Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for October 2020

NË NDERIM TË GJYSHIT VATRAN DHURON 200 DOLLARË PËR DIELLIN

by

-PËRPARIM VELIU, VËLLAI I SEKRETARES SË VATRËS NAZO VELIU, MBËSHTET FUSHATËN PËR GAZETËN” DIELLI”-

Sot, e Martë 27 tetor 2020, selinë e Vatrës e vizitoi vëllai i sekretares së Federatës Panshqiptare të Amerikës” VATRA” Nazo Veliu, ish futbollisti I Lushnjës për 13 vite, Përparim Veliu, i cili ka ardhur për një vizitë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Përparimi ështa babai i dy vajzave student të shkëlqyera të lidhura me Vatrën, që studiojnë në Baruch College në Manhattan,New York. Vajzat e Përparimit,Kamila dhe Franka, prej kohësh ndihmojnë editorin në përgatitjen e gazetës Dielli për postim drejt abonentëve në SHBA dhe Kanada. Familja Veliu, është e familjarizuar me Vatrën edhe për faktin se gjyshi i Nazos dhe Përparimit,ka qenë një ndër vatranët e hershëm, që ka marrë pjesë në fushatat e mëdha të Vatrës me 1917 dhe 1921. Gjyshi i tyre Veli Kapetani prej Çamërie, ishte një ndër besnikët e Fan S Nolit dhe iu bashkua atij kur Imzot Noli shkoi në Shqipëri. Veli Kapetani nuk u kthye më në Amerikë, ashtu si shumë ndjekës të Nolit, që iu përgjigjën Thirrjes së Vatrës për të “bërë Shqipërinë”!

Z. Perparim Veliu e priti Kryeredaktori i gazetës “Dielli”, anëtar i kryesisë së Vatrës, Dalip Greca, i cili e njohu mysafirin me historinë e Vatrës 108 vjeçare dhe të Gazetës Dielli, që botohet për 111 vite në SHBA.

        Z. Veliu tha për gazetën Dielli se ai ishte gëzuar që prekte nga afër Vatrën e Nolit dhe Konicës, dhe ndjehej i emocionuar që i rikthehej historisë vatrane të familjes, ku gjyshi kishte qenë ndër të parët kontribues për çështjen Kombëtare në radhët e Vatrës.

Në nderim të Gjyshit Veli Kapetani dhe në respekt të Vatrës, Përparimi dhuroi 200 dollarë për fushatën e Diellit!

Respekt për njerëz të tillë, që çmojnë historinë e pararadhësve të tyre dhe vlerësojnë Vatrën dhe Diellin si pasuri Kombtare. Faleminderit Përparim Veliu!

Vatranë, a nuk Ju frymëzon ky akt?

Kumbulla i Kombëtares Shqiptare, heroi i Romës në Milano…

by

Nga Albano KOLONJARI-

Marash Kumbulla është heroi i Romës për herë të dytë brenda një jave. Mbrojtësi i Kombëtares shënoi golin e barazimit në takimin AC Milan-AC Roma 3-3. Milan kaloi tre herë në avatazh, por Roma gjeti forca të barazonte rezultatin. Kumbulla shënoi golin e tretë duke ndihmuar Romën të merrte një pikë kundër AC Milan të hënën në mbrëmje në stadiumin San Siro të Milanos. Javës që kaloi Kumbulla shënoi në Europa Ligë në takimin Young Boys-Roma 1-2, duke i dhënë fitoren verdhekuqve. Në minutën e dytë të takimit, Kumbulla nuk arriti të largonte një top në qëndër të zonës së Romës që u shfrytëzua nga Ibra që shënoi goilin e parë për Milan. Në të 14 minutë Dzeko barazoi në 1-1. Pjesa e dytë do të niste me gol për Milan që kalon në avantazh me Saelemaekers në të 47′. Roma do të barazonte me 11 metërsh që realizohet nga Veretout.  Tetë minuta më vonë Milan kalon sërisht në avantazh me anë të Ibras që realizon nga pika e bardhë e penalltisë. Në të 84 minutë është Kumbulla, që shfrytëzon një top të ardhur nga goditja e këndit duke barazuar në 3-3. 

Ndiqeni Kumbullën në këtë intervistë:

-Një gol për ndeshjen dhe i dyti me radhë – po e bën zakon?

 “Topat në zonën e portierit janë shpesh të rrezikshme – ndonjëherë mund të jetë shumë e lehtë për të shënuar nga këndi. Mendova se topi mund të arrinte shtyllën e dytë dhe në fund doli mirë për mua. ”

Cila pikë jeni në zhvillimin tuaj?

 “Mendoj se unë ende mund të përmirësohem në çdo fushë – dhe gjithashtu të përmirësohem shumë. Unë bëra një gabim që mund ta kisha shmangur tek goli i parë që Ibra shënoi. Por jam i lumtur që në fund u kthyem ndeshjen dhe unë isha në gjendje ta kompensoja atë gabim duke shënuar një gol ”.

A keni pasur gjithmonë një prekje golashënuese?

“Unë gjithmonë kam luajtur në mbrojtjen qendrore, por mendoj se gjithmonë kam shënuar gol të rastit. Nuk është atributi im kryesor dhe nuk ka qenë kurrë, por kohët e fundit ka shkuar në rregull. ”

Si reflektoni për 12 muajt e fundit për ju?

 “Verona menjëherë tregoi një besim të tillë tek unë, nga fillimi i para-sezonit [sezonin e kaluar]. Mendoj se jam përmirësuar shumë brenda një viti, thjesht duke luajtur rregullisht në Serie A. Tani dua të ndihmoj Romën dhe të bëj më të mirën që mundem. “

All the post-match reaction from Marash Kumbulla, who scored his second goal in tëo games to help Roma grab a point against AC Milan on Monday night.

A goal for the second game in a row – are you making it a habit?

 “The balls into the box are often dangerous – sometimes it can be quite easy to score from corners. I thought that the ball might reach the back post and in the end it ëorked out really ëell for me.”

What point are you in your development?

“I think I can still improve in every area – and improve a lot too. I made a mistake that I could have avoided for Ibrahimovic’s first goal, but in the end ëe bounced back and I ëas able to make up for it by scoring a goal.”

Have you always had a goalscoring touch?

“I’ve alëays played in central defence, but I think I’ve alëays scored the occasional goal. It’s not my main attribute and it never has been, but recently it’s been going okay.”

How do you reflect on the last 12 months for you?

“Verona immediately showed such confidence in me, from the start of pre-season [last season]. I think that I have improved a lot in a year, simply by playing regular in Serie A. Now I want to help Roma and do the best I can.”

Presidenti Trump dhe lartësimi i kombit drejt madhështisë America First

by

Nga Klajd Kapinova–

Reforma dhe 300 gjyqësorë federalë–

Përurimi i Donald J. Trump si Presidenti i 45-të i Shteteve të Bashkuara, shënoi fillimin e mandatit të parë të tij si President dhe Mike Pence si Zëvendës President.Atë ditë të madhe historike rreth 900,000 njerëz morën pjesë në ceremoninë publike të mbajtur më 20 Janar 2017, në Frontin Perëndimor të Kapitolit të Shteteve të Bashkuara në Washington, D.C.

Kjo ngjarje historike, ishte përurimi i 58-të presidencial, i mbajtur në Washington, D.C., nga 17 deri më 21 janar 2017, festim, i cili, përfshiu koncerte, ceremoninë e betimit, një drekë kongresi, paradë, topa inaugurues dhe shërbimin e lutjes inauguruese ndërfetare.

Përurimi u drejtua nga shefi i drejtësisë së Shteteve të Bashkuara (Gjykatës së Lartë) John Roberts, betimi presidencial u dha nga Trump si detyra e tij e parë pasi u bë president në mesditë, ku morën pjesë 9 antarë të Gjykatës së Lartë. 

Ai u betua me dorën e majtë, në një Bibël, kopja e tij personale dhe Biblën e ish Presidentit brilant republikan Abraham Lincoln. 

Qysh nga dita e parë e betimit të tij, në Washington D.C., më 17 janar të vitit 2017 Presidenti Donald J. Trump, vazhdon të reformësoj elementin kryesor të shtetit amerikan, që në këtë rast është gjyqësori federal, me një ritëm rekord dhe po ndjek me besnikëri premtimin e tij, para votëbesuesve të tij, për të caktuar gjyqtarë, që do të mbështesin Kushtetutën dhe Shtetin e së Drejtës.

Dora – dorës ai po vazhdon të riformësojë gjyqësorin federal me një ritëm rekord. Kështu Trump ka instaluar më shumë gjyqtarë të gjykatës federale se çdo president në 40 vitet e fundit.

Ai po ndjek premtimin e tij, për të caktuar gjyqtarë, që do të mbështesin Kushtetutën dhe shtetin e së drejtës, për brezat që do të vijnë.

Presidenti Trump ka emëruar, ndërsa Senati ka konfirmuar rreth 300 gjyqtarë si dhe emërimi dhe aprovimi i tre gjyqtarëve të Gjykatës Supreme të SHBA-së (Associate Justice of the Supreme Court of the United States) Neil McGill Gorsuch, Brett Michael Kavanaugh dhe Amy Coney Barrett më 26 tetor 2020 nga Senati. 

Sot 6 antarë supreme të Gjykatës së Lartë janë republikanë dhe 3 gjyqtarë të tjerë janë liberalë  demokratë. 

Po ashtu janë miratuar nga Senati 53 gjyqtarë të gjykatës së rrethit, 146 gjyqtarë të gjykatës së rrethit, dy gjykatës të gjykatësve të tregtisë ndërkombëtare.

Konfirmimet gjyqësore të Presidentit Trump, kanë përfshi tre qarqet 2, 3, 11 në gjykatat federale të apelit tek republikanët.

Është e rëndsishme të thuhet, se në asnjë vend gjykate qarku nuk ekziston askund karrige bosh dhe kjo po ndodh për herë të parë në të paktën 40 vjet në të gjithë historinë e SHBA-së.

Policia e shtetit një domosdoshmëri e komunitetit

Në vitin 2018, Presidenti Trump theu rekordin për gjykatësit në gjykatën e apelit (29) të konfirmuar në 2 vitet e para të një presidence. Zbatimi i ligjit Politikat e Presidentit Trump, po mbështesin oficerët e policisë amerikane, të dalluar për guximshëm dhe heroizëm në zbatimin e ligjit dhe po i bëjnë komunitetet tona kudo në SHBA më të sigurta.

Ai vazhdimisht ka mbështetur oficerët e departamenteve të policisë së 50 shteteve në zbatimin e ligjit dhe familjet e tyre dhe është zotuar të mos bllokojë policinë, sikurse kanë vepruar vazhdimisht governatorët dhe kryetarët e bashkive të shtetëve, që fatkeqsisht drejtohen nga “demokratët” ekstremistë socialistë. 

Dhe për këtë arsye të forte shoqatat e departamenteve të policisë së 50 shtetëve amerikane, për here të parë në historinë e tyre publikisht, kanë shprehur mbështetjen për të votuar edhe një mandate tjetër Presidentin Donald J. Trump, veprim kurajoz, i cili, ka alarmuar dhe nervozuar maksimalisht të gjithë liderët politikë socialistë, liberal dhe globalist amerikanë, që ndodhen rastësisht në Kongres dhe Senatin Amerikan.

Presidenti nisi Operacionin Legjenda në Kansas City, MO, për të ndihmuar në rivendosjen e paqes dhe sigurisë në komunitetet në të gjithë vendin.

Në kuadrin e reformës së policisë së shtetit në SHBA, një komision i ri u krijua menjëherë, për të vlerësuar praktikat më të mira për rekrutimin, trajnimin bashkëkohorë dhe mbështetjen e madhe zyrtarëve të zbatimit të ligjit.

Krimi i dhunshëm ra shumë në 2017 dhe 2018 pasi ai ishte në nivel shumë të lartë në vitet 2015-2016, para se Presidenti Trump të merrte detyrën, gjatë viteve të mbrapshta të administratës së deshtuar liberale, socialiste, globaliste të B. Hysen Obama  dhe Sleepy Joe Biden. 

Trump, nënshkroi ligjin historik, duke i bërë komunitetet tona më të sigurta, duke reformuar sistemin tonë të drejtësisë penale.

Administrata e tij, ringjalli Projektin e Fqinjësisë së Sigurt, i cili, bashkon në një qëllim shumë të mirë prokurorët, policët, sherifët dhe grupe qytetarësh, për të vendosur para ligjit shkelësit më të rrezikshëm të krimit të dhunshëm dhe më për t’i dërguar pas hekurave në burg.

Urdhri Ekzekutiv i Policimit të Sigurt, për Komunitetet e Sigurta në inkurajojnë dhe stimulojnë reformat e departamentit lokal të policisë, duke ruajtur përkushtimin ndaj ligjit dhe rendit.

Ky urdhër historic, do të ndihmojë në zbatimin e praktikave më të mira, për përdorimin e forcës dhe përmirësimin e shkëmbimit të informacionit.

Presidenti, gjithashtu nënshkroi Ligjin e Rregullimit të NICS në ligj në 2018, duke forcuar sistemin e kontrollit të sfondit, për të siguruar, që amerikanët të mbajmë armët larg duarve të kriminelëve.

E rëndsishme, është se gjatë kësaj kohe Presidenti Trump nënshkroi aktin Stop Aktin e Dhunës në Shkolla dhe krijoi një Komision për Sigurinë e Shkollave, për të shqyrtuar kështu mënyrat për t’i bërë shkollat tona më të sigurta.

Po ashtu, ai ndërmori veprime aktive, për të luftuar krimin e dhunshëm, rivendosi dënimin federal me vdekje dhe punoi për të rivendosur sigurinë në qytetet dhe komunitetet amerikane.

Trump dhe administrata e tij, kanë ndërmarrë hapa kritikë, për t’i dhënë fund trafikimit të qenieve njerëzore. Dhe kjo u arrit duke nënshkruar Aktin e Riautorizimit për Mbrojtjen e Viktimave të Trafikimit e cila menjëherë u kthye në ligj. 

Legjislacioni shtrëngon kriteret, nëse vendet (shtetet), po përmbushin standardet për eleminimin e trafikimit. 

Reagimi i shpejtë ndaj epidemisë Covid 19

Për sa i përket kujdesit shëndetësor, Presidenti Trump udhëhoqi një përgjigje të guximshme dhe të menjëherëshëm ndaj COVID-19, e cila uli dora-dorës koston e kujdesit shëndetësor dhe ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm, për të luftuar epideminë e opioidit.

Që nga muaji janar 2020, Trump ka udhëhequr një përgjigje të guximshme, agresive dhe vendimtare ndaj pandemisë së koronavirusit.

Ai i ka dhënë përparësi rregullimit të sistemit amerikan të prishur të kujdesit shëndetësor dhe ka punuar me Kongresin, për të zbatuar një sistem model, që funksionon për të gjithë amerikanët, duke e bërë të qartë, se pacientët me kushte paraekzistuese do të mbrohen.

Kështu dënimi për mandatin individual është eliminuar, planet shëndetësore të shoqatës janë zgjeruar dhe janë zgjatur planet e sigurimit afatshkurtër, me kohëzgjatje të kufizuar.

Nga ana e tjetër, Presidenti, po punon për të zbatuar planin e tij, për uljen e çmimeve të barnave me recetë.

Gjithashtu, në saj të përkushtimit të madh të administratës Trump, amerikanët kanë parë rënien e parë ndonjëherë të primeve mesatare referuese në shkëmbimin federal të kujdesit shëndetësor.

Gjithashtu Presidenti nënshkroi një Urdhër Ekzekutiv, për të përmirësuar kujdesin shëndetësor të të moshuarve dhe për të përmirësuar qëndrueshmërinë fiskale të Medicare.

Reformat për të zgjeruar opsionet e Medicare Advantage dhe Llogaritë e Rimbursimit Shëndetësor janë zgjeruar, ku ai mobilizoi të gjithë administratën e tij, për të adresuar varësinë nga droga dhe abuzimi me opioidin, duke deklaruar një Urgjencë të Shëndetit Publik Mbarëkombëtar.

Presidenti Trump, nënshkroi Aktin e Mbështetjes për pacientët dhe komunitetet, për të luftuar epideminë e opioidit. Po aty administrata krijoi FindTreatment.gov një burim publik, për të ndihmuar në luftimin e abuzimit të substancave. Këtu ai nënshkroi një urdhër ekzekutiv, që rrit çmimin dhe transparencën e cilësisë.

HHS po finalizon një rregull, që do t’u kërkojë spitaleve t’i bëjnë çmimet publike të disponueshme në internet dhe në një format më miqësor ndaj konsumatorit.

Administrata ka propozuar një rregull, për të kërkuar që kompanitë e sigurimeve dhe planet shëndetësore të grupeve të sigurojnë të regjistruarit vlerësime të kostos. Presidenti Trump njoftoi veprime shtesë, për të siguruar insulinë më të përballueshme

Opsionet përmes Medicare

Deri në vitin 2021, shumë të moshuar të regjistruar në pjesëmarrjen e planeve të zgjeruara të Pjesës D, do të kenë qasje në një grup të gjerë të insulinave, në një maksimum prej $35 parapagesë, për furnizimin e një muaji.

Administrata Trump, gjithashtu ka promovuar inovacionin dhe zgjidhjet, për të zgjeruar mundësitë e trajtimit, për amerikanët që jetojnë me sëmundje, duke përfshirë HIV/AIDS, sëmundje të veshkave, kancer pediatrik, Alzheimer etj.

Administrata nisi një program për të siguruar falas ilaçin parandalues të HIV/AIDS, për pacientët e pasiguruar.

Paralelisht me këtë, Presidenti Trump nënshkroi aktin bipartizan për Rininë pa Duhan, për të rritur moshën mbarëkombëtare, për blerjen e duhanit dhe produkteve të avullimit deri në moshën 21 vjeç.

Taksat e kushtueshme Obamacare u shfuqizuan, duke përfshirë taksën cadillac dhe taksën e pajisjeve mjekësore. 

Mjedisi

Presidenti Trump, po promovon një mjedis të pastër dhe të shëndetshëm, për të gjithë amerikanët, duke vazhduar të ndjek politika që inkurajojnë mbrojtjen e mjedisit, dhe nga ana e tjetër nxisin rritjen ekonomike. 

Që nga viti 2005, emetimet e karbonit në lidhje me energjinë në SHBA, kanë rënë më shumë se çdo vend tjetër. Ky nivel u ul edhe më shumë në vitet 2019 dhe 2020. Kësisoj, rekordi mjedisor i SHBA-së, është një nga më të fortët në botë. 

Sipas Shtëpisë së Bardhë, nga viti 1970 deri në vitin 2018, emetimet e kombinuara të ndotësve më të zakonshëm të ajrit ranë 74% ndërsa ekonomia u rrit mbi 275%.

SHBA sot ka ajrin më të pastër në botë

SHBA, kanë sot ajrin më të pastër të regjistruar në botë dhe nga ana e tjetër Amerika është një udhëheqës global, për ujë të pijshëm të pastër. 

Presidenti, ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm, për të rivendosur, ruajtur dhe mbrojtur tokën, ajrin dhe ujërat brenda territorit të SHBA-së.

Akti Save our Seas Act, u nënshkrua në ligj në 2018. Ky ligj riautorizoi Programin NOAA Detrin Debris, duke promovuar veprime ndërkombëtare, për të zvogëluar mbeturinat detare, duke autorizuar veprimet e pastrimit dhe reagimit, që mund të jenë të nevojshme.

Kështu EPA, ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të pastruar vendet tona të ndotura dhe vendet e rrezikshme.

EPA po zbaton në mënyrë më efikase standardet e cilësisë së ajrit, që do të mbrojnë më mirë mjedisin dhe shëndetin e njeriut.

Nisma e mbjedhjes së 1 trilion pemëve

Presidenti Trump njoftoi se SHBA do të bashkohet me nismën të mbjedhim 1 trilion pemë.

Menaxhimi i Presidentit në tokat amerikane, promovon ruajtjen, duke inkurajuar administrimin e mirë dhe zgjerimin e mundësive rekreative. 

Vetëm këtë vit, ai nënshkroi legjislacionin, që përcakton 1.3 milion hektarë të rinj të shkretëtirës – legjislacioni më i madh, për tokat publike në një dekadë. 

Departamenti i Brendshëm propozoi të hapte më shumë se 1 milion hektarë tokë, për gjueti dhe peshkim të zgjeruar.

Për të realizuar këtë plan, Presidenti ndërmori një veprim të rëndësishëm, për të përmirësuar menaxhimin e pyjeve, për të ndihmuar në parandalimin e zjarreve shkatërruese të pyjeve.

Presidenti Trump, lëshoi ndryshime në Aktin Kombëtar të Politikës Mjedisore (NEPA), për të zvogëluar rregulloren dhe për të lejuar që projektet e infrastrukturës dhe transportit të ecin përpara.

Po ashtu Trump nënshkroi ligjin Akti i Madh i Jashtëm Amerikan. Ligji, është investimi i vetëm më i madh historik, në parqet tona kombëtare dhe tokat publike. Ajo u mbështet nga 850 grupe ruajtjeje dhe siguron 900 milion dollarë në vit në fonde të përhershme, për Fondin e Konservimit të Tokës dhe Ujit.

Pas shumë dekadave SHBA zë vendin e parë në botë për prodhimin e energjisë

Politikat e Presidentit Trump, kanë filluar të çlirojnë potencialin energjetik më rë madh në SHBA.

Për këtë ai nënshkroi një urdhër ekzekutiv, për të zgjeruar shpimet e naftës dhe gazit në det të hapur. Kësisoj në ditët tona ShBA është vendi i parë në botë, si prodhuesi më i madh i naftës dhe gazit natyror.

Administrata veproi në mënyrë agresive, për të rritur eksportet e burimeve të energjisë në tregun global dhe lejoi financimin e projekteve të qymyrit dhe energjisë fosile.

Presidenti Trump, ka aprovuar infrastrukturën dhe ka siguruar burimet e nevojshme, për të lëshuar prodhimin e naftës dhe gazit. U miratuan tubacionet Keyo XL dhe Access Dakota Access, duke mbështetur hapjen e 42,000 vendeve të reja të punës dhe 2 miliardë dollarë është paga e këtyre punëtorëve.

Gazsjellësi New Burgos, u miratua si një projekt ndërkufitar, që do të eksportojë benzinë në SHBA dhe Meksikë. Për këtë gjë administrata e re e Presidentit Trump përmbysi moratoriumin e deshtuar të ish Presidentit B. Hysen Obama për të rritur qiranë, për zhvillimin e industrisë së naftës dhe gazit në tokat federale.

Presidenti anuloi menjëherë Planin e kushtueshëm financiarë të Fuqisë së Pastër të energjisë të ish Presidentit Obama.

Për këtë ai propozoi Rregullin e Përballueshëm të Energjisë së Pastër, për të zvogëluar gazrat serë, për të fuqizuar shtetet, për të promovuar pavarësinë e energjisë dhe për të lehtësuar rritjen ekonomike dhe krijimin e vendeve të reja të punës.

Administrata ka shfuqizuar shumë rregullore të kushtueshme të ish administratës globaliste socialiste të B. Hysen Obamës, duke përfshirë rregullin e emetimeve të metanit, që do t’u kushtonte prodhuesve amerikanë të energjisë rreth 530 milion dollarë në vit.

Presidenti, njoftoi synimin e tij për të tërhequr SHBA nga Marrëveshja e padrejtë e Klimës në Paris. Presidenti dhe administrata e tij vazhdojnë të ndihmojnë fermerët tanë.

Gjatë vitit 2018, ai nënshkroi një ligj të ri gjithëpërfshirës të ligjit për fermat amerikane. Ky projektligj ofron mbështetje dhe stabilitet për fermerët tanë, zgjeron sigurimin e të korrave, dyfishon sesa fermerët mund të marrin hua dhe ndihmon në hapjen e tregjeve të reja për fermerët tanë.

Presidenti autorizoi shitjen gjatë gjithë vitit të benzinës E15 e cila siguroi një nxitje për komunitetet e Amerikës në fushën e bujqësisë dhe kryesisht për ata fermerë, që merren me kultivimin dhe rritje të misrit.

Procesi i kuq, që ka dëmtuar fermerët amerikanë është rikthyer përsëri. Kjo nga ana e tjetër, përfshin eliminimin e rregullit të rëndë të Ujërave të Shteteve të Bashkuara të epokës deshtake globaliste socialiste të administatës së B. Hysen Obamës.

Ligji historik i Shkurtimeve të Taksave dhe Punëve, i mbronte fermerët dhe familjet e tyre nga taksa e pasurisë. Falë legjislacionit historik të Presidentit për uljen e taksave, niveli efektiv i taksave për fermerët ra nga 17.2% deri në 13.9%.

Trump, po qëndron në këmbë për t’i ardhur në ndihmë fermerëve të Amerikës, duke negociuar marrëveshje tregtare më të drejta, më të lira dhe më reciproke, që heqin pengesat dhe hapin tregje për fermerët amerikanë.

Ai nënshkroi Marrëveshjen Shtetet e Bashkuara-Meksikë-Kanada (USMCA) në ligj. USMCA, do të rrisë masivisht eksportet bujqësore të Amerikës me 2.2 miliardë dollarë.

Gjithashtu USMCA, do të eleminojë programet diskriminuese të Kanadasë, që lejojnë produktet e qumështit me çmim të ulët të shesin prodhuesit e qumështit të vendin tonë.

USMCA përfshin zgjerimin e aksesit në treg për produktet e qumështit, vezët dhe pulat.

Në një marrëveshje me Bashkimin Evropian, eksportet e sojës amerikane do të rriten.

Edhe në kontinentin e Azisë, Presidenti arriti një marrëveshje të re tregtare me Japoninë, ku, do të eleminojë ose ulë tarifat për afërsisht 7.2 miliardë dollarë në bujqësinë e ShBA.

Bumi i eksporteve amerikanë në botë

Presidenti Trump vazhdon t’i qëndrojë politikës së bisnesit me Kinën dhe praktikave të tyre të padrejta tregtare, të cilat demtojnë fermerët amerikanë.

Administrata e tij, ka autorizuar gjithsej 28 miliardë dollarë ndihmë për fermerët, që i janë nënshtruar praktikave të padrejta tregtare. Ai vazhdon të mbështesë dhe zgjerojë tregjet për fermerët e Amerikës.

Tregu i Japonisë sot në saj të politikave të drejta tregtare të presidentit amerikanë, është i hapur për importimin e produkteve blegtorale dhe mishit të shijshëm të viçit amerikan.

Kufizimet gjithashtu janë eliminuar për eksportet amerikane të mishit të derrit në Argjentinë, mishi i viçit amerikan është i pranishëm në tregun e Brazilit.

Idaho copëton patatet në Japoni, ndërsa shpezët amerikane eksportohen në Korenë e Jugut.

Presidenti Trump, nënshkroi një Urdhër Ekzekutiv, që drejton agjencitë federale, për të drejtuar procesin rregullator të bioteknologjisë bujqësore.

Administrata republikane, vazhdimisht po punon për të promovuar lidhjen në zonat rurale amerikane, duke investuar në brezin e gjerë rural.

Kujdesi për ripërtëritjen e pyejeve në SHBA

Presidenti Trump, po punon për të mbrojtur pyjet e gjëra të SHBA-së.

Në vitin 2018, Presidenti nënshkroi një Urdhër Ekzekutiv, që synon rritjen e menaxhimit të përgjegjshëm të pyjeve dhe koordinimin e pasurive federale, shtetërore, fisnore dhe lokale për të parandaluar dhe luftuar zjarret.

Për të ruajtur shëndetin e pyjeve tona, Akti i Përmirësimit të Bujqësisë i vitit 2018 u nënshkrua në ligj.

Presidenti Trump dhe administrata e tij vazhdojnë të ofrojnë lehtësimin e nevojshëm për katastrofat në zonat e prekura.

Presidenti dekoroi Abdurrahman Roza Haxhiun, legjenda e fushës së blertë Shqiptare

by

Roza Haxhiu 16 tetor 1930-16 tetor 2020.

Me rastin e 90 vjetorit te Lindjes, Presidenti Meta dekoroi futbollistin e shquar të Lushnjës dhe Ekipit Kombëtar, Abdurrahman Roza Haxhiu (pas vdekjes) me Titullin “Kalorës i Urdhrit të Flamurit”: ‘Dëshmor’ i fushës së blertë, i cili u bë shembull frymëzimi për brezat e rinj! 

NGA Kevin HAXHIU-

Abdurrahman Roza Haxhiu i njohur si Roza Haxhiu lindi në qytetin e Lushnjës më 16 tetor 1930.Djali i patriotit të shquar Shqiptarë Bajram bej Haxhiu i cili ishte një nga Anëtarët e Komisionit Nismëtar të Thirrjes dhe Organizimit të Kongresit të Lushnjës dhe i vëllai i atdhetarit të shquar për çështjen kombëtare Shqiptare në Diasporën e Shqiptarëve të Egjiptit Qerim Haxhiu.Futbolli për Rozën ishte një ëndërr që nisi që fëmijë në fushën e blertë të vëndlindjes.Haxhiu ishte një futbollist dhe trajner i shquar shqiptar në vitet “40-50-60”.Ai luajti si futbollist me “Traktorin” e Lushnjes,“Besën” e Kavajës,Partizanin,Dinamon dhe Kombëtaren Shqiptare.Gjithashtu ishte edhe Trajner i shquar me Traktorin e Lushnjes.Në vitet “1945-1947” Roza u aktivizua me ekipin e të rinjëve të “Traktorit” të Lushnjes ku u dallua si titullar.Dilaver Toptani i cili ishte inspektorë i fizkulturës,mësues,trajner dhe futbollist në Lushnje në vitet “1947-1949” kur pa cilësitë e mëdha të Haxhiu-t do ta dërgonte për specializim si trajner në Tiranë në një kurs që drejtohej nga kuadro sovjetik (rusë).Gjatë kampionatit të vitit “1948-1949” emri i Rozës i kalon kufijtë e Lushnjes.Ai në vitin 1950 shkëlqeu si mesfushor tek “Besa” e Kavajës.Në vitin 1951 Haxhiu do të luante për herë të parë në ekipin e Partizanit.Në vitin 1953 trajneri i kombëtares shqiptare të futbollit Loro Boriçi e futi Haxhiu-n në formacionin e ekipit që merrte pjesë në Bukuresht në Festivalin Botërorë të Rinisë dhe Studentëve.Në vitin 1955 Roza luante ne ekipin e Dinamos dhe në fund të ndeshjes Dozha e Budapestit-Dinamo futbollisti i shquar hungarez Suza ka thënë për Rozën:-“Ai është një futbollist i kalibrit europian”.Futbollisti i talentuar Roza Haxhiu ka dhënë një kontribut të madh edhe në kombëtaren Shqiptare dhe veçanërisht në fitoret ndaj Çekosllovakisë dhe Polonisë.Në vitin 1957 në finalen e kampionatit të 20-të kombëtar që zhvillohej midis dy ekipeve kryeqytetase (derbi) Partizani-Dinamo Haxhiu bëri golin e tretë.Tifozët e Partizanit e festuan në mënyrë madhështore në stadiumin kombëtar “Qemal Stafa” fitoren e kampionatit gjithashtu ata ngritën në krah futbollistin e talentuar dhe golashënuesin e ndeshjes A.Roza Haxhiu.Ky moment tepër i veçantë është fiksuar edhe në një fotografi.Në Leipzig të Gjermanisë Haxhiu me ekipin e Partizanit në vitin 1958 dha maksimumin e tij në fitimin e medaljeve të argjendta.Viti “1958” për Rozën ishte vit i suksesit të madh por gjithashtu do të ishte dhe tepër i rëndë pasi ai gjatë një ndeshje miqësore që zhvillonte me ekipin e Partizanit në Bullgari gjatë lojës u godit me takë futbolli në kokë.Goditja me takë do ti shkaktonte një sëmundje të pashërushme por Haxhiu nuk u largua nga futbolli por me zemër,dëshirë dhe pasion vazhdoi të ishte në fushën e lojës edhe si trajner edhe si futbollist deri sa ndërroi jetë.Në vitin 1959 luajti përsëri me “Dinamon” e më pas kthehet atje ku e nisi ëndrrën e tij në fushën e blertë të vëndlindjes.Këtë herë Roza do të ishte Trajner dhe Futbollist njëkohësisht në ekipin e Traktorit të Lushnjes.Në vitin 1960 ekipi i futbollit lushnjar “Traktori” i drejtuar nga Trajneri Roza Haxhiu shpallet kampionë në Kampionatin e Kategorisë së Dytë.Emri A.Roza Haxhiu është shënuar me “shkronja të arta” në historinë e futbollit lushnjarë si i pari Trajner që e futi ekipin e qytetit të Lushnjes në Kampionatin e Kategorisë së Parë.Në Maj-Korrik 1963 Haxhiu caktohet për përzgjedhjen dhe përgatitjen e një grup moshe 13-14 vjeçarësh për Spartakiadën Kombëtare që zhvillohej çdo vit në kampin e pionerëve “Qemal Stafa” në Durrës.Në periudhën Shkurt-Mars 1964 ai punoi si mësues i edukimit fizik në shkollën e mesme të qytetit të Lushnjes “18 Tetori”.Goditja me takë futbolli që mori në kokë gjatë lojes i shkaktoi sëmundjen e rëndë e të pashërushme e cila do ta ndante nga jeta më 19 maj 1964 në moshë tepër të re 34 vjeç.Abdurrahman Roza Haxhiu u nda nga jeta ashtu siç ai e meritonte me nderime,respekte dhe vlerësime.Mijëra sportdashës Lushnjarë e nga rrethet e tjera, banda nga Kavaja drejtonte kortezhin.Ashtu me duart e lëshuar Xha Bami (i ati) hedh vështrimin rreth e qark. Mizeri njerzish.Përkulet tek koka e arkivolit:-“Ah mor bir…Nuk e dija se kishe pasur kaq miq e shokë…”.Abdurrahman Roza Haxhiu përveç se një futbollist i talentuar ai ishte dhe tepër simpatik.Ai teksa vizitohej nga doktori Italian dhe infermieret e spitalit në vitin 1947 do të thirrej ”che bella rosa”-“cfarë trëndafili i bukur”.Emri Roza do të përforcohej më tej edhe nga doktori Ihsan Çabej pas vitit 1950, për t’u përhapur më pas jashtë ambieneteve të spitalit dhe mbetur përgjithmonë i skalitur në mëndjen e qindra mijërave sportdashësve e më gjerë.Roza Haxhiu ka vdekur vetëm fizikisht sepse emri dhe karriera futbollistike që ai la pas do të jenë të pavdekshme në historinë e futbollit shqiptarë.Haxhiu u nderua pas vdekjes në vitin 1971 me titullin e lartë “Mjeshtër i Merituar i Sportit”.Komiteti Ekzekutiv i Përkohshëm Pluralist Lushnje me Vendim Nr.124,datë 16 gusht 1991 në pikën 1 të vendimit vendosi që Stadiumit të futbollit të qytetit të Lushnjes të emërohet stadiumi Abdurraman (Roza) Haxhiu.Këshilli i Bashkisë së Qytetit Lushnje me Vendim Nr.30,datë 20 maj 1994 me votim të plotë vendosi që Zoti Abdurrahman Roza Haxhiu ti jepet titulli “Qytetar Nderi”.Në vitin 1999 nga Ministria e Kulturës,Rinisë dhe Sporteve u nderua me titullin “Nderi i Sportit Shqiptarë”.Në vitin 2016 nga FSHF Federata Shqiptare e Futbollit u nderua me titullin “Pllakatë”.Në 30 vjetorin e vdekjes 21 Maj 1994 u përkujtua në qytetin e Lushnjes legjenda e futbollit shqiptarë Abdurrahman Roza Haxhiu.Ceremonitë e organizuara nga Bashkia Lushnje në nderim të futbollistit Haxhiu,nisën me një ndeshje që u zhvillua në stadiumin “A.Roza Haxhiu”.Gjithashtu u zhvillua edhe një aktivitet në sallën e kinoteatrit ku folën miqë e shokë mbi jetën dhe veprimtarinë e futbollistit legjendar Abdurrahman Roza Haxhiu.Në këtë ceremoni përkujtimore morën pjesë futbollistë,këngëtarë e aktorë si:Vaçe Zela (këngëtare),Margarita Xhepa (aktore),Ilia Shyti (aktor),Hysni Zela (këngëtare),Kolec Kraja (futbollist),Robert Jashari (futbollist),Ismet Bellova (komentator sportiv),Ali Kastrati (boksier,fizioterapist),etj.Në maj të vitit 2007 është realizuar një dokumentarë për A.Roza Haxhiu i titulluar “Trëndafili i fushës së blertë” në Televizionin Shqiptar  “TVSH” me skenar dhe regji nga Engjëll Ndocaj.Në 11 maj 2016 është realizuar emisioni “Panteon” nga moderatore Nisida Tufa,në Televizionin “News 24”,me temë “Abdurrahman Roza Haxhiu,dëshmori i fushës së blertë”.Së fundi,Presidenti i Republikës së Shqipërisë SHTZ.Ilir Meta e vlerësoi futbollistin dhe trajnerin e shquar shqiptarë Abdurrahman Roza Haxhiu (pas vdekjes) me Titullin “Kalorës i Urdhrit të Flamurit”.

Presidenti Meta dekoron futbollistin e shquar të Lushnjës dhe Ekipit Kombëtar, Abdurrahman Roza Haxhiu (pas vdekjes) me Titullin “Kalorës i Urdhrit të Flamurit”: ‘Dëshmor’ i fushës së blertë, i cili u bë shembull frymëzimi për brezat e rinj!

Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Ilir Meta dekoroi në një ceremoni solemne futbollistin e shquar të Lushnjës dhe të Ekipit tonë Kombëtar, Abdurrahman Roza Haxhiu (pas vdekjes) me Titullin “Kalorës i Urdhrit të Flamurit”.

Kreu i Shtetit nderoi futbollistin lushnjar, me motivacionin: “Në shenjë vlerësimi për kontributet e jashtëzakonshme në zhvillimin e futbollit në qytetin e Lushnjës dhe lojën e tij të paharruar si lojtar i Ekipit Kombëtar. Një futbollist me aftësi të shkëlqyera, ‘dëshmor’ i fushës së blertë, një sportist model, i cili u bë shembull frymëzimi për futbollistët e rinj”.

Në fjalën e Tij, drejtuar familjarëve, ish-kolegëve, futbollistëve dhe personaliteteve të sportit, Presidenti Meta u shpreh:

“Është një privilegj dhe kënaqësi e veçantë të vlerësoj me Titullin e lartë “Kalorës i Urdhrit të Flamurit”, Abdurrahman Roza Haxhiun, ose Roza Haxhiun, siç e njohin të gjithë lushnjarët dhe shqiptarët, një nga futbollistët e mëdhenj dhe të paharruar, për kontributin dhe rezultatet e shkëlqyera të arritura në sport.

Aq më tepër është kënaqësi, që ky vlerësim bëhet në këtë vit historik të 100-vjetorit të Kongresit të Lushnjës, ku familja Haxhiu, ka pasur një kontribut të veçantë.

Roza Haxhiu, ka qenë pa diskutim një autoritet i futbollit shqiptar dhe mbetet i tillë, shumë i njohur dhe i vlerësuar në arenën kombëtare dhe ndërkombëtare. Është një prej legjendave të historisë së sportit tonë.

Roza Haxhiu, djali i Bajram Haxhiut, një nga anëtarët e Komisionit nismëtar të thirrjes së Kongresit të Lushnjës, që në fëmijërinë e tij, ëndërronte të bëhej yll i fushës së blertë. Talenti i tij u duk që në moshë të re, me ekipin e të rinjve të Lushnjës.

Roza Haxhiu, ishte një futbollist i shquar, i viteve 50-60’, talent i rrallë si dhe golashënues i klasit të parë me ekipin Kombëtar, me Lushnjën, Dinamon, Besën dhe Partizanin.

Roza Haxhiu, jetoi shumë pak, rreth tre dekada e gjysëm, e thuajse gjysmën e viteve të moshës së tij, ja kushtoi tërësisht futbollit, sportit të zemrës dhe pasionit.

Madje mund të themi se, nëse sporti ka martirët e tij, Roza, është një nga ata luftëtarë, që me të vërtetë ra në fushën e blertë të stadiumit, i aksidentuar për vdekje, nga një goditje vdekjeprurëse në kokë e cila i mori edhe jetën, që ai aq bukur dinte ta jetonte.

Roza Haxhiu u dallua si një mesfushor me vizion të gjerë. I papërtuar, i shkathët, teknik, me një diapazion të gjerë për lojën, e mbi të gjitha, me një shpirt tepër të madh.

Roza Haxhiu, luajti edhe për skuadrën kombëtare të Shqipërisë, ku dallohej për teknikën dhe cilësitë e tij, duke u kthyer në një simbol të futbollit Shqiptar.

Për të plotësuar figurën e tij komplekse si futbollist, nuk mund të mos përmend takimet e paharruara të Partizanit në Leipzig të Gjermanisë, në shtator të vitit 1958, ku Roza Haxhiu pati, kontribut të veçantë për fitimin e medaljeve të argjenda.

Goditja në Plovdiv të Bullgarisë, në vitin 1958, ku Roza mori pjesë si titullar në ekipin e Partizanit në një turne miqësor, ku ai pësoi dëmtimin e rëndë, padyshim u shndërrua më pas në një sëmundje të përditshme që i kërcënoi jetën.

Pas shumë përpjekjesh dhe vonesash burokratike, arrin të sigurojë një lejekalimi për t’u operuar në Itali, por ishte tepër vonë. 19 Maji i vitit 1964, rrëmbeu Rozën jo vetëm nga gjiri i familjes dhe njerëzve më të afërt, por edhe i shokëve, i miqve, i të afërmëve, bashkëlojtarëve dhe sportdashësve të shumtë.

Abdurrahman Roza Haxhiu, iku si rrallëkush. Ai u nda nga jeta duke merituar respektin, vlerësimin dhe përjetësinë. Shembulli dhe virtuoziteti i tij, kanë mbetur në kujtesën e sportdashësve tanë dhe është shkruar me gërma të arta në historinë e sportit tonë.

Më lejoni me këtë rast t’ju shpreh respektin dhe mirënjohjen time të sinqertë, familjes së dashur të Rozës së madh, futbollistëve, miqve e kolegëve të tij, që e kujtojnë gjithmonë me respektin që ai meritonte, si futbollist i madh dhe si një njeri i mrekullueshëm.

Mirënjohje dhe respekt për atë ç’ka i keni dhënë sportit lushnjar dhe atij kombëtar, si një legjendë e paharruar, që ishte pikërisht Roza Haxhiu.

Stadiumi i Lushnjës, ‘Roza Haxhiu’, mban sot emrin e tij, në shenjë respekti për kontributin që ka dhënë ky futbollist dhe trajner për futbollin lushnjar por edhe për atë Kombëtar.

Është kënaqësi për mua që të akordoj sot vlerësimin e lartë, ‘Kalorës i Urdhrit të Flamurit’, për Roza Haxhiun, këtë legjendë të futbollit dhe të sportit tonë.

I përjetshëm kujtimi i tij!”

ROLI I KRYENGRITJES SË KOSOVËS DHE MALËSISË SË MADHE NË SHPALLJEN E PAVARËSISË SË SHQIPËRISË

by

Prof. Asoc. Dr. Bernard Zotaj “MJESHTËR I MADH”, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, rolin e kryengritjes së Kosovës dhe Malësisë së Madhe në shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912. Prof. Zotaj analizon me detaje dukuri të kryengritjeve të mëdha shqiptare 1910-1912 dhe shprehet se këto kryengritje përbëjnë etapën e fundit dhe vendimtare të luftës së armatosuar të popullit shqiptar për liri e pavarësi nga sundimi turk. Qëllimi kryesor i kryengritjeve ishte sigurimi i autonomisë e më pas i pavarësisë. Duke patur qëllime çlirimtare ato siguruan pjesëmarrje të gjerë të popullsisë në luftë.  Me Prof. Asoc. Dr. Bernard Zotaj bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

KRYENGRITJET NË KOSOVË DHE NË MALËSINË E MADHE

Kryengritjet e para, ato të vitit 1910 dhe 1911 nuk arritën të përhapen e të shtrihen në të gjithë Shqipërinë, por mbetën të kufizuara, përkatësisht në Kosovë dhe në Malësinë e Madhe. Secila nga ato u përfshi nga dy moment të rëndësishme të veprimeve luftarake. Në momentin e parë nisi faza e nismës, e sulmeve dhe moment i luftimeve mbrojtëse. Momenti i nismës nuk vazhdoi gjatë, nuk i kapërcyen kufijtë e zonës ku shpërthyen kryengritjet dhe brenda disa mujave, kryengritësit u gjendën përballë forcave të shumta turke të ardhura nga Rumelia, Anadolli e pjesë të tjera të Perandorisë Osmane. Me gjithë qëndresën dhe këmbënguljen shumë të madhe që treguan kryengritësit, në fund u thyen. Vetëm kryengritja e vitit 1912 pati vijimësi dhe ia arriti qëllimit. Gjatë kryengritjeve të vitit 1910 në Kosovë, e cila shpërtheu në fillim të muajt prill morën armët rreth 30.000 luftëtarë, të cilët vepruan në çeta e grupe në rajone e drejtime të ndryshme. Në këtë periudhë duke pasur epërsi ndaj forcave turke në qendrat administrative Prizren, Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë etj., kryengritësit mësymë në këto drejtime, çliruan disa prej tyre dhe rrethuan e bllokuan forcat turke në disa të tjera duke vënë faktikisht nën kontrollin e vet të gjithë Kosovën. Nga mesi i prillit shteti turk hodhi kundër kryengritësve forca të mëdha, që arritën mbi 100 batalione me efektiv të përgjithshëm 40.000-45.000 veta. Këto forca u ndeshën me 9.000-10.000 kryengritës kosovarë nga 24 prilli deri më 11 maj në grykën e Kaçanikut dhe të Caralevës. Më tej pasi thyen qëndresën e tyre gjatë qershorit deri në gusht, forcat turke zhvilluan operacionin në Kosovë, në rrafshin e Dukagjinit, në Lumë e Dibër. Në fillim të vjeshtës kryengritja ishte shtypur. Gjatë kryengritjes të vitit 1910 sidomos gjatë betejave të mëdha të saj, të Kaçanikut, Caralevës turqit pësuan humbje të mëdha material dhe mbi 10.000 ushtarë e oficerë të vrarë e të zënë rob. 

KRYENGRITJA E MALËSISË SË MADHE

Kryengritja e Malësisë së Madhe shpërtheu në fund të marsit dhe vazhdoi deri në korrik 1911. Në të morën pjesë të gjitha forcat e mundshme luftarake të Malësisë së Madhe, rreth 4.000 luftëtarë. Momenti i nismës ishte 24 marsi e që vazhdoi deri më 10 prill. Gjatë kësaj periudhe kryengritësit në fillim në çeta dhe më vonë të bashkuar në dy grupe, të Hotit e Grudës dhe të Kastratit e Shkrelit mësymë përkatësisht në drejtimet Hot-Tuz dhe Kastrat-Koplik. Duke sulmuar befasisht, me veprime të shpejta, kryengritësit brenda tre-katër ditëve të para çliruan krejt Malësinë e Madhe, duke përfshirë Tuzin, Fushën e Krajës, Fushën e Koplikut dhe Vermoshin. Gjatë gjithë muajt prill, si rezultat i ardhjes të forcave të shumta turke, afërsisht 30.000 veta, kryengritësit kaluan në mbrojtje. Në muajt prill-maj deri nga mesi i qershorit u zhvilluan një varg luftimesh të përgjakshme kundra katër divizioneve turke që zhvilluan mësymjen bashkëqendrore. Kryengritësit luftuan me një vendosmëri dhe energji të rrallë, e thuajse i gozhduan në vend forcat turke, duke i zbrapsur shumë herë e në shumë drejtime, sulmet e tyre me gjithë epërsinë e madhe që ata kishin 7-8 herë, më shumë se e kryengritësve. Nga mesi i muajit korrik luftimet morën karakter pozicional, ndërsa më tej erdhën duke rënë derisa në fillim të gushtit në bazë të një marrëveshje dypalëshe u bë armëpushimi.

KRYENGRITJA E VITIT 1912 PATI KARAKTER MË MASIV

Ajo përfshiu të gjithë Shqipërinë, por rolin kryesor e luajti përsëri Kosova. Ajo shpërtheu në fillim të muajt maj, kryesisht nga grupet e kryengritësve kosovar, të cilët deri nga fillimi i qershorit rrethuan forcat turke në Gjakovë e në Pejë. Gjatë muajit qershor rreth 5.000 kryengritës që kishin rrethuar këto qytete, të sulmuar mëse nga 20 batalione turke u detyruan të tërhiqen në malësitë e Rugovës, Pllavës, Gucisë, Tropojës, Drenicë, Sanxhak etj. Vetëm nga fundi i qershorit pas një goditje të fuqishme prej kryengritësve të krahinave të Tropojës kundër katër batalioneve turke në Qafën e Prushit, kryengritësit në Kosovë dhe në mbarë Shqipërinë shpërthyen në sulme e mësymje me forca të shumëfishuara. Megjithëse me një raport thuajse të barabartë forcash, rreth 60.000 luftëtarë në secilën palë, kryengritësit morën dhe e ruajtën nismën deri në fund. Në Kosovë, forcat kryengritëse, në përbërje të tri grupeve të mëdha: të Rrafshit të Dukagjinit, Drenicës, Prishtinës, të Fushë Kosovës arritën10.000-15.000 luftëtarë secili, zhvilluan mësymjen bashkëqendrore drejt Prishtinës. Më tej, pasi çliruangjithë Kosovën ato u drejtuan për në Shkup dhe çliruan viset shqiptare rreth Shkupit. Po kështu grupet e Shqipërisë së Mesme dhe të Jugut deri nga fundi i gushtit në bashkëveprim me njeri-tjetrin çliruan Krujën, Tiranën, Elbasanin, Korçën, Përmetin, Vlorën, Fierin etj. Në këtë mënyrë nëpërmjet kryengritjes së përgjithshme më 1912 u realizuan përmbysejet e pozitave strategjike të ushtrisë turke në Shqipëri dhe u hap rruga drejt shpalljes së Pavarësisë.

MBI STRATEGJINË E KRYENGRITJEVE TË MËDHA

Detyrat strategjike kryengritjet e mëdha i zgjidhën dhe i plotësuan duke u mbështetur në forcat e popullit shqiptar dhe në përputhje me mundësitë e rrethanat konkrete të vendit. Metoda bazë ishte ajo e kryengritjeve massive e shpërthimit të luftës dhe e veprimeve luftarake në të gjithë vendin. Plani strategjik i kryengritjeve të viteve 1910, 1912 përshkohej nga ideja e çlirimit dhe mbështetej në zhvillimin e veprimeve masive luftarake, në vijimësi, duke shfrytëzuar luftën për një kohë të gjatë, të zhvillohej mësymja që të arrihej dëmtimi i rëndë i taborëve ushtarakë turke dhe pastaj të detyroheshin ato të kapitullonin dhe të largoheshin prej Shqipërsië. Për këtë qëllim ata u mbështetën në pjesëmarrjen e të gjithë masave popullore, në mobilizimin dhe organizimin e formacioneve popullore të mëdha luftarake. Kështu në vitin 1910, efektivi i forcave luftarake në zonën e Kosovës, Lumës, Dibrës, gjatë momentit të nismës arriti rreth 30.000 luftëtarë; kurse gjatë Kryengritjes së Përgjithshme në vitin 1912 vetëm në Kosovë numëri i luftëtarëve arriti rreth 40.000, ndërsa në të gjithë Shqipërinë mëse 60.000 luftëtarë. Njësitë bazë të formacioneve ishin çetat patriotike, të cilat me thirrjen për tu hedhur në kryengritje u bashkuan dhe krijuan grupe të mëdha; në vitin 1910 dhe 1911 me efektiv nga 2.000-6.000 luftëtarë, kurse në vitin 1912 nga 10.000-15.000 luftëtarë. Megjithëse grupimet, kryengritësve ishin formacione luftarake vullnetare të përkohshme dhe nuk kishin strukturë ushtarake të rregullt. Gjatë veprimeve luftarake ruajtën kompaktësinë, realizuan mirë bashkëveprimin me njeri-tjetrin. Kështu në vitin 1912 ndërsa grupimet mësymëse në Rrafshin e Dukagjinit dhe Kosovë në kordinim me njeri-tjetrin, grupimi që drejtohej nga Idriz Seferi zuri gryjat e Kaçanikut, Caralevës, të Gjilanit etj., për të ndalur çdo ekspeditë turke që mund të vinte nga drejtimi i Maqedonisë. Problemin e armatosjes dhe të furnizimit me ushqim të kryengritësve, udhëheqësit kryengritës e mbështetën kryesishtnë popull. U bënë dhe disa përpjekje për blerjen dhe marrjen e armëve nga jashtë, por ato qenë fare të parëndësishme kundrejt nevojave që kishin kryengritësit. Një nga tiparet dalluese të kryengritjeve të mëdha 1910-1912 ishte lufta për kapjen dhe zotërimin e nyjeve dhe pozitave më të forta, nga mbrojtja e të cilave varej mbarëvajtje e kryengritjeve. Më 1910 në Kosovë rajoni kyç për të cilin u bënë betejat më të përgjakshme ishte ai i Fushë-Kosovës ose rreth qytetit të Ferizajt dhe nyjet rrugore rreth tij, Kaçanikut, Ceraleve, drejtimi Ferizaj-Gjilan etj. Ideja e kryengritjeve ishte që për të zotëruar këtë rajon të azgjësonin grupimin turk prej 16.000 veta që u vendos atje nga mezi i prillit. Zotërimi i këtij rajoni kyç nga ana e kryengritësve do të bënte të pamundur zhvillimin e operacionit turk në viset e Kosovës e të Shqipërisë së Veriut. Nga viti 1912 strategjia e kryengritësve shtroi nevojnë e përmbysjes në tërësi të pozitave ushtarake strategjike turke në Shqipëri dhe sidomos në Kosovë ku ishin përqëndruar forca e mjete të shumta turke. Një nga çështjet e strategjisë së kryengritjeve ishte edhe sigurimi i udhëheqjes dhe drejtuesve ushtarkë të kryengritjeve. Gjatë kryengritjeve të Kosovës dhe të Malësisë së Madhe për udhëheqjen e luftës u formuan grup ose këshill drejtues prej krerëve të krahinave përkatëse në krye të të cilave u vunë patriotët dhe luftëtarët e shquar Isa Buletini, Idriz Seferi, Hasan Budakovës, Mehmet Shpendi, Ded Gjon Luli etj. Po kështu drejtimi i çetave e grupeve luftarake realizohej nga krerët malësorë dhe prijsat popullorë me cilësi të larta morale, me autoritet e përvojë luftarake të pasue dhe aftësi ushtarake. Gjatë kryengritjeve të përgjithshme në vitin 1912 u sigurua edhe një udhëheqje politike e vetme mbarë shqiptare e cila u muarr me përgatitjen, organizimin dhe drejtimin në tërësi të luftës. Për drejtimin e veprimeve luftarake në rajonet të ndryshme u formuan dhe shtabe ushtarkë kryesorë, për Kosovën, Lumën e Dibrën; për Shqipërinë e Mesme dhe për Shqipërinë e Jugut. Këto shtabe organizuan, udhëhoqën, koordinuan dhe drejtuan veprimet luftarake në zonat përkatëse. Krahas këtyre shtabe ose qendrave të operacioneve kryesore për çdo krahinë dhe grup luftarak kryengritës u krijuan bërthamat drejtuese ushtarke të përbëra prej patriotësh, prijsash popullorë dhe ushtarakë shqiptarë që dezertuan ose u larguan nga ushtria turke.

TAKTIKA E LUFTIMEVE TË KRYENGRITJEVE TË MËDHA

Taktika si nga forma dhe përmbajtja ishte orgjinale e mbështetur kryesisht në tabanik kombëtar dhe në përvojën luftarake shekullore. Taktika e këtyre kryengritjeve arriti zhvillimin më të madh në krahasim me të gjtiha format e përdorura më parë në luftën e armatosur të popullit shqiptar kundër sundimit otoman. Në kompleksitetin e veprimtarisë luftarake në këto kryengritje u shfaqën forma të larmishme luftimi mësymës dhe mbrojtës. Luftimi mësymës u zhvillua në vitet 1910-1911 dhe thujase gjatë gjithë periudhës së kryengritjes së përgjithshme në vitin 1912. Tipari i përgjithshëm i mësymjes ishte se ato fillonin nga rajone fshatare e zona malore dhe drejtoheshin mbi forcat turke në qytete dhe zona të ulta. Si rregull, pas dhënies së sinjalit ose lajmërimit disa çeta dhe grupe niseshin për luftë. Në rrugë e sipër ato bashkoheshin, ndanin e përcaktonin detyrat, i afroheshin objektivit dhe pastaj në kordinim me njera-tjetrën hidheshin në sulm. Pas kësaj në ndihmë të tyre shkonin edhe vullnetarë të tjerë të rrethinës së qytetit ose çeta e grupe krahinash të afërta. Si rrjedhojë e shpejtësisë, befasisë, shtimit gradual të forcave dhe sulmeve të shpeshta ato në shumë raste i detyruan forcat turke të tërhiqen. Në prill të vitit 1910 grupet luftarake të kryengritësve kosovarë, fillimisht të përbëra nga disa qindra luftëtarë u nisën nga rajonet rreth qyteteve të Prishtinës, Gjilanit, Mitrovicës dhe brenda pak ditësh me rreth 30.000 luftëtarë krijuan epërsi numerike ndaj forcave turke. Në sajë të manovrës, shfrytëzimit të terrenit dhe epërsisë në raportin e forcave u çliruan disa nga qytetet dhe u rrethuan plotësisht forcat e mëdha turke brenda qyteteve të tjerë. Në vitin 1911 mësymja dhe sulmet e kryengritësve të Malësisë së Madhe patën zhvillime tepër të shpejtë, ishin të befasishëm, lëvizja e forcave u bë natën dhe fillimisht në më pak forca se ato të armikut që ishte objekt i mësymjes së tyre. Sulmet filluan natën në 24 mars nga një çetë prej 10 luftëtarë që kishte shtatë pushkë kundër postës turke që kishte 30 ushtarë. Po këtë ditë u hodh në sulm dhe një çetë tjetër po kaq e vogël, ndërsa deri në mbrëmje, numëri i luftëtarëve të këtyre çetave arriti në rreth 100 luftëtarë. Deri në mëngjezin e 26 marsit ishin formuar shumë çeta me rreth 800 luftëtarë, të cilët sulmuan të gjitha postat kufitare dhe repartet turke. Në kuadrin e këtyre sulmeve pak malësorë sulmuan natën afërsisht 350 ushtarë turq në fortifikatat e Malit të Deçiçit dhe u shkaktuan dëme të rënda e i detyruan të tërhiqen prej andej. Mbi bazën e sukseseve të sulmeve të para dhe të epërsisë numerike që arritën kryengritësit e Malësisë së Madhe formuan dy grupe të mëdha më 1.000 luftëtarë secili dhe zhvilluan mësymje prej Hotit e Grudës në drejtim të Tuzit e Krajës dhe prej Kastratit të Sipërm e Shkrelit drejt Koplikut. Ndërkaq në drejtimin e Vermosh-Selcë u kalua në mbrojtje ndaj forcave të shumta turke, afërsisht një division, të ardhura prej Rrafshit të Dukagjinit. Pasi çliruan rajonet e mësipërme u planëzua mësymja në drejtim të qytetit të Shkodrës. Në vitin 1912 kryengritja e përgjithshme në pikëpamje të vijimësisë, të përmasave dhe të përgatitjes e organizimit të luftimeve u shndërrua në mësymje të përgjithshme. Ndonëse u zhvillua jo si një proces i pandërprerë dhe jo me një front të vetëm, por me rajone pak a shumë larg njeri-tjetrit, ajo përfshiu gjithë Shqipërinë, prej Kosovës deri në Çamëri. Qëllimi i saj ishte të dëmtonte rëndë dhe të thyente përfundimisht forcat turke. Në Kosovë mësymja filloi në maj me dy grupe prej 5.000 luftëtarësh, rreth qyteteve të Gjakovës dhe të Pejës, kurse në korrik ajo u zhvillua nga tre grupime të mëdha. Grupimi nën drejtimin e Bajram Currit që mësynte në drejtimin Tropojë-Gjakovë-Drenicë-Prishtinë; grupimi nën drejtimin e Isa Buletinit në drejtimin Novipazar-Mitrovicë-Prishtinë si dhe grupimi nën drejtimin e Idriz Seferit i cili pasi mbuloi e siguroi me në pjesë forcash mbrojtjen e Grykave të Kaçanikut e Caralevës, Bujanovës etj., me pjesën tjetër të forcave vijoi mësymjen drejt Prishtinës dhe Shkupit. Gjatë mësymjes u arrit bashkëveprim i mirë. Për çlirimin e qyteteve kryesore të Kosovës (Prishtinë, Prizren, Mitrovic, Shkup etj) mësymja u zhvillua bashkëqendrore me manovra të shumta. Po kështu ndikoi në Shqipërinë e Mesme sidomos në luftën kundër forcave turke në rajonet e Lezhës, Krujës, Durrësit e Elbasanit, në Shqipërinë e Jugut, sidomos në rajonin e Korçës, të Vlorës e Fierit. Kryengritësit zhvilluan pa ndonjë mbështetje të rëndësishme me artileri lëvizjet për afrim dhe manovrat bëheshin në kolona e natën. Formacioni i luftimit në mësymje përbëhej nga çetat dhe grupet të vendosura në një vijë dhe kur forcat ishin të shumta, u krijuan dhe rezerva taktike.

LUFTIMET MBROJTËSE GJATË KRYENGRITJEVE TË MËDHA

Luftimet mbrojtëse patën karakter të qëndrueshëm dhe aktivitet të madh. Mbrojtja në këto kryengritje synoi të ndalonte përparimin e armikut, ta dëmtonte rëndë atë, madje dhe ta azgjësonte. Në përshtatje me këtë qëllim ajo u organizua me forca të mëdha, u shfrytëzua me mjeshtëri terreni, u përdor mashtrimi i armikut, futja e tij në kurth etj. Kështu në vitin 1910 për të penguar futjen e grupimit kryesor turk nën komandën e gjeneralit turk Shefqet Turgut pashës, u angazhuan në mbrojtje afërsisht 10.000 kryengritës, prej tyre 5.000-6.000 të grupimit të drejtuar nga Idriz Seferi, 2.000 kryengrites nga Isa Buletini dhe 2.000 të tjerë nga Hasan Budakovës. Duke filluar nga 24 prilli grupet e mësipërme zunë përkatësisht grykën e Kaçanikut, Caralevës dhe të Jezercës. Ideja e luftimit mbrojtës të tyre ishte që të dëmtonin rëndë dhe të detyronin të tërhiqej grupimi turk i Shefqet Turgut pashës prej 16.000 vetësh që u vendos në Ferizaj, ose edhe ta azgjësonin. Për azgjësimin e tij kryengritësit planëzuan edhe ardhjen e mëse 10.000 luftëtarë të tjerë nga Dibra, Luma dhe Rrafshi i Dukagjinit. 6.000 dibranë dhe lumjanë të mashtruar nga një tradhëtar u kthyen pa arritur në rajonin e mësipërm, ndërsa nga Rrafshi i Dukagjinit u grumbulluan forca, por edhe ato nuk shkuan në kohë, kështu kryengritësit që ishin organizuar për luftim rreth Ferizaj, zhvilluan fillimisht luftime mbrojtëse aktive dhe më pas luftime mbrojtëse manovruese. Në tërësi organizimi i mbrojtjes dhe manovrat e kryengritësve iu përmbajtën idesë për të futur armikun në kurth. Grupimi më i madh i kryengritësve, ai i Moravës që drejtohej nga Idriz Seferi i filloi luftimet i pari. Një mashtrim i goditur me anë të zjarreve të shumtë që ndizeshin natën në malet në veri të Ferizajt, bëri që komanda turke të besojë se forcat shqiptare ishin në atë krah, ndërkohë që ato u hodhën në mësymje e kapën grykën e Kaçanikut, ku organizuan mbrojtjen. Ky grupim përballoi mësymjen e dyanshme të frocave turke: 16.000 prej Ferizaj dhe rreth 3.000 prej Shkupit dhe zhvilloi shumë luftime të përgjakshme në formë pritash, sulmesh e goditjesh të pandërprera ditën dhe natën. Më pas u përhap në Malësinë e Moravës e Kaçanikut me grupe të vogla prej 150-200 luftëtarësh dhe zhvilloi shumë luftime mbrojtëse e manovruese. Luftime mbrojtëse aktive zhvilluan dhe dy grupimet e tjerë, i Isa Buletinit dhe Hasan Budakovës kundër mëse 20.000 trupave turke. Pas thyerjes së forcave kryesore qëndresa e kryengritësve vazhdoi e shkëputur me grupe të vogla, por e ashpër në dy drejtimet e mësymjes së forcave turke, atij të Rrafshit të Dukagjinit-Malësia e Tropojës-Nikaj Mërtur dhe atij Prizëren-Lumë-Dibër. Luftime të ashpëra u zhvilluan në Qafën e Morinës, në Qafën e Kolçit, në Reç e Dradh, në Qafën e Agrit, ku 250-300 malësorë të Nikaj-Mërturit, Shalës e Shoshit mbajtën për mëse dy javë të gozhduar një njësi turke prej 3.000 ushtarë deri sa i detyruan ata të kthehen prapa e të tërhiqen për në Gjakovë. Në tërësi në vitin 1910, kryengritësit e organizuan mbrojtjen në vija përballë frontit të mësymjes së forcave turke. Duke u tërhequr ata zinin vija më prapa duke i dhënë asaj thellësi. Në vitin 1911 luftimet mbrojtëse të Malësisë së Madhe patën karakter të qëndrueshëm dhe veprues. Si rregull kryengritësit mbronin të gjitha drejtimet e kalueshme që çonin thellë në Malësi duke i dhënë mbrojtjes formë rrethore. Vija e parë e mbrojtjes së tyre kalonte prej Tuzit, në Helm, gjatë bregut lindor të liqenit të Shkodrës, gjatë përroit të Thatë-Koplik dhe përpara Vermoshit. Në pamundësi që të zinin të gjithë këtë vijë, kryengritësit u mbështetën në përqëndrimin me grupe secili prej disa qindra luftëtarësh në pika të caktuara si Deçiç, Dinosh-Millesh, Brizha, Bajzë, Vukëpalaj, Koplik, Selcë etj. Me dukjen e armikut në një drejtim, një ose disa grupe së bashku zinin një vijë mbrojtjeje të caktuar ose hidheshin menjëherë në kundërsulm dhe i vinin përpara forcat armike. Luftimet më të përgjakshme u bënë sidomos për Malin e Deçiçit, ku zakonisht 200 luftëtarë dhe vetëm në raste të rralla arritën në 500-600, përballonin dhe thyenin sulmet e njëpasnjëshme të disa batalioneve turke. Gjatë luftimeve në vijën e parë të mbrojtjes, kryengritësit thyen disa herë edhe përpjekjet për zbarkim të reparteve të veçuara turke të ardhura nëpërmjet liqenit. Kundërsulmet e goditjet e befasishme ditën e veçanërisht natën, kryengritësit dhanë pasi forcat turke u futën në rajonin e Hotit të Sipërm, thellë në Kastrat Shkrel e Selcë. Gjatë organizimit të luftimeve mbrojtëse, kryengritësit shfrytëzuan mirë terrenin si në pikëpamje të ruajtjes së forcave të veta, por edhe për të dëmtuar sa më rëndë e për të thyer armikun. Në Kaçanik-Caralevë dhe Jezercë, pozicionet e mbrojtjes së kryengritësve ishin në lartësi zotëruese ndaj rajoneve të mësymjes së forcave turke. Pozicionet e tyre ishin në pyje të fshehta e të maskuara. Po kështu edhe në Qafën e Morinës, Qafën e Kaloshit e të Kolosianit, ata ishin në pika më dominuese se armiku. Në Qafën e Agrit, në Selcë, Kastrat të Sipërm ata zunë shtigjet e vetme në kreshtat malore e shkëmbore ku ishin të detyruara të kalonin forcat turke. Në sajë të shfrytëzimit me mjeshtëri të vetive të terrenit malor të thyer, të maskuar, të pyllëzuar etj., kryengritësit e vunë armikun thuajse gjithnjë përpara të papriturave. Oficerë turq, pjesëmarrës në shtypjen e kryengritjes të vitit 1910 pohonin: “… ajo që ngjau atje ishte e tmerrshme. Trupat luftojnë kundër një armiku të padukshëm, të pakapshëm, ata shtinin nga prapa pemëve, prapa shkëmbinjëve, ushtarët tanë binin të vrarë. Ushtria jonë qëllon në tym. Kryengritësit nuk i shohim, numërin e tyre nuk e dimë… kishim të bënim me një armik që duket në një pikë, sulmon, pastaj zhduket për të dalë në një pikë tjetër”. Në sajë të qëndrueshmërisë dhe aktivitetit të madh që arriti luftimi mbrojtës në vitet 1910 e 1911, kryengritësit mjaft nga luftimet i përfunduan me ndeshje trup me trup. Kështu gjatë betejsë së Kaçanikut më 1910 u zhvilluan luftime trup me trup në disa pika e secili prej tyre vazhdoi për disa orë resht. Formacioni i luftimit të kryengritësve për mbrojtje i përmbahej idesë për ta bërë mbrojtjen sa më të qëndrueshme dhe sa më dëmtuese për armikun. Forcat përgjithësisht vendoseshin në një vijë e mbanin rezervë. Në krahë ose dhe më përpara tyre vepronin çeta në formën e nënreparteve të sigurimit. Gjatë zhvillimit të luftimit, formacioni bëhej shumë elastik dhe pranonte ndryshime. Njësitë e dedashmentet e ndryshme manovronin sa në një krah në tjetrin nga thellësia në front e anasjelltas, zëvendësonin njeri tjetrin etj. Pasi thyheshin në një vijë kryengritësit në tërësi përhapeshin ose shpërndaheshin, tërhiqeshin me urdhër e të organizuar me grupe, duke e bërë kështu të pamundur ndjekjen nga ana e armikut. Në një dokument thuhet: “Duke parë këmbënguljen me të cilën mbronin pozicionet kryengritësit, trupat turke u detyruan të përdornin artilerinë. Atëherë mbi kryengritësit ra një shi i vërtetë predhash. Këta – dhe kjo është një hollësi e çuditshme – nuk iknin në mënyrë të çrregullt, por u tërhoqën progresivisht, duke u mbrojtur me të shtëna pushkësh”. Gjatë kryengritjeve të mëdha pati përpjekje edhe për koordinimin e veprimeve mësymëse të malësorëve me forcat popullore të qyteteve që mbaheshin nga forcat turke. Lufta e armatosur e popullit tonë gjatë kryengritjeve të mëdha 1910-1912, për nga fuqia dhe mjeshtëria shënoi shkallën më të lartë në krahasim me etapa e mëparshme. Ato përmbajnë vlera të artit ushtarak orgjinal shqiptar, dukuri dhe karakteristika që herë pas here ja vlen që t’u shkohet në thellësi të elementeve cilësorë të tyre.