-(Tridhjetë vite historie shqiptare)–
“Demokraci do të thotë shumë më tepër se sa qeveri popullore e zotërim i shumicës”– J. F. KENNEDY-
NGA EUGJEN MERLIKA-
Para disa ditësh ribotova një shkrim timin të vitit 2004, pra plot gjashtëmbëdhjetë vite më parë. Shkrimi përimtonte një fjalë të Ramiz Alisë, të mbajtur në byronë politike të komitetit qëndror të P.P.Sh., në tetor 1989.
Dua të saktësoj se, në lidhje me atë fjalë, pavarësisht përhapjes së gjërë në rrjetet sociale, ka patur mendime të ndryshme nga politika shqiptare mbas komuniste, se ajo nuk ishte e vërtetë, ishte e paqënë, se ajo nuk ishte mbajtur kurrë, por ishte një trillim i dikujt në portalet e internetit. Nuk di se sa i saktë është ky argument, por vetë fakti që atëherë nuk pati një qëndrim të përcaktuar zyrtarisht nga PS, pasardhësja e partisë së cilës i përkiste ai dokument, të shtyn të besohet se tema në vetvete parapëlqehet të lihet në heshtje, mbasi rrjedhojat e sendërtimit të saj hamendësojnë një sërë përgjegjësish, të shumta e të ndryshme, të cilat askush nuk është i gatshëm t’i marrë përsipër haptas e pa rezerva.
Pavarësisht qëndrimit pilatesk të politikës në përgjithësi, mbasi periudha e marrë në shqyrtim nuk e shmang asnjërin nga krahët politikë prej përgjegjësisë, duke i marrë për të mirëqëna zërat mohuese të dukurisë, vazhdoj të mendoj se ajo temë meriton vëmëndjen e duhur, mbasi ka të bëjë jo vetëm me vitin 2004, por edhe me vitet pasardhëse e, ca më shumë, me vitet që kemi përpara.
“Nëse nuk është e vërtetë është e shpikur mirë” thotë një fjalë e urtë italiane. Besoj se zbatim më të saktë se në këtë rast, kjo fjalë e urtë nuk ka gjetur asnjëherë. Kjo për faktin se ngjajshmëria ndërmjet pohimeve të fjalimit dhe zhvillimit të ngjarjeve në pesëmbëdhjetë vitet e para të kalesës, i shëmbëllen një filmimi besnik të së vërtetës. Arsyetimi i mëtejshëm mbi shtjellimin e bisedës duhet të niset pikërisht nga ky fakt.
Si paraqitet Shqipëria mbas gjashtëmbëdhejë vitesh të kalimit të kohës? Mashtrimi i madh është fuqizuar, është kthyer në edukatë, ka krijuar një trajtë të qëndrueshme në padrejtësinë e tij, duke u kthyer në një sistem që dikush, vite më parë, e pagëzoi me emrin “demokraturë”. Ndoshta, në grumullsinë e saj, i ka tejkaluar edhe parashikimet më ndjellamira të frymëzuesit e konceptuesit të saj që, me gjithë sigurinë e shtjelluar në fjalim, besoj se ka patur dhe ai ndonjë dyshim në vetevete mbi mundësinë e sendërtimit të paradigmës së re në gjirin e NATO-s e të BE.
Cili ishte tipari i saj kryesor, në vazhdimësi me të shkuarën i projektuar më 1989, në një çast historik kur u kuptua se enverizmi pa Enverin nuk mund të zgjatej në përjetësi? Përpjekja për të rifituar pushtetin politik, të braktisur më 1992, si pasojë e nevojës për të lënë të “qetësoheshin gjakrat” e pakënaqësisë së përgjithëshme të shkaktuar nga mjerimi shëmbullor në të cilin e kishte çuar Vendin e popullsinë enverizmi e vazhduesi i tij, ramizizmi. Ngitja në skenën e pushtetit të PD ishte “gjethja e fikut”, për të mbuluar travajën e pashmangëshme të ripërtëritjes së komunistëve, që ndërruan emrin për t’u futur në rradhët e Ndërkombëtares socialiste, duke fituar një farë ligjësimi në Evropën pas komuniste, në të cilën ishin tashmë tepër të vonuar.
Duke i lënë në dorë partisë demokratike, në gjirin e së cilës kishin hyrë mjaft elementë të rinj e jo të gjithë me prejardhje nga regjimi, një Vend në pikën më t’ulët të rrënimit të tij e të shoqërisë, komunistët mendonin të kalonin purgatorin e tyre, pa njohur ata vetë mundimet e ferrit, të cilin e kishin krijuar e mbajtur më këmbë për gati gjysmë qindvjeti. Kështu ata pranuan “ndëshkimet e vogla, sa për sy e faqe ndaj nomenklaturës së lartë komuniste”, të cilat i shumfishuan në propagandën e tyre, sidomos për të huajtë, nëpërmjet intervistave ku dilnin si flamurtarë të mbrojtjes së të drejtave të njeriut e të parimeve të demokracisë perëndimore edhe se për gjysëm shekulli e kishin quajtur atë, “imperialiste”, “fashiste”, “shtypëse të të drejtave të puntorëve” etj, etj.
Më kujtohet një e tillë e zonjës së parë të regjimit, Nexhmije Xhuglini – Hoxha, me një gazetar italian, Riccardo Orizio, të së përjavëshmes “Panorama”, në të cilën ajo shprehej: “Oh, po, bash një demokraci e bukur është Shqipëria e sotme. E ndyrë, e papunë, e dhunshme, e etur për dollarë. Së paku Shqipëria socialiste kishte dinjitet”. Edhe sot ka mjaft shqiptarë, që shkruajnë në internet, në këtë fushë prrallore të zhvillimit shkencor, në të cilën, si asnjëherë në historinë e njerëzimit, marrëzia njerëzore, në të gjitha format e saj, ka gjetur të drejtë qytetarie, se ata janë të një mendimi me opinionin e gruas së Enver Hoxhës. Çuditërisht, kjo lloj propagande gjente idhtarë në organet e të majtave prokomuniste t’Evropës, që përpiqeshin të ushtronin ndikim në “zbutjen”e masave kundër komuniste të Qeverisë Meksi, sado të vogla ishin ato.
Megjithë vullnetin e mirë të të parit kryeministër të shtetit demokratik, Shqipëria, me një mijë probleme, nuk i lejonte asaj qeverie mundësi bindëse për rimëkëmbjen e shpejtë të Vendit. Mungesa e përvojës qeverisëse, në ballafaqimin me vështirësitë tejet të mëdha, sillte edhe gabime në rrugën e saj. Një nga këta gabime, ndoshta më dëmprurësi për fatet e Vendit e të vetë qeverisë, qe lejimi i piramidave financiare, që e vunë Shqipërinë në qëndër të vëmëndjes së FMN e çoroditën plotësisht popullin që u përkund për disa vite, në mashtrime tepër të rrezikëshme, si ai i parave që trefishoheshin brënda tre muajve, mjaft që t’i dorëzoheshin Sudes apo ndonjë kolegu të saj, duke siguruar kështu një jetë të qetë e pa asnjë farë mundimi. Ai gabim doli kobzi edhe për qeverisjen demokratike. Socialistët, që kishin fuqizuar bazën e tyre, nëpërmjet pasurimit të saj, duke u nisur nga shtënia në dorë e pothuaj gjithë pasurisë shtetërore nëpërmjet privatizimeve krejtësisht të favorshme për ta, shfrytëzuan me shumë mjeshtëri pakënaqësinë popullore për humbjet e parave në firmat rentiere, mbas dështimit e mbylljes së tyre. Ata sabotuan planin e kryeministrit për t’u kthyer qytetarëve një pjesë të mirë të kapitalit që kishin humbur, por organizuan kryengritjen e kallashnikovëve, duke e kthyer Vendin vite mbrapa e duke vënë në lojë vetë besueshmërinë në aftësinë shtetformuese të vetë shqiptarëve.
Më parë ata kishin goditur fort institucionin e zgjedhjeve kuvendore, duke u tërhequr nga pjesëmarrja pikërisht në ditën e caktuar e duke hapur shtegun ogurzi të shpërdorimeve të proçeseve zgjedhore, dukuri e shfaqur mjaftueshëm në të gjithë votimet e mëvonëshme. Strategjia rrënuese e socialistëve dha frutet e saj në hapjet e depove t’armëve, në ndarjen e Vendit në dy pjesë, në shkatërrimin e shtetit dhe institucioneve të tij. Kjo gjëndje shkatërruese çoi në një shqeverim të plotë, të pasuar nga rreth 20 mijë të vrarë e qindra mijë të shpërngulurish nga Shqipëria. Mbas “qetësimit” disi t’atmosferës, si pasojë e ndërhyrjes së Evropës e misionit të saj të kryesuar nga kryeministrat e Italisë dhe Austrisë, jo rastësisht qeveritarët e Vendeve që mbështetën më 1912 pavarësinë shqiptare, socialistët e kryesuar nga Fatos Nano, kanakari i Nexhmije Hoxhës në institutin e studimeve marksiste – leniniste, dolën para shqiptarëve me premtimin e bujshëm të kthimit të gjithë parave të investuara tek Vefa, firma m’e madhe e më e organizuar rentiere në Shqipëri. Shqiptarët, të dëshpëruar nga humbjet e pësuara, jo rrallë të gjithë pasurisë që zotëronin, mbasi kryetari i shtetit të tyre i siguronte se “paratë e tyre ishin më të sigurtat në botë”, ndërsa po dilnin më të pasigurtat në dorë të gjithfarë batakçinjsh që livadhisnin pa asnjë farë freri, i besuan premtimit dhe i sollën premtuesit në pushtet në verën e vitit 1997.
Qe fitorja më amorale e të gjithë kalesës shqiptare mbas komuniste, mbasi u bazua mbi një premtim të pambajtur, aq shumë të trumbetuar gjatë fushatës zgjedhore. Jo vetëm paratë nuk u kthyen, por askush nuk e mori vesh se ku përfunduan megjithëse ishin të bllokuara, e nuk ishin pak, por më shumë se një miliard dollarë. Me gjasë ato përfunduan në xhepat e fituesve të zgjedhjeve e bashkëpuntorëve të tyre, u grabitën paturpësisht në dritë të diellit, siç ishin përvehtësuar paratë e të tjerë shqiptarëve, gjysëm shekulli më parë, nga dhuna e parardhësve të tyre, të tjerëve fitues të luftës së dytë botërore. Qarkullonin atëherë zëra se kryeministri Nano harxhonte edhe 200 mijë dollarë në një seancë bixhozi në kazinotë e Evropës… nuk dij sa është e vërtetë.
Që këtu filloi revani drejt “demokraturës”, që erdhi gjithënjë e më shumë duke u përsosur në formë dhe përmbajtje. U ballafaqua në vitet e para me ndasitë e kundërshtitë brënda species, mbasi kundërshtari kishte pësuar një gotije të fortë e ishte ende i trumhasur. Doli në skenë një brez i ri politikanësh socialistë, që u përpoqën të nxjerrin në pension etërit e tyre, n’emër rë “ripërtëritjes” së partisë e “vlerave demokratike”. Ishin thjesht karieristë që mendonin se kishte ardhur koha të fitonin skenën duke nxjerrë anash Nanon e bashkëpuntorët e tij. Meta, Rama, Majko ishin emrat më në dukje të kësaj vale të re ndryshime emrash në kupolën e re të PS. Barazpeshat e reja brënda klanit i vunë në provë në pozita të ndryshme duke filluar nga ministri të rëndësishme e duke përfunduar si kryetarë qeverie, pa treguar asnjë farë merite të veçantë veç aftësisë për të luajtur rreptë në fushën e lojës nëpërmjet intrigash e mjetesh të tjera të ngjitjes politike.
Socialistët, mbas tre ndërrimesh kryeministrash, në vitet 2001 – 2005, si pasojë e prirjes së Ilir Metës për të patur një rol vendimtar në barazpeshat e politikës shqiptare, humbën zgjedhjet e vitit 2005, duke u vënë përsëri në udhën e “kapërcimit të shkretëtirës”. Ajo qe një odise e gjatë që u përshkua nga partia për të ardhur përsëri në pushtet, por që u desh të bëjë llogaritë gjithënjë me Ilir Metën që mbeti për më shumë se njëzet vite njëri ndër personazhet më të përfolur, por edhe më të fuqishmit e demokraturës.
Shtator 2020 -VIJON
