Ilir Hashorva – Dielli

ILIR HARSHORVA, BASHKËPUNËTORI I GAZETËS DIELLI, NUK JETON MË

April 27, 2020 by dgreca

Gazeta Dielli, ashtu si shumë gazeta të tjera shqiptare, ka humbur një nga bashkëpunëtorët më të kualifikuar, intelektual, autor librash, përkthyes, njeri vizionar, atdhetar i përkushtuar. Iliri shquhej për trajtimin e temave për nacionalizmin, antikomunizmin dhe çështjen Kombëtare, pa anshkaluar temat e politikës dhe ato sociale. Artikulli i fundit që publikoi në Gazetën Dielli ishte”Pandemia e Mortajës së Zezë”, botuar me 2 prill 2020. Por në kujtesën e lexuesit të Diellit kanë mbetur me dhjetëra shkrime të tij, si: “Masakra e 4 Shkurtit 1944 dhe Masakra e 21 Shkurtit 1951”, “Politika dhe Propaganda naziste, si shembull për politikën komuniste shqiptare”,”Lajmet e Dhunës dhe Qytetërimi”, Xhufi, intelektuali i mbrujtur në Perëndim dhe virusi i komunizmit”, “Tcveton Todorov dhe “Lulja e Diellit” e Simon Vizentalit”, Nënë Tereza në një Shkollë në New York”, “Dominimi i Drejtësisë, korrupsioni dhe Morali” etj…

Ilir Hashorva ishte djali i Ali Harshovës, mësues dhe përkthyes i njohur.Ai ka botuar librat vëllimi “Gandi – jeta”, “Gandi – filozofia dhe feja, Gandizmi” dhe “Analiza e komente për Gandin dhe Gandizmin”, përkthimin “8 orë nga Anglia” të autorit britanik Anthony Quale – një dëshmi historike e ndodhive të Luftës së Dytë Botërore, hedhur në botim nga autori menjëherë pas fitores të koalicionit antifashist, me dëshmi autentike dhe të pandikuara nga ngjarje të tjera të mëvonshme.
Një punë të shkëlqyer bëri Iliri edhe për përgatitjen për shtyp të përkthimeve me shumë vlerë të realizuara nga i ati, Aliu: “Skënderbeu” i Alessandro Cuttolo-s (Toena 2018), “Princi” i Niçolo Machiaveli-t (Toena, 2019) dhe “Dekameroni” i Giovanni Boçaçio-s (në proces botimi) .
Të gjitha këto vepra u përgatitën nga Ilir Hashorva.Ilir Hashorva jetonte në New York.

Pusho në Paqe miku ynë!

***

Po sjellim shkrimin e publikuar sot në media dhe rrjetet sociale prej Irena Toçi, Shtëpia Botuse”Toena”.

Shkruan Irena Toçi:

Lamtumirë i nderuari Ilir Hashorva!

Me dhimbje të thellë mësova për largimin nga jeta të Ilir Hashorvës, mikut dhe bashkëpunëtorit të Shtëpisë Botuese Toena për shumë vite.

Megjithëse këto ditë lajmërimet për largimin nga jeta janë bërë të “zakonshme”, lajmi për vdekjen e tij të beftë na gjeti të papërgatitur, na ngarkoi me dhimbje e trishtim të përligjur.

Bashkëpunimi i Shtëpisë Botuese Toena me autorin dhe përkthyesin Ilir Hashorva, të birin e denjë të mësuesit dhe përkthyesit të njohur Ali Hashorva, nisi diku rreth vitit 2009 me botimin e vëllimit të parë të përgatitur prej tij, për figurën emblematike të Gandit, titulluar “Gandi – jeta”. Në vitet në vazhdim ky vëllim i parë u pasua nga botimi i dy vëllimeve të tjera kushtuar Gandit: “Gandi – filozofia dhe feja, Gandizmi” si dhe “Analiza e komente për Gandin dhe Gandizmin”.
Pothuajse në të njëjtën kohë u botuan nga Botimet Toena edhe dy biografi të përgatitura me kujdes, kulturë e përkushtim të veçantë prej tij, njëra kushtuar “Nelson Mandela-s” dhe tjetra “Martin Luter King-ut”.
Me mjaft përkushtim e përgjegjësi përgatiti ai edhe biografinë e hebreut të mirënjohur Simon Vizental, biografi e cila u botua nga Toena më 2015, së bashku me librin e vetë Simon Vizentalit “Lulja e diellit”.
Në nder të 75-vjetorit e Çlirimit të Shqipërisë, ai zgjodhi të përkthejë dhe të sjellë në shqip “8 orë nga Anglia” të britanikut Anthony Quale – një dëshmi historike e ndodhive të Luftës së Dytë Botërore, hedhur në botim nga autori menjëherë pas fitores të koalicionit antifashist, me dëshmi autentike dhe të pandikuara nga ngjarje të tjera të mëvonshme.
Një punë të shkëlqyer bëri Iliri edhe për përgatitjen për shtyp të përkthimeve me shumë vlerë të realizuara nga i ati, Aliu: “Skënderbeu” i Alessandro Cuttolo-s (Toena 2018), “Princi” i Niçolo Machiaveli-t (Toena, 2019) dhe “Dekameroni” i Giovanni Boçaçio-s (në proces botimi) .
Të gjitha këto vepra u përgatitën nga Ilir Hashorva, ndërkohë që ai jetonte e punonte në Nju-Jorkun e largët, ku edhe do të prehet tanimë përgjithmonë.

Njeri serioz e i vetëpërmbajtur, intelektual me integritet dhe mendim të pavarur, autor dhe përkthyes i shkëlqyer, autor i dhjetëra shkrimeve në shtypin bashkëkohor gjithashtu, ishin cilësitë që e bënë të ishte një bashkëpunëtor të vyer të Botimeve Toena për më shumë se 12 vjet rresht.

Lamtumirë Ilir Hashorva!

I paharruar qoftë kujtimi Yt, përmes Veprës tënde të çmuar!

Irena Toçi
Botuese
Botimet Toena

Pandemia e murtajës së zezë në mesjetë

April 2, 2020 by dgreca

NGA ILIR HASHORVA/

Midis viteve 1346 dhe 1350 u përhap një sëmundje e tmerrshme në Europë, në Lindjen e Mesme dhe në Afrikën e Veriut.

Në tetor të vitit 1347, në shumë anije tregtare që kishin ardhur nga Deti i Zi dhe kaluan nga Gjenova për në Mesina, në Sicili, njerëzit ose arrinin të vdekur, ose të sëmurë rëndë me një sëmundje misterioze. Ajo sëmundje u quajt murtaja e zezë ose vdekja e zezë, sepse viktimave u dilnin në trup njolla dhe puçrra të fryra të zeza me madhësi gati të një veze.

Në fshat, sëmundja shuhej pas rreth gjashtë muajsh, kurse në qytete zgjaste më shumë. Ajo pakësohej në dimër por rishfaqej në pranverë. Në Europë, nga një popullsi me rreth 80 milionë banorë në atë kohë, mendohet të kenë vdekur një e katërta e tyre, ose rreth 20 milionë njerëz. Nuk kishte më vend në varreza. Papa Klementi IV shenjtëroi ujërat e lumit Rhon në Francë, në mënyrë që kufomat e hedhura në ujërat e tij të konsideroheshin të varrosura sipas riteve fetare të krishtere.

Libri “Dekameroni” i Bokaços lidhet pikërisht me këtë pandemi. Në atë kohë Firencja u përfshi nga kjo sëmundje e tmerrshme, e panjohur e ngjitëse dhe shtatë vajza e tre djem, për të shpëtuar prej saj, vendosën të linin qytetin dhe të shkonin larg në rrethinat e tij, të rrinin aty për njëfarë kohe dhe, për t’u zbavitur e për të shkuar kohën, vendosën që secili prej tyre, gjatë ditëve të qëndrimit aty, të tregonte nga dhjetë rrëfenja, nga një për çdo ditë, për shokët e tij. Të dhjetë ditët që do të tregoheshin ato rrëfenja larg qytetit, i japin edhe titullin kësaj kryevepre botërore që quhet “Dekameron” e që në greqisht do të thotë dhjetë ditë. Kjo vepër u shkrua nga Bokaçoja gjatë dhe pas kësaj pandemie dhe u mbarua rreth vitit 1353. Po jap një pjesë të shkurtër nga ky libër që është në proces botimi dhe që së shpejti do të dalë në formën e tij të plotë, i përkthyer nga Ali Hashorva këtu e afro 70 vjet më parë. Ja pjesa që tregon fillimin e pandemisë:

Them, pra, se një mijë e treqind e dyzet e tetë vite kanë shkuar qysh prej kohës së mishërimit frutdhënës së të birit të Perëndisë, kur ra murtaja vdekjeprurëse në Firencen madhështore, një nga më të bukurat qytete të Italisë. Shkakun e përhapjes së kësaj sëmundjeje ose duhet ta kërkojmë në ndikimin e trupave qiellorë, ose në zemërimin e drejtë të Perëndisë, që ndofta ka dashur të na ndëshkojë për veprat tona të këqija. Kjo sëmundje, ca vjet përpara, ishte përhapur në anët e Lindjes, duke shkaktuar vdekje të panumërta në çdo vend. Pastaj, duke u kaluar pak nga pak nga njëri vend te tjetri, arriti gjer në Perëndim me pasoja të tmerrshme.

Këtu, thuajse në fillim të pranverës së vitit të sipërtreguar, filluan të shfaqeshin rrjedhimet e saj të hidhura në mënyra të tmerrshme dhe të çuditshme. Nuk vlejtën as urtësia, as masat e mara. Më kot njerëz të posaçëm pastronin qytetin nga ndyrësitë, më kot u ndalua hyrja e të sëmurëve në qytet, më kot u dhanë këshilla të shumta për ruajtjen e qytetit. Jo vetëm këto, por nuk ndihmuan as lutjet e shumta e të përvuajtura drejtuar Perëndisë, jo një herë, po kushedi sa herë prej besimtarëve, qoftë me anë procesionesh, qoftë me mënyra të tjera. Këtu kjo sëmundje u shfaq në fillim të pranverës në mënyrë të ndryshme nga ç’ishte shfaqur në Lindje. Aty, të dalët e gjakut nga hundët ishte një shenjë që tregonte vdekjen e sigurt, ndërsa këtu, në fillim të sëmundjes, pa dallim, si burrave dhe grave, u shfaqeshin ca xhumba të mëdha nëpër shalë ose nën sqetulla, disa prej të cilave ishin sa një mollë e zakonshme, disa sa një vezë, disa më të mëdha e disa më të vogla. Në pak kohë e sipër këto xhumba të mëdha, që populli i quante lunga, përhapeshin në tërë trupin. Kjo sëmundje e tmerrshme nuk shfaqej kurdoherë me të njëjtat simptoma. Ngandonjëherë shfaqej edhe me njolla të zeza, ose të zeshkëta, që u dilnin më të shumtëve, kujt të mëdha e të rralla, kujt të vockla e të dendura nëpër llërë, nëpër kofshë dhe pastaj në tërë trupin. Këto njolla, si dhe lungat që thamë, ishin shenjat e vdekjes së afërme.

Për të shëruar këtë sëmundje, nuk vlenin as këshillat e mjekëve, as barnat. Kjo sëmundje ose ishte e pashërueshme prej natyre, ose mjekët me pazotësinë e tyre (përveç mjekëve profesionistë qenë dhe një numër i madh burrash e grash që e ushtronin këtë mjeshtëri pa ditur kurrë më parë se ç’qe mjekësia) nuk ishin në gjendje të gjenin nga se rridhte, le pastaj ta shëronin. Prandaj ishin të paktë ata që shëroheshin dhe shumica, mund të them tri ditë pas shenjave të përmendura, a pak më parë, a pak më pas, vdisnin dhe në më të shumtën e herëve pa pasur as ethe, as ndonjë simptomë tjetër.

Kjo sëmundje u bë dhe më e tmerrshme kur, nga të sëmurët u ngjitej të shëndoshëve që kujdeseshin për ta, pikërisht ashtu si përhapet zjarri kur i afrohen sende të thata ose me lyrë. Lëngata shkoi edhe më tej: mjaftonte një njeri të fliste ose të rrinte me një të sëmurë, që të molepsej prej tij. Mjaftonte që ai të prekte rrobat ose çfarëdolloj sendi që kishte prekur ose përdorur i sëmuri, dhe të humbte jetën bashkë më të.

Do t’ju tregoj një gjë të çuditshme që as unë s’kisha për ta besuar, sado të besueshëm të ishin ata që do të ma kishin thënë dhe s’do të kisha guxuar ta përshkruaja, po të mos e kisha parë vetë e me shumë të tjerë.

Them se kjo sëmundje ngjitej në mënyrë të çuditshme nga njëri te tjetri. Jo vetëm njeriu ia lëshonte njeriut me lehtësi të madhe, po çka është më çuditshme, mjaftonte një send çfarëdo i të sëmurit, ose i ndonjë të vdekuri, që ta ngordhte aty për aty çfarëdo kafshe që ta kishte prekur atë send. Një ditë, siç thashë më sipër, pashë me sytë e mi një gjë të tillë: dy derra, duke parë leckat e një të vdekuri prej kësaj sëmundjeje të hedhura në rrugë, sipas zakonit të tyre, u lëshuan mbi to duke i trazuar me turi e me dhëmbë dhe pastaj i përplasën në fytyrë. Dhe, pa kaluar shumë kohë, si erdhën dy tri herë rrotull me konvulsione, ranë të dy të ngordhur mbi lecka, sikur të ishin helmuar.

Nga ngjarje të këtilla e nga shumtë tjera si këto edhe më të tmerrshme, u hyri një frikë e madhe në zemër të gjithë atyre që kishin shpëtuar nga vdekja, saqë të gjithë, pa përjashtim, shikonin si e si t’i braktisnin të sëmurët në mëshirën e fatit bashkë me plaçkat e tyre dhe të mërgoheshin syresh sa të ishte e mundur më larg, duke bërë kështu të mundur, të paktën, të shpëtonin jetën e tyre.

Kjo pra ishte murtaja e zezë që fillon e përshkruan Bokaçoja.

Por kjo sëmundje, përveç atyre që u mori jetën, pati pasoja shumë të rënda për hebrenjtë, të cilët në atë periudhë të historisë, sikurse edhe herë të tjera, fajësoheshin për të gjitha të këqijat që i binin njerëzimit.

Fillimisht shumë njerëz e konsideruan atë sëmundje si një dënim nga Zoti dhe të krishterë, hebrenj dhe myslimanë luteshin dhe agjëronin që të purifikoheshin dhe të shpëtonin. Më pas, siç ndodh shpesh në fatkeqësi të ndryshme dhe për to kërkohen dhe “gjenden” fajtorët, të krishterët akuzuan hebrenjtë. Për ta u tha se kishin helmuar puset dhe burimet e ujërave dhe ndaj tyre filloi një goditje e egër që përfshiu të gjithë Europën. U tha se hebrenjtë kishin përzier dhe zier bretkosa, hardhuca, merimanga e zemra të të krishterëve, pastaj lëngun e kishin tharë, e kishin kthyer në pluhur dhe me të kishin helmuar ujërat.

Në shtator të vitit 1348, zyrtarët në Savojë ishin të parët që akuzuan hebrenjtë për helmimin e ujit. Të gjithë hebrenjtë e qytetit u arrestuan dhe pasuria e tyre u konfiskua. Nën mundimin e torturave, disa hebrenj pranuan se kishin helmuar burimet dhe puset e ujit për të përhapur murtajën e zezë dhe njëmbëdhjetë prej tyre u dogjën të gjallë. Ajo që filloi në Savojë, u përhap edhe në qytete të tjera. Hebrenjtë kapeshin dhe hidheshin në zjarr. Ndonëse Papa Klementi II u përpoq të ndalte vrasjet, duke thënë se hebrenjtë po sëmureshin njëlloj si të tjerët, sulmet ndaj tyre nuk pushuan. Edhe kur u gjet se sëmundja përhapej nga pickimi i morrave dhe pleshtave që më parë kishin jetuar në minj të infektuar, faji vazhdoi t’u binte hebrenjve.

Kjo, pra, ishte pandemia e mesjetës e shekullit të katërmbëdhjetë dhe kështu u kalua kjo: midis besimit fetar dhe injorancës, me dëme të mëdha njerëzore. Sot, në shekullin e njëzetenjëtë, në pandeminë e koronavirusit, jemi në tjetër situatë: mjekësia ka bërë përparime të jashtëzakonshme, ndërsa populli ka tjetër kulturë, tjetër përvojë dhe të tjera mundësi. Gjendja është serioze, por jo e pashpresë. Disiplina, zbatimi i rregullave të dhëna, është kushti kryesor në dorën tonë, të popullit, për kalimin e saj, ndonëse me mundim, por me sa më pak humbje.

Ne nuk kemi frikë!

March 16, 2020 by dgreca

NGA ILIR HASHORVA/

Sa shumë kupton mbi nivelin, natyrën dhe karakterin e njerëzve edhe nga pyetje apo biseda fare të thjeshta e të shkurtra që mund të bësh me ta!

Si gjithnjë, por më shumë sot, pyetja për frikën që ka shkaktuar koronavirusi, mbetet një nga ato më të dashurat si për gazetarët, ashtu edhe për të pyeturit, të cilët, ashtu si i gjithë populli ynë, mezi presin të tregojnë se nuk e njohin frikën. Në vend që gazetarët të pyesin për respektimin e masave të diktuara nga shteti, pyesin njerëzit nëse kanë apo jo frikë, pyesin për gjënë më të parëndësishme e për atë gjë që do të marrin si përgjigje një gënjeshtër!

Në një stacion autobusi në Tiranë, gazetarja u bën të njëjtën pyetje disa udhëtarëve:

“Janë konfirmuar disa raste me koronavirus, keni frikë të udhëtoni me autobus?”

Një grua nga Kukësi përgjigjet:

“Jo s’kena frikë hiç, jemi malsor na nuk frikna, na jemi rrit me ushqime bio dhe na nuk frikna hiç”

Një burrë nga Skrapari:

“Absolutisht jo, po mbaroi tërë Tirana, atëherë do ta marrim ne atje” dhe qesh.

Një grua që flet me dialekt verior:

“Jo nuk kena frikë…jena shqiptarë na, nuk na gjen gja hiç, ata që janë sëmur ka për t’i shpëtu Zoti.”

Një tjetër grua me dialekt nga jugu:

“Nuk kam frikë fare për në autobus,….kushtet në autobuse si në kohën e ku thërret qametit, hajdutët të fusin duart në xhep, i rrjepin njerëzit.”

Dhe një tjetër:

“Nuk kam frikë që të udhëtoj në autobus, se koronavirusi është vetë kryeministri, kaq di me thënë, kaq them”.

Po në këtë mënyrë u pyetën dhe po në këtë mënyrë u përgjigjen dhe një numër personash të tjerë që kishin mbushur kodrat e liqenit artificial në Tiranë disa ditë më pas, kur sëmundja kishte përparuar e qe bërë më serioze dhe pasi ishin dhënë udhëzime që njerëzit të vetëmbylleshin dhe nga shtëpitë të dilnin vetëm për gjëra tepër të nevojshme.

Të gjithë thanë me mburrje se nuk kishin frikë, se ishin trima dhe, duke qenë se ishin trima, nuk kishin arsye të ishin të disiplinuar e të zbatonin masat që u diktoheshin në këto raste. Mentalitet tejet primitiv! Ata nuk kuptojnë se çështje, si pandemia e koronavirusit, nuk kanë lidhje vetëm me ato që do të bëjnë ata për të mbrojtur veten dhe nëse kanë frikë apo jo, por, sidomos, me ato që do të bëjnë ata për të mos rrezikuar edhe të tjerët e, pra, për vetëdisiplinim.

Në nja dy-tre raste dëgjova në televizion intervista me shqiptarë që banojnë dhe punojnë prej kohësh në Itali, të cilët pyeteshin nga gazetarët në Shqipëri se si ishte e mundur që njerëzit aty të zbatonin rregullat e, sidomos, të vetëizoloheshin nëpër shtëpi, kur ne këtu e kemi të vështirë dhe nxjerrim lloj-lloje shkaqesh të mos rrimë në shtëpi. Të gjithë ata, pa përmendur as trimëri e as zotësi, u përgjigjën se masat që u ishin imponuar nga shteti, duheshin zbatuar. Një ndryshim i plotë mentaliteti midis nesh këtu dhe atyre që kanë vite në një vend të qytetëruar të huaj! Mentaliteti nuk është gjë e lindur si, për shembull, instinkti, ai mësohet dhe kështu mësohet dhe vetëdisiplinimi, që është kusht që shoqëria të ecë përpara. Gandi thoshte se qytetërim nuk ka të bëjë me lirinë e pakufizuar, por me kufizimin vullnetar të lirisë. Por, mjerisht, për ne këtu, ende disiplinë do të thotë kufizim i lirisë dhe shqiptari nuk mund të pranojë kufizim të lirisë!

Shtysa për t’u dukur hero, trim, edhe kur nuk është nevoja, për ne është gjithçka. Një njeri i qetë, i disiplinuar, i ndërgjegjshëm, i përgjegjshëm, që tregohet trim kur trimëria lypet, që i nënshtrohet ligjit, kur ai ligj është i drejtë, për ne nuk vlen.

Bernar Kushner (Bernard Kouchner), Përfaqësuesi i Lartë i OKB-së në Kosovë në vitet 1999-2001 e, më pas, Ministër i Jashtëm i Francës, e ka përshkruar kështu trimërinë dhe guximin e ballkanasve, pjesë e të cilëve jemi edhe ne:

“Në Ballkan, trimëria në formën e saj arkaike, guximi heroik e i çartur, të shprehurit i pa latuar e fizik i pjesëmarrjes, gjen vend në të gjitha gjestet e njerëzve. Ballkanasit lëvizin, ecin mbi tokë, shkojnë të parkojnë makinën apo të bëjnë pazarin dhe duken sikur po i drejtohen vetësakrifikimit. Në Kosovë, thuhet se fëmijët mësohen t’i druhen vetëm një gjëje: frikës për të shfaqur frikë. Njerëzit e Ballkanit, me një psikikë të modeluar prej shekujsh të tërë luftërash, gjithmonë mundohen të tregojnë guxim, një guxim gati të sëmurë, i cili i shtyn që të jenë gjithmonë në kërkim të rrezikut, madje edhe ta krijojnë atë rrezik me anë të sfidave të pakuptimta.”

Adhurimi i forcës, dhe vetëm asaj, vihet re kudo në Shqipëri. Në disa zona të Shqipërisë, kur lind një djalë, duhet që shpejt dikush të kapë një send prej hekuri, qoftë edhe një pirun, në mënyrë që djali të mund të bëhet i fortë si hekuri. Pak urojnë që fëmija të bëhet i drejtë, i dashur, i zgjuar, i butë, i dhembshur, bamirës e me karakter.

Po në ato zona të Shqipërisë, kur dikush është pranë vdekjes, pavarësisht se gjithë jetën mund të jetë tërhequr zvarrë ndaj më të fortit, përpiqet të mos vdesë shtrirë. Ai duhet të bëjë çmos që, të paktën, të vdesë ndenjur, ose, siç thuhet, “të vdesë në bythë.”

Faik Konica, po ashtu, për të vënë në dukje llojin e padobishëm të trimërisë sonë, thotë: “Për një kec të grabitur, për një fjalë të shtrembër e shumë herë as pa ditur se përse, shqiptarët marrin armët, hidhen, vriten. Por, ata njerëz që vriten për interes e për përralla, ftohen dhe frikësohen po të jetë nevojë trimëria për ndonjë mendim të bukur, për ndonjë dobi të vërtetë të përgjithshme… Pali e Pjetri, Lami e Hasani nuk kanë frikë nga plumbi, por dridhen nga Valiu. Trimëria e vërtetë është ajo që vihet në shërbim të së drejtës së atdheut, domethënë në shërbim të dobisë së përgjithshme. Të tjerat punë, janë punë egërsie e kafshësie, jo trimërie.” Dhe, një herë tjetër ai shkruan se tragjedia si komb e shqiptarëve fillon te kulti i tyre për heroizmin vetjak, duke mos vlerësuar heroizmin e bashkuar, heroizmin e popullit.

Franc Nopça, në librin e tij “Udhëtime nëpër Ballkan”, kur flet për trimërinë e shqiptarëve, thotë se trimëria e tyre e kishte bazën te sedra dhe, me zhdukjen e sedrës që po ndodhte, po zhdukej edhe vetë trimëria.

Hermann Neubacher-it, i dërguari i Gjermanisë naziste në Beograd, thotë për pjesëmarrësit kosovarë të Divizionit Nazist “Skanderbeg”: “Këta nuk njohin kurrfarë disipline, janë regjistruar sa për të marrë armën, për të cilën kanë një adhurim të veçantë… Qitja në shenjë për shqiptarin është vetëm një dëfrim.” Shqiptarët adhurojnë armën, sepse me të mburren dhe dëfrejnë, se me atë demonstrojnë trimërinë.

Thuhet se, kur në vitin 1913 Shqipëria dërgoi një delegacion të nivelit të lartë në Londër, për të protestuar ndaj copëtimit të Shqipërisë nga Konferenca e Ambasadorëve, në përbërje të delegacionit shqiptar ishte edhe Isa Boletini. Para se të futeshin për t’u takuar me ministrin e Jashtëm Britanik, Eduard Grej, rojet britanike i kontrolluan pjesëtarët e delegacionit dhe Isa Boletinit i gjetën një pisqollë të cilën ia morën, për t’ia dhënë më pas. Mbasi mbaruan bisedimet, kur ministri britanik po i shoqëronte shqiptarët në dalje, i tha Isa Boletinit me shaka se atë që nuk ia kishte bërë dot Perandoria Osmane, pra çarmatosjen, ia kishte bërë roja britanike. Isa, për të treguar burrërinë dhe zgjuarsinë e tij, zbuloi një pjesë të trupit dhe i tregoi ministrit britanik një pisqollë të dytë të fshehur. Rojet britanike kishin kujtuar se e kishin çarmatosur, por shqiptari nuk çarmatosej!

Kjo ngjarje, që nuk dihet nëse është histori apo mit, tregohet me mburrje nga ne për të vënë në dukje njëkohësisht zgjuarsinë dhe trimërinë tonë. Nuk themi asgjë për zhvillimin e bisedimeve, që ishte detyra kryesore e atyre që shkuan në Londër, apo çfarë force intelektuale a politike demonstruam ata në ato bisedime. Jo, këto nuk kanë kurrfarë rëndësie për ne, mjafton që Isa të paraqitet trim e i zgjuar, si përfaqësuesi shqiptar i trimërisë, si shqiptari që ia hodhi “inglizit.”

Robert Papa, një kandidat për deputet nga Partia Konservatore Shqiptare për zgjedhjet e vitit 2009, shkruante në gazetën “Sot,” më 26 maj të vitit 2009: “Por ta pranojmë të gjithë, në fushatë Berisha është i tmerrshëm, i egër dhe i pa mëshirë. Fakti është fakt, e duam apo jo, ai mbeti lojtari më i fortë. Unë vij nga shkolla amerikane, ku, mbi të gjitha, i forti duhet respektuar. Robert Papa thotë se vjen nga shkolla amerikane dhe Amerika, të cilat jepen si dëshmi e pagabueshmërisë së tij. Por, ai nuk vjen nga ajo shkollë, Amerika nuk respekton të fortin, po të drejtën, ligjin, Roberti vjen nga shkolla jonë primitive e adhurimit të forcës, nga shkolla jonë e adhurimit të idhullit. Ai adhuronte Berishën, po aq saç mund të ketë adhuruar më parë Enver Hoxhën, sepse edhe Enver Hoxha i kishte ato cilësi tmerri e egërsie që kishte Sali Berisha, madje i kishte edhe më të dukshme. Për Robertin dhe për ne nuk kanë rëndësi as idetë e as morali; as e vërteta e as humanizmi; as drejtësia dhe as shërbimi për kombin e për popullin; për ne ka rëndësi forca e tjetrit, tmerri që të fut, egërsia që tregon, mungesa e mëshirës, të gjitha elemente që kanë lidhje me dhunën!

Sipas Mustafa Nanos, në një debat në parlament, Sali Berisha iu drejtua afërsisht kështu Skënder Gjinushit: “Ti Gjinush e di mirë, se kush je! Të kujtohet kur ishe në Tropojë para ca muajsh? Të kujtohet me siguri. Ishe ulur në një lokal dhe aty erdhën ca djem të armatosur dhe të dhanë urdhër të dalësh nga lokali. Dhe ti dole. Dole pa thënë asnjë fjalë. Dole me bisht ndër shalë. Dole, e nuk të erdhi turp që dole. Ja, ky je ti Gjinush. Prandaj qepe dhe mos e hap më gojën.” A mund të flasë një drejtues i urtë i kombit në këtë mënyrë?! Çfarë mësimi u jep ky shtetasve të tij?

Trimëria jonë edhe kur shfaqet, shfaqet si trimëri primitive, si trimëri impulsive, si trimëri e çastit, si trimëri e pa kultivuar, si trimëri e terroristit, si trimëri e cubit, si trimëri e atij që të kall tmerrin sepse ka forcën, si trimëri e më të fortit ndaj më të dobëtit. A nuk është ngujimi nga gjakmarrja shfaqje e kësaj lloj trimërie, që “trimi” pasi vret, ngujohet? Trimëria jonë nuk është trimëri e shpirtit, trimëri e karakterit, trimëri e brendshme, trimëri e qëndrueshme. Ajo është trimëri e frikës, është më shumë një përpjekje e mjerë e frikës dhe e dhunës për t’u paraqitur si trimëri dhe forcë, sesa manifestim i trimërisë së vërtetë. Ajo nuk është trimëri me të cilën mund të besh punë të mëdha e të kryesh detyra të larta për vete dhe për shoqërinë. Me atë trimëri, e shumta, mund të vrasësh një njeri “pas ferrës,” apo mund të fitosh një betejë, por nuk mund të luftosh e as të fitosh në mënyrë përfundimtare e të qëndrueshme për një çështje të dobisë së përgjithshme.

Jam i sigurt se, po t’i kërkoje ndonjërit prej të pyeturve që përmendëm në fillim të këtij shkrimi, që u tregua trim, nëse do të ishte i gatshëm të shkonte në ndonjë prej spitaleve ku ishin shtruar apo do të shtroheshin të sëmurët me koronavirus dhe të jepte aty ndihmesën e tij, ai nuk do të shkonte dhe nuk do të shkonte, përveç të tjerave, edhe pse nuk ishte trim.

Karakteristikat e trimit, ashtu siç pranohen në botën e qytetëruar, nuk lidhen me mburrjet për trimëri. Ato lidhen me bërjen e asaj që duhet bërë pavarësisht nga pasojat; me mos epjen, përderisa të arrihet qëllimi; me qëndrimin e qetë në situata krize; me rrezikimin e vetes për të ndihmuar të tjerët; me përpjekjet për të përmirësuar shoqërinë; me të qenit i përulur dhe jo mburravec; me mospërdorimin e autolëvdatave e me mos pretendime për lëvdata nga të tjerët. Këto veti ne nuk para i kemi parasysh e, kështu, trimëria jonë edhe pse mund të konsiderohet si trimëri prej nesh, nuk konsiderohet trimëri nga bota tjetër. Nju Jork, 13 shkurt 2020

Masakrat e 4 shkurtit e viti 1944 dhe ajo e 21 shkurtit e vitit 1951

February 24, 2020 by dgreca

NGA ILIR HASHORVA/

Në historinë tonë të shkurtër (të bërë lëmsh nga një mungesë e plotë e respektit për të vërtetën dhe nga një polarizim i skajshëm politik që nuk lejon tregime dhe analiza realiste të ngjarjeve), në shkurt kujtojmë dy krime të bëra nga shqiptarët ndaj shqiptarëve, të interpretuara në mënyra krejt të ndryshme nga pole të kundërta ideologjike.

Kur lufta midis forcave nacionaliste dhe atyre komunistë ishte në kulm, në Tiranë, më 3 shkurt të vitit 1944, guerilet komuniste, në përpjekje për të vrarë Kadri Cakranin, komandantin ushtarak të Ballit, dhe Xhafer Devën, ministrin e Brendshëm të kohës, vranë shoqëruesin e Kadri Cakranit dhe, më pas, po atë ditë, vranë edhe nipin Xhafer Devës. Pas kësaj, natën e 3-4 shkurtit u shpall gjendja e jashtëzakonshme dhe u ndalua qarkullimi në Tiranë. Ata që nuk do të zbatonin urdhrin, do të pushkatoheshin në vend. Si pasojë, atë natë, ndonëse komunistët për arsye politike dhe propagandistike thonë se u vranë 84 persona, sipas procesverbalit të prokurorisë dhe të dhënave të morgut të spitalit të Tiranës, duhet të jenë vrarë 14 persona, prej të cilëve 9 janë të identifikuar me emra, ku bëjnë pjesë edhe dy italianë, dy janë të paidentifikuar dhe tre u gjendën më vonë, më 6 shkurt, nga interesimi i familjarëve të tyre. Ishte një masakër që bënë autoritetet në fuqi gjatë luftës, e cila mund të shmangej, po t’i lihej në dorë drejtësisë që të vepronte dhe të dënonte vetëm përgjegjësit. Megjithatë, duhet shënuar se, pas kësaj dhe për këtë ngjarje, kryeministri Rexhep Mitrovica e kritikoi ministrin e tij të brendshëm, Xhafer Devën dhe pak muaj më pas ky e humbi postin e ministrit dhe u kthye në Kosovë prej nga kishte ardhur.

7 vjet më pas, më 19 shkurt të vitit 1951, në legatën sovjetike në Tiranë u hodh një pako dinamit i cili shpërtheu pa dëmtuar njeri. Menjëherë pushteti komunist kreu arrestime të mbi 100 personave të cilët i mbyllën në burgun e Tiranës. Prej tyre zgjodhi 22, midis të cilëve edhe një grua, dhe natën e 21 shkurtit i çoi në breg të lumit Erzen dhe i pushkatoi të gjithë. Njerëzit që burgosi dhe vrau e, më pas, edhe ata që internoi e i persekutoi për këtë shkak, nuk kishin asnjë lidhje më dinamitin që u hodh në ambasadën sovjetike. Ishte një masakër barbare që bënë kriminelët komunistë pa asnjë shkak, në kohë paqeje, pa pyetur as “drejtësinë” e tyre, mbi intelektualë krejt të pafajshëm të Tiranës. Megjithatë, duhet shënuar se, pas kësaj, atyre që e organizuan këtë masakër, Enver Hoxhës dhe Mehmet Shehut, Byroja Politike i përgëzoi dhe ua miratoi veprimin.

Nuk dua t’i komentoj më tutje këto ngjarje me njëfarë ngjashmërie por, duke perifrazuar një paragraf, nxjerrë nga një shkrim i botuar së fundi (fjalët origjinale të së cilit janë në kllapa), që e cilësonte ngjarjen e 4 shkurtit (duke harruar ngjarjen e 21 shkurtit), si “Natën e Bartolomeut”, për atë që ndodhi më 21 shkurt, do të thosha:

Projekti i një masakre të tillë që kolaboracionistët sovjetikë (nazistë) shqiptarë vranë bashkëkombësit e tyre me një gjakftohtësi barbare, nuk ishte vetëm një projekt i një hakmarrjeje kundër Antikomunizmit (Antifashizmit) Shqiptar, që e kundërshtonte pushtimin sllavo-sovjetik (nazist), por dhe një servilizëm i ndyrë dhe antinjerëzor i kolaboracionistëve shqiptarë ndaj komunistëve sovjetikë (nazistëve gjermanë).

Në mbledhjen e Byrosë Politike, që u bë për masakrën e 21 shkurtit, Mehmet Shehu propozoi: “Do të ishte mirë që ne si Byro Politike t’i bënim një telegram shokut Stalin ku t’i tregonim se si ka ndodhur kjo ngjarje, kjo fatkeqësi e madhe, dhe t’i premtojmë e ta sigurojmë se luftën kundra armiqve të jashtëm e të brendshëm do ta vazhdojmë akoma më me ashpërsi”. Byroja Politike njëzëri e miratoi masakrën si dhe propozimin e Mehmet Shehut për telegram shokut Stalin.

Tashti, më thoni, të dashur lexues, cila nga masakrat ju duket më barbare dhe cili regjim ju duket se veproi më keq pas asaj që ndodhi? Cili regjim ju duket më servil dhe më kolaboracionist: regjimi nacionalist i kohës së luftës, në vitin 1944, që e dëboi më pas përgjegjësin kryesor të masakrës, Xhafer Devën, apo regjimi komunist i kohës së paqes që u mburr para Stalinit për masakrën që kreu mbi popullin e pafajshëm të Tiranës dhe Mehmet Shehun, njërin nga kriminelët kryesorë të masakrës, pas tre vjetësh do ta gradonte dhe do ta bënte kryeministër të Shqipërisë, post që e mbajti deri kur vdiq, në vitin 1981?

Para pak ditësh pashë një veteran në portalin kujto.al që u pyet se çfarë do të bënte, po ta dinte se kishte vetëm 24 orët e fundit të jetës së tij. A e dini si u përgjigj? “Do të vras një ballist”, tha.

A nuk do të ishte mirë që këto dy ngjarjet të dhimbshme që përmenden të përkujtoheshin së bashku si dëshmi e agresivitetit të ndërsjellë shumë të dëmshëm që kemi ne shqiptarët ndaj njëri-tjetrit, me qëllim humanizimin dhe qytetërimin sado pak tonin dhe mospërsëritjen më të ngjarjeve të tilla? Nju Jork, 21 shkurt, 2020

Lajme të tilla na kthejnë besimin te qytetërimi dhe humanizmi

June 25, 2018 by dgreca

-Shqiptari sheh e dëgjon pa ndërprerje lajme vrasjeje, përdhunimi, vjedhjeje, grabitjeje të kryera nga njerëz të zakonshëm; sheh e dëgjon kacafytje …/

1-ilir-harshova-600x400

NGA ILIR HASHORVA/

Duke ndjekur lajmet që japin pa pushim mjetet e ndryshme të informacionit në Shqipëri, njeriu humbet besimin te humanizmi dhe qytetërimi, humbet besimin tek e ardhmja e vendit të tij. Shqiptari sheh e dëgjon pa ndërprerje lajme vrasjeje, përdhunimi, vjedhjeje, grabitjeje të kryera nga njerëz të zakonshëm; sheh e dëgjon kacafytje e veprime të tjera banale të bëra nga gazetarë, opinionistë, komentatorë e gjithfarë njerëzish që dalin e japin moral në televizion; sheh e dëgjon parlamentin, ku ata që mbahen si njerëzit më të ditur e më vlefshëm, që paguhen e mbahen më mirë se cilido tjetër me paratë e këtij populli, veprojnë më keq se rrugaçët; sheh e dëgjon deklarata, dialogë e “batuta” injorantësh që paraqiten si perla zgjuarsie e mendimi; lexon tituj lajmesh të zakonshme dhe prej tyre të krijohet ideja se po kryhen ndeshje jete a vdekje midis kundërshtarësh; lexon komentet e lexuesve dhe sheh se të gjithë janë në luftë me të gjithë, edhe në rastet kur përmbajtja e shkrimit të gazetës, do të duhej të na bashkonte të gjithëve. Lexoni, për shembull, në qoftë se vazhdojnë të ndodhen në google, komentet e datës 23 qershor në gazetën “Tema”, që bëhen për jetën e Xherdan Shaqirit, të kosovarit-zviceran që i dha fitoren ekipit zviceran, të përbërë kryesisht nga shqiptarë, kundër Serbisë dhe do të bindeni. Të gjitha këto, e shumë të tjera si këto, krijojnë një atmosferë acaruese e pesimizmi, një atmosferë të humbjes së shpresës, një atmosferë mbytëse, një atmosferë që kontribuon në njëfarë mase edhe në përpjekjet që bëjnë shqiptarët për ikjen masive nga atdheu i tyre.

Megjithatë, tek tuk, ndodh që të paraqitet edhe diçka ndryshe, ndonëse nuk para përfillet nga lexuesit. Ata tashmë janë mësuar dhe dashuruar me lajme të trishta, me lajme të ashpra, me lajme përleshjesh, me lajme lufte, të cilat, u kanë hyrë si droga, dhe u kanë krijuar varësi.

Këto ditë, kur po zhvillohet kampionati botëror i futbollit në Rusi, gazta “Tema” on-line dha një lajm, shoqëruar edhe me video, që tregonte tifozët afrikanë senegalezë që, pas mbarimit të ndeshjes dhe boshatisjes së stadiumit (të pa drejtuar nga ndonjë ofiqar i lartë senegalez, i cili të donte të promovonte veten) të mos iknin si gjithë të tjerët, por të qëndronin për të mbledhur mbeturinat që kishin lënë në shkallët e stadiumit shikuesit. Çfarë veprimi qytetar! A mund të mendohet që të bëjnë shqiptarët e Evropës një gjë të ngjashme me këtë që bënë senegalezët e Afrikës? Nuk besoj. Dhe, mburremi pastaj e themi se jemi evropianë!

Po atë ditë, gazeta “Dita” on-line botoi një ndodhi në stadium para fillimit të një ndeshjeje. Ajo jepte pamje dhe shpjegime se si futbollisti spanjoll Piké u ul dhe kapi një zog i vogël që kishte mbetur në fushë para fillimit të ndeshjes. Pasi e kapi, e hodhi në ajër për ta bërë të fluturonte dhe të largohej nga fusha. Zogu fluturoi pak dhe ra prapë aty ku ishte. Pas tij, futbollisti tjetër, Isko, e kapi dhe e nxori jashtë fushës, në mënyrë që të mos e shkelte ndonjë pa dashje. Çfarë veprimi human! A mund të mendohet shqiptari të bëjë një gjë të tillë? Nuk e besoj. Qytetet e Shqipërisë, mund të jenë të vetmet qytetet në botë, ku nuk shikon zogj e pëllumba. Pëllumbat kanë frikë nga shqiptarët. Shqiptarët i vrasin ata!

Të dyja këto lajme, ndonëse u dhanë në gazeta të cilat janë të dalluara për paraqitje komentesh nga lexuesit e për komente të pa censuruara, nuk patën asnjë koment. A do të thotë kjo se lajme të tilla nuk i lexojnë shqiptarët, se këto lajme janë të pa rëndësishme për ta, se këto lajme nuk u bëjnë përshtypje? Them se po. Por, a do të thotë kjo se këto lajme janë të padobishme për ta? Jo, me siguri, përkundrazi, janë të vetmet lajme që janë të dobishme për ta.

Është vërtet trishtuese që mjetet e informacionit publik në përgjithësi nuk kanë leverdi, apo nuk kuptojnë se, përveç të tjerave, kanë edhe një mision edukues dhe pjesa e misionit të tyre edukues është e një rëndësie të jashtëzakonshme për pastrimin e atmosferës tepër ndotëse për psikikën e shqiptarit, të asaj atmosfere që prodhojnë segmente të caktuara të shoqërisë sonë, se edukimi përmes shembujve është edukimi më i mirë e më efikas se, sa më shumë lajme qetësuese dhe sa më pak lajme acaruese të japin, aq më mirë është për ata të cilëve u drejtohen. Lajme të tilla na kthejnë besimin te qytetërimi dhe humanizmi që gati janë zhdukur.

Qershor, 2018