe i pritur si ujët e pakët, fjalë e bukur kjo në gjuhën shqipe, që po tingëllon plot drithërima, si në ato ditë e net, kur ju të dy, në kulmin e rinisë e bukurisë, i luteshit Zotit t’jua plotësonte dëshirën për një fëmijë.
Zoti u tregua zemërgjerë. Ai u bekoi me gjithë dashuritë e botës. Ai tha:”Qofshi të lumtur bijt e mi!” Dhe ju ashtu qetë. Askush nuk qe më i lumtur e i dashuruar, në një kohë kur dashuria ishte disi e rrallë jo vetëm në Shqipërinë tonë të vogël, djepin e shtratin tuaj, po në të gjithë botën e madhe ku po dendësoheshin retë e zeza, që do të merrnin jetët e bardha.
Bota e madhe këtej dhe andej kontinenteve, shkundej ndërmjet ëndrrave e shpresave, thatësirave, tërmeteve, krizave ekonomike, luftërave që s’kishin të mbaruar, traktateve që s’kishin përfunduar, ku peshkaqenët kërkonin gjah tek të vegjlit, të dobëtit, të uriturit, ku “qetësia” s’qe veçse një gënjeshtër e një mashtrim i madh.
Po ju ishit të rinj, e fati qe me JU.

TEQEJA BEKTASHIANE NË AMERIKË- NDERI I KOMBIT-FESTON 60-VJETORIN E THEMELIMIT

by

Nga Frank Shkreli/
“Dyertë e Teqeve Bektashiane janë gjithmonë të hapura për të gjithë njerëzit, Shqiptarë dhe të huaj, pa marrë parasyshë fenë, origjinën, ngjyrën, racën ose klasën shoqërore të tyre. ‘Shtëpia e Haxhi Bektashit’ është shtëpia e të gjithëve’, ka thënë Naim Frashëri. Kjo është tradita që ndiqet nga Teqeja jonë, e cila i mban dyertë e hapura për të gjithë. Dhe duke ndjekur rrugën e Haxhi Bektashit, ajo gjithmonë predikon paqën, dashurinë dhe vëllazërimin midis të gjithë Shqiptarëve dhe me të gjithë njerëzit.” Baba Rexhebi
Testament ky shumë domethënës fetar, atdhetar dhe njerëzor, sidomos për botën e sotëme të ndarë dhe të përçarë nga pikpamjet e ndryshme politike dhe fetare. Këtë mesazh, Teqeja Bektashiane në shtetin Michigan të Shteteve të Bashkuara e ka jetuar dhe zbatuar për të gjithë ata që kanë dashur dhe duan ta shohin. Ky mesazh, në të vërtetë, nuk nevojitë ndonjë koment shtesë pasi është i mjaftueshëm dhe flet vet dhe në këtë 60-vjetor — shpreh filozofinë dhe nënvijon veprat e Bektashizmit bazuar në paqë e dashuri, në radhë të parë midis të gjithë Shqiptarëve pa dallim, por edhe midis njerëzve kudo në botë. Për 60-vjetë tani, Teqeja Bektashiane — e themeluar nga i mirënjohuri për komunitetin shqiptaro-amerikan por edhe më gjërë — i përndershmi Baba Rexhebi, ka shëndritë si një hyllë drite e pajtimi midis shqiptarëve dhe ka qenë kurdoherë e hapur për të gjithë shqiptarët pa dallim. Kjo nuk ishte një qëndër vetëm për Bektashinjtë ose për Myslimanët, por ajo si një Qendër e jetës fetare dhe kulturore të të gjithë shqiptarëve në Amerikë, frekventohet nga shqiptarët e të gjitha besimeve, nga individë si dhe udhëheqës fetarë të Kishave Katolike dhe Ortodokse shqiptare, të cilët priten dhe përcillen si mysafirë nderi dhe si vëllëzër të një gjaku. Veprimtaria dhe bashkpunimi prej dekadash, midis qendrave fetare shqiptare dhe udhëheqsve të tyre në Amerikë, përfshirë edhe Teqenë Bektashiane, kanë qenë një frymëzim për të gjithë, duke treguar se feja dhe kultura vetëm mund të fisnikërojnë shoqërinë dhe jo t’a dëmtojnë.
Në këtë frymë, Teqeja Bektashiane Shqiptare e Michiganit fton të gjithë besimtarët dhe dashamirësit e saj, që të marrin pjesë për të festuar së bashku, me solemnitetin që meriton, 60-vjetorin e themelimit të Teqesë, të Dielën më 18 Maj, 2014 në sallën e madhe të Qëndrës, ndonëse Teqeja hapi dyertë e saj, për herë të parë këtu në Shtetet e Bashkuara, më 15 Maj, 1964.
Baba Rexhebi, themeluesi, frymëzuesi dhe shtylla e kësaj qëndre për dekada, i cili ndërroi jetë më 1995, për fat jetoi për të parë rivendosjen e Bektashizmit në Shqipëri, që së bashku me besimet e tjera, ishte zhdukur me ligjet absurde të regjimit të Enver Hoxhës, që kishte shpallur Shqipërinë vendin e parë ateist në botë. Si rrjedhim, klerikët e të gjitha feve e pësuan shumë keq nga regjimi i Enver Hoxhës, përfshirë klerikët bektashianë. Ai mbante lidhje vëllazërore me klerikët shqiptarë të të gjitha feve që vepronin në Shtetet e Bashkuara. I Përndershmi Baba Rexhebi, i ndjente thellë vrasjet dhe persekutimet në radhët e të gjithë klerikëve shqiptarë të të tre besimeve të shqiptarëve, nga regjimi komunist. Në lidhje me këtë, ai qe shprehur me rastin e një akademie përkujtimore të martirëve të fesë dhe të Atdheut më 1985 në Kaliforni, duke u shprehur se, “Me këtë rast dëshiroj të përshëndes klerin katolik shqiptar, për të cilin kam respektin dhe admirimin më të madh. Ata pësuan vuajtjet më të mëdha nën përsekutimin komunist për arsye të rezistencës së tyre të fortë. Shumë ipeshkvinjë, priftërinjë murgesha dhe laikë katolikë u ekzekutuan ose vdiqën në burgje dhe kampet e përqëndrimit. Ndër ta kishte patriotë, shkrimtarë e poetë të dalluar, të cilët kanë dhënë kontributin e tyre të vlefshëm në rilindjen dhe zhvillimin e kulturës shqiptare‘’. I Përndershmi Baba Rexhebi ka thënë gjithashtu me atë rast se, “Edhe kleri ortodoks dhe mysliman shqiptar u persekutua, sidomos pjesëtarë të sektit mysliman Bektashi. Së bashku me katolikët, klerikët e sektit Bektashian u persekutuan ashpër”, ka thënë Baba Rexhebi i Teqesë Bektashiane në Detroit të Shteteve të Bashkuara. Aq keq e kishte pësuar kleri bektashian nën komunizëmin enverist, sa që sipas të dhënave të Teqesë Bektashiane në Michigan, kur më 1991 u rivendos liria e fesë, në Shqipëri kishin mbetur gjallë vetëm pesë baba dhe një dervish, prej rreth 100 që jetonin në vitin 1967, kur Shqipëria vendosi të ndalonte fenë me ligj dhe të burgoste ose të zhdukte klerikët.
Por ishte Baba Rexhebi ai që e mbajti gjallë Bektashizmin në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe rrjedhimisht edhe në Shqipëri. Ai ishte motori shtytës i veprimtarisë i jetës fetaro-shpirtërore si dhe i rolit dhe i veprimtarisë patriotike dhe shoqërore të komunitetit shqiptaro-amerikan në Shtetet e Bashkuara. Ai kishte vendosur që përveç hapësirës për shërbime fetare, mbrenda Teqesë të ndërtonte një bibliotekë ku janë të depozituara libra shqipe të vjetëra e të reja, por edhe në gjuhë të huaja mbi Shqipërinë dhe shqiptarët, si dhe gazeta e revista, duke e këthyer qëndrën edhe në një burim kërkimesh dhe leximesh për të gjithë ata që janë të interesuar për kulturën dhe historinë e shqiptarëve. Ishte kjo një veprimtari e skalitur në përvojën personale të Baba Rexhebit, të një atdhetari dhe fetari të shquar dhe të vendosur, i cili krahas dhe në bashkpunim me udhëheqsit e qendrave të tjera fetare shqiptare në Amerikë, e bëri Teqenë një qëndër fetare, atdhetare dhe shoqërore, ku të gjithë shqiptarët vazhdojnë të mblidhen pa dallim feje e krahine për të festuar e për të qarë hallet — në paqë, pajtim e vëllazërim me njëri tjetrin, ashtu siç i do Perendia.
Në njohje dhe vlerësim të këtij angazhimi fetar dhe patriotik, vitin që kaloi Presidenti i Shqipërisë, Bujar Nishani i dorëzoi (së bashku me qëndrat tjera fetare shqiptare në Detroit), Teqesë Bektashiane, dekoratën e lartë kombëtare, “Nderi i Kombit”. Gjatë asaj vizite vitin që kaloi në Michigan, Presidenti Nishani theksoi, në fjalimin e tij, vlerat që Teqeja Bektashiane, për gjashtë dekada ka jetuar dhe predikuar, dmth paqën dhe tolerancën, si pasurinë më të çmueshme të bashkjetesës dhe harmonisë fetare — por që duhej të ishin shëmbull edhe për harmoninë politike dhe shoqërore në të gjitha nivelet e jetës ndër shqiptarët.
“Institucionet fetare në Detroit” ka thënë presidenti Nishani, ” janë, gjithashtu, kolona institucionale të shqiptarizmit, vatra të ruajtjes dhe trashëgimisë së gjuhës, kulturës dhe traditave kombëtare te shqiptarët. Shqiptarët gjejnë në këto vatra edhe aromë e shpirt shqiptarie, mikpritje dhe bujari. Ne nuk duhet vetëm të konstatojmë, por edhe të përulemi me respekt, të shprehim mirënjohje”, është shprehur Presidenti i Shqipërisë, Z. Nishani.
Uroj që klerikët pasardhës të Baba Rexhebit, besimtarët bektashianë si dhe mbarë komuniteti shqiptaro-amerikan të festojë me respekt 60-vjetorin e themelimit të Teqesë Bektashiane në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në frymën fetare dhe atdhetare që ka lënë pas si trashëgimi Baba Rexhebi. Në kujtim të këtij burri të madh, jam i sigurt se edhe në 60-vitet e ardhëshme, Teqeja Bektashiane në shtetin Michigan të Shteteve të Bashkuara do të vazhdojë të jetë një qëndër, ku si deri tashti, do të mbizotërojë — për Shqipërinë, për Kosovën dhe për shqiptarët kudo – një frymë dhe atmosferë paqeje, tolerance dhe vëllazërimi — pa ngatërresa, pa konflikte dhe pa plagë ndasirash, të reja e të vjetëra.

Baba Rexhebi (1901-1995)
Presidenti Nishani i ka akorduar Teqesë Bektashiane dekoratën, “Nderi i Kombit”
Teqeja Shqiptare Bekashiane në Michigan, SHBA

Rezistenca e familjes Zeqiri nga Shkupi e turpëron politiken shqiptare në Ballkan!

by

Nga Asllan Dibrani/art@asllandibrani.com/
Të heshtës në praninë e një terrori të pa parë nga terrorizmi dhe reprezaljet që po zhvillohen ndaj popullatës shqiptare nga sllavo-maqedonasit , do te thotë një turp , gjunjëzim dhe dështim i klasës politike në shtetet shqiptare në Shqipëri , Kosovë dhe e politikës së liderëve shqiptarë në Maqedoni. Të rrish si spektator, ndaj një ushtrimi të terrorit, dhunës me qëllime dëbimi dhe shfarosje të popullatës shqiptare nga vatrat e tyre shekullore,kjo do të thotë një tradhti , ndaj bashkëqytetarëve të vet ndaj kombit të vet…
-Pamjet dramatike të këtyre ditëve pranë mediave shqiptare dhe të huaja që terrorizohet familja Zeqiri , turpëron edhe instancat e larta intelektuale shqiptare dhe politike në rajon! Me heshtjen e tyre po e nxisin një konflikt të ri në Ballkan? Pompoziteti i politikanëve dhe partive politike shqiptare , gjeja se po i mbrojnë interesat shqiptare në Maqedoni s’ka realitet!?…Ata po i fryjnë zjarrit me benzinë, me pasivitetin e vet. Pakënaqësia është relevante dhe shpërthyes e popullatës shqiptare qe liderët e tyre po e luajnë rolin e mercenareve dhe bashkëpunëtoreve sllavo-maqedon mbi cungimin e të drejtave shqiptare në trojet e veta autoktone .Të terrorizohet familja shqiptare dhe mos të reagohet është një akt barbar ndaj vetvetes? Kjo është një politikë e dështuar ,zhgënjim , irritim në popull, duke mos i mbrojtur as njëri, me neglizhencën dhe abuzimin injorues qe po e tregojnë ndaj qytetarëve të vet shqiptarë në Maqedoni. Populli po e tregon një rezistencë heroike në trojet e veta, konkretisht familja Zeqiri ma qe u përgjysmuar nga torturat ,sulmet dhe provokimet e përditshme deri me sulm me bomba mbi shtëpinë e tyre. Rasti i familjes Zeqiri duhet te alarmon edhe instancat ndërkombëtare , po ato arrihen me reagimin e Shqipërisë ,Kosovës apo përmes shqiptarëve zyrtar të Maqedonisë. Shanset , argumentet , faktet janë në anën tonë qe si argument kanë edhe shpërnguljen e pjesërishme të kësaj familje 16 anëtarëve në Gjermani.Deputetet shqiptar nuk u kujtuan ta thërrasin një mbledhje urgjente në parlamentin e Maqedonisë apo të ndonjë partie politike shqiptare për ta ndaluar një akt të tillë barbar të terroristeve maqedonas te ndërsyer nga vet shteti artificial i Maqedonisë qe nëse vazhdon kështu janë sinjalet e zhbërjes dhe ndarjes se tij në tri shtet për urth Shqipëri, Greqi dhe Bullgari .