Archives for March 2016
Identiteti i një parku
Ilir Levonja-Florida/
Në vitet 50-të shqiptarët projektuan një park natyral. Ndofta me kujdesin e atyre që kishin ca ëndrra. Por kjo nuk ka më asnjë rëndësi për kohën. Megjithatë çfarë u krijua, qe një magji lirike të cilën e ëndërronin të dashuruarit. Atëhere as nuk çohej nëpër mend lisharsi i fëmijëve. Ai i sojit të cirqeve të vegjël publike në kthina qytetesh. Ndofta edhe përbri disa lulishteve të vogla etj. As ujvarat plastike ku kalamajtë të grisin pantallonat dhe prindërit të fjalosen. Këndet e lojrave e kishin vendin e tyre. Madje edhe ato cirqet me dryn, kishin një pesëlekësh faturë. Por kishin edhe shkollat fusha aktivitesh me shumicë. Dhe lulishtet frymosnin.
Kurse atje, në ato kodra, qe gjithçka e natyrshme. E mjergullës dhe e dashurisë. Gjithçka e gjelbërt, e luleve dhe e kitarave. E ecjes kalaqafë. E flirteve. Dhe asaj jete sportive të vrapimeve në natyrë. Pra qe i gjithi natyrë. Një heshtje shiu. Dhe vërtet, nuk kishte paqje më të bukur se në ato rrugica, qoftë në dimër, qoftë në pranverë, verë apo vjeshtë. Jo rastësisht prej aty kanë buruar aq e aq lirika. Aq e aq këngë. Aq e aq dashuri …, sa altari apo show-t që bëjnë shtetarët në celebrimin e çifteve. Eshtë asgjë më shumë, veçse një akt mjeran përballë bekimit të atij parku natyral. Me afsh të njelmët bari, korin e zogjve … Dhe mbi të gjitha, përsonalizimin e dashurisë.
Mirëpo kohët rrjedhin.
Dhe shpesh njerëzit më keq se kohët. Mbase edhe të dashuruarit e atij parku. Matufepsen. U hyn vetja në qejf. Flasin për parqet e botës. Për kryeqytetet e shteteve ku kanë bredhur. Se si të gjitha parqet kanë apo nuk kanë kënde lojrash. Se si kudo në botë, kudo ku ka park, ka edhe kënd lojrash.
Tek ne emërtimi është shpesh produkt negativ. Për arsyen më të parë. I sheshon identitetin vendit. Kjo po ndodh edhe me ne, sot, aty me debatin mbi parkun e Tiranës. Identiteti i një vendi krijohet nga tradita. Dhe jo nga emërtimet. Sespei bie që sot atyre kodrave të bredhin njëherësh, gjyshër, nipojë e mbesa. Dhe të dashuruar, flirtonjës. Edhe të dehur sigurisht. I bie që kur të mëdhenjtë të zihen për Edi Ramën dhe Sali Berishën, të vegjlit të argëtohen nën korin e pështymave. I bie që sipas ati ideatorit të së ardhmes, ky të jetë parku i orgjive dhe i zhurmës.
Sot ka shumë njerëz që e mahniten me kumbullat pa kumbulla midis smokut dhe betonit. Por harrojnë se kanë vrarë identitetin e tyre. Kanë vrarë vetveten. Tirana ka shumë identitete të harruara. Përshembull vjeshta e rrugës së Elbasanit, e Liceut, etj. Eshtë fare e kollajshme t’i vrasësh. Fare e lehtë. Por janë identitete që nuk vijnë më. Dhe ne kemi për të mbetur përjetësisht në kërkim të vetvetes.
Ka bota vërtet parqe me kënde lojrash. Por janë krijuar të atillë. Janë projektuar. Dhe njerëzit shkojnë me fëmijët. Pasi argëtohen edhe vet në aktivitete.
Ka bota vërtet parqe. Ka edhe të natyrës të transportueshme. Që ngrihen me data të caktuara. Në sezone. Montohen për kaq e aq ditë. Dhe çmontohen pa dëmtuar qoftë dhe një degëz peme.
Ka bota vërtet parqe aktivitetesh. Ka edhe nëpër lagje. Edhe pranë banesave. Por ato nuk bëhen në kohë fushatash. Dhe nuk vdesin në të përditshmen. Janë aty dhe të mirëmbajtur. Jo rrënoja të një kohe na ishte një herë.
Por tek ne i duan këndet aty tek parku i të dashuruarve, pikërisht pasi aktivitetet e të rriturve tanë, janë politika dhe grindja. Ndenja më këmbë dhe tifozllëku. Dhe të bëjnë sehir. Janë aktivete paradoksi. Të atyre që shpallin moratoriume kundër prerjes së pyjeve. Ndërsa nga ana tjetër presin vet me qejfin më të madh. Të atyre që akuzojnë gjithë ditën tjetrin. Dhe që bëjnë me qejf ato që ka bërë i akuzuari.
Pra nëse përmendi botën, veproni si bota. Ndërtoni parqe me kënde lojrash. Ka fusha, ka kodra plot.
Mjaft e vratë identitetin e gjërave. Sado të thjeshta qofshin janë ekzistenca jonë.
Retorika politike e konfliktit dhe shëndeti i njeriut
NGA ILIR HASHORVA-Nju Jork/ Në atmosferën e ndezur të këtyre ditëve, qoftë në Amerikë, për shkak të fushatës për zgjedhjet presidenciale, e qoftë në Shqipëri, ku atmosfera është në mënyrë permanente e ndezur dhe e helmuar nga politikanët, dëgjimi i një psikiatri amerikan të universitetit Harvard i cili dha një leksion për përfundimet e një studimi mbi faktorët kryesorë ndikues mbi lumturinë dhe shëndetin e njeriut, kthehej me të vërtet në një antidot qetësues.
E ndoqa fjalën e tij përmes një videoje që gazeta “Washington Post” ua kishte shpërndarë përmes postës elektronike shumë personave, ndërmjet tyre, edhe mua.
Në një sallë të mbushur me studentë dhe personel të atij universiteti, ku binin në sy shumë studentë aziatik, interesi për kulturë i të cilëve është i dukshëm këtu në Amerikë dhe njëkohësisht është edhe një arsye për të kuptuar se përse vendet e tyre po bëjnë përparime të jashtëzakonshme, dr. Robert Waldinger po fliste për rezultatet paraprake të një studimi i cili kishte filluar në vitin 1938, pra, më se 75 vjet më parë, dhe vazhdonte ende.
Salla ku fliste psikiatri ishte e zhytur e tëra në qetësi, vëmendja e të gjithëve ishte përqendruar te lektori dhe secili bluante me mend fjalët e tij. Nuk kishte as thirrje, as britma, as fishkëllima miratimi, apo kundërshtimi nga të pranishmit. Lektori, me një zë të butë e të qetë, ngadalë, tregonte për projektin i cili kishte për qëllim të zbulonte faktorët më të rëndësishëm për një jetë të lumtur, të shëndetshme e të gjatë. Në fillim të studimit ishin zgjedhur 724 persona, të gjithë të rinj, qoftë nga universiteti e qoftë nga shtresat më të varfra e më të ulëta të shoqërisë së Bostonit të asaj kohe. 60 prej tyre jetonin ende dhe ishin të moshës rreth 90 vjeç. Jeta e tyre do të ndiqej me hollësi nga çdo pikëpamje. Prej tyre disa kishin lindur të varfër e më pas u ngritën në shkallët më të larta të shoqërisë amerikane, të tjerë lindën të pasur dhe gjatë jetës ranë poshtë e më poshtë, disa u alkoolizuan e të tjerë kaluan në skizofreni.
Po të pyesësh njerëzit në përgjithësi, tha lektori, se ç’gjëra konsiderojnë si më të rëndësishmet për jetën e tyre, në shumicë të përgjigjen se paraja është më e rëndësishmja, dhe se fama apo suksesi janë, po ashtu, të rëndësishme dhe të krahasueshme dhe të lidhura me paranë. Në bazë të rezultateve të projektit, sipas profesorit Waldinger, nuk ishin aq të rëndësishme as paraja, as fama dhe as suksesi: rëndësinë e dorës së parë për një jetë të lumtur, të shëndetshme, emocionalisht të qetë e të gjatë e kishin marrëdhëniet e mira e të ngushta që krijonte njeriu me të tjerët: me familjen, me shokët, miqtë e me komunitetin. Personat që ishin të kënaqur me ato marrëdhënie, dilnin të ishin më të lumturit dhe më të shëndetshmit, ndërsa personat e pakënaqur me ato marrëdhënie, apo personat që e kalonin jetën të izoluar, ishin më pak të kënaqur, shëndeti i tyre binte më shpejt, funksionimi i trurit ngadalësohej dhe jetonin më pak. Në lidhje me marrëdhëniet me të tjerët, nuk kishin rëndësi numri i marrëdhënieve, por cilësia, sinqeriteti, intimiteti dhe stabiliteti i tyre. Me shumë rëndësi ishte që njeriu të shmangte sa të mundte konfliktet me të tjerët. Konflikti dobësonte shëndetin dhe shkurtonte jetën.
Kur mbaroi, plot përulësi, duke bashkuar pëllëmbët e duarve para gjoksit, ashtu siç përshëndesin hindutë, dr. Waldingeri u largua nga skena, i shoqëruar me duartrokitje plot nderim e respekt nga të pranishmit. Të gjithë ata që ndodheshin në sallë, por edhe ata që e dëgjuan fjalën e tij të regjistruar, si puna ime, pas dëgjimit, u ndjenë më të qetë, u vunë në mendime dhe shumë mund të kenë modifikuar edhe pikëpamjet e tyre në lidhje me përparësitë që duhet të ndjekin për të bërë një jetë më të mirë e më të plotë.
Tashti të vijmë në realitetin tonë.
Sot në Amerikë po zhvillohet fushata për zgjedhjen e presidentit të ri. E kam ndjekur fushatën, sidomos atë të kampit republikan dhe shikoj se si kandidatët, duke krijuar një situatë konflikti ekstrem, kacafyten me njëri tjetrin në mënyrën më banale, duke bërtitur, sharë, fyer e akuzuar me gjithfarëlloj mënyrash njëri tjetrin dhe ndjekësit e tyre, në salla të mbushura plot, brohorasin, bërtasin, fishkëllejnë e tundin parulla, që, në mënyrë histerike, shprehin mbështetjen për kandidatin e tyre dhe urrejtjen e përbuzjen për kundërshtarin e tij. Dëgjoj Donald Trumpin në Karolinën e Veriut tek u kërkon njerëzve të tij, me zë të fortë e të ngjirur, të nxjerrin jashtë dikë që shprehet kundër tij dhe i shoh ata tek e shtynë dhe e përplasin viktimën nga një anë në anën tjetër, e qëllojnë atë me grusht dhe, më në fund, e arrestojnë. Shoh më pas në Universitetin e Ilinoit në Çikago të ndodhin skena të përleshjeve masive midis përkrahësve të Trumpit dhe kundërshtarëve të tij. Në Ohajo, Trumpit i prishin dhe i ndërpresin tubimin. Trumpi, që predikon konfliktin, dhunën dhe urrejtjen, po vjel frytet e hidhura të predikimeve të tij. Shoh tek ne, në Elbasan, ku numrin dy për nga rëndësia dhe vlerat në Partinë Socialiste, desh e rrahën, sepse doli kundër politikës së numrit një të partisë. Kam parë apo dëgjuar skena të tilla të shëmtuara, madje edhe më të ashpra, të ndodhnin edhe në Partinë Demokratike dhe shoh vazhdimisht skena të tilla, aspak të hijshme, të ndodhin në parlamentin tonë “pluralist”.
Çfarë ndryshimi midis skenave vulgare e barbare, ku politikanët u flasin militantëve të tyre dhe skenave humane, ku parashtrojnë mendimet njerëzit e kulturës!
Atmosfera helmuese e konfliktit që krijohet në tubimet politike, ku politikani mbledh mijëra njerëz të cilët i ndërsen kundër kundërshtarit të tij dhe i kthen në militantë fanatikë, duket se, nga ana e shëndetit, sidomos të atij psikik, atyre u bën shumë keq. Militanti, me tru të shpëlarë dhe gjykim të bllokuar, në një gjendje shqetësimi e agjitimi të vazhdueshëm, flet, grindet, shan, nëm, përbuz, plot helm e urrejtje, palën tjetër, jo vetëm në ato tubime, por edhe jashtë tyre: edhe në shtëpi, edhe në kafene, edhe në punë, edhe në rrugë, edhe në komentet që bën në gazeta dhe kudo që të ndodhet, madje edhe në gjumë. Retorika e egër dhe sjellja vulgare e politikanit ndaj opozitarit, transplantohet në çast, në mënyrë të shumëfishuar te militanti.
Në qoftë se do të kisha mundësi, do t’i sugjeroja dr. Waldingerit që, po ta shihte të arsyeshme, të mundshme dhe të dobishme, të ndikonte në nisjen e një studimi të ngjashëm me atë për të cilin foli, që të vëzhgonte ndikimin që kanë retorikat e egra të politikanëve në tubimet politike në shëndetin mendor dhe emocional të atyre vetë, por, sidomos, të atyre që i dëgjojnë e që i ndjekin. Një studim i tillë, mund të përcaktonte jo thjeshtë nëse ato tubime politike ndikojnë apo jo në psikikën e njeriut, gjë që në njëfarë mase kuptohet edhe intuitivisht se ndikojnë, por edhe shkallën e atij ndikimit dhe do të shërbente, njëkohësisht, dhe për të vendosur rregulla të posaçme për ndalimin e sjelljeve të papërgjegjshme të politikanëve në paraqitjet publike, qoftë edhe për hir të mos dëmtimit të shëndetit të përkrahësve të tyre.
Nju Jork, mars, 2016
Meditim me veten time
Nga Reshat Kripa/
Para disa ditëve takova një mikun tim të vjetër me të cilin isha njohur qysh kur ishim mbyllur në qelitë e Sigurimit të Shtetit në rininë tonë të herëshme. U ulëm të pinim një kafe. Biseduam për të shkuarën dhe të tashmen e vendit. Shkëmbyem mendime për to. Çuditërisht ato përputheshin me njera-tjetrën. Së fundi kur u ndamë më dha një copë letër. E hapa. Ishte një poezi. Lexova:
Strukull thellë në qoshen time,
Zog i mbyllur në kafaz,
Para meje shumë kujtime,
Zemra gati sa s’më plas
Çuditërisht në ato çaste nuk jetoja më në këtë botë. Duke lexuar këto vargje meditoja me veten time. Kisha fluturuar në të kaluarën time, në fëmininë time, kur nëpër muret e qytetit shkruanim: “Për Liri, për Shqipëri, për Flamurin Kuq e Zi”! Për këtë na hodhën në ferrin komunist ku duhej të kalonim nëpër nëntë rrathët e tij. Por pata fat. Atje njojta shumë personalitete të larta që zor se mund t’i vijnë këtij kombi. Ata më mësuan atë që nuk e kishte bërë shkolla në të cilën kisha mësuar. Më mësuan se si duhej të luftoja për një Shqipëri të lirë dhe demokratike të vërtetë dhe kjo u bë ëndrra e jetës time. Por duhej shumë kohë që të prisja deri sa kjo të realizohej.
Më së fundi ajo erdhi. Përbindëshi që kishte sunduar për gati një gjysmë shekulli ishte përmbysur. Por konstatoja një gjë. Mentaliteti i sitemit të shembur, që ishte rrënjosur në mendjet dhe zemrat e qytetarëve, vazhdonte ende. Kërkohej që po me atë mentalitet me të cilin kishin ndërtuar sistemin socialist, të ndërtonin tani sistemin kapitalist që sundonte në të gjithë botën perëndimore. U futën në një thes si persekutorët ashtu edhe të persekutuarit. Madje persekutorët dolën ne krye të rradhës. Shumë shpejt e kaluara u harrua, sikur të mos kishte ndodhur asgjë dhe ndodhi ajo që nuk duhej të kishte ndodhur dhe që e ktheu vendin, kur shpresonte të afrohej më shumë me vendet e tjera si motra të perëndimit, në vendin e shpresave të humbura. Edhe ajo pak demokraci që kishte filluar të lulëzonte mori goditjen përfundimtare. Ishte viti 1997.
Tashmë vendin e demokracisë së vërtetë e kishin zënë pazaret politike ndërmjet partive dhe individëve të ndryshëm. Njësoj si në të kaluarën hymnizimi i drejtuesve idhuj mori përmasa të jashtëzakonshme. Atyre iu atribuohej gjithçka. Ndryshimi ndërmjet dy sistemeve ishte se ndërsa në të kaluarën hymnizohej vetën një idhull, tani ata ishin të shumtë. Ndaheshin sipas bindjeve politike. Me përjashtim të një pakice të papërfillshme, gati të gjithë, të djathtë dhe të majtë, çirreshin dhe përgjëroheshin për një Shqipëri të re. Secili krah kishte përfaqësuesit e vetë. Këta “shakaxhinj të përparimit”, siç do ti quante Noli, kishin zaptuar të gjitha ekranet e televizioneve dhe faqeve te shtypit të shkruar duke dhënë leksione për demokracinë. Shumë prej tyre u përkisnin atyre që e kishin shkelur me të dy këmbët atë në kohën e diktaturës.
Këto gjëra më dolën para sysh kur lexova vargjet e mikut tim. Përsërisja me veten time fjalët që më tha kur u ndamë:
- Tashmë i kemi kaluar të tetëdhjetat. Jemi në fund të rrugës. Padyshim që ndryshimet
janë të mëdha, në krahasim me të kaluarën, por më vjen keq se ne do të ikim me zemër të plasur nga kjo botë, pasi nuk e pamë Shqipërinë ashtu siç e kishim ëndërruar. Kam frikë se edhe fëmijtë tanë nuk do ta shohim. Besoj se atë do ta gëzojnë nipërit dhe mbesat tona që kanë lindur pas ndryshimit të sistemit. Që të ndodhë kjo duhet të kalojnë mbi pesëdhjetë vjet të tjera.
Përsëris fjalët e mikut tim dhe më duket sikur mbi shpatullat e shtresës sonë rëndojnë ende prangat e persekutimit. Të gjitha partitë politike thërrasin se ne qenkemi shtylla kurrizore e tyre dhe mua kjo më duket demagogji. Me duket e tillë, pasi shoh se, megjithëse miratohen disa ligje per këtë shtresë, ato mbeten në letër duke kaluar në kalendat greke. Shembull për këtë mund të sjellë Rezolutën e Kuvendit të Shqipërisë “Mbi ndëshkimin e krimeve të kryera nga regjimi komunist”, ligjin mbi dëmshpërblimin e të përndjekurve politikë, ligjin mbi hapjen e dosjeve e te tjera. Por kjo bie në sy më tepër në përballjen që ndodh disa herë ndërmjet të përndjekurve politikë dhe titullarve të qeverisë dhe partive politike. Do të sjell si shembull grevën e urisë së zhvilluar nga të përndjekurit në vitin 1994. Unë e deklaroj se kam qenë kundër asaj greve, pasi ishte përgatitur nga elementë ekstremistë të së djathtës, kur sapo kishte filluar të zbatohej sistemi demokratik por isha edhe kundër përdorimit të forcës brutale të përdorur nga qeveria e atëhershme e shtyrë po nga elementë ekstremistë të së majtës. Kjo bie në sy edhe në ditët e sotme. Bie në sy në skandalin e përplasjes së një anëtari të kryesisë së shoqatës tonë, një gazetari të njohur me një titullar të një partie të djathtë ku ky i fundit e fyeu gazetarin me shprehje të nxjerra nga fjalori i urryer komunist. Një drejtues i vërtetë demokratik, në këtë rast, nëse mendonte se kjo ishte vetëm një gjë e çastit, do t’i kërkonte ndjesë të hapur gazetarit ose në të kundërt partia e tij duhej të merrte masat e nevojshme. Deri më sot kjo nuk ka ndodhur. Le të presim.
Të gjitha këto të bëjnë të mendosh se idealet dhe problemet e të përndjekurve politikë drejtuesit e shtetit shqiptar kërkojnë t’i kalojnë në heshtje, sikur nuk ekzistojnë dhe sikur nuk kanë ndodhur fare. Kjo bie në sy, sidomos, në nderimin që duhet t’u bëhet figurave të shquara të kësaj shtrese dhe që, në të vërtetë, mungon. Më lejoni, përsëri, t’ju sjell disa shembuj: Ka disa vite që shoqata jonë madje edhe Ministria e Kulturës, kur kjo drejtohej nga një i përndjekur, i nderuari Visar Zhiti, u ka kërkuar presidentëve të republikës dekorimin me urdhërin “Nderi i Kombit” të figurave të poshte shënuara:
- Ago Agaj – Në janar të vitit 1920 merr pjesë në delegacionin e rrethit të Vlorës në Kongresin e Lushnjes, ndërsa në qershor të atij viti bëhet pjesëmarrës aktiv i Luftës së Vlorës kundër pushtuesve italianë për të cilën ka shkruar librin epope “Lufta e Vlorës”. Pas vendosjes së mbretërisë shqiptare punoi si Drejtor i Shkollës Bujqësore Lushnje dhe si agronom kudo ku ishte nevoja e atdheut. Në vitin 1929 ishte anëtar i Komitetit për Reformën Agrare. Në vitin 1932 arrestohet si pjesëmarrës në lëvizjen kundër Zogut, por lirohet përsëri. Nga viti 1932-1941 punon si ekspert i agrikulturës në Ministrinë e Ekonomisë Kombëtare.
Në kohën e Luftës së dytë botërore, kur më 17 prill 1941 mbretëria jugosllave u dorëzua dhe viset shqiptare të Kosovës dhe Metohisë iu bashkuan Shqipërisë, shumë patriotë shqiptarë u drejtuan për atje, për të ngritur administratat shqiptare në vend të atyre serbe. Ndër të parët që shkoi atje ishte edhe Ago Agaj, i cili u emërua prefekt në Prefekturën e Mitrovicës Në qershor 1943 merr pjesë në mbledhjen themeluese të Lidhjes se Dytë të Prizrenit së bashku me shumë bashkatdhetarë të tjerë patriotë. Për këtë kosovarët e quajtën “Kosovari nga Vlora”. Kosovës i kushtoi librin “Milloshi, heroi i Kosovës”. Në fundin e vitit 1944, kur forcat komuniste po hynin në qytetet shqiptare detyrohet të lerë atdheun dhe të emigrojë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku ndërroi jetë më 24 dhjetor 1994.
- Kudret Kokoshi – Më 1934 ushtroi detyrën e avokatit në Vlorë, Më 1936 emërohet ndihmës gjyqëtar në Bilisht dhe Pogradec. Më 1939 u emërua gjykatës në Korçë, më pas në Shkodër dhe Tiranë. Më 1941, u emërua Kryeprokuror në Prizren, në atë kohë kur bashkimi i Shqipërisë me Kosovën ishte bërë një realitet. Më 28 nëntor 1942, e gjejmë në udhëheqie të demostratës antifashiste në Prizren ku u përlesh me forcat fashiste dhe u plagos në kokë. Sapo filloi Lëvizja Antifashiste, ai u angazhua që në fillimet e saj dhe në vitin 1943, është një nga eksponentët e Ballit Kombëtar në Vlorë. Në Gusht 1943, është pjesëmarrës në Konferencën e Mukjes, ku u vendos bashkimi i shqiptarëve në luftë kundër nazi-fashizmit. Më 7 mars të vitit 1944, u zgjodh kryetar i Komitetit të Rinisë Intelektuale të Kosovës, ku anëtar ishte edhe patrioti Selman Riza. Komiteti ishte forum i Komitetit Qëndror të Lidhjes së Dytë të Prizrenit me kryetar Bedri Pejanin, formuar në shtator 1943. Për këtë aktivitet antifashist, në maj të vitit 1944, ndërsa ishte duke ushtruar veprimtarinë për forcimin e bashkimit të Kosovës me Shqipërinë dhe luftën kundër bishës nazifashiste, u arrestua nga Gestapua gjermane dhe u internua fillimit në Prishtinë dhe më pas në kampim shfarosës Mathauzen. Nga kampet e përqëndrimit nazist u lirua në dhjetor 1944. U kurua në Grac të Austrisë dhe megjithëse iu propozua të bënte karrierë në perëndim, ai ashtu si në vitin 1934, preferoi të kthehej në atdhe dhe t`i shërbente atdheut të tij. Sapo erdhi në Shqipëri, më 5 qershor 1945, komunistët e arrestuan dhe e dënuan me vdekje si udhëheqës i Ballit Kombëtar, më pas me vendimin e datës 1 tetor 1945 dënimi ju kthye në 25 vjet. Vuajti dënimin në burgun e Burrelit dhe u lirua më 25 dhjetor 1964, pas plot 19 vjetëve. Ndërroi jetë më 26 prill 1991
- Dr. Isuf Hysenbegasi – 7 prilli i vitit 1939 e gjen në Tiranë. Është njëri nga tetë anëtarët e komisionit të të rinjve që shkuan për të kërkuar armë në pallatin mbretëror, por mbreti tashmë kishte ikur. Në janar 1940, ndërsa kryente stazhin në spitalin eTiranës, drejtori i këtij spitali, doktor Lozzi, e prezanton me një mjek italian të veshur civil:
– Il nostro giovane! (I riu ynë!)
Civili i zgjati dorën të cilën doktori bëri sikur nuk e vuri re,
– Io sono Albaneze! (Unë jam shqiptar!) – ishte përgjigja e tij krenare.
Në vitin 1941 shkon për specializim në Itali. Dikush i propozon që të vishesh mjek ushtarak në frontin italo-grek, kundrejt një page të konsiderueshme. Doktori përsëri refuzoi. Rezultati ishin tetë muaj internim në ishullin Capraia, në derdhjen e lumit Arno në Firence.
Viti 1945 e gjen në klinikën e tij në Tiranë. Por komunizmi, që kishte vendosur të bëhej varrmihësi i inteligjencës nacionaliste shqiptare, e degdisi në Gjirokastër, ku në fund të dhjetorit 1946 arrestohet. Pas dy vjet torturash të tmerrshme në hetuesi, përballë të cilave qëndroi i paepur, dënohet nga Gjykata e Lartë Ushtarake me pushkatim. Pak më parë kishte kishte vdekur nga torturat në hetuesi i vëllaj Feriti. Kjo bëri që me vendim të Kuvendit Popullor, vendimi t’i kthehej në burgim të përjetshëm. Gjatë periudhës së burgimit ka ndihmuar me qindra të burgosur duke i shpëtuar nga vdekja e sigurtë që i kërcënonte si pasojë e torturave të tmershme. Lirohet pas nëntë vjet burg, në vitin 1955
Dërgohet në qytetin e Vlorës me detyrën mjek otorino-laringolog. Shquhet për profesionalizmin e tij të lartë dhe fisnikërinë që e karakterizonte. Shumë shpejt u bë një nga figurat më të njohura dhe më të dashura të qytetit. I mbylli sytë në tetor të vitit 1988.
- Zalo Xhomaqi – Më 23 dhjetor 1946 arrestohet dhe dërgohet në qelitë e errëta të sigurimit. Pas shtatë muaj torturash nga më të tmerrshmet nxirret para trupit gjykues. Akuzat ishin:
Ka qenë i inkuadruar në rradhët e Ballit Kombëtar dhe ka vepruar në dëm të Lëvizjes Nacionalçlirimtare.
Ka dhunuar veprime ligjore të Gjykatës Ushtarake.
Ka afishuar një trakt ku flet kundra drejtësisë së gjyqeve të popullit.
Martiri qëndroi si hero përballë gjykatësve mizorë. Së fundi vendimi: Vdekje me pushkatim. 18 korrik 1947. 0ra 3.30. Para togës së pushkatimit qëndron një titan i pamposhtur. Përballë tij prokurori i zi, Petrit Hakani.
– Fjalën e fundit, i pandehur! – flet ai.
– Kjo qeveri që e quan veten të fortë, me ekzekutimin tim, jep të kuptojë se, edhe vetëm për një sharje, derdh gjak njeriu. Unë e them këtë se nuk kam bërë faj. – përgjigjet Zalua me krenari dhe vazhdon: – Unë veprën time kështu e quaj. Rroftë Shqipëria dhe Demokracia!
5. Hysni Alimerko – Kryen shkollen Teknike Amerikane të Harry Fultz deri me 1935, pastaj shkollen normale të Elbasanit deri më 1939. Ndjek dhe përfundon shkëlqyeshëm studimet e larta Universitare në Firenze të Italise deri më 1943, ku titullohet Profesor në Letërsi-Histori. Merr pjesë si dëgjues në Konferencën e Mukjes, 1-2 Gusht 1943. Nga Shtatori 1943 zgjidhet si Sekretar i Komitetit Qarkor të Ballit Kombetar deri në fund të vitit 1944. Në dhjetor të 1944 arrestohet por pas një muaji lirohet përsëri për mungesë provash. Në Nëntor 1946 transferohet në gjimnazin e Peshkopisë ku më 16 maj 1947 arrestohet në shkollë, si pjesëmarrës dhe anëtar i grupit të ashtuquajtur të “intelektualëve dhe deputetëve”. Në 21.11.1947 me Vendim të Gjykatës Ushtarake Elbasan dënohet me vdekje që i kthehet me burgim të përjetshëm nga Gjykata e Lartë më 05.01.1948. Më vone dënimi i kthehet me 20 vjet burgim. E vuan të gjithë dënimin e tij në burgun e Burrelit deri më 1964. Pas përfundimit të dënimit lirohet dhe punon si punëtor i thjeshte për 16 vjet në Fabrikën e Tullave Vlore deri sa del në pension.
Në vitet 90-të përfshihet dhe jep një kontribut të madh në lëvizjen antikomuniste. Zgjidhet Kryetar i Degës së Shoqatës së të Përndjekurve Politikë të Vlorës dhe njëkohësisht Nënkryetar i Përgjithshëm i Shoqatës Kombëtare. Më 28 nëntor 1991 ka qenë një nga nismëtarët e lëvizjes për ngritjen e flamurit pa yllin e kuq të komunizmit në qytetin e Vlorës Kjo ndodhte në një kohë kur Kuvendi i Shqipërisë ende nuk e kishte vendosur heqjen yllit nga flamuri.
Në zgjedhjet e para demokratike për administrimin lokal të vitit 1992 zgjidhet anëtar i Këshillit të Bashkisë Vlorë. Ndërroi jetë në moshën 83 vjeçare në Mars 2002.
Megjithatë nga Presidenca nuk ka ardhur asnjë përgjigje kurse kur bëhet fjalë për figura të tjera me prejardhje komuniste, ato janë të panumërta, madje edhe kur mbi ata rëndojnë akuza për masakra nga më të tmerrshmet si ato të Tivarit, Malsisë së Madhe dhe të tjera si këto. Duke kujtuar këto, unë ndjej një dhimbje të madhe. E ndjej këtë dhimbje pasi kur shoh veten time të dekoruar nga Presidenti i Republikës me urdhërin “Naim Frashëri” mendoj se nuk e meritoja këtë dekoratë para atyre burrave të shquar që përmenda më sipër.
Le të bëhet ky një mësim për politikën shqiptare.
Kryengritja e Malësisë së Madhe në shtypin Amerikan
Nga Rafael Floqi-Michigan/
Lufta e popullit Shqiptar të Malësisë së Madhe, por dhe vuajtjet e tij kanë qenë objekt i pasqyrimit të shtypit amerikan, kur përveç gazetave të mëdha si “New York Times”, Boston Globe, paraqitja e gjendjes në Evropë dhe në Shqipëri në Vitet 1911-12 në shtypin Amerikan, kryesisht bëhej në rubrikat e ngjarjeve në botë dhe më shumë janë korrespondenca dhe kabllograme të marra nga shtypi britanik dhe evropian.
Kjo gjë rezulton dhe nga një humlumtim i im, në Librarinë e Kongresit ku gjeta mjaft artikuj edhe në gazeta lokale, pikërisht për ngjarje dhe aspekte të veçanta të kryengritjes të Malësisë së madhe për qendrimit e malësorëve tanë trima, ku veç pasqyrimit të qendrimit heroik të tyre pasqyrohen dhe intrigat e fuqive perëndimore si dhe të Knjaz Nikollës të Malit të Zi. Është interesantë se në artikujt për këtë ngjarje gjejmë jo vetëm në gazetat në anglisht, por edhe në gazeta ne gjuhët e komuniteteve si në italisht dhe gjermanisht.
Po sjellim më poshtë disa tituj dhe organin përkatës “General, on Turco -Mootenegrin Border. HOSPITALS ARE OVERFLOWING “The San Francisco Call. (San Francisco), August 06, 1911, “New Ulm review”. (New Ulm, Brown County, Minn.), October 16, 1912, TURKEY THREATENED BY TROOPS OF MONTENEGRO, Nicholas Prepares to Avenge Atrocities in Albania, “Bismarck daily tribune”. (Bismarck, [N.D.]) October 29, 1912, Turkish Supplies Cut Off, L’insurrezione in Albania, Malafede Turca
La Sentinella del West Virginia., June 03, 1911, etj.
I tillë është dhe artikulli në fjalë i përkthyer nga “ Evening star”. (Washington, D.C.)
i datës, 06 Gusht, 1911 marrë me kabllogram special nga “The Star”.
Pas shëprthimit të Kryengritjes së Malsësisë së madhe në mars, më 17 prill zbarkoi në Shëngjin gjenerali turk Shefqet Turgut pasha me tetë batalione, 5 000 ushtarë, dy bateri malore, një divizion mitralier, 800 kuaj, 10 000 pushkë dhe materiale të shumta luftarake. Në të njëjtën kohë 20 000 ushtarë të tjerë po mobilizoheshin në Anadoll, përveç batalioneve të rezervistëve që do të rekrutoheshin në Rumeli, në Turqinë Evropiane. Ushtritë osmane me rrugë detare erdhën e zbarkuan në Shkodër më 18 prill. Mbërritja e forcave të reja osmane nuk i ndali sulmet e kryengritësve, të Dedë Gjo Lulit në radhët e të cilëve luftonin edhe atdhetarë të tillë, si Luigj Gurakuqi, Hil Mosi e të tjerë. Më 22 prill dështoi kundërsulmi që forcat xhonturke ndërmorën nga ana e Shipshanikut dhe e Deçiqit.
Në proklamatën e publikuar më 1 maj 1911, të shkruar në shqip, frëngjisht, gjermanisht e italisht, kryengritësit parashtruan edhe njëherë programin e tyre autonomist. Pasi flitej për vendosjen pas Revolucionit të regjimit xhonturk, të cilin e përkrahën edhe shqiptarët, në proklamatë shpalleshin këto kërkesa të kryengritësve: 1) Shqipëria të bëhej vetëqeverimtare me sigurim të qeverive të mëdha nën hije të Turqisë; 2) Shkollat shqipe të mbaheshin prej qeverisë; 3) Ushtarët shqiptarë të mos dilnin jashtë kufijve të Shqipërisë, përveç se në rast lufte.
Pa pritur të mbaronte ende afati i armëpushimit të caktuar në shpalljen e tij, Shefqet Turgut pasha më 14 maj goditi befasisht malësorët. Ushtria osmane prej 6 000 vetash, e pajisur me artileri e mitraloza, u hodh sërish mbi Deçiq. “Forcat morën këto pozita, – shkruante konsulli austriak në Shkodër, – duke i dëbuar rrebelët pllambë për pllambë”.
Pas këtij operacioni turqit mundën të forcoheshin në vijën Tuz-Deçiq-Kastrat, ku vendosën 6 000 ushtarë në drejtim të Shipshanikut dhe 5 000 të tjerë nga ana e Koplikut. Nga ana e Gucisë vijonte të ushtronte presion mbi kryengritësit në drejtim të Selcës një forcë e komanduar nga Ethem Pasha, e cila kishte arritur në 8 batalione. Ajo i mbajti të ngujuara forcat kryengritëse të Kelmendit pa arritur të bëjë asnjë hap përpara u detyrua të kthehej në Guci.
Përballë këtyre forcave osmane, pa llogaritur trupat e shumta të dislokuara në Fushë të Shtojit pranë Shkodrës, qëndronin vetëm 2 000 kryengritës shqiptarë, të përqendruar në mes të Dinoshës dhe Tuzit.
Shefqet Turgut pasha, duke përdorur artilerinë, shkatërroi të gjitha katundet që bënë qëndresë. Ushtria osmane nuk kurseu as malësorët myslimanë. Për t’u shpëtuar mizorive xhonturke, shumë familje malësore, gra, fëmijë e pleq, vazhdonin të kalonin në Mal të Zi.
Më 17 qershor Shefqet Turgut pasha në emër të sulltanit shpalli edhe një herë amnistinë për kryengritësit që duhej të dorëzoheshin brenda 10 ditëve, duke premtuar gjithashtu 10 000 lira për shtëpitë e djegura. Në shpalljen që nxori me këtë rast thuhej se qeveria turke do të kujdesej për nevojat e vendit, për të shlyer dëmet që u ishin bërë kohët e fundit shqiptarëve, si edhe për të siguruar të mirën e qetësinë e popullit. Por në shpallje nuk bëhej fjalë për asnjë nga të drejtat kombëtare të shqiptarëve.
Pas shpalljes së 17 qershorit xhonturqit disa herë u përpoqën të hynin në bisedime me kryengritësit, por dështuan, sepse ndeshën në vendosmërinë e tyre për të luftuar deri në fund për të drejtat e tyre kombëtare. Pikërisht kjo situatë dhe mizoritë e pashës turk paraqiten në këtë artikull të “ Morning Star “.
“Vuajtjet e shqiptarëve përtej asaj që mund të besohet
Fajësohet gjenerali turk Turgut Shefqet Pasha përgjegjës për grabitje, vrasje dhe plaçkitje.
Evening star. (Washington, D.C.) 06 Gusht, 1911,
Kabllogram special nga “The Star”
LONDER, 5 Gusht. Vëzhguesit specialë të dërguar në rajonin e trazuar të Shqipërisë raportojnë për një situatë më të rëndë përtej asaj që besohej. Ata thonë, se nëse nuk do të ndërmerren veprime të menjëhershme nga disa kombe të krishtera, këta fise të fuqishme paqësore, shqiptarët e zgjuar punëtorë të zellshëm së shpejti do të do të asgjësohen.
Ata pohojnë se gratë dhe fëmijët po mbajnë barrën e mizorive turke, dhe ata paraqesin një vend të infektuar nga ethet, e mbushur me mizëri me ushtarësh turq të njohur për aftësitë e tyre për grabitje, vrasje dhe përdhosje e mizori të krahasueshme që s’janë dëgjuar qysh nga historitë e luftërave në Tokën e Shenjtë.
Veçanërisht ato paraqesin famëkeqin gjeneralin Turgut Shefqet Pasha, komandantin të trupave ndëshkuese turke, ku sipas raporteve thuhet “dhe pse Turqia ka prodhuar herë pas here gjeneralë të paskrupullt dhe të përgjakshëm, ajo kurrë nuk ka prodhuar edhe një njeri të tillë kaq djallëzor e mizor në aplikimin metodave të vjetra të luftës turke sesa Turgut Shefqet Pashën .” Ata thonë së ai është i mbështeteur nga qeveria turke, që është gjithnjë pas mizorive hakmarrëse të dëshmuar nga turqit në trajtimin e kundërshtarëve të tyre.
Një racë e zgjuar
Në mënyrë që të vlerësojmë rëndësinë e plotë të kësaj tragjedie historike, që është duke u luajtur në këndin juglindor të Europës, është e nevojshme që të kuptojnë se populli që Turgut Shefqet Pasah po shkatërron pa mëshirë, nuk zotëron asnjë nga cilësitë që u vishen turqve, ose të banditëve të operave komike me të cilat ata janë paraqitur zakonisht. Ata janë një pashëm, një racë inteligjente. Katolike nga feja dhe evropianë në thelb nga origjina. Edhe pse për shekuj me radhë kanë qenë nën sundimin brutal të turqve, ata kurrë nuk kanë adoptuar gjuhën turke apo kanë ndërruar fenë apo metodat e jetës së tyre të vjetër.
Lufta të cilën Turgut Shevket po ndërëmerr tani është është një mizori, një grumbullim metodash dhune (urie, tatimesh, plaçkitjesh, shkatërrimit me zjarr dhe një kasapane mizore).
Malësorët janë duke kërkuar që “premtimet e bëra, kurTurqit e Rinj morën pushtetin në Stanboll, duhet të përmbushen, ndërsa Turgut Shefqet Pasha po iu përgjigjet, duke djegur fshatrat e tyre, duke i larguar ata nga malet, duke iu marrë pronat e tyre në zonat malore, duke i detyruar ata të mbijetojnë gjatë verës së nxehtë, të sëmurë në zonat e ulëta malarike, ku delet dhe kafshët e tyre do të ngordhnin; dule u mbyllur të gjitha burimet e furnizimit me ushqime dhe duke i quajtur të gjithë ata që u japin ndihmë atyre atyre “rebelë”.
Të masakruar në male
Gati gjysma e fiseve malore e kanë traditë qysh nga kohërat e lashta të vijnë çdo vjeshtë me kopetë dhe familjet e tyre, në Bregun e Matës dhe të dimërojnë atje. Por në qershor mizëria e madhe e mushkonjave e kthen këtë vend fushor të pabanueshëm, dhe për këtë arsye ata në fillim të verës kthehen në kodrat e tyre. Turgut Shefqet Pasha, duke përfituar nga ky migrimit vjetor nuk ka mënuar t’i shfarosë të gjithë ata malësorë që kishin mbetur në kodra gjatë dimrit, dhe ata që nuk mund t’i kapte i dëboi përtej kufirit në Malin e Zi.
Herët në pranverë ai i zuri gjithë shtigjet e malit nga pritej kalonin barinjtë për t’u kthyer në shtëpitë e tyre, dhe nuk kanë pranuar t’i lënë ata të kthehen. Kështu këto fise janë të përqendruara tani në vendet e ulta malarike “Aty ku ata janë të detyruar të therrin kopetë e tyre, mbi të cilat varet ekzistenca, duke mbetur pa ushqimet e mjaftueshme në ulësirë, ku si njerëzit po ashtu dhe kafshët janë duke vdekur nga ethet e shkaktuara nga janë detyruar të pijnë ujin e ndyrë e të ndenjur të kenetave. Ibrahim Efendi Kjori, një zyrtar i lartë turk në Shkodër, ka deklaruar publikisht se qeveria osmane synon t’i shpopullojë këto kodra në mënyrë që të sjellë aty ardhacakë që kanë më shumë në simpati për qeverinë turke dhe fenë islame. I njëjti zyrtar turk shton me qetësi se qeveria ka ndërmend t’i lerë Malësorët ” të vdesin në Bregun e Matit si derrat në llucë”.
Turgut Shefqet Pasha duket se është pranë arritjes së këtij objektivi. Vetëm një veprim i bashkuar e popujve të krishterë të Evropës dhe Shteteve të Bashkuara mund të ndalojë shfarosjen e mijëra krishterëve në veri të Shqipërisë.
E së njejtës kohë vjen raporti i gazetws tw komunitetit Italian “L’insurrezione in Albania, Malafede Turca “ La Sentinella del West Virginia”, 3 June 1911.
“Cettigne, 3 Qershor, Konsulli aktual i Turqisë në Podgoricë bëri shpërndarjen e shpalljes së Turgut Shefqet Pashës që i ftonte kryengritësit malësorë të dorëzonin armët brenda pesë ditëve. Kopje të shumta të kësaj shpalljeje iu dorëzuan nga konsulli guvernatorit- komandant të Podgoritës me lutjen që ato t’i dërgonin në kampin e kryengritësve dhe, që ai të përdorte ndikimin e vet për t’i nxitur rebelët të vepronin në përputhje me urdhrat e Turgut Pashës, duke iu premtuar atyre se nuk do të kishte asnjë sulm nga ana e ushtrisë perandorake para skadimit të afatit.
Edhe pse afati ishte i shkurtër, Guvernatori i Podgoricës e pranoi, mendueshëm, si një fqinj i mirë,(?!) misionin që ofroi konsulli dhe përdori zyrat dhe influencën e tij për t’i nxitur kryengritësit për të marrë në konsideratë apelin e Turgut Shefqet Pashës.
Përpjekje të tilla do të ishin pjesërisht të suksesshme, dhe ai besonte se me 15 Qershor një pjesë e madhe e kryengritësve do të dorëzonte armët në Tuz; por për habinë e të gjithëve, dhe të Qeverisë, dje, të dielën, mes oërs 4 dhe 5 të mëngjesit, ka ndodhur një sulm i ushtrisë turke të ushtrisë në të gjithë linjën e kufiriti, pavarësisht premtimeve dhe garancive të dhëna nga konsulli turk.
Lufta ishte e ashpër dhe zgjati një ditë të tërë. Ende nuk e dihet rezultati, por pabesia nga ana e konsullit turk dhe Shefqet Turgut Pashës, ka dëmtuar shumë projektet e paqes, dhe ka shkatërruar tashmë gjithçka ç’ka ishte efekti i shpalljes. Nga ana tjetër, sulmi i lidh duart gjeneralit Vouktiç, i cili komandon garnizonin në Podgoricë. Ky akt paprecedent ka prodhuar zemërim të gjerë në të gjithë vendin ».
- « Previous Page
- 1
- …
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- …
- 95
- Next Page »