Archives for August 2019

..kur liria s’gjen të çliruar

August 7, 2019 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Demokraci pa demokratë mund të jetë një absurditet, gjendja më e jashtëzakonshme e një shoqërie; por historia e lashtë si dhe ajo moderne japin prova se ekzistenca e një demokracie të tillë është e pajtueshme me çdo mungesë në një formë të tillë qeverisjeje.
Tani është fakt, se njerëzit nuk kanë armiq më të mëdhenj për lirinë e tyre se vetveten; dhe kjo liri bëhet instrumenti më i sigurt për një despot për të realizuar objektivat e tij.
Varfëria e bën njeriun rob.
Në një liri pa të çliruar, barazia nënkupton një gjendje ku të gjithë shtypen njësoj; dhe një komb duket se nuk është kurrë më skllavërues sesa kur është i lirë të zgjedhë sundimtarin e vet.
Në Shqipëri, duke filluar nga 1944, komunistët erdhën në krye, me grykën e pushkës (si banditë); ata që kishin vrarë më shumë e vendosën veten me besnikëri rreth tiranit dhe të tjerëve të paskrupuj, të cilët kishin fituar popullaritet duke shfaqur cilësitë më të këqija, dikush me grabitje në çeta (banda), një tjetër me sukseset e tij si vrasës me shumicë (krimin lufte). Mos shikoni filmat e prodhuara në kohën e tyre, aty gënjehet.
Është për të ardhur keq për atë që u quajt “kauza e lirisë”, që u bë kauza e tyre, ku cilësitë vulgare tërheqin pjesën më të madhe të duartrokitjeve; dhe se atyre që u besohej më lehtë, ishin pothuajse gjithmonë më të paskrupullit në tradhtime.
Më 1990, Shqipëria ishte zhytur në gjendjen më të ulët; dhe shoqëria ishte bërë aq e përçarë, sa që shpërbërja e diktaturës mund të kërkohej si pasojë e natyrëshme. Ndër sundimtarët e asaj periudhe binin mbi supe të gjitha mizoritë, vjedhjet e pasurisë së popullit dhe korrupsioni; mos mendoni se atëherë nuk kishte të tilla dukuri, ato vetëm se nuk botoheshin në gazeta; kishte vetëm një ZP, të tjerat ishin shtojcat e saj. Dhe ata mburreshin se ishin bijtë e Enverit, edhe pse vetë, bustet e tij i hoqën.

LETRA QE ÇOI PARA SKUADRES SE PUSHKATIMIT DOM SHTJEFEN KURTIN…

August 7, 2019 by dgreca

Letra e prokurorit Hajredin Fuga dhe gjykatësit Vasili që vendosën pushkatimin për Dom Shtjefën Kurtin, në 1971/

Kush është Hajredin Fuga/

Z.Hajredin Fuga u lind në 15.02.1936 në Berat. U diplomua në Fakultetin e Drejtësisë të Universitetit të Tiranës në vitin 1959. Gjate karrierës së tij profesionale, z.Hajredin Fuga ka shërbyer si prokuror rrethi dhe prokuror apeli, Drejtor në Prokurorinë e Përgjithshme si dhe si pedagog i të drejtës penale në Fakultetin e Drejtësisë të Universitetit të Tiranës dhe në Shkollën e Magjistraturës.

Nipi i Dom Shtjefën Kurtit: Prokurori Hajredin Fuga më kërkoi të mos e botoja letrën e tij sa të ishte gjallë: “Jam i moshuar, i lodhur e i sëmurë dhe nuk jam në gjendje të suportoj dot debatin që mund të bëhet në media për këtë gjë. I dhashë fjalën që nuk do ta botoj në media për sa kohë ishte gjallë”, rrëfen Kurti.

Hajredin Fuga: “Unë e kam ndjerë dhe e ndjej si detyrim të vazhdueshëm që të shpreh ndjesë ndaj gjithë atyre personave që, në tërë këtë që ndodhi në Shqipëri, humbën njerëzit e tyre më të dashur”.

Jani Vasili: “I kam shprehur dhe i shpreh keqardhjen time të thellë familjes, për këtë rëndesë të madhe shpirtërore, edhe për pamundësinë time për të shprehur hapur bindjen time në atë kohë, bindjen time për të vërtetën në atë vendim”.

Duhet të ketë qenë shumë e vështirë për Hajredin Fugën mëngjesi i datës 2 qershor 2011, kur një person me emrin Nikolin Kurti i kërkonte një takim dhe arsyen përse e kërkonte këtë takim. Kishte të bënte me një ngjarje shumë të rëndë, që lidhej me të shkuarën e Hajredin Fugës, prokuror në kohën e diktaturës komuniste. Të njëjtin takim, Nikolini i kërkoi dhe gjyqtarit Jani Vasili. Nikolin Kurti kishte 20 vjet që kërkonte eshtrat e xhaxhait të tij, Dom Shtjefën Kurti, i pushkatuar në vitin 1971. Gjurmët e kërkimit e kishin çuar prej kohësh tek procesi i gjyqit ndaj Dom Shtjefën Kurtit, atje ku kishte qenë prokuror Hajredin Fuga e gjykatës Jani Vasili. Nikolini kishte vendosur t’i takonte për të mësuar detaje të gjyqit ku u dënua me pushkatim padrejtësisht, xhaxhai i tij, Dom Shtjefën Kurti.

Takimi me prokurorin

“E mora në telefon dhe iu prezantova. I thashë dua të të takoj për çështjen e pushkatimit të Dom Shtjefën Kurtit.Jam nipi i tij. Mu përgjigj menjëherë pozitivisht. Më tha po, mund të takohemi dhe lamë një vend takimi. Ishte data 2 Qershor. Shkova në vendin ku e kishim lënë të takoheshim dhe po e prisja. Erdhi 10 minuta pasi kisha mbërritur unë. U ngrita në këmbë. I thashë uluni… ai më tha: Para se të ulem, dua të kërkoj të falur për Dom Shtjefnin. Dua të kërkoj një ndjesë që nuk munda ta bëj ndaj Dom Shtjefnit, prindërve të tij dhe gjithë ju familjarëve!

I thashë se e pranoj ndjesën. Pastaj u ul. Kisha marrë me vete dokumentin ku paraqitej kërkesa e tij si prokuror i çështjes, drejtuar gjykatës për pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit. E pa dhe më tha menjëherë: “Është e vërtetë, është shkresa që unë kam shkruar… Por ashtu ishin kohët… etj”.

Pastaj nisi të më flasë për detaje të gjyqit, falsifikimin e të gjitha akuzave, përmes të cilave u dënua me pushkatim xhaxhai im Dom Shtjefën Kurti. I kërkova të më bënte një nder: të gjitha çfarë po më thoshte, t’i shkruante në një letër me shkrim dore, jo me kompjuter. Më tha menjëherë Po! Por duhet të më japësh pak ditë kohë dhe unë do ta shkruaj dhe do e sjell.

Pas pesë a gjashtë ditësh më mori në telefon dhe më tha: E kam gati. U takuam sërish.

E pashë që e kishte shkruar me detaje. Më kërkoi që të mos e bëja publike përsa kohë të ishte gjallë. “Jam i moshuar, i lodhur e i sëmurë dhe nuk jam në gjendje të suportoj dot debatin që mund të bëhet në media për këtë gjë”. I dhashë fjalën që nuk do ta botoj në media për sa kohë ishte gjallë. Unë e mbajta fjalën dhe nuk e botova. Tani kam vendosur ti publikoj letrën e tij dhe atë të Jani Vasilit, në një libër për jetën e xhaxhait tim, Dom Shtjefen Kurtit.

Letra

“Në takimin e parë të datës 2 qershor 2011, unë të shpreha keqardhjen time të thellë, për gjithçka ndodhi në Shqipëri, në periudhën e regjimit komunist ndaj qindra e mijëra shqiptarëve, përfshirë dhe rastin konkret, të cilët u persekutuan dhe u martirizuan vetëm e vetëm pse u përpoqën dhe luftuan për lirinë e mendimit dhe të fjalës së lirë.

Unë e kam ndjerë dhe e ndjej si detyrim të vazhdueshëm që të shpreh ndjesë ndaj gjithë atyre personave që, në tërë këtë që ndodhi në Shqipëri, humbën njerëzit e tyre më të dashur. Duke lexuar, brenda dy ditëve, njërin nga librat që më dhuruat, unë munda të njihem realisht me figurën e shquar të Dom Shtjefnit, si një patriot, atdhetar, personalitet dhe luftëtar i paepur për çështjen kombëtare, për arsimin dhe gjuhën e vendit tonë. U përgëzoj për atë punë të lavdërueshme që keni bërë për njohjen dhe përjetësimin e figurës së këtij martiri. Këtë e them me sinqeritet dhe të më besoni.

Kanë kaluar diçka më shumë se dyzetë vjet në largësinë e viteve dhe do të përpiqem të jem i saktë në kujtesën time….”, është ky fillimi i një letre të gjatë të Hajredin Fugës për nipin e Dom Shtjefën Kurtit, për të cilin dikur, kishte kërkuar dënimin me pushkatim.

Në letër, ai sqaron detaje të rëndësishme, ku vërtetohet falsiteti me të cilin diktatura vriste njerëz të pafajshëm. Në fund të letrës, ish-prokurori i çështjes së Dom Shtjefën Kurtit, i kërkon nipit të viktimës së tij të mbeten miq përjetë. Në atë kohë, Hajredin Fuga po mbyllte një karrierë të spikatur në sistemin e drejtësisë në Shqipërinë postkomuniste. Kishte qenë anëtar i Gjykatës Kushtetuese.

Takimi me gjykatësin

Jani Vasili ishte caktuar nga regjimi për të drejtuar seancën gjyqësorë për Dom Shtjefën Kurtin, për të cilin prokuroria kishte kërkuar dënim me pushkatim. Gjyqi zhvillohej në Kishën e Zojës së Këshillit të Mirë në Gurrëz, godina e kthyer në vatër kulture pas prishjes vendimit të diktatorit për të ndalur besimin fetar. Jani Vasili dhe trupa gjykuese dha vendimin për pushkatimin e priftit të famshëm Dom Shtjefën Kurti, i cili në fakt nuk kishte kryer asnjë krim, përveçse kishte guxuar të pagëzonte ilegalisht një fëmijë.

Takimi i Nikolin Kurtit me Jani Vasilin është i ngjashëm me takimin e tij me prokurorin, Hajredin Fuga.

“Jani Vasili kishte dijeni me sa duket nga Hajredini se unë do ta kërkoja dhe sapo e kontaktova, me tha menjëherë po për takimin. Ishte pak javë pasi kisha takuar Hajredinin. U ulem në kafe. I tregova vendimin e tij për pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit, ku kishte qenë relator.

Po më tha, është e vërtetë. I kërkova detaje se si ishte e vërteta e atij gjyqi. I kërkova që ta shkruante me dorë dhe ma solli. Më kërkoi gjithashtu të mos e botoj për sa kohë të ishte gjallë”.

Letra e Gjykatësit

“Jani Vasili, anëtar i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.

Me kërkesë të z.Nikolin Kurti, i deklaroj se vendimi i Gjykatës së rrethit të Krujës me Nr. 54 datë 31.7.1971, me të cilin, ndër të tjera është dënuar me vdekje për të ashtuquajturin krim sabotim, si dhe vendimi i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, në të cilën kam marrë pjesë edhe unë, janë tërësisht të padrejtë. Në të dy vendimet e sipërme, është pranuar pa asnjë bazë ligjore, ndër të tjera, dënimi me vdekje i të gjykuarit Shtjefën Kurti për krimin e sabotimit. Në të dy arsyetimet e vendimeve, është qartësisht e vërtetuar se veprimtaria e pranuar nga Gjykata në ngarkim të të sipërmvet rezulton qartë se nuk ka asgjë të përbashkët me sabotimin, por është interpretimi i qëllimshëm, tejet i zgjeruar i diktaturës komuniste, për të zhdukur veprimtarinë shoqërore e fetare, sikurse i dënuari Shtjefën Kurti. Është më se e qartë, se në këtë vendim çdo gjë ish e paragjykuar dhe e vendosur nga diktatura komuniste. I kam shprehur dhe i shpreh keqardhjen time të thellë familjes për këtë rëndesë të madhe shpirtërore, edhe për pamundësinë time për të shprehur hapur bindjen time në atë kohë, bindjen time për të vërtetën në atë vendim.

prill-maj 2012”.

Hajredin Fuga dhe Jani Vasili kanë ndërruar jetë pak vite më parë. Pas rënies së sistemit komunist, ata vazhduan karrierën e tyre në sistemin e drejtësisë, duke kapur majat deri në Gjykatën Kushtetuese. Për të respektuar marrëveshjen me ta, Nikolin Kurti nuk i botoi dy letrat e tyre për sa kohë ata ishin gjallë. Letra e Hajredin Fugës dhe Jani Vasilit, me ndjesën që i kërkojnë nipit të viktimës së tyre, botohet për herë të parë në Kujto.al, me lejen e Nikolin Kurtit, nipit të Dom Shtjefën Kurtit.

Dom Shtjefën Kurti, ishte një prift katolik, lindr në Ferizaj të Kosovës më 24.12.1898. Studioi në Seminarin e Shkodrës, më pas në Insbruk të Austrisë, në Kolegjin Canisianum dhe, në fund, në vitin 1919, në Romë pranë Kolegjit të Kongregatës Propaganda Fide. U shugurua meshtar në Romë më 13.05.1921. Në vitin 1930 u kthye në Shqipëri për Dioqezën e Durrësit. Në Kosovë kishte qënë famullitar në Ferizaj e Novoselë. Në Shqipëri qe famullitar i Zhejës, Gurrëzit e Tiranës. U arrestua dy herë: herën e parë në Tiranë më 27.10.1946 dhe u dënua me 20 vjet burg, prej të cilëve bëri 17, në burgun e tmerrshëm të Burrelit; herën e dytë u arrestua në Gurrëz më 11.06.1970. U dënua me vdekje. Ky vendim u shqyrtua nga një trupë gjyqësore e Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, ku bënin pjesë: Llazi Stratobërdha, zëvendëskryetar i Gjykatës së Lartë, Ali Zenko antar dhe Jani Vasili antar, të cilët me datë 8.9.1971, mori në shqyrtim çështjen Nr.806, që i përket të gjykuarit Shtjefën Kurti: Për krimin e sabotimit dhe të agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor, d.m.th. për krime të parashikuara nga neni 72 dhe paragrafi i parë i nenit 73, në bazë të cilave gjykata e Krujës e ka dënuar me vdekje, me pushkatim dhe e konsideroi atë vendim të mbështetur në ligj. Në vendimin e Gjykatës së Lartë theksohet se “Për të gjykuarin Shtjefën Kurti vendimi nuk mund të ekzekutohet, pa pritur përgjigjen e lutjes që ai, sipas nenit 349 të Kodit të Procedurës Penale ka të drejtë t’i drejtojë Presidiumit të Kuvendit Popullor për faljen e jetës. I akuzuari Kurti nuk i kishte bërë kërkesë falje Presidiumit të Kuvendit Popullor, megjithatë ai organ ishte njoftuar me vendimin përmes Gjykatës së Lartë. Një ditë të ftohtë shkurti të vitit 1972, Dom Shtjefën Kurti merret dhunisht nga qelitë e burgut për t’u vënë para togës së pushkatimit. Kur e pyetën nëse i vinte keq për jetën, ai i qetë përgjigjet: “Nuk më vjen keq se po vdes, po më vjen keq se jetën po ma merrni ju”. U pushkatua në Gurrëz më 20.10.1971.

Më poshtë botohet e plotë faksimile e letrës së ish-prokurorit Hajredin Fuga dhe ish-gjyqtarit Jani Vasili./kujto.al/

Kortezi Alb Spirit

NJË GRUA, EVROPA DHE SHUMË GJËRA PËR T’U NDRYSHUAR

August 7, 2019 by dgreca

Shkruar nga **PAOLO LEPRI-/** E përktheu nga “Corriere della Sera” Eugjen Merlika/
Nëse është e vërtetë se “e fshehta e lirisë është guximi”, siç tha dje Ursula von der Leyen, duke sjellë ndërmënd Greqinë e lashtë të Thuqidhidhit dhe Perikliut, kryetarja e re e Komisionit duhet të ketë shumë gjatë mandatit të saj. Kjo është një nga pak siguritë në një çast kaq sfilitës të projektit evropian. Ish ministres së Mbrojtjes gjermane nuk i mungojnë përvoja dhe vendosmëria. Por mund të mos jenë të mjaftueshme.
            Përse e themi këtë? Sepse tërmeti politik që ka bërë të tronditet shtëpia e përbashkët ndoshta do të kishte kërkuar ndërhyrje të jashtzakonëshme e jo një përsëritje të zakonit thelbësor të ruajtjes së gjëndjes.Bëhej fjalë në rradhë të parë të rishafrohej Evropa me qytetarët, të ndërhyhej në fusha në të cilat njerëzia është ndjerë e braktisur, nga punësimi tek siguria.E gjithë kjo nuk ndodhi. Fakti që zgjedhjet e majit kanë vlerësuar më pak se sa pritej fuqitë kundërshtare nuk duhej të kishte mbetur vetëm një ngushullim i përkohshëm për (pothuaj) fituesiit. Frymëmarrja klasike e të liruarit nga ankthi zgjati shumë.
            **Gjithshka mbeti si më parë**. Von der Leyen u zgjodh me metodën e zakonëshme. Mbizotërimi i ndërqeverisëshmërisë mbeti i pacënuar. U la mënjanë e vetmja risì e lindur në vitet e shkuara, ajo e treguesit të zgjedhësve në skedat e votimit për emrin e kandidatit për drejtues të Komisionit. Përshtypja e përgjithëshme mbetet ajo e një manevre pak të tejdukëshme të pallatit.
            Por në mënyrë paradoksale, këto metoda të vjetra kanë prodhuar rezultate politike që mund të kthehen në një pikë force për gruan e zgjedhur në pasardhje të luksemburgasit Jean-Claude Juncker. Para së gjithash, edhe se emri i saj nuk doli nga cilindri i Angela Merkel por nga ai i Emmanuel Macron, Ursula von der Leyen nuk ka mbas vetes një Vënd të vogël, siç ka ndodhur në çerekun e fundit të shekullit (veç përjashtimit jo të parëndësishëm të Romano Prodit). Drejtimi i saj mund të fitojë peshë. Do të jetë ndoshta më e pavarur se sa shumë prej paraardhësve të saj. Megjithatë zgjedhja e saj me vetëm nëntë vota më shumë se e domosdoshmja, krijoi në Itali një rast të diskutueshëm për mbështetjen përcaktuese të ardhur nga parlamentarët pesë yje.
            Pikërisht ndarjet që kanë përshkuar grupet politike (në rradhë të parë pakënaqësia e madhe e socialdemokratëve gjermanë, që në të vërtetë quhet mall për opozitë), kanë detyruar ish të mbrojturën e kançelares të punojë mbi një program konkret, në një farë mënyre larg nga kërkimi i një barazpeshe akrobatike ndërmjet përparësive të qeverive: pakt për shpërnguljet, ruajtje e mjedisit, investime publike, rrogat minimale, mbrojtje të shtetit të së drejtës, fuqizim të kompetencave lligjvënëse të Evroparlamentit. Përçarjet dhe ribashkimet në familjet politike tradicionale, të shkaktuara nga kandidatura e saj, mund të jenë një element pozitiv në dialektikën e futur në allçi me të cilën jemi mësuar për shumë kohë. Për këtë arsye von der Leyen qe dje, mbi shumë tema, më e qartë se në deklaratat e para. E nëse duam t’i masim guximin, disa pjesë të fjalës së saj nuk janë dukur të zakonshme. “Në det – tha – është detyrë të shpëtojmë jetët dhe në traktatet e konventat tona është detyrë ligjore e morale të respektohet dinjiteti i çdo qënieje njerëzore”. Gjithshka lë të shpresohet se Evropa e saj nuk dëshëron më të lerë vetëm Vendet që, si Italia, janë gjendur në vijë të parë përballë valës së arritjeve të të mjerëve të tokës.
            Nuk mund të nënvleftësohet sigurisht gjëja e re që një grua është zgjedhur, për të parën herë, në drejtimin e Komisionit të Brukselit. Edhe kjo do të jetë, në çdo rast, një element fuqie. Muajt e shkuar në Gjermani flitej se Ursula von der Leyen synonte sekretarinë e përgjithëshme të Nato-s ose detyrën e përfaqësueses së Lartë të poltikës së jashtëme. Ndërsa arriti në një vënd ku mund të vazhdojë, në nivel evropian, punën e kryer në qeverinë e Berlinit për të futur kuotat e gjinisë dhe për të zhdukur dallimet në shpërblimet mes dy sekseve. Premtimi për të mos pranuar emrat e propozuar nga qeveritë për skuadrën e saj, nëse emri i burrave do të jetë shumë i madh, është një zotim që mund të bëjë shumë mirë, në përgjithësi, për pavarësinë e qeverisë së Bashkësisë.
            **Nuk është e rastit që Ursula von der Leyen i kushtoi pikërisht një gruaje – liberales franceze Simone Veil – një pjesë të rëndësishme të fjalës së saj**. E internuar në Auschwitz, prej nga ishte kthyer me numurin 78561, të vulosur në një krah, e para kryetare femër e asamblesë së Strasburgut tha se Bashkimi i Evropës e kishte “pajtuar” me shekullin e njëzetë. Ndërsa sot është e nevojshme të pajtohet shekulli njëzetenjë me Evropën që është ndryshuar shumë pak. Pa braktisur vlerat që e kanë bërë të lindë.

            “Corriere della Sera”, 16 korrik 2019    E përktheu Eugjen Merlika

MALËSIA E MADHE PËLLËMBË E THESAR

August 7, 2019 by dgreca

Fisi Gojçaj në Michigan organizon bashkimin fisnor/

NGA GANI VILA/*

Të gjithë emigrantët shqiptarë ku jetojnë nëpër botë dhe veçanërisht në Amerikë, në forma e mënyra të ndryshme si individë dhe familje, apo me origjinë e lidhje nga fshatra, zona, lagje, qytete, rrethe apo bashkime në shoqata e shoqëri të ndryshme artistike e kulturore, anëtarësimi në institucionet fetare, etj., bëjnë që krahës integrimit në jetën progresive demokratike amerikane, falë kësaj demokracie dhe lirisë së garantuar, mundohen të ruajnë gjuhën shqipe, traditat dhe zakonet më të mira të kombit tonë shqiptar. Të larguarit nga vëndlindja edhe pse quhen të gjithë emigrantë, nuk e kanë të njëjtin fat. Në jetën e përditëshme ka ndryshime e përjetime të mëdha në hallet e përditëshme, por dhe në sukseset e tyre. Largimi ynë nga vëndlindja, nga toka mëmë është një veprim i dhimshëm për të gjithë ne të larguarit e që na bën borxhlinj ndaj kombit. Në këto rrethana gjithësecili do mundohet të kontribuojë me mënyrën e format e veta për të larë këtë “mëkat” ndaj vëndlindjes. Prindërit edhe pse e dinë dhe e mbajnë vetë përgjegjësinë e emigrimit, fëmijët e tyre ku më shumë e ku më pak e përjetojnë traumën e prindërve. Por fatmirësisht ky fenomen nuk i penalizon direkt brezat e rinj dhe veçanrisht ata që lindin këtu. Në përpëlitjen e kësaj trysnie e në përpjekjen për të mos u asimiluar, në përgjithësi të gjithë shqiptarët, nisur edhe nga instikti njerëzor që lind nga ndjenja kombëtare, kanë bërë dhe vazhdojnë të bëjnë në shekuj e deri më sot përpjekje të gjithanshme për ruajtjen e pastër të gjakut shqiptar, të gjuhës dhe zakoneve tona edhe në mërgim. Emigrantët që kanë ardhur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë disa veçori. Atyre që kanë ardhur nga trevat e Shqipërisë, Kosovës apo nga viset e Maqedonisë së Veriut, ju mungojnë në të shumtën e rasteve, familja, të afërmit, kushërinjte, shokët e fëmijërisë, të shkollës, të lagjes, të punës e të njohur të tjerë të jetës së tyre. Ky boshllëk fizik e shpirtëror nuk është pa pasoja, ai sjell ngarkesë psikologjike, dhimbje e shqetësime shpirtërore që të lënë në minorancë familjare e fisnore. Edhe pse me kalimin e viteve, këto fenomene mund të zbuten e të përmirësohen, mendoj se të emigruarit në këto kushte, dhimbja e mungesës ndaj të afërmëve të tyre do t i ndjekë e shoqërojë për gjithë jetën. Kategoria tjetër e emigrantëve të ardhur nga trevat e Malësisë së Madhe që jetojnë në Mal të Zi, të shpërngulur mbi shtatëdhjetë përqind e popullsisë si lagje, si fshat, krahinë apo fis, nuk e kanë dëmtuar shumë “bazën” e jetës familjare, miqësore e shoqërore. Ata janë më të kompletuar në këtë drejtim. Në jetën e përditëshme dhe në evenimente të rëndësishme familjare banorët e ardhur nga këto treva janë më shumë se çdo zonë tjetër shqiptare të bashkuar e të gjendur për njeri tjetrin. Krahas kujdesit që bëjnë në familje, ata gjejnë forma e mënyra të ndryshme për të ruajtur traditat shqiptare. Por në shpirt edhe kjo kategori emigrantësh ndjejnë mungesën dhe mallin për vëndlindjen. Çdo çast mendojnë dhe ndihmojë vazhdimisht bashkëvëndasit për nevojat e tyre. Kur dhimbja është e

përbashkët, me njerëz kalohet më lehte, por dhimbja është dhimbje. E kjo e emigrimit për malësorët ka ndodhur rreth viteve 1968 e në vazhdim. Mbi 70% e banorëve të zonave të Kojës, Trieshit, Grudës, Hotit, Ulqinit, Pllavë, Guci, Tivar, etj., janë larguar nga vëndlindja e kryesisht kanë ardhur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku me shumicë banojnë në Michigan dhe në New York. Edhe pse nuk ka një statistikë të saktë ose të përafërt se sa mijë malësorë kanë ardhur në Amerikë nga Koja,Trieshi,Gruda dhe gjysma e Hotit, në përgjithësi mendohet se popullsia e emigracionit të këtyre trevave të jetë më e madhja se kudo tjetër në Michigan. Nëse dëshiron të mësosh të kaluarën e malësorëve për jetën, për zakonet e traditat e tyre, mos humb kohë në Malësi të Shqipërisë ose të malësorëve nën Malit të Zi. Vizitoni si mysafirë një shtëpi malësori cilëndo që ju do dëshironi këtu në Michigan dhe aty do të gjeni bio traditat e vjetra të malësorit. Bujaria e tyre edhe pse tash jeton me kamjen, mikpritja mbretëron dhe lulëzon si dikur motit në Malësi. Malësorët këtu në Michigan pasurinë e kanë shkrirë me bujarinë. Modernen e kanë pranuar pa cënuar traditat e tyre që kishin në vëndlindje. Gjuhën shqipe e kanë të parën që belbezon në buzët e fëmijëve e që tingëllon hijshëm në shtëpitë e tyre, në kishë dhe kudo në ambiente shqiptare. Në se është fatkeqësi që janë larguar masivisht nga Malësia, është fat dhe mbarësi që jetojnë së bashku në emigracion dhe gjithmonë mbajnë lidhje të forta me vëndlindjen. Bërthamën e të gjitha traditave tona kombëtare, malësorët ndër të tjera i ruajnë dhe i trashëgojnë në breza së pari në shtëpinë e tyre, në Kishën e Shën Palit dhe në organizimet e ndryshme në shoqata kulturore-artistike, politike, etj. Malësorët në Amerikë pavarësisht se në çfarë shteti jetojnë janë shumë aktiv në komunitet,veçanërisht për çështjen shqiptare. Ata shquhen për patriotizëm dhe besim tek Zoti. Në këtë shkrim edhe pse i referohem fisit Gojçaj, do të sjell informacione se si malësorët në përgjithësi janë shëmbuj idesh e suksesesh, për vete dhe pse jo një mësim për gjithë diasporën shqiptare ku jeton nëpër botë. Ka shumë vite që fise të ndryshme të malësorëve të këtyre zonave, ku mund të përmëndim fiset Gjokaj dhe Palushaj të Trieshit, Lulgjuraj të Grudës, Junçajt me Çunmulajt dhe degët e tjera të këtij fisi të Hotit, Camajt edhe Gojçajt e Hotit të cilët çdo vit në ditë të caktuara gjatë kohës së verës organizojnë bashkime vëllazërore në parqe të mbrekullueshme të Michiganit. Të gjitha fiset po thuajse kanë të njëjtat tradita në bashkimin e tyre. Një prej rregullave që zbatohet me mirëkuptim të plotë është se në këtë organizim janë të ftuara të marrin pjesë edhe bijat e fisit të martuara së bashku me fëmijet tyre. Sipas opinioneve të ndryshme, disa nga fiset e mëdha të malësorëve të ardhur nga Hoti, Gruda, Trieshi dhe Koja që jetojnë në Michigan janë fiset Camaj, Gojçaj, Gjokaj, Ivezaj, Junçaj, Lulgjuraj, Palushaj, etj. Në takimet e organizimeve fisnore nga arkiva albtvusa vërtetohet se pjesmarrja në atë ditë bashkimi shkon nga dyqint deri në pesëqind pjesëmarrës të një fisi e më shumë. Në këto organizime ajo që do të veçoja është se numuri i madh i pjesmarrësve në bashkimin fisnor nuk e vështirëson shërbimin dhe punën e grupit

organizator, pasi aty zbatohen një qind për qind rregullat e familjes. Më 27 Maj 2019, Televizioni i Shqiptarëve të Amerikës ishte i pranishëm në një organizimin që bëri fisi i Gojçajve të Hotit në Parkun Austriak në 26 mile në Hays Makomb TWP Miçhigan. Është shumë e vështirë që për pak kohë të sjellësh para lexuesve dhe vetë fisit Gojçaj informacione me interes statistikor dhe vlerash pa patur ndonjë mangësi. Rrënjët e fisit Gojçaj të Hotit janë në fshatrat Traboini i Moçëm, në Nabom, në Helmicë, Bardhaj dhe në Skorraq. Por shumë familje të këtij fisi janë shpërngulur e jetojnë prej shumë vitesh në Rranxë Qafet, në Sukruq në qytetin e Tuzit e të tjera vise të Malësisë. Fisi Gojçaj është një nga fiset me popullsi më të madhe në Hot. I pari i tyre është Pjetër Gega që fillimisht u vendosën në Traboinin të Hotit. Në shekuj si gjithë fiset e tjera edhe fisi i Gojçajve është shquar për mikpritje, besë, bujari, për trimëri, pushkë e penë, besimtarë tek Zoti e patriotë të përkushtuar. Emrat e spikatur të familjeve Gojçaj, bijëve të Hotit legjendar janë të shumtë, duke filluar nga luftëtarët e parë në mbrojtje të Atdheut nga okupatorët Turq dhe evazionet sllave ndaj trevave shqiptare, Micul Prençeta i pari i fisit Gojçaj, Mali i Marçunit, Zef Kolë Preçi, Gjon Ujkë Miculi Gojçaj, Dokë Pretashi, Kolë Marash Vata Gojçaj, Pjetër Zef Smajili, strategu dhe dora e djathtë e Dedë Gjon Lulit, së bashku me Nikë Gjelosh Lulin të cilët në datën 6 Prill 1911, kanë ngritur flamurin dy krenar të Gjergj Kastriotit Skënderbeut në Bratilë. Pak Smaili Gojçaj, Nikollë Preçi Gojçaj, Palokë Traboini Gojçaj, Kolë Dokë Pretashi rënë dëshmor me 1911, në moshën 18 vjeçare, Zef Tomë Luli, Gjon Ujkë Miculi Gojçaj, Gjon Mirash Deda Gojçaj Kryetari i Hotit, Mark Ujkë Vuka Kryetar i Hotit,Tomë Nika i Hotit, Lekë Shabi Gojçaj,Vatë Gjon Vata, Mark Gjelosh me vëllezër, Gjon Vatë Maçi, Marash Dokë Pretashi, Zef Kol Martini Gojçaj,vëllezërit Pjetër dhe Nikë Gilë Miculi, Mark Bac Selmani Gojçaj, Gjokë Pjetër Pretashi, dëshmori Lucë Gjon Ujka, deputeti Rrok Pjetri Gojçaj, mësuesi dhe gazetari Mirash Luca Gojçaj, Dedë Pjetri Gojçaj, Mark Lushi Gojçaj, Lukë Dedë Lulashi Gojçaj,vëllezërit Lekë dhe Pashko Gjeto Gojçaj, Gjokë Pali Gojçaj, Nue dhe Nikë Luca mësues, Dedë Pjetër Gila, Kolë Mali Gojçaj, Gjon Vatë Maçi, Pjetër Gjekë Vata si dhe vëllai i tij që ka qenë ushtar i Barjam Curit dhe ka rënë dëshmor dhe vëllai tjetër Gjeloshi që ka qenë futbollist me ekipin e Vllaznisë së Shkodrës; Lucë Gjon Nika, Palokë Keri Gojçaj, Fran Zef Cubi bajraktar i fisit, mjeshtri i fyellit, Zef Paloka Gojçaj, Gjon Luca Gojçaj, Prekë Gjon Nikë Marku, i burgosur politik në Jugosllavi së bashku me djemtë e tij Kolën, Dedën, Dodën dhe Lucën. Pjetër Gjergji Gojçaj i burgosur në Goli Otok i dënuar politik, profesor i gjeografisë Gjergj Deda Gojçaj, bashkëshortët mësues Mark Toma Gojçaj dhe Tereza Gojçaj e lindur në Vulaj, Fran Vaseli Gojçaj mësues dijetar, Kolec Traboini shkrimtar, Fran Paku Gojçaj, Marash Kola Gojçaj mësues, Engjëll Llesh Gojçaj avokat, Anton Gojçaj shkrimtar, Shtjefën Palokë Gojçaj, Gjergj Luca Gojçaj ish kampion boksi në Shqipëri, Patër Pashko Gojçaj famullitar i Tuzit dhe i Kojës si dhe vikari gjeneral i Argjipeshkëvisë së Tivarit, Dedë Marku Gojçaj( Raku ), Kolë Noshi Gojçaj drejtor banke në Prishtinë, Nua Rrok Doka Gojçaj, sekretar i shkollës së Hotit,

Gjon Pretashi dhe Marash Kola mësues, Gjokë Nikolla Gojçaj agronom, Gjon Lucë Nika Gojçaj ish kryetar i këshillit të Kishës së Shën Palit, Mark Gjergj Luku Goçaj kryetar i këshillit të Kishës së Shën Palit, avokati Pjetër Marku Gojçaj, Anton Dedë Gojçaj aktor (ka lojtur rolin e Gjergj Kastriotit Skënderbeut) etj., përsonalitete të fisit Gojçaj. Një sukses të veçantë kanë arritur edhe gjeneratat e reja të këtij fisi. Pothuajse të gjithë fëmijët e tyre vazhdojnë shkollën, kryejnë universitet,vazhdojnë mastër dhe doktoratë në fusha të ndryshme, në Malësi dhe këtu në Amerikë.

Në bashkimin fisnor familjet e para filluan të vinin qysh nga ora 10 e mëngjesit. Dalë ngadalë deri në orën 2:00 mbas mesdite parku u mbush plot e përplot nga vllazëria Gojçaj, ku në këtë kohë u krye edhe ceremonia e çeljes të këtij takimi vëllazëror. Mirëseardhjen të pranishmëve ua bëri kryetari i grupit organizator z.Toni Gojçaj, aktivist në komunitet dhe agjent i pasurive te patundshme, ku ndër të tjera tha: “Në emrin tim dhe të grupit organizator vlerësoj rëndësinë e këtij bashkimi të madh të familjes tonë të madhe Gojçaj. Falenderoj dhe vlerësoj inisiatorët dhe grupin organizator për punën dhe kontributin pothuajse njëvjeçar, që bëri të mundur bashkimin tonë sot. Po një falenderim të veçantë dhe vëllazëror e kam edhe për ju që keni besuar tek grupi organizator dhe keni ardhur me familjet tuaja ne takimin fisnor. Ju ftoj të jeni të gjithë aktiv brenda familjes tonë Gojçaj.Të bashkuar do ta rrisin në një nivel më të lartë organizimin e drejtimin dhe veçanërisht pjesëmarrjen për vitin që vjen”.

Në vazhdim, fjalën e rastit ia dha Patër Pashko Gojçajt, të cilin e kishin ftuar posaçërisht nga Malësia, për të marrë pjesë dhe bekuar këtë bashkim fisnor.
Fjalët e para të Patër Pashko Gojçajt ishin : “Vllazën e motra kjoftë lëvdue Jezu Krishti! Kam kënaqësi, por edhe emocione që gjindem në mesin tuej. Mos ma rritni nderën që kam ardhë, unë duhet tj̀u falenderoj për ftesën që ma keni bâ. Isha i gatshëm, i nderuem dhe i priviligjuem të jem mes jush sepse qysh prej ditës së parë që kam fillue për meshtar më kini përkrahë dhe ndihmue vazhdimisht. Ardhja në familjen time ishte detyrim. Edhe unë e kam provua emigracionin tue u largue nga vendlindja, në vjetin 1969, dhe u ktheva përsëri mbas 12 vjetësh, në vjetin 1981. Qysh prej asaj dite dhe deri me sot jetoj në vazhdimësi në Malësi dhe kurrë në jetën time meshtarake nuk jam pendue që shërbej në popullin tim. Jo vetëm unë, por edhe Patër Frani dhe fretnit e tjerë që kanë kenë para nesh, jemi mundue të japim kontributin tonë. Ndoshta âsht dashtë të punojmë mâ shum, por ju siguroj se qëllimi gjithmonë ka kenë i mirë. Vlerësoj shum, jo vetëm juve por gjithë malësorët mërgimtarë që jetojnë nëpër botë për marrdhânjet dhe ndihmesën që keni dhânë për Malësinë. Prandaj ju lutem mos i ndërprisni marrëdhânjet me vëndlindjen, veçanërisht kujdes të bâhet me brezat e rij. Qëndroni besnikë kombit, mos harroni se gjithmonë duhet të jeni shqiptarë të vërtetë. Mos nguroni dhe jepni kudo dhe kurdoherë kontributin tuej vetem për mirë e kurrë për të keq. Organizimi i takimit fisnor Gojçaj âsht i suksesshëm. Prania e juej e madhe këtu, e verteton mâ së miri këtë. Prandej ju falenderoj të gjithve që e keni përkrahë këtë

inisiativë. Po ashtu falenderoj edhe grupin organizator për kohën dhe angazhimin e suksesshëm dhe profesional në realizimin e këtij takimi. Jam i bindun se vjetin që vjen do të jemi mâ shum”.
Sikurse z. Anton Gojçaj edhe Patër Pashku falenderuen albtvusa për praninë në këtë aktivitet dhe pasqyrimin e ngjarjeve në vendlindje dhe në komunitet. Pastaj, Frati e bekoi takimin fisnor, të pranishmit dhe këtë aktivitet të cilin e mbylli fjalimin me fjalët: “Zoti ju bekoftë ju e familjet tueja, Zoti i bekoftë shqiptarët kudo që janë, Zoti e bekoftë Amerikën”.

Stafi i Televizionit të Shqiptarëve të Amerikës gjatë filmimit të aktivitetit mori nga të pranishmit shumë intervista, me fëmijë, të rinj, të moshuar, intelektualë, biznesmenë, pensionistë, e shumë njerëz të thjeshtë të cilët edhe pse sollën eksperienca të ndryshme gjatë bisedës të gjithë falenderonin inisiatorët dhe organizatorët e këtij bashkimi fisnor. Nga të dhënat e grupit organizator dhe nga filmimet tona rezulton se në këtë eveniment kanë marrë pjesë mbi 120 familje Gojçaj që së bashku me pjestarët e familjes së tyre u bënë mbi 500 pjesëmarrës. Në këtë bashkim vëllazëror të bënte përshtypje pjesëmarrja e shumë gjeneratave, të cilat unë do t’i ndaja në tre kategori. Së pari gjenerata që është lindur dhe rritur në Malësi. Së dyti gjenerata që është lindur në Malësi, por që kanë ardhur këtu fëmijë ose në rininë e tyre dhe së treti gjenerata që ka lindur e po rritet këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kjo është edhe një nga vlerat më të rëndësishme të këtij aktiviteti që forcon shpresën se jëtëgjatësia e fisit Gojçaj edhe pse në mërgim do të jetojë sa vetë jeta. Në këtë bashkim, ku atmosfera ishte tërësisht familjare, kishin ardhur shumë familje edhe nga New Yorku, Kalifornia, etj. Aty shikoje pjesëmarrjen e tërë shtresave të saj, të moshuar, të sëmurë në karrocë, të rinj e të reja që këndojnë e vallëzojnë pa pushim, prindërit që bisedonin me njëri- tjetrin, deri tek fëmijët e porsalindur që i jepnin bukurinë dhe kënaqësinë kësaj familje të madhe Gojçaj. Aty do të shikoje dashuri vëllazërore, rrokje duarsh, përqafime, të qeshura e të qara nga malli. Aty këndonin së bashku, fotografohen së bashku, përjetime të cilat është vështitrë t’i harrosh. Organizatorët kishin siguruar lodra të ndryshme për fëmijët, të cilët u kënaqën duke luajtur gjithe ditën. Nga të rinjtë u zhvilluan lojëra të ndryshme si futboll, volejboll, etj. Çdo pjesmarrësi organizatorët i dhuruan nga një bluzë me shqiponjën tonë dykrenare ku shkruhej Gojçaj. Të gjithë të pranishmit gjatë gjithë kohës u argëtuan, vallëzuan e kënduan nën melodinë e mjeshtërit të talentuar të muzikës në DJ, Elvis Tërshana.

Grupi organizator i kryesuar nga agjenti i pasurive te patundshme, z, Toni Gojçaj, kishte marrë masa të shkëlqyera organizative. Ushqimet e traditës shqiptare, të freskëta si dhe pijet alkoolike e freskuese ishin falas dhe pa limit nga fillimi i aktivitetit deri në orën 19.00, kur u mbyll ky eveniment.

Bashkimin vëllazëror të fisit Gojçaj atë ditë edhe Zoti e ndihmoi ku i solli një natyrë të buzëqeshur, me plot diell, që me freskinë e pishave të larta të këtij parku dhe me

gjelbërimin stinor që mbizotëronte ju krijoi të pranishëmëve një kënaqësi të pa harruar. Të gjithë kur u ndanë në fjalën e fundit përshëndetëse thoshin: Mirë u pafshim vitin që vjen!

Në emër të Televizionit të Shqiptarëve të Amerikës falenderoj fisin Gojçaj që na dha mundësinë dhe priviligjin që në kuadër të emisionit “Malësia Pëllëmb e Thesar ” të memorizojë në fokusin e tij këtë aktivitet me shumë vlera të gjithanshme.

Gani Vila, Drejtor i Televizionit të Shqiptarëve të Amerikës Michigan, 29.07. 2019.

KUR AMBASADORI SHQIPTATAR KONICA PËRCILLTE AMBASADORIN AMERIKAN BERNSTEIN NGA NJU JORKU DREJT TIRANËS

August 5, 2019 by dgreca

*Ambasadori amerikan Herman Bernstein e kishte marrë emrimin si Ministër i Shteteve të Bashkuara pranë Oborrit Mbretëror të Shqipërisë, që me 17 Shkurt 1930. Ai u nis nga Amerika drejt Shqipërisë të mërkurën e 2 prillit 1930 me avulloren”President Roosevelt”.

* Shkëlqimi i Ambasadori të Shqipërisë në Washington, z. Faik Konica, në darkën përcjellëse, ku bëri rolin e avokatit për Mbretin Zog, përballë gazetarëve, që sajonin lajme të rreme për Shqipërinë dhe Mbretin.

*Është intersant të shënohet fakti se ceremoninë e dasmës së vajzës së Bernstein, Dorthy-t, e drejtoi kryetari i Bashkisë së Tiranës Rexhep Jella. Në të morën pjesë të gjithë anëtarët e kabinetit qeverisës. Dasma u bë të dielën e 19 tetorit 1930 në Legatën amerikane.

Nga Dalip Greca

Në gazetën DIELLI, më e vjetra gazetë e shqiptarëve në botim, e cila me 15 shkurt 2019, mbush 110 vite nga dita e parë e botimit, gjenden kronika dhe shkrime të gjinive të ndryshme, që sjellin informacione të shumta, që nga dita e nisjes të ambasadorit amerikan drejt Tiranës e deri në ditëkthimin e tij.

Marrdhëniet e Konicës dhe Vatrës me Herman Bernstein, kanë qenë të shkëlqyera. Vatra e priti me gëzim emrimin e z. Bernstein ambasador në Shqipëri. Popullariteti që ai gëzonte jo vetëm tek hebrejtë, por edhe tek i gjithë opinioni amerikan,falë penës së tij dhe kurajos qytetare, mbështetja që gëzonte nga presidenti amerikan, u jepte shpresë vatranëve se Shqipëria do të fitonte shumë nga ambasadori hebre. Dhe nuk u zhgënjyen.

***

Në Gazetën”Dielli” të 21 Marsit 1930, faqa e parë i kushtohej pikërisht ”Ekselencës së Tij, zotit Herman Bernstein, Ministër i Shteteve të Bashkuara pranë Oborrit Mbretëror të Shqipërisë.” Ka vetëm një titull faqja e parë e Diellit të atij numri dhe pesë fotografi, të zotit Herman Bernstein, zonjës Bernstein dhe fëmijëve të tyre, Miss Dorothy, Mr. David dhe Miss Violet Bernstein.�Ndërsa në faqen e dytë të gazetës, në vend të editorialit botohej shënimi”Ministri i ri i Amerikës”.�Në momentin që janë publikuar fotografitë e familjes Bernstein në faqen e parë të Diellit dhe shënimi editorial në faqen e dytë, z. Bernstein, ende nuk ishte nisë për në Tiranë, por po gatitej për nisje. Në fakt ai e kishte marrë emrimin që me 17 Shkurt 1930 dhe u nis nga Amerika të mërkurën e 2 prillit 1930 me avulloren”President Roosevelt”.�Ministri shqiptar në Washington, Faik Konitza shkoi ta përcillte në avullore ditën e nisjes , duke dhuruar tri buqeta me trandafila për të shoqen e ministrit dhe dy të bijat.

KUSH ISHTE HERMAN BENRSTEIN

Kush ishte Herman Bernstein deri në momentin e nisjes për në Tiranë? Herman Berstein ishte shkrimtar, gazetar dhe diplomat. Kishte lindur në Neustand-Scherwindt të Rusisë me 21 shtator 1876. Ishte i biri i David Bernstein, tregtar dhe njeri i ditur i hebraishtes.Hirsch Bernstein, ungji i tij, ishte themeluesi i gazetës së parë Hebraisht në Shtetet e Bashkuara që më 1870.
Herman Bernstein emigroi në SHBA më 1893, ku mësimet e nisura në Rusi i përfundoi në Amerikë. Ishte i prirur pas shkrimeve dhe gazetarisë. Që më 1900 ishte bashkëpunëtor i rregullt i gazetës”The New York Evening Post” dhe i të përkohshmeve”Nation”, “Ainslee’s Magazine” dhe “Independent”.
Gazeta famoze The New York Times e dërgoi z. Bernstein si korrespondent të saj në Evropë gajtë viteve 1908, 1909 dhe 1911.
Gazeta Dielli tek do t’ua prezantonte lexuesve të vet aktivitetin gazetaresk të z. Bernstein për këto vite shkruante:”Në kohën e udhëtimeve në Evropë, z. Bernstein pati intervista me disa nga njerëzit më të shquar të Evropës si: Witte-n, Metchenikoff-in, Bergson, Bodi-n, Bernard Show-n, Tolstoi-n dhe mblodhi subjektet për librin e tij”Me mësonjësit e mendjes”, që e botoi më 1912.(Dielli 21 Mars 1930)
Kur u kthye në SHBA, Bernstein themeloi më 1914 gazetën “The Day”, e përditshme në gjuhën Hebraishte. Ishte editori i saj deri më 1916. Ai po ashtu ishte botues dhe Krye-Editor i gazetës “The American Hebrew” nga vitet 1915-1919.
Gjurmë ka lënë pena e tij në fushën e gazetarisë së kohës në vitet 1917, ku u dërgua në Rusi prej gazetës”The New York Herald”, ai përshkroi revolucionin dhe përmbysjen absolute të Carëve dhe dhe qeverimin e Sovjetëve.
Ai mbahet si një ndër gazetarët më të rëndësishëm gjatë kohës së luftës së Parë Botërore. Bernstein kreu një studim në ato vite për vendndodhjet e popullit izraelit në shtetet ku bëhej lufta.
Penës së Bernstein i dedikohet korrespeondenca e bujshme mbi bisedën mes Carit dhe Kaiseri-t në kohën e luftës Ruso-Japoneze, ku ai nxori në dritën e diellit bisedat e fshehta që preknin interesat anglo-amerikane.
Herald-i i Nju Jorkut e dërgoi Bernstein në Japoni, Siberi, e Çekosllovaki më 1918, ndërsa më 1919 ai ishet korrespondent special në Konferencën e Paqes në Paris.
Më 1920-21 gazeta”The New York American” i kërkoi Bernstein-t që të përshkruante shtetet e reja të Evropës, që u krijuan pas Traktatit të Versajës. Për çdo vit ai ndërmerrte udhëtime me qëllime gazetarie dhe letrare në Evropë.
Karriera e Bernstein në Evropë ishte e pasur. Ai ishte edhe Editor i gazetës”The Jewish Tribune” nga vitet 1923 deri në 1928.
Herman Berstein ka lënë pas edhe vepra letrare, si vëllimi me poezi “Fluturimi i kohës”-1899; një vëllim me përralla”Në portën e Izraelit” 1902, ka shkruar librin”Herbert Hoover, Njeriu që solli Amerikën përpara Botës”-1928 etj. Një trashëgimi të psur ka lënë Bernstein në fushën e përkthimeve nga rusishtja. Ai përktheu drama dhe përralla nga Tolstoi, Maksim Gorkit, Leonid Andreiv e të tjerë.
Z. Herman Bernstein ishte martuar me 1 Janar 1902 me zonjushën Sophie Friedman dhe kishin katër fëmijë Hilda e martuar me z. Murray Giltin, Dorothy( e cila e bëri dasmën në Tiranë) Violet dhe djali David Bernstein.
Është intersant të shënohet fakti se ceremoninë e dasmës së vajzës së Bernstein e drejtoi kryetari i Bashkisë së Tiranës Rexhep Jella dhe në të morën pjesë të gjithë anëtarët e kabinetit qeverisës. Dasma u bë të dielën e 19 tetorit 1930 në Legatën amerikane. Dorthi u martua me zotin Actius Nash, në atë kohë student i mjeksisë në një universitet francez.

DARKA MADHËSHTORE NË HOTELIN “ASTOR” NË NEW YORK, I FTUAR NDERI FAIK KONICA
�Para nisjes së Ministrit Amerikan, miqtë e tij dhe lobi hebre, shtruan të Hënën e 31 Marsit 1930, një darkë përcjellje në Hotelin”Astor” në New York. Lajmin e nisjes së Konicës për në New York gazeta Dielli e dha në numrin e 25 Marsit, në faqen e parë.
Në darkë morën pjesë më shumë se 200 të ftuar, mes të cilëve shquheshin diplomatë, kongresistë, juristë, shkrimtarë, artistë, financierë të shquar, gazetarë etj. Në këtë mjedis i ftuar nderi ishte Ministri i Mbretërisë Shqiptare në Washington z. Faik Konitza.
Në numrin e 4 prillit, Dielli përshkruante me shkëlqim darkën, ku merrnin pjesë personalitete më të njohura të kohës.
Gjykatësi Otto A. Rosalsky, që Dielli e përshkruan si dollibashin e darkës, mbajti një fjalim të bukur rreth jetës dhe veprave të Herman Bernstein. Më pas ai ia ka dhënë fjalën milionierit filantropist Nathan Straus, i cili edhe pse i kishte kaluar të 80 vjetët, qëndroi deri në fund dhe foli për Bernstein, si një personalitet i kohës. Fjala më e zgjedhur u vlerësua ajo e zotit James W. Gerard, ish ambasadori i Amerikës në Berlin, si dhe fjala e z. Robert Underwood Johnson, ish ambasador i Amerikës në Romë. Që të dy thurën fjalë të hijshme, tepër lëvdonjëse për kombin shqiptar, dhe që të dy shfaqën mërzinë që nuk patën mudnësi ta vizitonin Atdhenë e Skënderbeut, Shqiperine. Shumë u duartrokit edhe fjala e Dr. Samuel Schulman, i cili e lëvdoi shumë Shqipërinë, dhe përmendi hebraisht fjalën e një profeti, kuptimi i së cilës ishte se një djalë izraelit nga populli do të dilte para mbretërve: kjo fjalë i shkonte pikë për pikë shkuarjes së Bernstein, që do ta priste Mbreti Zog. Në kronikën e fjalimeve të asaj nate plot shkëlqim, shënohet edhe fjala e Dr. Macfarland, përfaqësonjësi i Këshillit Federal të Kishave të Krishtit në Amerikë, i cili shtroi nevojën vëllazërimit të popujve.
Vëmendjen e audiencës e ka tërheqë fjalimi që mbajti zonja Rebekah Kohut, kryetare e Kongresit të Përbotshëm të Grave Izraelite, e cila përmendi veprën e një spanjolli të Shekullit XVI, i cili kishte përshkruar me admirim figurën e heroit të Kombit Shqiptar Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Pikërisht aty e ksihte marrë ngacmimin Longfellow, për të shkruar poemën e vet, që i jep lavdi heroit shqiptar.
Zonja Rebekah nuk harroi të përmend edhe takimin që kishte pasë në Vienë me motrat e Mbretit Zog I.
Atë natë u fol vetëm për Shqipërinë dhe Bernstein.

SHKËLQIMI I FAIK KONICËS NË DARKËN PËRCJELLSE

Fjalimin e Faik Konicës, gazeta Dielli, që për atë kohë kishte editor Refat XH. Gurrazezi, e përshkruan me supershkëlqim, duke e paralajmëruar në faqen e parë:”Zoti Faik Konica jep një fjalë të pritur mirë…. Përgënjeshtron propogandat e padrejta kundër Mbretit tonë…. Lëvdon Trimërinë, Zotësinë, Zemërbardhësinë e Mbretit….Të gjithë të ftuarit ngrihen në këmbë dhe pinë Shëndetin e Madhështisë së Tij…”
Ministri i Shqipërisë e kishte marrë fjalën pas orës 12 të natës. Ishte i parafundit në radhë, para ministrit amerikan Bernstein.
Në fjalën e tij z. Konitza e komplimetoi Ministrin Amerikan, z. Bernstein, si një njeri që bashkon në personin e tij dy gjëra, që rrallë janë të bashkuara-Ëndrrën dhe Veprimin: Zoti Bernstein, tha ai, është ”both a man of letters and a man of action, both a dreamer and a fighter”.�Konica shtoi se z. Bernstein pati fatin e çuditshëm të njihet dhe të fjaloset me figura historike si Papa Benedikti i XV dhe Presidenti Wilson, me shkrimtarë si Tolstoi dhe Bernard Shaw, me shkencëtarë si Mecnikof-i dhe Einstein-i, me artistë si August Rodin-i etj. I patrembur dhe i palodhur, si korrespondent lufte dhe kryengritjesh është futur në sheshet më të rrezikshme. Vetëm një popull kishte mbetur gjer tani i panjohur për zotin Bernstein-populli shqiptar dhe këtë popull do ta vizitojë për së afërmi si i Dërguari i Shteteve të Bashkuara të Amerikës.� Konica e shfrytëzoi mjeshtërisht fjalimin, për të vrarë me një gurë dy zogj; përgënjështrimin e shkrimeve të gazetarëve trillues, për të hedhur dritë mbi shpifjet kundër Shqipërisë dhe Mbretit, dhe së dyti për t’i bërë apel Ministrit amerikan para miqëve të tij dhe para gazetarëve, që ta shihte Shqipërinë me sytë dhe zemrën e tij, jo me të thënat e gazetave.
Faiku tha:- Një gjë që z. Bernstein ka për ta vënë re menjëherë është ndryshimi i madh në mes Shqipërisë siç është, dhe Shqipërisë siç e kanë përshkruar gazetarët.
Konica, shtoi se njeriu, mund t’i ndajë gazetarët në dy soje; gazetarët-historianë, që vazhdojnë me kujdes e me ndërgjegje historinë e sotme siç po bëhet në sytë tanë; dhe gazetarët poetë, të cilët nxjerrin lajme jo nga burime të jashtme, por vetëm nga fantazia e tyre. Gjer më sot më të shumtët gazetarë të huaj që janë marrë me Shqipërinë, janë të sojit të dytë, tha Faiku.
Kryediplomati shqiptar, Konica, e bëri për vete auditorin, kur filloi të tregojë shembuj konkretë. Salla shpërtheu në të qeshura e habi, kur ai tregoi: “Afro këtu e katër vjet më parë, qindra gazeta në Amerikë botuan lajmin se kish dalë në Shqipëri një vullkan dhe një liqen i Ri me ujë të nxehtë që valonte:- shumë qytete dhe fshatra u prishën….Ministri shqiptar në Washington nisi të marrë telegrame ngushëllimesh nga gjithë anët e Amerikës. Madje dhe vizita zyrtare u bënë në ambasadë. Pasi u kabllua në Tiranë, u mësua se gjithçka nuk ishte e vërtetë, lajmi ishte i çpikur nga rrënja në majë.”
Pastaj Konica kishte shtuar me ironi: Ndoshta gazetari- poet që çpiku këtë lajm kish parë çiliminj të lozin afër një pellgu me ujë duke djegur kashtë…Të qeshura…!
Pasi dha edhe disa shembuj të tjerë, Konica komentoi se: “Sot, gazetarët kanë hequr dorë nga vullkanet dhe liqenet me ujë të përvëluar, mania e tyre është të çpikin lajme mbi Mbretin e Shqiptarëve dhe Shqipërinë. Mbretin, herë e përshkruajnë si njeri të shkurtër e të trashë, të veshur pa shije, herë si njeri pa mëshirë, herë si njeri të trembur që ruhet tepër, e të tjera marrzira. Fakti është, tha Konica, se Mbreti Zog është një i ri 35 vjeçar, i qytetruar, i hollë, i veshur me shije dhe pa shkëlqim, jo vetëm më i dukshëm, por dhe më i zoti i të gjithë Mbretërve që rrojnë sot. Që të kuptojë njeriu zotësinë krijonjëse të tij duhet të ketë njohur Shqipërinë si ish para se ta merrte ai fuqinë, dhe si është sot. Vlera e një njeriu, veçan e një njeriu të kësaj shkalle, nuk matet me fantazi, por me studimin e kthjellët dhe të duruar të fakteve.”
Pas fjalës së Konicës drejtuesi i darkës kërkoi të ngriheshin në këmbë dhe të pinin shëndetin e Mbretit të Shqiptarëve.
Banketi përfundoi me dhurimin e një busti mermeri të z. Bernstein, vepër e skulptorit të njohur të kohës, Moses Dykaar, dhuratë e miqëve.� Ky banket madhështor u mbyll në orën 1 të mëngjesit të 1 prillit 1930. Shumë gazetarë i shtërnguan dorën Faik Konicës për informacionin e hollsishëm që dha për Shqipërinë dhe Mbretin Zog….�
BERNSTEIN DREJT SHQIPËRISË

… Gazeta “Dielli”e 21 Marsit e përcaktonte kështu personalitetin e ministrit Amerikan Bernstein: “Shkrimtar i zoti, njeri me karakter, dhe me kurajë, z. Bernstein është një nga personalitetet më të forta të Amerikës. Është ay që e shtërngoi Henry Ford-in të heqë dorë nga lufta fanatike që industrialisti i madh kish vazhduar disa vjet me radhë kundër izraelitëve. Sot, z. Ford është një nga miqtë e çquar të z. Bernstein, i cili ka një shumicë miqësh këtu dhe veçan, gëzon miqësinë dhe besimin e Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.�Në komentin e tij, Dielli shënonte se z. Bernstein shkonte si përfaqësonjës diplomatik në një vend që ka vuajtur qindra vjet dhe vazhdon së vojturi nga grackat dhe çpifjet e popujve të tjerë.�Dielli shfaqte bindjen se z. Bernstein do ta përkrahte popullin shqiptar dhe se shpejt ai do të shfaqte simpatinë për shqiptarët, me gjithë mungesat e mëdha.� Po ashtu Dielli shfaqte bindjen se”S’kemi asnjë dyshim se Shqipëria, e cila kurdoherë ka nderuar karakteret e forta dhe mendjet e holla, do ta bëjë z. Bernstein të ndjejë se është mes miqsh dhe si në shtëpinë e tij.”�
Pasi prezantonte familjen e Ministrit Amerikan, artikulli mbyllej me urimin:”Vatra dhe Dielli, i urojnë udhë të mbarë!”