Archives for June 2019

NJË KURORË NË NDERIM TË DOM SHTJEFËN KURTI TEK MONUMENTI I LIRISË NË WASHINGTON

June 14, 2019 by dgreca

– U organizua Ceremonia e dymbëdhjetë vjetore pranë Monumentit të Lirisë kushtuar viktimave të Komunizmit.

– Rreth 100 organizata dhe individë bënë homazhe dhe vendosën Kurora me lule.

– Në ceremoni morën pjesë edhe vendosën kurora vatranë nga dega e Tampës dhe Washingtonit.

– Anëtari i kryesisë së Vatrës dhe arkëtar i saj, njëkohësisht drejtor i Qendrës Kulturore”Nënë Tereza”, pranë Kishës “Zoja e Shkodrës” Marjan Cubi me zonjën Dilë, Mark Mrnacaj-anëtar i këshillit të Vatrës me Paul Mrnacaj vendosën kurorën në nderim të lumit Shtjefën Kurti, ekzekutuar nga diktatura komuniste për shkak të pagëzimit të një fëmije.

***

Washington, 14 Qershor 2019- Sponsorizuar nga Fondacioni i Viktimave të Komunizmit në Uashington DC dhe nga rreth njëqind organziata e individë të ndryshëm, sot me datën 14 Qershor 2019 u organizua për të dymbëdhjetën herë në Uashington DC ceremonia vjetore për thirrjen e kombeve për të vendosur kurora dhe Prezantimi i Medaljes së Lirisë “Truman –Regan”. Ceremonia u organizua në Uashington DC tek sheshi ku takohen rrugët Masacussets dhe Nju Xhersi dhe aty ku ndodhet Monumenti i Lirisë në zemër të Uashingtonit. Merrnin pjesë përfaqësues nga shumë organizata e familje nga gjithë bota që përkujtojnë viktimat e regjimeve komuniste dhe gjithashtu edhe përfaqësues të ambasadave të vendeve të robëruara e të persekutuara nga komunizmi, përfshi edhe atë të Republikës së Shqipërisë Znj. Eva Dore, sekretare në Ambasadë, vendosi kurorën në emër të Ambasadës shqiptare në DC .

Nga shqiptarët e Amerikës, përfaqësues të organizatave, institutcioneve dhe familjeve të persektuara u vendosën disa kurora dhe buqeta me lule.

Vatranët Marjan Cubi e bashkëshortja e tij Znj.Dila Cubi , Z.Mark Mrnaçaj e Z.Paul Mrnaçaj nga Nju Jorku bënë homazhe, nderuan dhe vendosën një kurorë të madhe e të mbushur plot me lule të freskëta për nder të Të Lumit Shtjefën Kurti. Kurora ishte shoqëruar me mbishkrime dhe me foton e të Lumit Shtjefen Kurti, i cili u vra nga komunistët në Tetor të vitit 1971 sepse pagëzoi një fëmijë. Kurora ishte porositur nga djali i vëllait të të Lumit, nipi i Dom Shtjefnit, Z. Nikolin Kurti nga Tirana, dhe bashkëkombasit shqiptaro- amerikanë , çifti Cubi e kushërinjtë Mrnaçaj erdhën nga larg dhe nderuan në emër të tij dhe gjithë familjes por edhe në emër të tyre e familjeve të tyre pasi edhe ata e kanë ndjerë rëndë thundrën e hekurt dhe persekutimin komunist. I lumi Shtjefen Kurti u lindi në Ferizaj të Kosovës, më 25 dhjetor të vitit 1898. U shugurua meshtar në Romë më 13 maj 1921. Erdhi në Shqipëri më 6 janar 1930, bashkë me Dom Luigj Gashin e Dom Gjon Bisakun. U arrestua në Tiranë më 28 tetor 1946, dhe u dënua me njëzet vjet burg, prej të cilëve bëri 17 në burgun e Burrelit. Pas mbylljes së kishave u dërgua në Gurëz (Milot). U arrestua përsëri më 11 qershor 1970 dhe u dënua me vdekje «in odium fidei». U pushkatua më 20 tetor 1971.

Z. Tasim Ruko dhe zonja e tij Gina Ruko, Z.Endri Filipi dhe Znj.Mira Dado-Filipi vendosën kurorë në emër të Degës së Vatrës në Tampa Florida. Kjo nuk është hera e parë për këta Vatranë që vijnë e marrin pjesë në këtë ceremoni vjetore. Ata udhëtojnë nga larg për këtë qëllim dhe kalojnë kohë me bashkeatdhetarët në DC.

Prindrit e Vatranes Merita McCormack, Z. Sami dhe Znj.Hamide Bajraktari, që kishin udhëtuar nga Toronto , Kanada, dhe Merita vetë, bënë homazh e vendosën lule në emër të familjarëve të familjes Kalaja nga fshati Zemblak i Korçës, që është familja e Znj.Bajraktari, nënës së Meritës.

Z.Haxhi Dauti dhe Z. Kalosh Sela nga veri Lindja Amerikane gjithashtu nderuan e vendosën kurorë në emër të Këshillit Shqiptaro- Amerikan. Përfaqësuesit e degës së vatrës në DC, Z. Armin Zotaj dhe Z. Eduard Buçaj vendosën një kurorë, gjithashtu edhe Z.Mustafa Xhepa vuri një kurorë në emër të Shtëpisë së Lirisë Shqiptaro-Amerikane . Ishin edhe disa shqiptaro amerikanë të tjerë prezent që shoqëruan e përcollën ceromoninë. Ndër ta ishte edhe ish Kryetari Vatrës Dr.Gjon Buçaj dhe bashkëshortja e tij Znj. Nikoleta.

Znj.Mimoza Boletini , vajza e saj Marilyn dhe Znj.Janulla Rapi, kishin udhëtuar nga Nju Jorku për homazhe dhe vendosën një kurorë në emër të organizatës “Hope and Peace”.

Ceremoninë e bekoi Rev. Charles H. Hall CH(Col) , pesident i Veteranëve Amerikane të Luftës së Ftohtë.

Drejtori egzekutiv i Fondacionit Z.Marion Smith mirëpriti të pranishmit dhe pastaj foli themeluesi dhe presidenti i Fondacionit Z.Lee Edwards.

Ata folën për krijimin e shërbimin e fondacionit dhe për synimet e tyre në të ardhmen.

Një partenritet mes fondacionit dhe Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ftohtë sapo është krijuar dhe kjo u përshëndet nga të pranishmit.

Pas kësaj u dha medalja “Truman Regan” dhe këtë vit kjo ju dha Kolonelit 98 Vjeçar Gail.S Halvorsen USAF (në pension) i cili quhet edhe ndryshe“ Bombarduësi me karamele”. Medalja u pranua nga djali i Kolonelit pasi vetë koloneli ndodhej në Berlin për një cermeoni tjetër përkujtimore si kjo.

Pas kësaj u vendosen kurorat dhe u bënë shumë fotografi.

Shumica e shqiptarëve Vatranë në këtë ceremoni u mblodhën pas ceremonisë për të ndenjur biseduar , për të gëzuar shoqërinë e njeri tjetrit, ndërkohë që vatrani Mark Mrnaçaj ishte nikoqiri i kafes. Gazetarët Burim Goxhulli nga VOA, Seksioni shqip dhe Z Beqir Sina nga Bota Sot mbuluan gjërësisht aktivitetin dhe bënë disa intervista të cilat do të dalin në ditët në vijim.(Korresp e Diellit në Washington DC)

IN MEMORIAM- JU TREGOJ PËR TIM ATË, POETIN VEHBI SKËNDERI…

June 14, 2019 by dgreca

….AI ISHTE SI NJË SHENJTOR, QË JETOI NË KOHË DJAJËSH

Më 13 qershor 2011, ditën e Shëna Ndout, u nda nga jeta im Atë, poeti Vehbi Skënderi. Ai ishte i drejtë si një Shenjtor, por jetoi mes djajsh/

NGA ELIDA BUÇPAPAJ/

Ishte një mbrëmje e bukur qershori. 12 qershor 2011. Nga ato më të bukurat e vitit, kur stina e verës është në prag të shpërthimit me plotmadhështinë e vet prej shumëlaryshisë së ngjyrave dhe aromave. E të grish vetëm të jetosh pa fund e sosje. Atëher kur çdo shpirt njerëzor mendon se jeta është e përherëshme. Ndërsa im atë Vehbi Skënderi po luftonte me vdekjen.

Në një mbrëmje të tillë qershori, ai do të ishte dehur nga abazhuri i hënës në qiell. Dhe ajri i ngrohtë i përzierë me aromat e luleve do ta ngazëllente për të krijuar pastaj në laboratorin poetik përfytyrimet e tij ekstravagante në skulptura poezish.

Në një natë qershori të tillë, të vitit 2005 një dorë kriminale na kishte vrarë kolegun tonë 28 vjeçar, Bardhyl Ajetin, duke krijuar tragjedinë dhe dhimbjen prej një absurdi surreal. Sepse është e pamundur të vrasësh një gazetar të ri për ato që shkruan. Vetë vrasja si akt është e ndaluar. Të presësh si me gërshërë një jetë në mes. Por po aq e ndaluar është ta mbulosh vrasjen me heshtje. Heshtja është po aq kriminale sa ideuesi i vrasjes dhe ekzekutori. Vrasja e gazetarit Bardhyl Ajeti, si shumë të tjera, ka mbetur ende e pazbardhur. Ai ka mbetur i harruar nga kolegët dhe shoqëria që po bëhet çdo ditë edhe më tribale sepse po humb sensin për të kërkuar e gjetur të drejtën. Krejt ndryshe nga im atë që gjithmonë iu fal të drejtës, si një konstitucioni universal hyjnor që nuk varet nga konjunkturat por nga ndërgjegja njerëzore e gjithësecilit prej nesh. Që të lejon të gjesh shpresë e mundësi për të ndihmuar atë që ka nevojë edhe në kohë të pamundura. Edhe unë vijoj dhe e kërkoj të drejtën si bija e tim eti. Edhe kur më thonë të gjithë se e drejta ka vdekur, unë nuk do të ndalem si për të vijuar jetën e babait tim.

Nata e 12 qershorit 2011 na hutoi e na e mbushi mendjen se jeta triumfon mbi vdekjen, se jeta triumfon edhe ndaj prognozave të mjekëve. U bëmë naivë. Me vullnetin tonë. Aq më tepër duke e njohur dëshirën e paepur të tim eti për të jetuar, për t’u ndjerë i lumtur pranë familjes së tij. Sot lumturia është kthyer në nonsens ose mision i pamundur. Njerëzit e kërkojnë lumturinë tek paratë, pasuria, makinat, vilat. Ndërsa lumturia është gjithmonë me ne, ne jemi lumturia e njëri-tjetrit. Im atë e kishte zgjidhur me kohë këtë rebus. Ose më mirë të them s’ka qenë për të fare një rebus dhe ai gjithnjë e ka ditur. Sepse të gjitha dramave të jetës së tij, për fajin e një regjimi kriminal, ai u kishte mbijetuar për arsye dhe shkak të familjes që ia kthyente dashurinë me dashuri dhe nuk e tradhtoi kurrë. Krejt ndryshe nga kolegët, që mbetën tregëtarë flamujsh me shpirtëra çakejsh.

Ne i qendruam rreth shtratit natën e 12 qershorit duke e kundruar e kundruar. Fytyra e tij ishte e bukur. Ngjyra e lëkurës ishte rozë. Im atë nuk e tregonte moshën, ai është dukur gjithmonë i ri, i mbushur me energji të pashterëshme. Kjo bënte që unë të ndihesha gjithmonë fëmijë. Edhe natën e 12 qershorit. Unë i vërtitesha rreth dhe ia puthja duart e faqet, ia prekja këmbët e bardha. Ishte i pastër si drita. Ai nuk reagonte. Flinte. Nën efektin e qetësuesve. Që kur u shtrua në spital ai kishte qenë nën efektin e qetësuesve dhe vetëm një herë ishte zgjuar sa për të thirrur vetëm një emër: „Lili“. Emrin e nënës time.

Duke e parë të flinte i qetë, dikur vonë, ne vendosëm të ktheheshim në shtëpi. Të bindur se nesër do ta gjenim më mirë. Ishte mbrëmja e vonët e së djelës. Jeta gumëzhinte. Në tram u takuam me Endritin që kthehej me shokët nga kinemaja. Përpara filmit kishte qenë në spital të shihte Babushin e tij. Kur iu afruam shtëpisë, dritat e apartamentit tonë nuk ishin të ndezuara si zakonisht. Shtëpia jonë gjithmonë ishte e hapur, gjithmonë kishte njerëz e drita. I ramë ziles dhe derën na e hapi Prizreni. Ai po vuante. Im atë i kishte rritur djemtë. I kishte marrë sa kishin ardhur në shtëpi nga materniteti, bebka dhe iu kishte përkushtuar kohën dhe jetën. Me një dashuri pa kufi e cak. U ka treguar me mijra përralla që i krijonte për ta, u ka mësuar alfabetin e shqipes, gjuhën, u ka lexuar libra, u ka recituar poezitë e tij, poezitë e tij për ta. Midis tyre mbretëronte një aleancë sublime. Të dy djemtë tanë kanë qenë me fat që i ka rritur një gjysh si ai. Megjithëse të gjithë gjyshat e gjyshet e botës janë të mrekullueshëm.

Tani në shtëpi ishim të katërt. Familja Buçpapaj. Familja Skënderi ishte në spital. Folëm fare pak midis nesh. Djemtë ishin bërë burra papritmas. Pastaj mora në telefon tim më që nuk i ishte ndarë kurrë tim eti. Edhe ajo më qetësoi. Po fle i qetë më tha. Unë i qetësova të tjerët. Dhe u shtrimë të flemë si robotë.

Kishim fjetur pa ëndërra, shpejt, përhumbshëm, për t’iu larguar një frike. Deri kur ra zilja e telefonit, që na ngriti menjëherë të katërve, gatitu. Dhe matanë telefonit zëri jepte lajmin që ne nuk do të donim ta dëgjonim kurrë.

Kur po gëdhihej 13 qershori dhe kalendari shënonte ditën e Shëna Ndout, shpirti i tim eti u largua prej trupit të tij. Në agun që ai e ka përmendur shpesh në poezitë e tij, ku ai e ka përshkruar me laryshi nuancash e ngjyrash të pafundme. Por agu i ikjes të tim eti ishte i vërejtur, i humbur prej tymnajave të mjergullës dhe ngjante e pamundur që kjo ditë të kish lindur prej barkut të një nate magjike qershori, kur ne u larguam nga spitali dhe e lamë tim atë në një gjumë të thellë e shpresëdhënës. Gjithçka ishte përmbysur brenda dy-tri orësh, ashtu si jeta që ishte shndërruar në ikje, largim e vdekje. Për dy-tre orë qielli kishte ndryshuar uniformë në një antitezë të plotë. Ishte zhdukur hëna, yjet, magjia e natës kur ne i dhamë përshëndetjen, pa e ditur se do të qe përshëndetja jonë e fundit në këtë tokë, pak përpara kur fryma e tij do të fluturonte si zog i çliruar nga prangat e një kohe mistrece.

Kur ne vendosëm të largoheshim nga spitali, në prag të shkëmbimit të 12 me 13 qershorin, ai ngjante sikur flinte si normalisht. Nuk e kishte më frymëmarrjen e dendur, të vështirë, të mundimshme që e kishte pasur prej ditës së mërkurë. Kur u përkeqësua papritmas. Një ditë më parë, dmth të martën, ai kishte bërë një shaka me ne. Ime më ashtu si e kanë zakon gratë përdori klishenë e njohur se po vdiste prej lodhjes, dhe im atë, që rrinte me orë e ditë të tëra pa folur, ia ktheu me buzën në gaz, « po për mua kush do të kujdeset atëherë?!» Reagimi i tij ne na hodhi të gjithëve përpjetë. Na zgjoi. Sepse sëmundja e kishte transformuar. Ngjante si Mbreti Lir. Tragjik, i madhërishëm, i vuajtur, i heshtur e solitar në botën e tij të mbyllur. Kështu e përjetonte largimin apo distancën nga mungesa e tij fizike me botën rreth tij, nga mosprania në rrjedhat e ditës, në rrugët që ai i kishte kaluar çdo ditë, që edhe sot i mbajnë gjurmët e tij.

Reagimi i tij na e ktheu humorin. Kujtuam se ishte shenja e rikthimit në jetë, për të shpëtuar nga sëmundja e zezë, që është depresioni, ashtu si kishte shpëtuar edhe në vitet ’70. Unë e mbaj mend atë kohë, se si vuante im atë, si lëngonte. Pranë tij ishte im më dhe unë, fëmijë. E vizitonte rregullisht, për çdo ditë njëra prej hallave të mija, Lumja dhe fëmijët e saj dhe vëllai i tij i vogël, sepse të tjerët nuk vinin dot pasi kishin frikë nga partia kuçedër. Atëherë im atë sapo i kishte mbushur 40 vjeç dhe ngjante i moshuar si një plak. Por një mëngjes papritmas u ngrit nga shtrati e ul në makinën e shkrimit dhe rinisi të shkruante poezi. Prej asaj dite nisi të dilte nga shtëpia e të shëtiste nga Kodrat e Liqenit. I vetmuar. Kolegët i largoheshin, shokët i fshiheshin, të afërmit kujdeseshin për biografitë.

Si shenjë fatmirë, të daljes nga kështjella që ai kishte ndërtuar me mure qiklopikë prej heshtjes së vet e morëm edhe reagimin e tij. Ne u lumturuam pasi e dinim se im atë dinte të ngrihej gjithmonë më këmbë, se im atë do ta kalonte edhe këtë provë, pas aq provash e vuajtjesh, që i kishte e kishim kaluar së bashku.

Por ndodhi e papritura dhe ai u përkeqësua papritmas të mërkurën. Iu vështirësua frymëmarrja. Ne u trembëm. Filluam t’i luteshim të hante. Sepse kishte dy vjet që kishte hequr dorë nga e ngrëna. E ushqente me shumë mundime ime më. Im atë refuzonte ushqimin, refuzonte ujin, po ime më nuk dorëzohej deri sa e ushqente çdo ditë, çdo vakt, dalë e nga dalë, një kafshore, një lugë, ishte një fitore, një gllëngjkë ujë, një gotëz me lëng frutash, ishte jetë për tim atë.

Unë po punoja në komputer atë të mërkurë, kur ime më më erdhi pranë e më tha se ai nuk po hante dot më. U ngrita menjëherë. I shkova pranë e i vura buzët në ballë. Si veproja me djemtë. Kishte temperaturë. I dhamë menjëherë një dafalgan dhe e shtrimë në shtrat. U qetësua pak. E zuri gjumi dhe frymëmarrja ju bë normale. Pasdite bashkë me Skënderin blemë biskota fëmijësh që ime më t’i shtypte e ta ushqente më lehtë.

Hëngri nga mbrëmja pa e refuzuar ushqimin si bënte zakonisht. Dukej se kishte frikë nga vdekja. Por ne nuk na shkonte mendja për atë gjë. Kur ra nata i shkova në dhomën e tij ku flinte. Dhe qava e qava me lot e pa zë. Për të gjitha vuajtjet që kishte hequr, pa i bërë kujt keq në jetën e tij. E pastaj iu lutëm Zotit që vetëm të jetonte. Edhe me depresion. Veç të jetonte. Ishim mësuar tashmë edhe me këtë gjendjen e tij. Ai rrinte i ulur në kolltukun e tij në një cep të dhomës. Hijerëndë, pa folur, duke na parë ne. Herë i përhumbur në mendimet e tij, herë me sy të trishta e herë me sy të trembura, sepse e shkuara i kthehej si fantazmë, si makth e ankth. Mallkuar qofshin ata që e kanë bërë tim atë të vuante. E bashkë me të edhe ne. Që nuk kanë marrë mundimin kurrë të kërkojnë ndjesë. Një pjesë e tyre kanë shkuar në ferr. Në ferr shkofshin të gjithë që e kanë merituar. Sepse nuk e njohin ende pendesën. Në pranverën e 2011 kur e kishim shtruar në spital për rehabilitim në një moment të kthjellët i kishte thënë sime mëje se « ata nuk na kishin lënë që ta jetonim jetën tonë». « Ata »ishte regjimi komunist, që identifikohet me emra. Sepse na e kishin ndryshuar tërësisht rrjedhën e jetës brutalisht, na kishin detyruar të jetonim kalvarin. Sot është e trishtë kur lexojmë se disa shkrimtarë qahen nga vuajtjet që paskan përjetuar në diktaturë. Një farsë e vërtetë cinike ndaj vuajtjeve të vërteta, si ato që ka përjetuar im atë, që u largua nga kjo botë i mbytur nga pikëllimi, kur e humbi betejën e fundit.

Ne e shtruam në spital të premten, kur frymëmarrja iu rëndua rishtas. Ishte më 10 qershor, paradite. Sa herë i shoh sot makinat e urgjencës më kaplon trishtimi. Kur erdhi urgjenca, im atë nuk ishte më im atë. Erdhën e morën lart me barelë sepse ishte krejt i pafuqishëm. Mezi merrte frymë. Nuk më kërkonte mua me sy, por time më e cila hypi me të në makinë. Ne i shkuam pas. Pas kësaj ai nuk u kthye më në shtëpinë tonë. Ishte ikja e tij e fundme.

Frymëmarrjen e tij të rënduar e kam edhe sot në vesh, si asaj të premte. Dukej sikur prapë po luftonte, deri në frymën e fundit dhe pikën e fundit të gjakut.

Pasi e shtruam në spital të premten, e pasi biseduam me mjekët u kthyem për t’u kujdesur për fëmijët. Sa hymë në shtëpi, na ra në sy kolltuku i tij që ishte bosh, që priste më kot. Në dhomën e tij makina e shkrimit rrinte e heshtur, me tastet e ngurta si copa kalldrëmash, të palëvizur nga gishtat e bukur të tim eti. Gjithmonë im atë na e kujtonte se si një pianiste e njohur shqiptare mahnitej nga gishtat e bukur të tim eti, që tani rrrinin të palëvizur dhe nuk krijonin vargje e rima me makinën e tij të shkrimit. Makina e shkrimit ishte si faltore për tim atë. Atje ai falej duke zbrazur shpirtin e tij të kthjellët si kristali. Kanë qenë shumë të rrallë shkrimtarët bashkëkohës me tim atë që e kanë patur shpirtin e pastër si të tijin. Pa asnjë njollë. Shpirt njeriu. Ecce Homo ishte im atë.

Por ne vazhduam që t‘i luteshim Zotit që im atë ta kalonte edhe këtë furtunë. Ne ishim mësuar tashmë edhe me këtë situatë. Ai rrinte i ulur në kolltukun e tij dhe na ndiqte me sy. Nganjëherë i shpinte sytë diku larg, nganjëherë i mbyllte si për të mos lejuar që tmerret e së shkuarës t’i ktheheshin si fantazma për ta marrë e larguar nga familja, për t’ia marrë e djegur librat, për t’a dërguar në riedukim apo internim, duke i lënë në mes poezitë apo treguar përgjysëm përrallat që ia tregonte së bijës, dmth mua. Aty i ulur në kolltukun e tij, ai me pamje epike, ngjante si një personazh i dalë nga cikli i kreshnikëve. Nganjëherë, dikur, rrallë e përherë rrallë e më rrallë, kur na hidhte ndonjë fjalë, si meteor, na bënte të hidheshim përpjetë prej gëzimit e kaq pak na dukej aq shumë, sepse mendonim se po i mblidhte forcat për të dalë nga ky tunel i errët.
(vijon)

(MARRË NGA LIBRI ‘DISIDENCË NË TRANZICION’ QË ËSHTË NË PROCES BOTIMI) –

REXHEP RECI U PËRCOLL PËR NË BANESËN E FUNDIT

June 14, 2019 by dgreca

REXHEP RECI 1932-2019/

Bronx-New York- 14 Qershor 2019- Sot, e Premte 14 Qershor u përcoll për në banesën e fundit profesori Rexhep Reci, i cili ndërroi jetë në Nju Jork në moshën 87 vjecare.

Komuniteti shqiptar dhe miqtë i shprehën ngushëllimet familjes të Enjten pasdite, me 13 Qershor 2019, në Shtëpinë Funerale: Farenga Brothers, në Allerton, Bronx, NY. Të Premten, 14 Qershor, në orën 9 deri në 10 paradite, ka nisë ceremonia e përcjelljes në Shtëpinë Mortore Farenga Brodhers për të marrë më pas rrugën drejt varrezave Woodlaw, në adresën: 517 E. 233rd Street

Bronx, New York, ku u krye varrimi nga ora 11 -12.00.

Pushoftë në Paqë shpirti i Rexhep Recit. Ngushëllime Familjes dhe miqëve!

Faik Konica: Esperantoja – një fantazi qesharake…

June 14, 2019 by dgreca

Nga Fotaq Andrea/

Këto ditë, Shtëpia botuese “Zenit Edition”, që renditet në pararojë të botimeve më dinjitoze shqipe, nxori nga shtypi librin e Faik Konicës “Ese për gjuhët natyrale dhe gjuhët artificiale”. Libri, përkthyer e botuar i plotë nga origjinali frëngjisht, paraprihet nga një Hyrje e gjatë studimore, si dhe shoqërohet nga shkrime të vetë Faik Konicës, të Apolinerit dhe Remi de Gourmont për këtë vepër shkencore tepër e veçantë në llojin e vet, që ka ngacmuar kërshërinë dhe interesin e mjaft autorëve të huaj. Po botojmë pjesë nga “Hyrja” e studimit tonë.

“Nuk mund të lidhet jeta me pezhishka merimange.

Zgjidhja për një gjuhë ndërkombëtare do të vijë

nga vetë jeta, derdhur në kallëp të jetës”.

Faik Konica.

Me këtë konkluzion, Faik Konica mbyll librin e tij në frëngjisht “Ese për gjuhët natyrale dhe gjuhët artificiale”, botuar në Bruksel më 1904. Me këto fjalë, po nisim prezantimin tonë për këtë vepër shkencore, e rrallë dhe e çmuar në llojin e vet, ku gjenia koniciane shkëlqen në fushën e filozofisë gjuhësore dhe asaj përkthimore në rrafsh europian e më tej.

Vepër referenciale gjer edhe kohët e fundit për përkrahësit dhe kundërshtarët e gjuhëve artificiale, dhe veçanërisht të esperantos, kjo Ese, “goxha e pasur, goxha e shkruar mirë,” siç shprehet Apollinaire, shfaq përmasën enciklopedike dhe erudite të rilindësit shqiptar, poliglotizmin e tij, me njohuri të thella për gjuhët semitike e indo-europiane, nga më të lashtat e të rrallat – si persishtja e Zend Avestës apo gjuha pahlavi, sanskritishtja, gjuha e teksteve veda, greqishtja e vjetër, latinishtja, hebraishtja, arabishtja, turqishtja, etj. –, gjer në pothuaj krejt gjuhët e gjalla europiane. “Qoftë për parapëlqim, qoftë për zanat, kalova jetën time duke studiuar ligjet se si një gjuhë i zë vendin një tjetre, pa u kapur nga pamja e jashtme”, shprehet Konica në këtë Ese, ku lëvron me origjinalitet, me qartësi mendimi e pastërti të shprehuri vetë fushën e filozofisë dhe të krahasueshmërisë gjuhësore.

Mbështetur në studimet e gjuhëtarëve klasikë botërorë, por edhe tek autorë modernë të kohës së tij, Faik Konica depërton në këtë vepër në thelbin e vetë gjuhës, për të zbuluar mekanizmin e saj funksionues dhe vlerën e fjalës si motor i mendimit nga individi në shoqëri, brenda një gjuhe të caktuar, dhe nga një gjuhë në tjetrën në shoqëri të ndryshme gjatë procesit komunikues e përkthimor. Tek përdor një logjikë analitike dhe një dialektikë sintetike, tek njeh “Republikën e Letrave”, siç e quan ai letërsinë e filologjinë, dhe tek e shkruan me bukuri të veçantë gjuhën frënge – këtë “tokë të shkrifët e pjellore” –, Konica shfaq këtu shpirtin e gjuhës si institucion, si dukuri shoqërore dhe pikë kontakti midis qytetërimeve, si pasqyrim kulture e ndjenje artistike. Merr shembuj nga më të çuditshmit në kërkim të mekanizmit fiziologjik në trurin e njeriut për ruajtjen dhe mbishtresëzimin e një gjuhe në kujtesë dhe i trajton faktet psikiko-gjuhësore me hollësi, për të treguar përplasjen e mistershme në trurin e njeriut midis dy gjuhëve të ndryshme. Po ashtu, rendit e shpjegon me themel tiparet kryesore të gjuhëve natyrale për të nxjerrë më mirë në pah artificialitetin e gjuhëve të fabrikuara me rregullat statike, ngurtësinë, ngushtësinë, varfërinë dhe shterpësinë që i karakterizon, duke arritur kësisoj në konkluzionin logjik, vërtetuar tashmë nga koha, se një gjuhë artificiale është e pamundur të përdoret si mjet komunikimi botëror, se është materialisht e pamundur që të bëhet e përbotshme.

Racional e polemist “par exellence”, me gjykim të hollë e të thellë, gjithë argumente asgjësuese, që e shter arsyetimin gjer në kufijtë e skajshëm të vetë arsyes e të absurdit (“reductio ab absurdum”), mjeshtër i përdorimit të fjalëve në nuancat më të holla, ironik e me ton të prerë, me njëfarë krenarie doktorale që e karakterizonte, Faik Konica arrin në këtë libër në përfundime të qarta e të arta që shprehin vetë thelbin e filozofisë gjuhësore: “Një gjuhë natyrale, thekson ai, e trajtuar në veprimin që ushtron mbi intelektin, është shkolla më e lartë për përpunimin e mendimit njerëzor… përfaqëson kulmin e përpjekjeve të njerëzimit përgjatë shekujve, drejt bukurisë, mprehtësisë, brishtësisë në shprehjen e mendimeve dhe ndjenjave”. Dhe, aty-për-aty tregohet kategorik, kundër gjuhëve artificiale:“Një gjuhë artificiale e përbotshme ul nivelin e intelektit… është gjuhë kufomë… që zhduk letërsinë, artin e të shkruarit, këtë botë të pafund e subjektive!” […]

Origjinal e shkencor, plot shembuj dhe fakte interesante e të rralla për ta mbajtur në tension lexuesin, Konica depërton, po ashtu, në thelbin e “zanatit” të shkrimtarit, të kësaj “bote të pafund e subjektive”, tek shfaq ligjin themelor të stilit, që është “arti për të prekur ndjeshmërinë e lexuesit nëpërmjet mënyrës origjinale të autorit”; është njëkohësisht arti “për të kursyer vëmendjen e lexuesit apo dëgjuesit duke shpenzuar sa më pak sforcim e lodhje”, sikurse vë në dukje filozofi anglez Herbert Spencer, të cilit Konica nuk kursehet t’i referohet. Por, përtej këtij mendimi të Spencer-it për një stil konciz nga ana e shkrimtarit, Konica mban parasysh edhe kategorinë e vetë lexuesit (si individ e si komb), shkallën e intelektit dhe të nivelit të tij kulturor, natyrën e shijeve, ndjesitë që shkakton vetë fjala me nuancat e veta nga një gjuhë në tjetrën, etj. Ai ndërton kësisoj një trinitet të bukur të stilit, dhe konkretisht: shkrimtari, si produkt i një race (kombi) të caktuar, vetë perceptimi dhe ndjesitë individuale e kombëtare, dhe më në fund kategoritë e ndryshme të lexuesit. Jep kësisoj këtë përkufizim të bukur për stilin, dhe konkretisht: “Arti për të depërtuar në ndjeshmërinë e lexuesit, është stili”.

Gjithnjë në kërkim të mekanizmit linguistik të gjuhëve të gjalla, po aq sa stili në të shprehur e në të shkruar, ai sheh si karakteristikë themelore të këtyre gjuhëve ritmin e tyre, që i jep vetë stilit shfaqjen e lëvizjes dhe të jetës. Ndërsa në gjuhët e vdekura, sipas Konicës, ka humbur ndjenja e rimtit dhe e metrikës, ka humbur, me një fjalë, elasticiteti i gjuhës, tek gjuhët e gjalla, përkundrazi, është shi ritmi që i bën këto gjuhë të zhdërvjelltësohen e të kenë frymëmarrje. “Çdo gjuhë, vëren ai, ka ritmin e vet, si në muzikë… ka sistemin e vet të shenjave të pikësimit… Ritmi përbën një bukuri letrare, një karakteristikë vendimtare për shkrimtarin e vërtetë… Ritmi kërkon ta njohësh një gjuhë në thellësi, si një tërësi, … kërkon një njohje të thellë të gramatikës e leksikut”.

Në kundërvënien gjuhë natyrale dhe gjuhë artificiale, apo gjuhë të gjalla dhe gjuhë të vdekura, gjuhë në lulëzim, në larmi e larushi mendimi nga njëra anë, dhe gjuhë kufomë, nga ana tjetër, Konica shfaq me qartësi objektive dhe argumente të themelta pse çdo gjuhë e fabrikuar është e destinuar të mbetet “lettre morte”, me konture të paracaktuara dhe të dhëna njëherë e përgjithmonë, gjuhë pa shpirt, pa hapësirë e kohë, “gjuhë për gjuhë”, që mbetet shumë-shumë në nivelin e sajesës ekzotike, si një tek a trill, me lojni fjalësh të huazuara, si një bukuri artificiale, gjuhë që nuk shërben për kurrëfarëgjë, në kuadrin e vet thjesht autotelik e të “përkryerjes në vetvete”. Për Konicën gjuhët artificiale nuk kanë veçse një ngjyrë, një shije: atë të ujit. Sepse në vetvete ato janë të mbyllura, skllavëruese, të zhveshura nga shija e vërtetë e jetës që përcjell gjuha natyrale, të zhveshura nga arkaizmat, neologjizmat, pa dritë-hije të fjalëve, pa liri. Ato thjesht priren drejt pohimit të thatë e drejt mohimit të sheshtë e të ngurtë dhe vetë ironia, “kjo bimë me aromë të këndshme, siç e cilëson Konica, priret të zhduket njëherë e përgjithmonë nga larmi e letërsisë”. […]

Sot, kur ka kaluar mbi një shekull që nga botimi i këtij libri, dhe kur “International English” mbisundon si gjuhë komunikuese botërore (më 2017, anglishtja flitej si gjuhë zyrtare nga 75 kombe dhe 2 miliard vetë), ky parashikim i Konicës del më se i vërtetuar. Ndërkohë, gjuhët artificiale dhe vetë esperantoja kanë mbetur gjuhë pa popull, pa territor kombëtar, në “shërbim” individësh, gjuhë në kuadër gjithnjë premtues e ekzotik. Vetë esperantistët duan të përllogarisin disa qindra mijë vetë që “arrijnë” të përdorin gjuhën e hebreut polak Zamnehof.

* * *

Është e vërtetë se nuk kanë munguar autorët shqiptarë që kanë shkruar drejtpërdrejt në gjuhë të huaj në rrjedhë të historisë, duke rrokur kryesisht tematika historike, letrare apo enciklopedike, pa përmendur këtu veprat teologjike. Dhe Konica renditet ndër ata autorë shqiptarë që i kanë bërë të njohur që herët publikut dhe lexuesit të huaj botën shqiptare, gjuhën, doket dhe zakonet e vendit të tij, sidomos me revistën dygjuhëshe “Albania”. Por Konica mbetet pionier e i pari autor shqiptar që i është përgjigjur lexuesit të huaj duke trajtuar drejtpërdrejt problematikën e kohës me vepra extra-shqiptare, të fushës socio-pedagogjike si “Essai sur l’Education” (“Ese mbi Edukimin*, Bruksel, 1898), apo kjo “Ese mbi gjuhët…” e karakterit shkencor në fushën filologjike.

Nuk është rastësi që Konica i ri i ndërmori këto dy studime pikërisht për t’iu përgjigjur nevojave të lexuesit francez e perëndimor. Ai jetonte mes intelektualitetit europian, ndiqte nga afër zhvillimet socio-kulturore dhe politike, shtypin e kohës, problemet në rend të ditës dhe jo rrallë i pasqyronte ato edhe tek “Albania” e tij. […]

Më pas, në studimin tonë hyrës ndalemi, më në hollësi, në kushtet dhe rrethanat historike kur Faik Konica hartoi “Esenë e tij për gjuhët natyrale e artificiale”, duke i dhënë, në fakt, shenjat paraprake me një artikull tepër të veçantë të tij, “Gabimi i esperantistëve”, botuar më 1903 te revista franceze L’“Européen”, artikull që botohet për herë të parë në shqip në këtë libër referencial. Artikulli nis me këto fjalë: “Esperantoja është një fantazi qesharake, dhe mjaft të vëreni për këtë disa personalitete me nivel të lartë inteligjence të barkojnë në atë anije prej kartoni. Ideja për të kërkuar që tërë kombet të flasin të njëjtën gjuhë është aq e pakuptimtë sa dhe të kërkosh të përziesh kuaj, gomarë, qe e deve, duke i detyruar kësisoj të hingëllijnë, bulurojnë, pëllasin e blegërijnë pa dallim lloji. I vetmi ndryshim është që apostujt e esperantos zëvendësojnë kamxhikun me bindjen.” Ja pra, me ç’figuracion të rrallë, të fuqishëm, à la Rabelais, plot humor, ironi, sarkazëm, shprehet Konicë shqiptari, Konicë eruditi, duke vënë bukur fort në lojë, në kërthizë të Europës “Herra”, “Profesora” e “Doktora” të kohës së tij, që e kishin mendjen tek sensacionet e mbrapshtitë, tek sajesat e marrëzitë.

Të parët që i bënë jehonë veprës koniciane me komentet e tyre pozitive dhe me superlativa janë Apollinaire e Remy de Gourmont, dhe binte dukshëm në sy në atë kohë se ishin të rinjtë Konica-Apollinaire ata që mbronin me pasion pastërtinë dhe bukurinë e gjuhëve natyrale dhe konkretisht të gjuhës frënge, ndërkohë që gjuhët artificiale nuk reshtnin së sajuari në numër të madh, për t’u pagëzuar në mënyrë pompoze e “sorboniste” si premtueset e gjuhës së ardhshme universale!

Pa u ndalur në këtë shkrim prezantues në debatet që shkaktoi dje, dhe vazhdon të shkaktojë ende sot në arenën ndërkombëtare vepra e Faik Konicës « Ese për gjuhët e gjalla… », debate që pasqyrohen gjerësisht në pjesën hyrëse të studimit tonë, një vend i veçantë i kemi kushtuar parimeve bazë të përkthimologjisë (traduktologjisë), ku Konica, ndër të parët filologë europianë, shkëlqen dhe parashtron që herët – me origjinalitet – konturet e një shkence të re të ardhme, e quajtur sot me të drejtë “shkenca e dukurisë përkthimore”, kur dihet se veprat shkencore në këtë fushë do të dilnin jo më parë se në vitet 1970!… Ashtu si tek “Ese për edukimin”, ku Konica shfaqet pioner i “Edukimit të Lirë”, i “Shkollës së Summerhill-it” (1921), edhe te vepra “Ese për gjuhët…”, Konica shfaqet pioner i Shkencës së Traduktologjisë, një fakt ky tërësisht i anashkaluar gjer më sot, thjesht për mosnjohje e mosthellim në veprën shkencore e erudite koniciane!… Por një fakt i tillë nuk i ka shpëtuar aspak filozofit të madh modern zvicerian Denis de Rougemont që mbron Konicën tonë në “betejën” kundër gjuhëve artificiale të esperantistëve!

Dihet se në thelbin e vet, përkthimi nuk është gjë tjetër veçse transpozimi nga një gjuhë në tjetrën i një akti të menduari (i shprehur a i shkruar), gjë që nënkupton të menduarit dhe komunikimin në dy a më shumë gjuhë. Për Konicën, një përkthim i mirë kërkon shije, qartësi, bukuri dhe interpretim të nuancave më të holla të origjinalit, familjarizim me gjuhën dhe me tekstin bazë, si dhe njohje të thellë të dy gjuhëve të punës përkthimore. Dhe prapë, “traduttore traditore”, kufizimet në përkthim janë gjithnjë të pranishme sepse, nënvizon Konica, “është gati e pamundur të bashkëjetojnë te përkthyesi dy gjendje të plota gjuhësore”, duke qenë se “nuk ka barasvlefshmëri të plotë leksiku nga një gjuhë në tjetrën”, ashtu sikurse nuk ka sinonimi absolute brenda leksikut të një gjuhe. Gjë që nuk rreshte së na thëni i Madhi Jusuf Vrioni, kur përkthyesi përpiqet të jetë besnik ndaj origjinalit deri në një pikë të caktuar, duke ruajtur ngjyrimet e tekstit bazë, neologjizmat, arkaizmat, madje edhe gabimet trashanike të vetë origjinalit!

Dhe këtu Konica nuk ngurron të prekë një çështje thelbësore të traduktologjisë: përse përkthimi është krijimtari? Sepse, nënvizon ai, është interpretim, sepse fjalët e dy gjuhëve të dhëna, nëse janë të barasvlershme në fjalorë, nuk janë aspak të tilla në mënyrën e të menduarit të dy popujve që i përdorin. Sepse, më në fund, për Konicën, një përkthim i arrirë është teorikisht i mundshëm vetëm kur dy gjuhë zotërojnë burime të barabarta dhe elasticitet të barabartë. Dhe kjo mund të arrihet vetëm nga përkthyes me ndjeshmëri të lartë mjeshtërore, me njohuri të plota gramatikore, leksikore, letrare, kritike, estetike, etimologjike, etj. Andaj, shpesh, shkrimtarët e mëdhenj janë edhe përkthyes të mëdhenj. I tillë është edhe Konica!

Jo rastësisht, nga fundi i kreut XIII i kryeveprës së tij, gjuhëtari dhe eruditi shqiptar ndalet te poeti i madh francez Stéphane Mallarmé, që ka përkthyer nga anglishtja poetin amerikan Edgar Allen Poe, ose të themi, ka përkthyer “të papërkthyeshmen”. Konica, që thotë te “Albania” e tij se ka ndërmarrë një studim për Mallarmé-në (mjerishti i humbur!), bën tek “Ese për gjuhët…” një koment të gjatë lidhur me ritmin, metrikën, “përngjashmëritë” relative simetrike dygjuhëshe (anglisht-frëngjisht), kur teksti origjinal përmban ngarkesa dhe shkarkesa të fuqishme poetike, dhe ku shfaqet bukurisht, do thoshim ne nga ana jonë, vetë BALETI I FJALËVE, me të tillë forcë poetike që të bën “të mendosh të pamendueshmen”, siç thoshte Paul Valéry, dhe ta shprehësh atë me krejt fuqinë e fjalës artistike. Vetë Mallarmé njihet për ëmbëlsinë, bukurinë dhe fuqinë e fjalës mrekullore (me verb plot fosfor, plot shije, nektar e vezullim diamanti tingëllues), si dhe për sintaksë të pashembullt apo “insolite”, tek konsiderohet me të drejtë, edhe sot e kësaj dite, si “i papërkthyeshmi” ndër poetët botërorë. “I papërkthyeshëm”, ngaqë thjesht i bën fjalët “të ëndërrojnë” e “të vallëzojnë” me muzikalitet mahnitës vargu e ritmi. Të “përkthesh” e të “transpozosh”deri edhe muzikën e fjalës poetike, – ja një sfidë e hapur dhe e fuqishme për gjuhët natyrale, palé për gjuhët artificiale “pa shpirt”, siç i cilëson Konica. E megjithatë, konkluzioni konician ka edhe këtu qartësinë e rrezes diellore: “Një përkthim pothuaj i përkryer, thotë Përlindësi modern shqiptar, mbetet teorikisht përherë i mundshëm, kur dy gjuhët zotërojnë burime të barabarta dhe elasticitet të barabartë”, sintaksik e artistik njëherësh… E më tej, ne do shtonim: kur ka edhe zanatllinj e mjeshtër të mëdhenj zbatues të shkencës së traduktologjisë, që edhe gjuhës shqipe nuk i kanë munguar historikisht, duke e renditur këtë ndër gjuhët me potencial të lartë shprehës ideor e artistik!…

“Lexuesit shqiptarë, vë në dukje Ismail Kadare, kanë të drejtë të krenohen që një shekull më parë, një nga shkrimtarët e tyre, Faik Konica, ka krijuar disa nga trajtesat më të bukura për letërsinë dhe gjuhën, trajtesa që ende sot tingëllojnë aq të thella e moderne. E aq më tepër mund të krenohen që prirja e kulturës shqiptare për Europën ka qenë qyshkur, qysh në kohën kur Shqipëria ende nuk ekzistonte si shtet.”

* Është botuar në librin F. Andrea, Faik Konica, përlindësi modern, Zenit Editions, 2017.

Shoqata ”Trojet e Arbrit” 15 Vjet në shërbim të Trojeve Arbërore

June 14, 2019 by dgreca

Nga Nue Oroshi/*

Ishte dimri i ftoftë i vitit 2004 në Kiel të Gjermanisë kur e ftova mikun tim veprimtarin dhe atdhetarin Avni Bilalli që të pimë kafe së bashku dhe të bisedojmë për çështje kulturore e kombëtare siç e kemi traditë tash e 22 vjetë më radhë.Mikut tim ja shpreha brengën se si është e mundur që atdhetari Xhafer Deva të kishte 100 vjetorin e lindjes dhe asnjë organizim kombëtar mos të bëhet askund.Edhe pse zyrtarisht ka vite që kishte rënë nga skena politike regjimi pansllavisto-komunistë por që kishte mbetur në kokat e disa historianëve kjo ideologji e mbrapshtë. Miku im, Avni Bilalli që rrjedh nga një familje atdhetare, që e kishin kundërshtuar komunizmin ku gjyshi i tij Bilalli ishte vrarë nga komunistët me 72 plumba kurse babai dhe axhallarët e Avni Bilallit kishin qenë bashkëluftëtarë të Shaban Palluzhës, Mehmet Gradicës,Bislim Bajgorës,Ymer Selacit dhe shumë atdhetarve tjerë më përkrahu pa kursyer që të jepë kontributin e tij në të gjitha format.Pasi që qytetin e Kielit e konsideronim qytet të vogël për një evenimentë të tillë kombëtar, shkencor dhe atdhetar vendosëm që organizimin e kësaj akademie shkencore me titull:“Akademi përkujtimore me rastin e 100 vjetorit të lindjës së Inxhinjer Xhafer Devës dhe 58 vjetorit të rënies heroike të Kapidan Mark Gjon Markut“, ta mbajmë pikërisht në Hamburg., ku përgatitëm ftesat, siguruam sallën dhe mblodhëm mjete financiare për një aktivitet të tillë kombëtar.Gjatë përgatitjeve të këtij organizimi përmes telefonit biseduam edhe me dy veprimtarë kombëtar, prof.dr.Muhamet Shatrin dhe Tomë Mrijaj. Profesor Muhamet Shatri në atë periudhë kohore ishte sekretar shkencorë në Institutin e Historisë kurse Tomë Mrijaj ishte sekretar në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit.Gjatë mbledhjeve dhe takimeve që mbanim në Hamburg u njoha edhe me Selman Etemin, një veprimtarë i hershëm dhe një intelektual i qetë,i cili përveç kontributit organizativ,për 15 vjet me radhë e barti barrën e lekturimit dhe redaktimit të materialeve shkencore.Pas, shumë peripecive më,12 dhe 13 Qershor 2004 në Hamburg e mbajtëm Akademinë përkujtimore ku morën pjesë intelektual nga Shqipëria,Kosova,Maqedonia,Mali i Zi,Çamëria,Evropa dhe Amerika.Për herë të parë arritëm që ta mbajmë një akademi shkencore ku filloi të lëvizë dhe të dalë në shesh e drejta historike. Pas përfundimit të Akademisë vendosëm që puna e metutjeshme të vazhdoi me organizimin e akademive dhe sesioneve të tjera shkencore në formën e një këshili organizativ për ndriçimin e historisë shqiptare.Kryetar të këtij këshilli e zgjodhëm prof.dr.Muhamet Shatrin ndërsa sekretar mr.sc.Nue Oroshin.Ky këshill organizues për ndriçimin historisë shqiptare e ka vazhduar punën për katër vjet deri sa në vitin 2008 kur kemi ra dakord të themelojmë Shoqatën e Intelektualeve Shqiptarë“Trojet e Arbrit“ku kryetar u zgjodh prof.dr.Muhamet Shatri,nënkryetar mr.sc.Nue Oroshi ndërsa arkatar dr.sc.Besim Morina,ku edhe u bë regjistrimi zyrtar i shoqatës “Trojet e Arbrit“.Meqense puna ishte mjaftë e hapur dhe duhej që të kontaktonim studiues nga të gjitha viset shqiptare atëherë caktuam edhe koordinatorët e Shoqatës “Trojet e Arbrit“.Koordinatorë për Shqipëri,Mal të Zi dhe Çamëri e zgjodhëm atdhetarin Mentor Quku i cili për 10 vite e kreu me përpikmëri punën e ti duke afruar intelektualë të mëdhenj që u bënë pjesë e pandashme e organizimeve tona.Koordinator për Kosovë u zgjodh prof.dr.Muhamet Shatri,koordinator për Maqedoni prof.dr.Ramiz Abdyli,koordinator për Amerikë dhe Australi Tomë Mrijaj dhe koordinator për Evropë Nue Oroshi.Shoqates “Trojet e Arbrit “me shkrime dhe përkrahje iu bashkua edhe publicisti i vyer dhe nipi i atdhetarit Mustafa Merlika Kruja,Eugjen Merlika si dhe atdhetari Abas Fejzullahi kryetar i Bashkimit te Intelektualeve shqiptar në Zvicerr që dha një kontribut të çmuar,pa harruar edhe Fatbardha Mulleti Saraqi,një studiuese e vyer dhe qe kontriboj shumë në publikimin e studimeve të krimeve komuniste qe kishte bërë komunizmi në trojet Shqiptare kundër femrës shqiptare si dhe atdhetarja dhe e burgosura politike në kohën e diktatures komuniste Rukie Rama e cila dha një kontribut te çmuar në përkrahjen e sesioneve shkencore.Ka vjet që Shoqatës iu kanë bashkangjitur edhe gjashtë studiuese te reja ,prof.dr.Bahtie Gërbeshi Zylfiu, dr.Ermelinda Kashah, Ma.sc.Leonora Laçi,Mr.sc.Rezehana Hysa,dr.sc.Entela Kasi,Dr.sc.Rovena Vata, qe jane duke kontribuar bukur shumë, në aspektin shkencor dhe organizativ,si dhe kater studiues shumë të vyer dr.sc. Kastriot Marku,Fatmir Minguli, mr.sc.Paulin Zefi,dhe prof.dr.Zeqir Kadriu,që i kanë dhënë freskinë e duhur në aspektin shkencor dhe organizativ Shoqates “Trojet e Arbrit“.Pa harruar të përmendi këtu edhe dy studiueusit nga Çameria jonë shkrimtarin e madhë Arben Kondi dhe veprimtarin e studiuesin Ahmet Mehmeti,qe afruan shum studiues nga Çamëria dhe shumë studime të frytshme për Çamërinë ku edhe botum librin enciklopedik per Historin e Çamërisë.Gjatë punës 15 vjeçare shoqata “Trojet e Arbrit“ ka arritur që në gjirin e saj të përfshi intelektualë të profileve të ndryshme si historianë,letrarë,publicistë dhe veprimtarë,kombtarë.

Gjatë kësaj periudhe kohore 15 vjeçare Shoqata “Trojet e Arbrit “ka mbajtur 19 sesione shkencore, 8 akademi dhe ka botuar deri më tani 17 vepra shkencore me një tirazhë prej gjithsejt 10.311 faqësh duke u bërë kështu institucioni më i madh shkencorë dhe atdhetarë për ndriçimin e historisë tonë shqiptare. Këtë vit do ta shohin dritën edhe dy librat të reja që janë në përgatitje e sipër.

Gjatë këtyre 15 viteve të punës sonë shkencore dhe atdhetare jemi shoqata e vetme shqiptare qe kemi mbajtur organizime shkencore në të gjitha trojet etnike shqiptare dhe në diasporën e madhe atdhetare. Deri më tani sesionet shkencore dhe akademitë i kemi mbajtur në: Hamburg,Prizren,Shkodër,Klinë,Rreshen,Istog,Ferizaj,Kukës,Prizren,Shkup,Krujë,Gjakovë,Kllokot(Viti),Durrës,Gjirokastër,Lezhë,Prishtinë, Gjenevë,Berlin,Aschafenburg,Bruksel,Soloturn dhe Kiel.

Gjatë këtyre sesioneve dhe akademive shkencore për çdo sesion shkencor për 15 vjet ju kemi mbetur besnik studiuesve tanë duke botuar gjithmonë edhe veprat në afat rekord.

Asnjëherë nuk ka ndodhë që të mbajmë një sesion shkencor dhe që të mos jetë botuar libri i sesionit paraprak.Nëpër botimet tona deri më tani kanë botuarë punimet e tyre profesorët dhe studiuesit më eminënt shqiptarë nga të gjitha trojet etnike shqiptare dhe diaspora e madhe atdhetare,tek “Trojet e Arbrit “deri më tani kanë botuar 300 autor prej një deri në gjashtëmbëdhjetë punime shkencore.

Shoqata “Trojet e Arbrit“ për 12 vjet me plot sukses u udhëhoq nga prof.dr.Muhamet Shatri,i cili edhe pse në rrethana aspak të lehta ia doli që të organizoi sesione dhe akademi shkencore me një nivel mjaftë të lartë shkencor.Prej vitit 2016 shoqata “Trojet e Arbit“ udhëhiqet nga Nue Oroshi,ideatori i këtij projekti shkencor dhe kombëtar që nga themelimi më,12 Qershor të vitit 2004.Rrethanat që veproi dhe punoi kjo shoqatë nuk ishin aspak të lehta.Meqë ne ka 15 vjet që e mbajtëm dhe po e mbajmë primatin në shkencën shqiptare, si dhe vijën e vërtetë shkencore ku historinë po e shkruajmë ashtu siç ka ndodhur dhe jo ashtu siç e dëshiron ta dikton politika, shpeshherë nuk u shikuam me sy të mirë nga politikanë megalloman dhe trushperlarë apo politikanë që nuk shohin larg qullit të tyre.Përkundër shumë pëngesave dhe mos mirënjohjes nga ana e politikës për atë që po e shkruajmë për herë të parë historinë e vërtetë shqiptare shoqata “Trojet e Arbrit“ është duke e vazhduar punën me plot sukses.

Edhe për vitin 2019 shoqata “Trojet e Arbrit “ka planifikuar një aktivitet të ngjeshur shkencor dhe atdhetar.Më, 27 nëntor në Prizren ,shoqata “Trojet e Arbrit“ do të mbajë një sesion të veçantë Shkencor për Gjergj Kastriotin -Skënderbeun.Në këtë sesion shkencor do të marrin pjesë historianët e Mesjetes shqiptare ku do të paraqitën me të arriturat shkencore lidhur me historinë e Gjergj Gjon Kastriotit-Skënderbeut.Ky sesion shkencor do të përgatitet me projektin e historianit më të madh të Mesjetës shqiptare prof.dr.Jahja Drançolli,i cili per 15 vite dha një kontribut të çmuar në përkrahje të shoqates“Trojet e Arbrit“.28 Nëntori i vitit 2019 për shoqatën“ Trojet e Arbrit“ por edhe për të gjithë shqiptarët atdhetarë do të jetë një ditë gëzimi.Pikërisht në këtë ditë të madhe historike në Prizrenin historik do të vendosët Monumenti i Gjergj Gjon Kastriotit -Skënderbeut. Monumenti ka filluar të punohet dhe në këtë datë do të jetë i gatshëm të vëndosët.Edhe një herë i bëjmë thirrje shqiptarëve atdhetar që mos ta ndalin hapin por të na përkrahin financiarisht për këtë projekt kombëtar që do t´iu mbetët trashegimi breznive shqiptare.Kurse përmbylljen e javës së “Trojeve te Arbrit“për vitin 2019, do ta bëjmë më, 30 nëntor 2019 ku shoqata“Trojet e Arbrit“ do të organizon një sesion të madh shkencor më rastin e 90 vjetorit të vrasjës se historianit,arkeologut,studiuesit dhe atdhetarit Atë Shtjefen Gjeçovi në Zym të Hasit.

Në fund falëndëroj të gjithë Intelektualët e Shoqatës “Trojet e Arbrit“ që na përkrahën për 15 vjet me radhë që me studimet e tyre mundësuan ndriçimin e historisë së vërtetë shqiptare,asaj historie që u përbuzë e u nëpërkëmb ku edhe sot e asaj dite po nëpërkëmbet. Ndjej dhëmbje të madhe për të gjithë ata studiues dhe atdhetarë që na përkrahën dhe që sot nuk janë në mesin tonë,dhe që nuk janë të paktë siç ishin profesori Mentor Quku,studiuesi Willy Gjon Kamsi,atdhetari dhe i burgosuri politik në burgjet komuniste për 46 vjet Kapidan Dedë Gjon Marku,akademik Mark Krasniqi,fotografi i vyer Angjelin Nenshati,prof.dr.Riza Sadiku,akademik Gjelosh Gjokaj,mr.sc.Mehmet Gjoshaj,Nikolin Destanisha,Mr.sc.Jetish Kadishani,Kryetari i BKDSH Emin Fazlia,veprimtari Ibrahim Metaj,luftëtari i dy luftërave të nacionalizmës shqiptare Mark Avdyli Ndreja,luftetari i Shaban Palluzhës Hajriz Demaku,veprimtari i shoqates Nexhat Shatri,pa harruar vëllain tim të ndjerë Frrok Oroshi i cili për vite të tëra bëri një punë bukur të madhe në aspektin e logjistikës.Një falëndërim të veçantë i bëjmë edhe të gjithë donatorve qe na ndihmuan financiarisht, që rrugëtimi ynë mos të ndalet por të ecë përpara në mesin e të cileve dua ti veçoj dy emra veprimtarët Tomë Mrijaj dhe Sabri Maxhuni Novosella. Shoqata “Trojet e Arbrit “pati edhe prezentime mediatike edhe pse jo aq të shumta nga aktivitetet qe i kryen për çdo vit,për këtë një kontribut të çmuar e dhanë gazetarët ,publicistët dhe shkrimtarët Petrit Palushi,Aleksandër Ndoja, Entela Binjaku,Agron Shabani, Mikel Gojani,Entela Komnino, Ismet(Marin)Sopi,Mifail Bytyqi,Rrustem Rugova,Enver Sulaj,Qazim Morina dhe shumë të tjerë,paharruar ti falëndërojmë televizionet,gazetat, dhe portalet që i dhanë jehonë punës se shoqatës si dhe dizajnerin tonë shumë punëtor ma.sc.Adil Beqaj i cili për 15 vite punoj pa u ndalur asnjëherë në dizajnin e17 veprave enciklopedike.Falënderoj edhe ata kundërshtar, që për 15 vjet me radhë na luftuan në forma të ndryshme,herë haptas e herë fshehurazi ,sepse na dhanë forcë që projekti i “Trojeve te Arbrit “të ecë sa më suksesshëm në rrugëtimin e tij historik.Ky rrugëtim do të vazhdoj deri sa shkenca shqiptare të vëndoset në binarët e vërtetë të saj.Rugëtimi ynë nuk do të ndalet edhe kur do të shkrihen kufijtë ndër shqiptarë sepse rruga jonë është shkencore,por misioni ynë është historik për bashkimin e Trojeve shqiptare në një shtet të përbashkët në Shqipërinë Etnike.

*Per me shume fotografi shihni ne Facebook Gazeta Dielli