NGA CHRISTOPHER HILL*/
Disa shpresojnë se të gjithë kandidatët aktualë që po garojnë për postin e presidentit të SHBA-ve, do të jenë të aftë të përballen me krizat – qoftë ato të vazhdueshme, qoftë kriza të reja. Në disa raste, që të jemi të hapur, këto shpresa mund të jenë tejet jorealiste. Dhe në çdo rast, do të ketë shumë pak hapësirë për gabime/
Kur presidenti i ri i SHBA-ve do të ulet në tryezën e punës në janar 2017, disa çështje të dukshme të politikës së jashtme sakaq do të jenë në pritje – disa më pak urgjente se të tjerat. Disa nga këto do të jenë probleme të vazhdueshme pa nevojë për parashtrim: Koreja e Veriut dhe ambiciet e saj bërthamore, Kina dhe ambiciet e saj globale, Rusia dhe ambiciet e saj të liga dhe natyrisht, Lindja e Mesme dhe ambiciet e saj disfunksionale.
Shpesh, gjithsesi, krizat që përshëndesin një president të ri nuk janë ato që priten. Kur George W. Bush mori postin në vitin 2001, ai priste të rriste shpenzimet për mbrojtjen, të vendoste një sistem antiraketor në lindje dhe të çmontonte disa detyrime të vjetra shumëpalëshe për kontrollin e armëve. Në vend të kësaj, administrata u përball me çështje që qenë tërësisht të paparashikueshme, përfshirë Afganistanin dhe Irakun, të cilat i konsumuan për tetë vitet që pasuan.E njëjta gjë mund të ndodhë sërish kur administrata e ardhëshme të marrë detyrën. Disa probleme kanë më shumë gjasa të ndodhin.
Ta fillojmë me Arabinë Saudite. Për çdokënd që po i kushton vëmendje nga afër telasheve aktuale në Lindje të Mesme, në veçanti, dobësimit të disave prej kombeve shtete kryesore të rajonit dhe rritjes së dhunës ekstremiste, një krizë e rëndë në Mbretëri nuk është një probabilitet i pamundur. Arabia Saudite ka treguar qëndrueshmëri mbresëlënëse në kapërcimin e dobësive politike, shpesh duke përdorur të ardhurat e konsiderueshme të saj prej naftës për të blerë një rrugëzgjidhje dhe për të mbajtur një familje të stërmadhe mbretërore e cila ka qenë burim thelbësor stabiliteti.
Ky stabilitet mund të vijojë, por kjo po bëhet gjithnjë e më pak e sigurtë. Ndërsa çmimet e naftës po përjetojnë një krizë të vazhdueshme, dhe burimet e reja (për shembull, Irani) po rikthehen në tregun botëror, sauditët nuk do ta gjejnë përdorimin e rezervave të veta financiare po aq të lehtë sa e kanë pasur në të shkuarën.
Që të jemi të sigurt, në krahasim me shumicën e vendeve, rezervat financiare të sauditëve janë të stërmëdha; por po kështu janë edhe aspiratat e publikut të saj të zemëruar, pa përmendur këtu problemet në rritje në rajon dhe mendimin mes regjimit se ai duhet t’i përshkallëzojë përpjekjet – shpesh financiare – për t’iu kundërpërgjigjur ndikimit në rritje të Iranit. Me një monark tjetër drejt moshimit te Mbreti Salman, ditët e përballjes me realitetin për sauditët në Lindjen e Mesme të polarizuar dhe radikalizua të kohës sonë, mund të jenë duke ardhur. Pastaj është Turqia. Në të shkuarën, ky aktor kyç rajonal vuajti kriza të përhershme ekonomike dhe goditje hiperinflacioni, me raste, grushte ushtarake shteti të cilat, megjithëse brutale, dukej se mikpriteshin nga turqit si shpëtim nga qeveritë e dobëta të qendrës së majtë apo qendrës së djathtë. Dhe, pavarësisht disfunksionit ekonomik dhe politik, Turqia ia ka dalë të ruajë një imazh pozitiv, pjesërisht përmes ambicies për t’u anëtarësuar në Bashkimin Europian. Shpresa gjithmonë dukej se kapërcente sukesin real, por kjo e bënte Turqinë të shihej gjithmonë si një partner dhe aleat i qëndrueshëm për perëndimin.Sot, për shkak të politikës së “neo-Otomanizmit” apo thjeshtë qeverisjes së keqe të stilit të vjetër nën një autokrat pa shumë fytyrë (Presidenti Recep Tayyip Erdoğan) me tendencat e tij islamiste, Turqia është në listën e vendeve që duhet të vëzhgohen nga afër. Ndërhyrjet e saj në politikën e Lindjes së Mesme kanë qenë të pafrytëshme dhe pa qartësi e qëndrueshmëri.
Fillimisht, Turqia u duk sikur po mbështeste udhëheqësinë alavite të Sirisë nën presidentin Bashar al-Assad, pastaj ndryshoi krah, duke u bashkuar me një koalicion shtetesh arabe suni, deri tani në përpjekjen e dështuar për të rrëzuar Asadin. Ndërkohë, problemet e vjetra të Turqisë me minoritetin rebel kurd janë rishfaqur me forcë pasi Erdoğan po përdor dhunën për t’i nënshtruar, një përqasje që ai e ka aplikuar kundër shumë kundërshtarëve të tij të brendshëm, si dhe kundër medias dhe grupimeve të shoqërisë civile.
Politika e brendshme e Turqisë është përkeqësuar ditë pas dite dhe ndasitë e thella të vendit, të cilat reflektojnë probleme të thella historike e sociologjike, nuk po japin shenja përmirësimi nën presidentin e ri i cili duket i paaftë emocionalisht që të fitojë mbi çdokënd që sakaq nuk është ndjekës besnik i tij. Një zgjidhje e krizës në Siri me siguri që do të ndihmojë Turqinë, veçanërisht duke parë rolin e saj si destinacion kryesor për refugjatët nga kaosi atje; por keqqeverisja me të cilën turqit duhet të përballen një ditë, është e thellë. Turqia mund të lundrojë përmes ujërave të turbullta të sotme (siç ka bërë shumë herë më parë) dhe të ruajë unitetin dhe qëllimin e vet. Por mundet edhe të mos ia dalë.
Vështirësitë e vjetra mund të rikthehen gjithashtu. Por krizat që ato do të shkaktojnë mund të jenë të ndryshme në përmasa dhe në rëndësi.
Koreja e Veriut është një rast i tillë. Udhëheqësi aktual i vendit, Kim Jong-un, duket shumë më i rrezikshëm se sa babai i tij, Kim Jong-il, apo gjyshi, Kim Il-sung. Kërcënimet e vazhdueshme të regjimit për luftë kundër fshinjëve të vet nuk filluan me Kim 3.0, natyrisht. Në fund të fundit, gjyshi i tij qe ai që nisi Luftën e Koresë më 1950. Por moskokëçarja e tij, kombinuar me përpjekjet e vazhdueshme për të ndërtuar armë bërthamore dhe sisteme raketore për hedhjen e tyre, mund ta shtyjë problemin e Koresë së Veriut në majë të axhendës së presidentit të ri.Në fund, është Kina. Për shumë amerikanë, rreziku që përbën Kina fshihet në fuqinë e këtij vendi. Në fakt, shkaku i vërtetë për shqetësim nuk është fuqia e Kinës, por dobësia fillestare e saj, e cila mund ta zhysë këtë vend – dhe shumë të tjerë që varen nga performanca ekonomike e Kinës – në krizë.
Disa shpresojnë se të gjithë kandidatët aktualë që po garojnë për postin e presidentit të SHBA-ve, do të jenë të aftë të përballen me krizat – qoftë ato të vazhdueshme, qoftë kriza të reja. Në disa raste, që të jemi të hapur, këto shpresa mund të jenë tejet jorealiste. Dhe në çdo rast, do të ketë shumë pak hapësirë për gabime.
*Ish-ndihmës Sekretar Amerikan i Shtetit për Azinë Lindore, aktualisht Dekan i Shkollës Korbel të Studimeve Ndërkombëtare në Universitetin e Denverit. Shkuar për “Project Syndicate”.