Archives for April 2016

POLIFONIA SHQIPTARE NUK KA PSE TË RIPAGËZOHET

April 10, 2016 by dgreca

Nga Nelson R . Çabej/

Dje në shtypin shqiptar u botua letra e hapur e zotit Fitim Çaushi, drejtur kryeministrit Edi Rama, në emrin e tij e të dhjetë shoqatave atdhetare e kulturore, në të cilën i kërkon që të hiqet termi “iso-polifoni shqiptare”, që në mënyrë arbitrare dhe pa miratimin e instancave kompetente dhe institucioneve shkencore, u fut në vitin 2002. Autori i letrës e motivon nevojën e këtij ndryshimi me implikimet serioze që ka termi ‘isopolifoni’ në identitetin kulturor e kombëtar shqiptar.

Kjo letër më shtyu të shpreh edhe unë këtu mendimin tim modest për këtë çështje.

Eshtë shumë paradoksale që në ndonjë rast ne si popull nuk kemi njohur vlera të vërteta të trashëgimisë sonë kulturore dhe jemi bërë të vetëdijshem për to vetëm pasi na i kanë treguar të huajt.

Në mënyre paradigmatike kjo ilustrohet nga shëmbëlli i polifonise shqiptare. Para se të niste vlerësimi zyrtar i polifonisë me zhvillimin e festivaleve folklorike nga fundi i viteve 60te, fillimi i një kënge polifonike popullore nga shumëkush pasohej me shprehjen ’Tani do fillojë shiu”.

Në atë kohë etno-muzikologu britanik Albert Lloyd i kërkoi nën-drejtorit të Institutit të Folklorit, të dërgonte në një festival botëror të këngës popullore që do të zhvillohej në Londër, grupin polifonik të Xhevat Avdallit, duke i shprehur bindjen e tij, si kryetar i jurisë, se do të fitonte çmimin e parë. Kërkesa e tij u refuzua sepse ai grup ”nuk përfaqësonte denjësisht muzikën tonë popullore” dhe çmimi u fitua nga një grup popullor bullgar.

Tanimë ato kohë kanë kaluar dhe të gjithë ne e dimë natyrën unikale dhe origjinalitetin shqiptar të polifonisë sonë popullore, kësaj perle të pakrahasueshme të kurorës kulturore të popullit tonë të lashtë. Tanimë, me meritë të padiskutueshme, UNESKO e ka futur atë në thesarin e kryeveprave (masterpiece) të kulturës shpirtërore botërore

Vite më parë në Vjenë, etnografi dhe etno-muzikologu austriak Dietrich Schüller, drejtor i Fonogramarkivës së Akademisë së Shkencave të Austrisë, në përgjigje të pyetjes se çfarë vlerësonte mbi të gjitha në këtë polifoni, më tha se është e habitshme shkalla e lartë e sofistikimit që ka arritur ajo, sidomos në polifonine 4-zëshe të grupit të rajonit të Labërisë. Dhe shtoi se kjo sigurisht është një tregues i një jete shoqërore të zhvilluar në trojet shqiptare në të shkuarën.

Polifonia jonë, karakteri origjinal i saj dhe ndikimi i saj në polifonitë relativisht modeste të vëndeve fqinjë, janë vënë në dukje nga shume studiues të huaj. Në Enciklopedinë Amerikane 10-vëllimshe të muzikës, në zërin e polifonisë, lexojmë se polifoni dy-zëshe ka edhe në Itali edhe në Sllovaki, në Bullgarinë perëndimore, Maqedoni dhe Greqi, etj. e madje në rajonin e Kosturit ka një grup bullgar që këndon me tre zëra, por shktuhet më tej, ata ”e kanë huazuar këtë nga polifonia toske”. Në artikull theksohet se ”madhështore është polifonia 4-zëshe e rajonit të Gjirokastrës” (magnificient is the polyphony of the region of Gjirokastër).

Po të shikosh përhapjen e polifonisë shqiptare, ajo tregon qartë atë model (pattern) që ka vënë re së pari etnomuzikologu i shquar shqiptar, Ramadan Sokoli, sipas te cilit Labëria përfaqëson qendrën e polifonisë shqiptare me 4 zëra dhe, duke u larguar prej asaj qendre, ajo bie në polifoni me tre e me dy zëra, brenda dhe jashtë territorit të Shqipërisë.

Studiuesi shqiptar i polifonisë, Eno Koço, citon muzikologen gjermane Doris Stockmann që ka kryer kërkime dhe regjistrime në magnetofon të këngëve polifonike në shumë treva shqiptare nga fundi viteve 50-të. Në artikullin e saj mbi muzikën e çamëve të Shqipërisë së jugut (Zur Vokalmusik der südalbanischen Çamen), ajo thekson se muzika kishtare bizantine mund ta ketë marrë ison nga polifonia shqiptare. Dhe me të vërtetë, po të ishte e kundërta, atëhere qendra e polifonisë në Ballkan do të ishte diku në Thrakinë bullgare e greke e jo në Labëri qe gjendej në periferi të Bizantit e në skajin e kundërt ballkanik të Konstantinopolit.

Lashtësinë ilire të polifonisë shqiptare duket sikur e dëshmon jo vetëm gjetja në zbulimet arkeologjike të rajonit e figurinave të njerëzve që luajnë më cule dyjare, por edhe gjurmët e polifonisë popullore në veri të Shqipërisë e madje deri në folklorin e Bosnjës së sotme.

Futja e termit iso-polifoni koincidon në Shqiperi edhe me dy dukuri që nuk mund të shikohen të shkëputura

Një përpjekje për ta lidhur polifoninë shqiptare me një dukuri mitologjike, me këngët e sirenave greke. Në rastin me të mirë, kjo përpjekje përfaqëson një absurditet sepse një mit, si pjellë e fantazisë (as sirenat as këngët e tyre nuk kanë ekzistuar realisht) nuk mund të jetë burim i një dukurie reale, siç është polifonia shqiptare.
Një përpjekje të hapur për ta nxjerrë ison e polifonisë shqiptare si të prejardhur nga këngët kishtare greko-bizantine, ndonëse askush nuk ka mundur të provojë bindshëm ekzistencën e një lidhjeje të këtillë (dhe po të mos marrësh parasysh arbereshët e Greqise dhe ndikimin e tyre kulturor nw Greqi polifonia popullore nuk njihet). Duhet mbajtur parasysh se përgjithësisht polifonia popullore është më e lashtë se sa polifonia e muzikës së kultivuar, dhe specialistë të huaj e shqiptarë që e kanë studiuar në bazë polifoninë popullore shqiptare, siç theksuam më parë, mendojnë se isoja e kënges kishtare greko-bizantine mund ta ketë prejardhjen nga polifonia shqiptare dhe jo e kundërta.

Veç lidhjeve të pabazuara me mitologjine greke dhe me muzikën greko-bizantine termi ’iso-polifoni’ çalon rëndë edhe nga pikëpamja thjesht semantike, sepse isoja nuk është elementi thelbësor i polifonisë shqiptare dhe termi “iso-polifoni” jo vetëm që nuk shpreh origjinalitetin, unikalitetin dhe nivelin e lartë të polifonisë shqiptare 3- dhe 4-zëshe, por e zbeh karakterin e saj të vërtetë.

Sa më sipër, prekin identitetin kulturor e kombëtar të shqiptarëve, andaj mua më duket se autori i letrës ka të drtejtë të shqetësohet për sa shtron në atë letër.

Rinia dhe Feja-Opinion i një maturanti

April 10, 2016 by dgreca

Nga Renato Shkulaku/

Feja është rruga, e cila na mëson dhe na edukon të bashkëjetojmë mes paqes, drejtësisë, dashurisë, lumturisë etj, dhe na ndalon rreptësisht kryerjen e shumë gjërave negative. Ajo është mënyra e duhur, ku nëse ke humbur “rrugën” e drejtë, të gjesh forcën për tu rikthyer dhe për tu bërë një person i dobishëm si për veten, ashtu edhe për shoqërinë. Por pavarësisht se feja është kaq e vlefshme, kaq e dobishme për jetët tona, a duhet të na e imponojnë, ne të rinjve shqiptarë në shkolla?

Ditët e fundit, kryeministri Edi Rama, propozoi që në shkollat publike shqiptare, nxënësit të mësojnë mbi kulturën fetare. Ky fakt sipas kreut të qeverise nuk do të cënojë laicitetin e sistemit arsimor, por do të shërbejë si nje armë e fortë, për të mos u bërë pre e propagandës së atyre që kryejnë krime ne emër te Zotit. Ky propozim i kryeministrit, u mbështet nga disa individë dhe kundërshtua me forcë nga disa të tjerë . Në të vërtët objektivi i këtij mendimi është mbrojtja e të rinjve nga ideologjitë kërcënuese, qëllimi i të cilave mbetet mashtrimi i njerëzve.

Por si e gjykojmë ne të rinjtë shqiptarë, këtë ide të kryeministrit?

Në fakt kjo ide, për ne të rinjtë shqiptarë është e gabuar. Pavarësisht se qëllimi është edukimi i brezave, që të mos bjenë “pre” të rrymave të ndryshme dhe dëmtuese për shoqërinë, përsëri mendojmë se ky propozim nuk duhet të lejohet. Një njeri duhet të afrohet me besimin, kur ai vërtet e ndjen, dhe jo kur e detyrojnë. Pasi realisht kjo gjë do ndodhi, do imponohet feja me detyrim tek të rinjtë, kur në të vërtët ata ose madje edhe prindërit e tyre, mund të mos e duan një gjë të tillë. Në Shqipëri, ka shumë shkolla private, ku mësohet edhe për fenë. Për këtë shkak, pra për edukimin fetar, shumë të rinjë sot, nuk i pëlqejnë këto shkolla, dhe ju drejtohen shkollave publike. Por ç’farë do të ndodhë me kta rinj, nëse edhe shkollat publike zhvillojnë në procesin e tyre mësimor, edukimin fetar? Pra para se të merret ky mendim, duhen analizuar mirë edhe dëshirat, mendimet e të rinjve, pasi kjo ide lidhet drejtpërdrejt me ta. Gjithashtu Shqipëria është një vend , ku shquhet për bashkëjetesën fetare, e cila na vërtëton se të rinjtë nuk kanë nevojë të mësojnë mbi kulturën fetare në shkolla, pasi atë kulturë mund ta marrin nga familjet e tyre, të cilat duhet të japin maksimunin për edukimin e tyre. Por ka individë që mund të jenë ateist, dhe në asnjë mënyrë ata nuk dëshirojnë të mësojnë për fenë. Kjo është një e drejtë e tyre, që nuk mund të shkelet pasi jemi një vend demokratik, ku respektimi i së drejtës dhe lirisë së individit mbetet detyra kryesore e vendit tonë .

Por si mund të mbrohen të rinjtë të cilët mashtrohen nga individë të ndryshëm dhe të papërgjegjshëm, të cilët nuk kanë aspak ndjenja humanitare?

Shteti ynë duhet të rrisë ndikimin e tij në vend, dhe të përpiqet me të gjitha mundësitë për ndalimin e këtyre personave. Në çdo vend fetar duhet me patjetër të këtë dhe përfaqësues të cilët të jenë fetarë, por që të punojnë për shtetin. Ata duhet të garantojnë dhe të sigurojnë mbrojtjen e njerëzve, por gjithashtu mund edhe të edukojnë edhe të rinjtë që mund të jenë aty. Gjitashtu një rol shumë të madh, në edukimin e fëmijëve luan edhe familja. Aty të rinjtë duhet të mësojnë të gjitha vlerat e jetës, dhe në të ardhmen , falë familjes, ata të mos bëjnë zgjedhje të gabuara, duke lufuar padrejtësitë dhe duke bashkëpunuar edhe me familjet apo shtetin .

Pra ekzistojnë shumë mundësi për edukimin e të rinjve në rrugën e drejtë, për ti përgatitur për të ardhmen. Këto mundësi duhet të trajtohen seriozisht nga shteti, i cili nuk mund të lejojë edukimin fetar në shkolla, por të shohë mënyra të tjera , të pëlqyeshme nga të gjithë, ku të gjithë të japin kontributin e tyre. Ne jemi vend kanditat për në Bashkimin Europian, dhe duhet të edukohemi mbi parimet europiane, të cilat do të jenë bazat e së ardhmes së Shqipërisë. Rina do të jetë e ardhmja e vendit, dhe një rini e europianizuar do të jetë shumë e dobishme për Shqipërinë europiane.

Saimir Pirgu në Merkin Concert Hall

April 10, 2016 by dgreca

Tenori shqiptar me famë botërore Saimir Pirgu dha koncert recital në Merkin Concert Hall në Manhattan/

Nga Keze Kozeta Zylo/

Tenori shqiptar me famë botërore Saimir Pirgu dhe koncert recital në Merkin Concert Hall me këngë nga albumi i tij i fundit “Il mio Canto” “Kënga Ime”.

Qindra shqiptarë dhe amerikanë zunë vendet në sallën e Merkin Concert Hall e njohur për këto koncerte të kësaj gjinie. Merkin Koncert Hall, ka nje akustikë të përsosur dhe ka fituar një reputacion si një nga vendet me të mira në Nju Jork për këtë gjini të koncerteve. Në të janë dhënë koncerte botërore duke përfshirë shumë premiera-nga kompozitorët bashkëkohorë dhe disa prej interpretuesve më te njohur në botë.

Saimir Pirgu është legjenda shqiptare e muzikës botërore i cili ka rrëmbyer zemrat e artdashësve të shumtë në botë. Zëri i tij tërhoqi qysh në momentet e para të karierës së tij Luciano Pavarotin, Luanin e skenës siç do ta quajë vetë Saimiri dhënë në një intervistë per TV “Alba Life” në New York. Vetë Pavaroti ka thënë se: “It is so important for people at a young age to be invited to embrace classical music and opera”, që përkthehet: është shumë e rëndësishme për njerëzit në një moshë të re që të ftohen për të përqafuar muzikën klasike dhe operën.

Dhe Saimiri e pati këtë fat të mrekullueshëm në jetë.

Ndërsa Placido Domingo ka thënë se zëri i tij ëhtë i mrekullueshëm. Gazeta më e famshme në botë “New York Times” tërhoqi vëmendjen e lexuesve të saj në gjithë botën duke shkruar për Saimirin nën titullin: “Tenor from the dark side of the moon” që do të thotë “Tenori nga ana e errët e hënës”.

Dalja e tij në skenë ne Merkin Concert Hall ishte emocionuese, befasuese me zërin e tij të ngrohtë, lirik, interpretoi këngë nga albumi i fundit “Il mio Canto” ariet me të bukura shoqëruar nga pianistja Lucy Arner.

Lucy Arner ka punuar në mesin e këngëtarëve të shquar me produksione artistike si Luciano Pavaroti, Alfredo Kraus, Montserrat Caballe, Joan Sutherland, Luciano Pavarotti, Marilyn Horne, Sherrill Milnes, Hoze Karreras dhe Placido Domingo.

Vete pianistja Arner, është gruaja e parë që mban pozicionin drejtore e muzikës së Operas Versimo New Jersey në vjeshtën e vitit 2015.

Mjaft gazeta prestigjioze dhe kritikë të artit dhe muzikës botërore Pirgun e vleresojnë si një nga këngëtarët më të njohur në botë i cili së fundi po kryen një tour botëror me albumin e tij “Kenga ime” si ne Tokio, Moske, New York, Tiranë etj…

Teknika e zërit të tij është e jashtëzakonshme, ngjitja e zërit të tij vjen ëmbëlsisht tek artdashësit e shumtë, dhe pastaj si me shkop magjik ngrihet mbi gradacielat e Nju Jorkut dhe shkon deri në qiell, pranë yjeve…

Ardashësit e shumtë e duartrokisnin pakufi, ai mjeshtërisht mbajti sallën ndezur dhe teknikisht hyri në rezonancë me publikun.

Saimir Pirgu interpretoi këngë nga Albumi “Il Mio Canto” Kenga ime të hedhur nga Opus Arte kengeë nga kompozitorë botërorë, ndermjet tyre si: Bononcini “Per la gloria d’adorarvi from Griselda”, Gluck “O del mio dolce ardor from Paride ed Elena, Scarlatti “Gia il sole dal gange from L’honesta negli amori, Mozart “Del piu sublime soglio from La Clemenza di Tito il mio tesoro intanto from Don Giovanni, Rossini “La Danza”, Verdi “La mia letizia infondere from I Lombardi alla prima crociata etj…

Tenori i famshëm botëror gjithçka shpirtërore e shprehu nëpërmjet muzikës, sepse muzika do të thotë Viktor Hygo shpreh atë që nuk mund të thuhet me fjalë dhe për të cilat është e pamundur të heshtësh.

Në fund të koncertit ai interpretoi “Fjalët e qiririt” të kompozuar nga Limoz Dizdari, interpretim që u mirëprit mrekullisht nga publiku i shumtë.

Në mes dartrokitjeve dhe luleve Saimir Pirgu mbajti nën emocione të gjithe artdashësit e shumtë të cilët kaluan një natë të bukur nju jorkeze nën zërin magjepsës të tij.

Në fund të gjithë ardashësit morën CD nën titull “Il mio Canto” të nënshkruar me autografin e tij.

TV “Alba Life” së shpejti do të sjellë intervistën e tij dhënë enkas për këtë TV pas koncertit të tij recital në Manhattan.

9 Prill, 2016

Manhattan, New York

Vizita e Kryeminsitrit Rama në SHBA, Paralajmërohet protestë

April 10, 2016 by dgreca

*Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama do të pritet me protestë në New York/

Nga Beqir SINA – New York City/Shoqata Valbona dhe Catherine Bohne, në statusin e tyre në medien sociale Facebook, kan bërë thirrje që të hënën të protestohet përballë Kryeministrit Rama, në New York, për ndalimin e ndërtimeve të hidrocentraleve në lumin e Valbonës/

BATTERY PARK NYC : Një grup shqiptarësh nga New Yorku, dhe Shoqata Valbona, me inisativën e Catherine Bohne, ose nusja amerikane e martuar në Valbonë, me anë të një proteste, do të kundërshtojnë projektet për ndërtimin e hidrocentraleve mbi lumin Valbonë.

Protesta, do të mbahet nesër (të hënën) në orën 05:30 pm(pas dite me kohën e New Yorkut) pikërishtë në kohën kur Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, dhe ministrat që e shoqërojnë atë, do të marrin pjesë në ceremoninë e organizuar nga komuniteti shqiptarë në muzeumin “Museum of Jewish Heritage”.

Mësohet se kryeministri Rama pritet të jetë i pranishëm në një konferencë, që do të mbahet në Nju Jork, për komunitetin hebre, më 11prill ku do të shfaqet dokumentari për hebrenjtë, “Besa”.

Prokurori i Përgjithshëm i Shtetit të New Yorkut, Eric Schneiderman, asamblesisti shqiptarë Mark Gjonaj, dhe Edi Rama, do të jenë së bashku në një pritje të organizuar mbi strehimin e hebrenjve nga shqiptarët gjatë Holokaustit.

Shoqata Valbona dhe Catherine Bohne, në statusin e tyre në medien sociale Facebook, kan bërë thirrje që të hënën të protestohet përballë Kryeministrit Rama, në New York, për ndalimin e ndërtimeve të hidrocentraleve në lumin e Valbonës.

Sipas aktivistëve, në Shqipëri, me këto projekte HEC-esh po vritet industria strategjike e zhvillimit të turizmit për këtë zonë, por edhe imazhi si vend tërheqës për turistët në nivel kombëtar.

“Kjo industri, e cila prej vitesh është përballur me indiferencën e vetë pushteteve, duke i mangësuar asaj infrastrukturën për një zhvillim sa më të qëndrueshëm, tanimë po përballet me ekzekutimin e saj. Qeveria e mëparshme i miratoi, ndërsa kjo tjetra po i zbaton verbërisht”, thuhet në një deklaratë të ambientalistëve, nga Shqipëria.

“Nga ujëvara në bashkimin me Drinin, lumi i Valbonës përshkon 65 kilometra dhe përbën zemrën e zhvillimit të turizmit në këtë zonë. Më tërheqëse për turistët janë 20 kilometrat e para, por mesa duket nuk do të jetë kështu edhe për shumë gjatë, në qoftë se këtu ndërtohet qoftë edhe një hidrocentral i vetëm. Lugina e Valbonës ka statusin e Parkut Kombëtar prej vitit 1996 dhe pritet të shndërrohet në asetin më të rëndësishëm turistik në vend, si pjesë e një parku gjigant që do të bashkojë kurorën e Alpeve me Kosovën dhe Malin e Zi.

Por përgjatë lumit që i jep emrin parkut do të ndërtohen dhjetë hidrocentrale. Më i madhi prej tyre është hidrocentrali i Dragobisë. Kompania ndërtuese pretendon se ka marrë miratimin e banorëve të zonës duke treguar një listë, por banorët thonë se lista është e manipuluar, madje në të ka emra të personave që kanë vdekur prej kohësh”, vijon deklarata.

Shpirti nuk gjykohet……

April 10, 2016 by dgreca

Esse analizë rreth vëllimit poetik, “Ftesë për Flirt” e autores Flutura Acka/

Shkruar nga Raimonda MOISIU/

Ambicioze dhe e mëncur, e palodhur, e qëndrueshme dhe e papërkulur, ajo është gjithmonë, në kërkim të njerëzores dhe së bukurës. Së bashku me talentin e lindur, aftësitë gjeniale dhe shpirtin krijues, e kujdesëshme deri në skrupulozitet, për të portretizuar qëniet njerëzore, përvojat dhe të vërtetën jetësore, atë humanen të prekshmen e patundëshme, herë pesimiste dhe herë optimiste, kurajoze dhe dekurajoze, forca e saj ideore nga përmbajtja e detajizimitthellësisht, filozofike, sociale dhe letraro-artistik, analizë e hollësishme e ngjarjeve dhe fakteve, problemeve të mprehta të dramës sociale, që karakterizojnë veprat e shkrimtares dhe poetes, Flutura Acka,e kanë shndërruar atë, një nga shkrimtaret më të rëndësishme dhe me emër në letrat shqipe. Dhe jo vetëm kaq! Edhe më tej gadishullit Ballkanik. Autore profilike e një sërë romanesh dhe vëllimeve me poezi, e vlerësuar me cmime kombëtare e ndërkombëtare, në karrierën e saj mbresëlënëse, të gjatë krijuese letraro-artistike dhe dokumentare, Flutura Acka, na ka dhënë gjithcka nga talenti dhe shpirti krijues i saj. Me vitalitetin e saj krijues, në veprat realiste të Ackës, fokusi kryesor është sfondi jetësor e njerëzor në kulturën e një kombi, me marrëdhëniet midis burrit e gruas, jetën e brendëshme të grave dhe vendi i tyre në shoqërinë moderne. Në një epikë dimensionale dhe të guximëshme, studiuese, dhe me një skedar të gjerë letraro-artistike dhe dokumentar, e mirëvendosur në një tjetër galaktikë; midis dialogut intim dhe shoqëror, romantizmit dhe njerëzores, midis identitetit dhe rolit të tij, midis brezave dhe kufirit të ngushtë të thyerjes së brezave, fëmijës e prindit, vetes dhe të tjerëve që e rrethojnë, midis botës shpirtërore të brendëshme dhe asaj të jashtëme, vdekjes dhe radiografisë së shpirtit të dhimbjes e të mbijetesës, të dashurisë dhe intimitetit të shpirtit, të kaluarës e së tashmes, për t’i hapur udhën e shpresës dhe jetës, -individuales, kolektives dhe gjithësisëme vështrimin kah e ardhmëja. Me fjalë të tjera, Acka hyn në rolin e psikologes dhe sociologes, historianes e analistes, duke qenë e lirë, me brishtësinë dhe sinqeritetin e saj eternal dhe universal të shpirtittë lirë, që kurrënuk gjykohet! Krijimtaria e saj si në prozë e poezi, konsiderohet dialog shumëdimensional e gjithpërfshirës mbi tema të rëndësishme të kohës që jeton, në madhësinë e interesave të saj dhe të përfshirjes të vetë autores në bashkëbisedimin letraro-artistik, interpretuese e ndjenjave dhe mendimeve njerëzore, të cilat mbartin mjeshtërinë aristike, lirike e filozofike që më shumë ndjehet sesa shprehet, duke e bërë prozën dhe poezinë e saj me një feminitet të këndshëm, metafora të goditura, plot dashuri e dhimbje.

“Ftesë për flirt”, titullohet libri me poezi, i shkrimtares Flutura Acka, i sapo dalë nga shtëpia botuese “Skanderbeg Books”, Tiranë, të cilin autorja ka zgjedhur të mos e ndajë në kapituj respektivë, por i ka mirëvendosur poezitë, si një poemë e tërë. Duke lexuar poezitë e këtij vëllimi poetik, del në konkluzionin se titulli “Ftesë për flirt”, është alegorik dhe unik, i cili merr kuptimin e dyfishtë në tërësinë e tij. Në të përditshmen njerëzore të gjithë “flirtojmë” në mënyra të ndryshme, sepse edhe vetë jeta lind nga flirti, gjallohet po nga “flirti”, dhe ecën me kohën e për kohën, po nga flirti. Ky lloj dualiteti alegorik, është metafora joshëse dhe elokuente në kufijtë e meditimit dhe të dialogut, që autorja eksploron testamentin e shpirtit të lirë dhe të besueshmërisë në lirinë e vetëreflektimit shpirtëror, manifest femëror, qytetar dhe intelektual në kërkim të bashkëkohores. Poetesha Acka, nëpërmjet penës poetike dhe vargjeve lirike, refuzon rolin e viktimës në dashuri, jetën social-politike dhe në art, duke thyer heshtjen dhe tabutë, pranon të “flirtojë”me misionin e gjallimit të jetës, si pjesë e së tërës, universit njerëzor e shpirtëror dhe dukurive të tyre psikollogjike: “Fjalë erës i them, puhisë fëshfërimë,/E pagjumë ëndrrës pres të vish,/Portën hapur e gjen, shpirti im,/Botën ne ta harrojmë dashurisht.” (poezia “Dashurisht” f.22).

“Ftesë për flirt”, nuk është vetëm ftesa për pasion apo intimitet biollogjik, por është;“ftesa për të biseduar” lirshëm me vitalitetin dhe intimitetin lirik e një shpirti të trazuarnë harmoni me kontrastet shoqërore, forcës sociale, ngarkesës emocionale dhe psikollogjinë e saj.

Pra, poetja Acka “flirton” duke iu gëzuarreales dhe emocionit të castit, duke i dhënë frymë poetike ekzistencës njerëzore, besimit në të vërtetën e sfidës e dashurisë për jetën e me jetën. Realistedhe moderne, ironike dhe dramatike, me ndjenjë e ngrohtësi, mall e brengë, brishtësi femërore, ironi e sarkazëm, e vetëdijshme dhe e guximëshme, qytetari dhe inteligjencë, autorja “flirton” ndjeshëm, me lirizëm të hollë, ton historik dhe atdhedashuri, social dhe kombëtar. Acka ndjehet tejet koncize dhe e vetmuar duke ofruar në mënyrë paralele një sistem vlerash sociale, filozofike, historike, lirike dhe atë erotike, në diagramën e dramave të vogla e të mëdha në të përditshmen njerëzore.

“N’kullën e rrnueme prej ikjes,/Prej zanash,/Prej frymësh,/Prej ahtesh,/T’panjoftun,/Numuroj ushtarët e betejave të andrrës,/Përdit,/e sillem si gur shpatit,/Si gogël e humbun,/Natyrës së pasosë,/Unë hici,/Në rropamën e gjamës,/Një Atdhe të pamujtun,/Për fminë,/Për shtratin/Për vorrin,/Kërkoj./Por Atdheu më shklet, Si ranë e imët gishtash t’pabindun të rrinë bashkë,/Si uj i rrjedhun prej birash,/Ku streha unjët nga vitet,/E mban zorit muranën e lashtë,”(Poemth, Kang Gegnisht, f.63)

Në tërë konceptimin e vargut poetik dhe fizionominë e tij, Acka sintetizon motivet kryesore me ndjeshmëri të lartë dhe koloritit të pasur figurativ në poezi, që nga romantizmi brenda mendimit mbizotërues të poezisë moderne, deri në motivimin e luftës për jetën e mbijetesë në hapësirën e boshtë të farsave dhe mureve socialë, e palodhur në kërkim të vazhdueshëm të një bote ndryshe, nga ajo e padobishmja dhe e pavlerë:

“ Kuku, Atdhe,/N’dor t’kujt ke mbet,/Me mbet Atdhe!”Acka shfrytëzon ndjeshëm mjeshtërinë e vet artistike me mendimet dhe idetë thellësisht filozofike, të rrënjosura këto në imazhe konkrete, vizuale dhe simbolike, me stil mbresëlënës dhe kuptimplotë, që i mbart të dyja: të shprehurin e një shpirti të lirë dhe kontrastet e dy aspekteve në virtuozitetin e poezisë, për vështrimin e ngulur e të patundur prekës, drithëronjës dhe mallëngjyes të poetes, në kufijtë e të pamundurës. Gjetjet e goditura të fabulës së poezisë, episodike dhe estetike janë karakteristikë e persionalitetit krijues të vetë autores, kontrasti midis realitetit dhe fantazisë, se si në të vërtetë janë gjërat dhe se si ne i perceptojmë ato të jenë.

“ Vitesh,/nuk e ndala dot,/blojën e madhe të shpirtit,/që më endet botës,/kahmos, si kaike./Atdhe, shpesh t’i ndjej poplat,/mbi shpinë, e në kryet, që i ul durimshëm.” (Poezia “Atdhedashuri”, f.70)

Pavarësisht forcës së atdhedashurisë, që dominon në shkretëtirën e një bote të egër e të padrejtë, Acka “flirton”me “blojën e madhe të shpirtit”,-incidente dramatike natyrore të jetës, por që është ende; “eshtra jote, diku në terrina”, të cilat ekzistojnë mes trupit dhe shpirtit, reales dhe mitikes, qetësisë dhe lëvizjes, dhe “më trembin me miopi mizore” –shprehet poetja.Me stilin e saj karakteristik për të paraqitur të kundërtat, Acka zbulon varësinë e natyrës me perceptimin e shpirtit të lirë dhe syrin e vizionit poetik, për t’i dhënë kuptim e vlerë, Atdhedashurisë: “Zër vend,/në do të jesh një formë,/një përmbajtje,/një kuptim,/një ngjyrë,/një njollë”, –po aq sa edhe përfytyrimeve të aftësive njerëzore, dhimbjes e lotëve që derdhim në heshtje, dhe na japin forcë për të përballuar shpagimin, të cilat dalin nga koha e frikës e tragjedisë, vuajtjes e trishtimit: “ Unë hesht,/por edhe të hesht marr shpagim”! Sa bukur poetja komplikon dhe humanizon në poezinë “Atdhedashuri”!

Në një nga poezitë e saj më të mira dhe e trishtë, e titulluar“ Vdekja e fqinjës”, ku Acka, nëpërmjet metaforave, legjitimon melankolinë dhe trishtimin në një të vetme në vazhdë të perceptimit të origjinalitetit dhe ngjasimit të castit kalimtar trishtues, meditimit dhe dilemës:“Dorëzuar engjëllimit,/ti ve grimin e fundit të përkories njerëzore,/dhe e pret pa pendesë gjykimi./Tani në shpellën e madhe,/mësuar t’i themi,/apartamenti yt, shpellon vec heshtja.”

Hipoteza metaforike e Ackës përforcon stilin e saj karakteristik dhedialektik, në përpjekje për të shtjelluar qartë e mirë, marrëdhëniet mes realitetit të gjërave dhe kuptimit të tyre, gëzimet e hidhërimet e të përditshmes njerëzore. Acka kontraston dy mënyrat; zbulesën, nën petkun e vdekjes; “ Askush tha në vdiqe e bukur,/e bukura ime,/Askush tha në vdiqe e heshtur,/e heshtura ime.”, -dhe shmangjes hedonistike të saj. Një grua ka vdekur dhe duhet të tregojmë dhëmbshurinë e mirënjohjen njerëzore. Me stilin e saj të gjallë aforistik, plot talent, mjeshtëri artistike dhe thelbin filozofik të psikikes, poetja, nën lëkurën poetike, na jep thelbin e jetuar të një jete dhe ballafaqimin e realitetit të saj dhe përvojave jetësore; mungesën, dhimbjen e shpresën, dukshëm në kërkim të normalitetit brenda shpirtit dhe ekzistencës njerëzore, bërthamën e kuptimit mes jetës e vdekjes;“Fytyra jote nën qelqe, përcjell një qeshje ironike,/që sfidon shpërfilljen botës së madhe,/që nuk e diti se,/ëngjëjt, ndonjëherë, janë edhe të gjallë,/dhe pret pa pendesa gjykim,” Poetja e koncepton botën e vet me forcën e vargut. Vargjet poetike në poezia “Vdekja e fqinjës”, deklamojnë idetë dhe lidhjet dialektike mes njerëzve dhe natyrës, evoluon zërin lirik, retrospektivën erotike, shpirtëroren e psikiken, metamorfoza të jetës këto, që janë edhe karaktëristikat e stilit poetik të Ackës. Zëri i saj poetik modulon nga më e thjeshta e naivja, deri te tërësia e kompleksiteti i një bote të cuditëshme, por që Acka zbulon të vërtetën në të gjitha aspektet e paradoksit dhe ambiguitetit plot gjallëri, mencuri dhe intensitet ironik. Kjo strategji poetike e Ackës, nënkupton negotacionin delikat dhe meditimin brilant të poetes, shpjeguar farë qartë në vargjet e fundit të poezisë:“ Pragun e ka zënë ngrica,/e dimrit të gjatë të mungesës./Reklamat kapicë do ta mbysin,/pa e ditur kur e kush t’i japë fshesën./Ti qiri i bardhë,/ në laryshitë e kohës që të derdhi vetmi, thurr përhirje intime, të fqinjërimit të njeriut njeri!”, u jep shpjegim karakteristikave të stilit të saj nëpërmjet gjuhës dhe ngarkesës emocionale, sepse ndjeshmëria shpirtërore është e patjetërsueshme.

Poetja Flutura Acka me mjeshtëri filozofike e artistike dhe solemnitet kuptimplotë, mirëkuptimi, sinqeriteti dhe vendosmëri, bën kompromis me forcën e vargut nëtërësinë e botës së brendëshme njerëzore dhe hyjnore, në të gjitha dimensionet e dualitetit e polaritetit të jetës e vdekjes.

Në vargjet lirikë të poezisë me titull “Dashuri që ecën”, Acka mediton forcën simbolike të natyrës njerëzore dhe shpirtit të lirë, marrëdhnien që përfshin variablat e tyre, dhe vargëzimi i poetes;“ Ti je qenie brenda meje./- funskionon paralelisht me përjetimin e forcës së dashurisë, emocion i brishtë i clitër, që transformohet në instrumentin e poetes për të materializuar konceptimin e vargut dhe fizionominë e tij.

“Dashuri, të kisha dashur të ishe, i dashur,/një shumëpërmasë, të të prekja,/Një dashuri në ecje,/një siluetë,/thonj, nerva….qeliza e inde konkretë./Aniprapë,/dashuri je,/mjegull në kufijtë e rejshëm të kërkimit tim,/beft globin e mbylltë të dëshirave të mia.”

Acka nëpërmjet këtyre vargjeve të ndjeshme lirike dhe erotike,kombinon monolgun e brendëshëm, ku forca e dashurisë dhe natyra e qëndrueshme e saj me butësinë, dhimbjen e trishtë e të brishtë të llojit njerëzor, në varësi të përjetimevedhe përvojave jetësore të një zemre humane; “Dashuria,/një tokë mes nesh,/ku as vemi,/as e kemi,/C’mbetet tjetër,/janë fjalë,/humbasin,/t’i themi.”,-duke e mbartur atë, dashurinë si shpëtimtaren e botës njerëzore.

“Unë e lexoj pritjen tënde,/Biri im,/në ecejakëne paqetë,/që mësuar të kam,/se i lumtur është kush ka për të pritur./Por Nëna është aty,/më e brishta qenie femër,/me posesionin e saj sentimentesh trazuar,/krijesë e ndërtuar me cudinë e durimit,/bëhet sy.” (Poezia “Pritja jote”, Birit,f.45).Acka transmeton ndjeshëm e me talent energjitë pozitive në këto vargje, duke i ndarë me audienvcën e lexuesve, edhe për faktin se ndjeshmëria e tyre analoge i jep kuptim, simbolit të dashurisë njerëzore, kuptimit metaforik emocional, origjinal dhe njerëzor, se si ne e perceptojmë atë; pra jeta lind nga flirti dhe dhimbjet e lindjes: “ Biri im,/frymës m’i jep kuptim,/e jetën ma dizenjon me dritë,/Burri i vogël që hov maturi,/e me t’bukurat revolta adoleshente,/t’i ikësh, fëmijërisë ti,”–dhe se si ne i kapërxejmë kufijtë e mitit në progres që merr kuptim të ri simbolik njerëzor, Nënë&Bir;“Ti mbetesh Bir, ti Bir,/E të t’vijë era Njeri!”,-që natyrisht në vetvete këto janë metafora thellësisht njerëzore të gërshetuara me mjeshtëri ndjenjë e dashuri, artistike dhe filozofike.Autorja flet me ndjenjën e shpirtit, pjesë qelizore e cila shndërrohet në forcë shpirtërore që noton në optimizmin dhe shpresën tek ardhmëria.

Përjetimet, kujtimet konkrete dhe origjinale, që të dyja kanë historinë e tyre dhe për të qenë specifike, Acka, “një grua-limfë”, krijon dicka madhështore, personale, private dhe intime duke e kryqëzuar historinë e kujtimeve me nostalgji e dashuri: “Kthjellët sonte,/Trieste trandet territ tretur,/nëpër blu./Në Piazza del’Unita,/hapash penguar,/një grua tymiset mes zjarresh adoleshente,/pa e ditur se rinia kohësh ka shkuar./Rrudhat në pasqyrë turbullojnë ndjenjën,/që koklavitet në rrjedhën e limfës.”Këto kujtime, momenteve të vecanta, ndjenjave mistike Acka i bën tërësisht pjesë të shpirtit të saj dhe u jep një dimension të ndjeshëm, të rëndësishëm, të pavdekëshme, eternal, dhe të prekëshme; “ Tutje, në kryqet e rrugëve, kujtimet kryqëzojnë krenarinë,/ shtylla, hije,të dikurshmit dashnorë,/në skenën që dhezëllin aktrojnë,/por të vetmuarën spektatore tukequr nga befit,/edhe fryma e tremb.” Acka ka krijuar një klimë intime, ngacmuese dhe nostalgjike, që e bën poezinë më të kuptueshme e ndjesore, me fenomenologjinë e përfytyrimeve, duke hedhur dritë në shumë aspekte të përvojave jetësore: “ Në këtë vend historish të mëdha,/nuk po ditke, grua,/as të voglën tënde të mbrosh, ti?!” –që burojnë së brendëshmi për shkak të moralit të shoqërisë, duke i shfaqur ato mes origjinalitetit dhe fuqisë shprehëse të të kundërtave. Gjithkush gjen veten në poezinë e titulluar;“Kujtimet që kryqëzojnë historinë”, (f. 36).

Vëllimi poetik, “Ftesë për flirt”, është një vëllim alegorik dhe unik, -vargjet poetike lirike e të cilit shpesh i tejkalojnë kufijtë e traditës dhe forcës së zakonit, arrijnë në nivelin e guximit, heroikes dhe origjinalitetin e tyre, fuqisë sensuale shpreheëse dhe erotikes, duke sjellë universalen dhe përjetësimin e përvojave jetësore, që eksplorojnë intensitetin e lirisë individuale dhe kolektive, të lirisë së shpirtit dhe ftesës për të “flirtuar” me brishtësinë e intimitetit njerëzor dhe me të gjithë faktorët socialë, historikë dhe psikollogjikë të aseteve njerëzorë.

“Ftesë për flirt”, është forca e aspiratës substanciale të lirisë së shpirtit dhe mosgjykimit të tij, konkludimi erotik dhe lirik i titullit, tek i cili impresionet dhe të shprehurit, poetja Flutura Acka flirton pa u epur më dashurinë njerëzore, dhe i jep gjithkujt mundësinë për të jetuar dhe kuptuar jetën ashtu si vjen e të ofrohet me misterin eternal të natyrës njerëzore. Dashuria njerëzore mes vedit dhe njerëzve që na rrethojnë, shpëton botën!

Raimonda MOISIU

HARTFORD CT USA

Mars 2016,