Archives for November 2021

33 NUMRA TË REVISTËS ILLZ U BOTUAN, SHTET, KU JE?

November 18, 2021 by s p

REXHEP SHAHU/

U botua numri 33 i revistës illz, revistë letrare e Tiranës, tetor 2021Si botues dhe kryeredaktor i saj krenohem që arritëm të botojmë 33 numra reviste, 33 numra të illz që janë shumë e janë pak. Krenohem dhe nuk e fsheh gëzimin e krenarinë. Bile e shkruaj edhe pse mund të qortohem nga miqtë për mungesë përulësie. Por nuk i bëj dot ballë tundimit. Sepse e çmoj si një arritje të madhe për veten e grupin që bëjmë revistën, për miqtë, për shkrimtarët, për letërsinë shqipe, për kulturën kombëtare, për historinë e letërsisë, për shtetin dhe gjithë njerzit e “republikës” së letrave shqipe.33 numrat e revistës illz janë gjerdani më i bukur në qafën e letrave shqipe.33 numra reviste me rreth 8500 faqe B/5 me shkrim 11, ku për 64 muaj shkruan e përkthyen rreth 2500 autorë nga gjithë bota e gjithë kohërat letërsi të zgjedhur, janë pak e janë shumë, por është një punë shumë e madhe.33 numra të revistes illz, sa vitet e Krishtit. Për Krishtin që jetoi 33 vjet janë e vetmja jetë që pati ndonëse ai vazhdon të jetojë. Revista illz do të jetojë sa shkrimi.E ideuar dhe pagëzuar me këtë emër të bukur 5 vjet e gjysmë më parë nga miku im Izet Duraku që është drejtor i revistës, e sponsorizuar pa kushte, diktime e imponime nga miku im humanist deputeti Flamur Hoxha që e ndjen se një vend pa letërsi e arte është i shkretë, e mbështetur dhe kuruar nga figura të rëndësishme të letrave shqipe që u ulën në sofrën e bordit të saj, revista illz u bë qiell për shkrimtarë shqiptarë, ballkanas, europianë e botërorë të të gjitha kohërave edhe përmes përkthyesve të mrekulleshëm që na ndihmojnë, u bë bulevardi më elitar që ka aktualisht letersia shqipe, apo siç thotë miku i madh i revistës akademik Shaban Sinani ““Koleksioni i revistës “illz” është sot trashëgimi… dhe lexuesi e njeh si tribunë mendimi e krijimtarie për gjithë “republikën” e gjuhës shqipe.” Faleminderit për të gjithë kontribuesit e kësaj reviste, për shkrimtarët që sjellin shkrime, për përkthyesit që zgjedhin e përkthejnë për ne, për miqtë, lexuesit e të interesuarit që na përkrahin e nxisin.Në 33 numra të illz janë botuar e janë në radhë botimi pothuajse shkrimtarët më me emër pa përjashtuar askënd, ani se ende nuk është kompletuar konstelacioni i menduar prej nesh.S’kemi përfillë asnjëherë kritere ideologjike, nuk kemi shkrimtarë partie e shkrimtarë armiq, shkrimtarë të ndarë në breza të vjetër a të rinj. Për ne më i riu e më moderni është Homeri. Shkrimtarët e kanë parë revistën të hapur, lexuesit po ashtu. S’na ka shqetësuar pse shkrimtari është i bardhë a i zi, vjen nga burgu a liria, nga vendi a diaspora, nga Shqipëria a nga hapsirat e tjera shqiptare, nga gjuha standarte a dialektet, nga Ballkani a Europa etj.Jemi përpjekë me ikë si prej kolerës prej mediokërve e anonimëve të bujshëm, ndonëse ata kanë pushtetin edhe në planetin e letrave. Dhe do të përpiqemi.Po për shtetin shqiptar a janë, sa janë, çfarë janë 33 numra të një reviste letrare periodike dy mujore elitare me numër mesatar faqesh 240 e me dy numra antologjikë me nga 500 faqe për Skenderbeun e shkrimtarët martirë.Shteti, shteti si nuk e pa as nuk po e sheh revistën illz dhe dritën që bën ajo. Një revistë letrare që është e vetmja në gjuhën shqipe që gjithë numrat e së cilës gjenden në gjithë libraritë dixhitale në botë. Shtet, a je, ku je shtet?Është provuar se revista illz bën pa shtetin, i jep dinjitet gjuhës e letrave shqipe. Revista deri sot nuk krenohet me shtetin, por shteti, në mos sot, nesër e gjithmonë do të krenohet e do të mburret me këtë revistë illzish.Revista illz nuk është letra xhepi, revistë qokash, buzëqeshje ekranesh. Është e rendë për të hyrë ne zarfa, sirtare e nën tavolina zyrash. Koleksionin e saj nuk e ngrenë dot duar zyrtarësh, përfituesish projektesh, të zgjedhur e të begenisur ministrash a zyrtarësh partiakë e mediokër. S’e lexojnë as kuptojnë dot gjysmë a çerek të diturit që vendosin ta përçudnojnë dinjitetin e shtetit me autorët që zgjedhin e shpikin për shkrimtarë dhe i rekomandojnë për librin shkollor, për qoka shtetërore dhe për emancipim shoqëror, duke harruar si thotë Fishta se një liber i keq ashtë më i rrezikshëm e i më damshëm për shtetin se një kryengritje… Le të ndiçojë, le të na iluminojë shteti që drejtohet nga një njeri arti. Revista illz ka illzit e saj që bëjnë dritën e tyre. Shteti merr dritë prej saj, merr krenari e dinjitet dhe nuk kujtohet për këtë revistë yjesh të pangjashme, të pakrahasueshme me asgjë në përditshmërinë letrare të vendit. Ndjesë, por illz , revistë letrare e Tiranës bën diferencë në botimet shqipe. Dhe më shumë se sa ka nevojë revista illz për shtetin, është shteti ai që ka nevoje të madhe për revistën illz sot e mot, pasi revista illz tashmë është si Drini, nuk di të ndalet…Ne, që e bëjmë revistën illz, na mungon dora e lypjes për ta shtri. Nga krenaria për çfarë kemi bërë, liria, pavarësia e dinjiteti. Por shteti për ta zbardhë fytyrën e vet e për t’ia “rritë mendjen” vetes mendoj se duhet t’u ofrohet vetë me elegance e përulësi vlerave të tilla.Shteti nuk i sheh shkrimtarët edhe pse drejtohet nga një njeri arti që shquhet për fjalime nekrologjie për shkrimtarët e artistët, nuk e sheh revistën illz që tashmë është një histori e rrallë suksesi.Ne nuk kemi mbajtë kurrë qëndrime si revistë dhe ndoshta nuk kemi bërë mirë. Ndoshta duhet t’i ngjajmë më shumë kohës e të shqetësohemi më hapur për të ardhmen dhe fatin e shkrimtarëve pasi siç thotë shkrimtari Ethem Haxhiademi të cilin e mbytën në burg “Mprojtja mâ e madhe qi munt t’i bahet nji shkrimtari asht t’a çojnë mësuës asè sekretar në ndonji zyrë të vogël. Nga nji herë ngjanë qi e qisin jasht fare dhe nga kjo punë e thjeshtë dhe e lanë pa bukë në të katër rrugët.Po a munt të lulëzojë në këtë mënyrë literatura shqiptare?”.33 numra të revistës illz dolën, janë te lexuesi, te biblioteka. Janë shumë dhe pak.Shpresoj t’ju shkruaj kështu për numrin 66 e 99.

PËRFAQËSIMI AUTENTIK ELIMINON ASIMILIMIN POLITIK

November 18, 2021 by s p

Nail Draga/

Në sajë të analizës tridhjetëvjeçare te pluralizmit politik, kur bëhët fjalë për përfaqësimin autentik të popujve pakicë në Mal të Zi, del qartë se pushtetit i intereson përfaqësimi sa më formal i partive nacionale në parlament, pa ndikim në vendimmarrje dhe në popullsinë e përfaqësuar, duke injoruar raportin e partneritetit si parim i demokracisë parlamentare, që është në kundërshtim me barazinë qytetare e nacionale sipas standardëve ndërkombëtare

Organizmi i qytetarëve përmes subjekteve politike apo atyre nga shoqëria civile mori përmasa të mëdha mënjëherë pas miratimit të pluralizmit(1990). Dhe nuk ka si të ishte ndryshe, sepse sistemi monist ndalonte organizimin e lirë të qytetarëve, sepse çdo gjë e kishte nën kontroll partia-shtet përmes organizatave te tyre, përmes parullës ideologjike të “vëllazërim-bashkimit”, që ishte fasadë e vendeve të ish kampit socialist.

Nga një politikë të tillë përfide të ideologjisë së kohës më së shumti ishin të dëmtuar kombësitë, që ishte sinonim për pakicat kombëtare, përkatësisht popujt e ndarë. Në ketë aspekt ne pozitë më të pavolitshme ishin ata që ishin numërikisht më të pakët, ku shqiptarët në Mal të Zi, ishin rast tipik i kësaj kategorie. Kemi të bëjmë me kohën e sfidave dhe mbijetesës për ruajtjën e identitetit kombëtar në këtë mjedis.

Propaganda kundër partive nacionale

Nga ana e pushtetit themelimi i partive nacionale nuk është pritur mirë, sepse përmes tyre demaskohej politika moniste në lidhje me çështjet e pabarazisë nacionale për pjesëtarët e popujve pakicë, në Mal të Zi. Ishte koha e mohimit të lirisë se fjalës dhe shprehjes së mendimit, për rreth pesë dekada të kohës së monizmit, me pasoja për pjesëtarët e popujve pakicë. Duke qenë të vetëdijshëm se pluralizmi politik ishte realitet se ka kaluar koha kur të gjithë i kishte nën obrrelen e vet, pushteti u angazhu me propagandë përfide kundër partive nacionale, sidomos për shqiptarët dhe boshnjakët.

Një propagandë e tillë ishte në sinkron me kohën kur shteti i përbashkët ish-Jugosllavia ishte në prag të shkatërrimit si rezultat i politikës hegjemoniste serbe, që si aleat besnik në atë kohë e kishte edhe Malin e Zi.

Të pa përgatitur emocionalisht se koha e monizmit ka përfunduar pushteti nuk kishte guxim të pranojë pabarazinë praktike të popujve pakicë andaj ka munguar shpjegimi nga ana e tyre se cilat ishin arsyet e formimit të subjekteve të tilla politike që ishin në favor të përfaqësimit politik të popujve përkatës në këtë mozaik multinacional.

Pikërisht në rrethana të reja(1991), në vend që DPS-i të kishte qendrim kritik për kohën e kaluar e madje të kërkonin falje ndaj popujve pakicë siç quhen këtu pakicat kombëtare, ata vazhduan kursin e vjetër si në monizëm pa përfillur kërkesat e pakicave. Qendrimi i tillë i ngurtë dhe propaganda ndaj subjekteve nacionale të posaformuara, duke proklamuar konceptin e shtetit qytetar nën vellon e hegjemonizmit dëshmoi strategjinë e pushtetit ndaj subjekteve të tyre!

Koha e mbijetesës dhe fushata antishqiptare

Nëse në monizëm, koncepti i përfaqësimit autentik ishte sintagmë e panjohur, sepse çdo gjë filtrohej nga partia-shtet, me qellim të përfaqësimit formal me pjesëtarë të pakicës kombëtare, me individ me identitet të zbehtë kombëtar. Dhe nga të tillët ku në rend të parë ishte përshtatshmëria politike ka qenë iluzion të angazhoheshin në avancimin e pozitës dhe statusit të shqiptarëve. Edhe pse ka pasur përjashtime, ata ishin të rrallë, sikurse ishte periudha kohore nga viti 1968 e më pas, kur edhe u realizuan disa të drejta të mohuara të shqiptarëve në Mal të Zi. Ndërsa periudha më e errët është koha pas vitit 1981, kur u zyrtarizu politika antishqiptare nga pushteti i kohës, për të luftuar gjoja dukuritë e “nacionalizmit” e “irredentizmit” shqiptarë në Mal të Zi, që pati efekte negative në këtë mjedis, sidomos në fushën e arsimit. Dhe nga një veprim i tillë i pushtetit shqiptarëve iu mohuan edhe ato pak të drejta të realizuara në praktikë, që zgjati deri më miratimin e pluralzmit politik(1990). Ishte kjo koha e mbijetesës së shqiptarëve në hapësirën e tyre etnogjeografike me pasoja shumëdimensionale, që janë të pranishme deri në ditët tona.

Nga opozitë në koalicionin qeveritar

Me miratimin e pluralizmit, përfaqësimi i shqiptarëve filloj të realizohej përmes përfaqësuesve të tyre nga ana e subjektëve politike nacionale. Eshtë tjetër gjë se sa është arritur në këtë drejtim, por angazhimet nuk kanë munguar përmes deputetëve në Kuvendin e Malit të Zi. Duhet cekur se nga viti 1991-1997, çdo tentim i përfaqësuesve shqiptarë në Kuvendin e Malit të Zi injorohej, sepse kishim vazhdimësi të mentalitetit politik si në monizëm, ndërsa ndryshimi filloj nga viti 1997. Ishte kjo kohë e kthesës politike, me ndarjen në dy pjesë së partisë shtet(DPS), ku shqiptarët për të parën herë u bënë pjesë e Qeverisë(1998), me vendin e ministrit në Ministrinë e popujve pakicë. Duke qenë pjesë e koalicionit qeveritar, disa çështje filluan të ndryshojnë në aspektin pozitiv, por është dashur të arrihet më shumë sepse shqiptarët kanë dhënë kontribut në demokratizimin e Malit të Zi, ndërsa votat e tyre ishin vendimtare në pavarësinë e këtij vendi(21 maj 2006).

Përfaqësuesi i partisë nacionale, në nivele të ndryshme qeveritare duhet të angazhohet për përfaqësim të denjë autentik në resorët përkatës për të dëshmuar jo vetëm përfaqësim nacional por edhe dëshmi profesionale. Andaj subjektët politike duhet të jenë të kujdesshëm kur përzgjedhin individët të cilët duhet të jenë profesionist të dëshmuar dhe të guximshëm për tu ballafaquar me çështjet e ndryshme, e jo oportunist apo vazal të pushtetit, sepse të tillët janë të dëmshëm për subjektin që e përfaqësojnë.

Përfaqësimi autentik obligim e përgjegjësi

Në spektrin politik dallimi ne mes partive politike nacionale e atyre qytetare është se ata nacionale janë në mbrojtje të drejtave të popullatës përkatëse ndërsa ata qytetare janë identike si nga koha e monizmit, me përfaqësim të përgjithshëm të qytetarëve. Nëse ne monizëm ishte rrezik të trajtohej pozita dhe statusi i pakicave kombëtare në pluralizëm një mundësi e tillë është praktike. Pikërisht në lidhje me këtë çështje u themeluan partitë nacionale, që të jenë zëdhënëse e popujve të tyre, për avancim të pozitës dhe statusit të tyre. Dhe nga një moment i tillë na paraqitet edhe sintagma përfaqësimi autentik, që nënkupton përfaqësuesit e partive nacionale, duke eliminuar një mundësi të tillë atyre shqiptarëve që janë në partitë qytetare-malazeze. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse shqiptarët në partitë malazeze nuk kanë trajtuar kërkesat e shqiptarëve për barazi nacionale e qytetare. Më një fjalë ata janë aty për interesa të ngushta personale dhe si të tillë janë të pazëshëm për çështjet preokupuese të popullsisë shqiptare, sepse të tillat sipas tyre janë në ingerencë të partive nacionale. Pikërisht një qasje e tillë dëshmon dallimin ne mes shqiptarëve në partitë qytetare-malazeze dhe ata nacionale!

Injorohet parimi i partneritetit

Në sajë të analizës tridhjetëvjeçare te pluralizmit politik, kur bëhët fjalë për përfaqësimin politik të popujve pakicë del qartë së pushtetit i intereson përfaqësimi sa më formal i partive nacionale në parlament, pa ndikim në vendimmarrje dhe pa efekte pozitive për popullsinë e përfaqësuar, duke injoruar raportin e partneritetit si parim i demokracisë parlamentare.

Madje në këtë linjë nga ana e pushtetit(DPS) janë bërë ndryshime në ligjin zgjedhor(2011) ku pakicave(boshnjake e shqiptare) iu është rezervuar 0.7% e votave të vlefshme për pjesëmarrje në ndarjen e mandatëve që më së shumti mund të jenë 3 mandate deputeti, ndërsa për kroatët kjo përqindje është 0.35%. Nga një formulim i tillë shqiptarët humbën të drejtat e arritura, që u dëshmu nga zgjedhjet vijuese(2012) e më pas. Ndryshimi i ligjit zgjedhor, në favor të popujve pakicë, sipas standardëve ndërkombëtare duhet të jetë obligim shtetëror, sepse vetëm përfaqësimi autentik eliminon asimilimin politik.

Përfundimisht del qartë se pushtetit i konvenon që pakicat të jenë të përfaqësuar sa me pak deputet, e mundësisht edhe ata të jenë formal me kostumin e pushtetit, pa ndikimin e duhur në vendimarrje, ku në një situatë të tillë pakicat humbin peshën e tyre politike, ndërsa pushteti ka realizuar objektivin e vet duke zbehur apo eliminuar identitetin politik të popujve pakicë.

(Nëntor 2021)

PRINCI VILHELM VIDI NË SHQIPËRI DHE QËNDRIMI I AT GJERGJ FISHTËS NË REVISTËN “HYLLI I DRITËS”

November 18, 2021 by s p

Sokol PAJA/

Të gjitha besimet fetare në Shqipëri që nga koha e Rilindjes Kombëtare e deri në Shpalljen e Pavarësisë u shndërruan në një element bashkimi të fortë dhe atdhedashurie. Vuajtjet e gjata që përjetonte populli shqiptar prej pushtuesve, konfliktet e vazhdueshme me fqinjët, luftërat ballkanike, qëndresa e vazhdueshme e popullatës për mos copëtimin e territoreve shqiptare, lobimit në kancelaritë Perëndimore për promovimin e vendit në arenën ndërkombëtare, ishin faktorë themelorë që e mbajtën gjallë frymën e bashkëpunimit në popull si dhe midis klerit fetarë, të cilët e konsideronin një domosdoshmëri dhe detyrim kombëtar. Veprimtaria shpirtërore, atdhetare, diplomatike, klerikale e mediatike e klerit katolik pati një rol te rëndësishëm dhe kontribuoi në bashkimin e shqiptarëve për interesa kombëtare. Në kushtet e tensioneve dhe rebelimeve të vazhdueshme në Ballkan, shqiptarët kishin qëllim kryesorë ruajtjen e paprekshmërisë së Shqipërisë së Pavarur dhe konsolidimin e Shtetit në rang Kombëtarë dhe Ndërkombëtarë. Klerikët katolikë me në krye At Gjergj Fishtën patën ndikim pozitiv dhe mbështeste ardhjen në Shqipëri të Princit, Vilhelm Vidi Vidi. Princ Vidi erdhi në Shqipëri në 7 mars 1914 dhe gjeti mbështetjen e klerit katolik duke shpresuar se do të gjenin shpëtim kombëtar edhe për shkak se Ai ishte perëndimor dhe gëzonte mbështetjen e Austro-Hungarisë si dhe për faktin se Perandoria Habzburge ishte mbrojtëse e krishterimit në Evropë. Për ardhjen e princ Vidit dhe për politikën që do të ndiqte në Shqipëri shkruan gazeta dhe revista të ndryshme të kohës. Në këtë publikim do të veçoja shkrimet e revistës “Hylli i Dritës”, drejtuar prej At Gjergj Fishtës, kryesisht në numrin 6 e 7 të vitit 1914. Shkrimeve e botuar ne revistën“Hylli i Dritës”, referohen me titujt përkatës: “Kena Mretin tonë” dhe “Kohë e re n Shqypnijë”. Aty tregohet qartë se me ardhjen e princ Vidit në Shqipëri, vendi do të ndryshohet për së miri dhe do të forcohet më shumë aparati shtetëror dhe politika e jashtme. Në shkrimin e parë vërehet dhe del në pah pritja me entuziazëm e Princ Vidit, shpëtimi dhe autoriteti që do të vendoste Princi i huaj për forcimin e shtetit shqiptar. Po aty citohet se Fishta nuk harron së theksuari se nuk mjaftonte që të thërrasim rroftë Shqipëria por që të gjithë të ndërgjegjësohemi dhe të punojmë për të mirën e atdheut tonë dhe për ndërtimin e shtetit shqiptar. Dita e ardhjes së Princit, sipas Fishtës është një ditë e madhe për kombin shqiptar pasi e konsideronte si shpresë dhe mundësi e mirë për të shuar problemet e brendshme të krerëve të ndryshme shqiptar dhe për konsolidimin e Shtetit në gjeopolitikën perëndimore. Më e rëndësishmja dhe themelorja sipas Fishtës në këto dy shkrime del formimi dhe përdorimi i një statuti bazë si ligjë që drejton shtetin dhe institucionet. Gëzimi dhe përkrahja shfaqet në mënyrë maksimale dhe entuziaste në faqet e revistës “Hylli i Dritës” me titull: “Koha e re n’Shqpnije” në numrin 6, faqe 169 të vitit 1914. Citoj: “Kaa Shqypnije kaa. Edhe pak ditë e Mreti po vjen me xanë vendin që i takon e selinë e tij, e armiqtë e Shqypnijës që janë mundue me paat shkimun e t’hupun prej ftyrës së tokës popullin dhe komin shqiptar, kanë më cuce ambasadorët e vet me përshëndetë Mretin e Shqiptarevet Vidin. Shqypnija u ba mretni vetëm prej Evropet, e jo prej noj veprimit të vedit, por për me gjallnue e për me gzue duhet me veprue. Me dashtë me e majtë n’jetë mretninë tonë të Shqypnijes lypet qi qeveria posa e ndertueme, do të jetë e pamvarme e as s’do të jete e detyruese me i dhanë arsye kërkujt për punët e veta, pose Mretit tonë dhe kombit”. Ardhjen e Princ Vidit klerikët katolikë e personifikonin me rilindjen e shtetit të së drejtës në Shqipëri dhe me vendosjen e një rregulli të gjithëmbarshëm. Vetëm mbreti Vilhelm Vid mund ta shpëtonte një vend si Shqipëria që vinte me ato trazira dhe një robërie 500 vjeçare osmane. Shqipëria sipas Fishtës do të bëhet dhe do të eci sa më lart në rrugën e zhvillimit dhe të përparimit të kombit dhe të shoqërisë shqiptare. Pra, ardhja e Mretit u prit me shumë entuziazëm dhe pëlqim pasi tek ai vareshin shpresat e kombit dhe të rindërtimit të shtetit dhe të administratës shtetërore shqiptare të brishte. Ky shtet sipas Fishtës do të ndërtohej dhe nuk do të ishte i detyruar që të jepte llogari tek askush veç do të punonte më ç’të mundte për një zhvillim dhe përparim të shtetit shqiptar. Revista “Hylli i Dritës” në botimin pasardhës, numër 7, viti 1914, faqe 203 titullohet: “Kena mretin tonë” At Gjergj Fishta shprehet: “Ky Mret tue u dhanë mendve shqiptare shkas kish diea, kaa me i ardhë vendit përparmi i vërtetë, e lirija e popullit tonë s’ka me kënë ma e aq e kundërshtueme. Ky Mret ka me ditë me avitë zëmrat e popullit që për fat të zi u gjetne larg njana-tjetrës , e drejtësie qi ky ka me çue zanin e vet kundra njatyne qi n’çdo mndyrë trazojnë qetësinë e vendit, apo me shkrrye visaret e kombit. Kena Mretin tonë teri lotët moj nanë shqiptare e gzou, gzoju ti qi tuj përkunde foshnjen e gatoshe vetun per me u ba aj fli n’therore të atdheut”. Fishta bën thirrje në “Hyllin e Dritës” për përkrahje të përgjithshme për Princ Vidin pasi do të quhet me plot gojën si një shpëtimtar për popullin shqiptar. Sipas At Fishtës, ardhja e Mbretit Vidi duhet të gëzonte të gjithë sepse Ai do të ndriçojë mendjen e shqiptarëve, do të mbrojë Shqipërinë nga çdo agresion i jashtëm dhe do ta forcojë automatikisht shtetin shqiptar me diturinë dhe personalitetin e tij siç ishte Mbreti i shqiptarëve në një kohë kur vendi kishte më shumë se kurrë nevojë për bashkim. Në këto shkrime del qartë se kleri katolik, me në krye at Gjergj Fishtën shprehu besueshmëri dhe optimizëm në suksesin e Princ Vidit në për stabilizimin e vendit dhe për konsolidimin e Shqipërisë në aspektin politik të brendshëm dhe atë të jashtëm.

DOKTOR RIFAT LATIFI: ME EMËRIMIN TËNDË, FITON KOSOVA

November 18, 2021 by s p

Një shënim personal

Nga Frank Shkreli

Z. Kryeministër Kurti, ke marrë më të mirin që kemi në këto anë, këndej oqeanit. Zgjodhe dhe emërove një Ministër të Shëndetësisë për Republikën e Kosovës, njërin prej më të mirëve — jo vetëm të botës shqiptare – por edhe njërin ndër më të mirët e Amerikës dhe të botës, Dr. Rifat Latifin.

Të martën që kaloi, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Z. Albin Kurti njoftoi se ka emëruar Prof. Dr. Rifat Latifin, Ministër të Shëndetësisë në Qeverinë e Republikës së Kosovës. Emërimi i tij u bë i ditur në një konferencë të përbashkët për shtyp të Kryeministrit Kurti dhe Dr. Rifat Latifit. Zoti Kurti vlerësoi përvojën profesionale dhe arritjet akademike të Doktor Latifit – i njohur mirë për ekspertizën e tij në Shtetet e Bashkuara dhe në botë – përfshir Kosovën dhe Shqipërinë. Dr. Latifi ka punuar gjatë dekadave të kaluara në disa prej universiteteve dhe qendrave spitalore më të dalluara dhe më me zë të Amerikës, përfshir atë të fundit, Westchester Medical Center në Nju Jork.

Siç theksoi edhe Kryeministri Kurti gjatë paraqitjes së tij, Doktor Latifi, megjithse jetonte dhe punonte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për dekada, ai kurrë nuk u nda as nuk e harroi vendlindjen e tij – Kosovën. Gjatë gjithë kësaj kohe Dr. Latifi ka promovuar zhvillimin e një mjedisi shëndetësor më të mirë e më të denjë për Kosovën dhe për Shqipërinë, përfshir edhe themelimin e Telemedicinës atje dhe në shumë vende të botës. Në të vërtetë ishte rreth katër dekada më parë që e kam njohur për herë të parë Dr. Rifat Latifin. Më kujtohet sikur të ishte dje, një mjek i ri, plot entuziazëm dhe energji, pat ardur për të vizituar Zërin e Amerikës, për herë të parë. Por kishte ardhur edhe për një qëllim tjetër: dëshironte një intervistë me Zërin e Amerikës në gjuhën shqipe, për të folur për një ide të re që ai kishte në mendje dhe të cilën donte t’ia njoftonte botës shqiptare dhe më gjërë: TELEMEDICINA– Telemjekësia. Ne shikuam njëri tjetri, pasi ishte një term që nuk e kishim dëgjuar më parë, jo vetëm ne, por besoj nuk përdorej as në qarqet mjekësore të kohës – dhe filluam të qeshnim. Po, mirë i thamë, ti shpjegoje se për çfarë e ke fjalën. Nejse, e gjithë kjo është histori tani, ne të Zërit të Amerikës ishim gabim që dyshonim në atë kohë Dr. Latifin për idenë e tij të telemedicinës dhe me kohë, ai ka provuar se kishte të drejtë. Si rrjedhim i asaj vizite të parë, për një kohë, Dr. Latifi paraqitej rregullisht në programet e Zërit të Amerikës duke iu përgjigjur pyetjeve të dëgjuesve mbi telemedicinën dhe shëndetin, në përgjithësi. Sot, kontributi i Dr. Latifit në fushën e telemjekësisë njihet, nderohet, çmohet dhe adhurohet këtu në Shtetet e Bashkuara dhe anë e mbanë botës, siç vlerësohen edhe veprat shkencore të tija, të botuara gjatë viteve, e që përdoren në universitetet më të mira të mjekësisë në Amerikë dhe më gjërë. Është autor dhe bashkautor i mbi 350 punimeve shkencore apo kapitujve të librave shkencorë, ndërsa, njëkohësisht, shërben edhe si anëtar i bordit editorial të disa revistave shkencore.

Gjatë gjithë kësaj kohe ai ka promovuar zhvillimin e një mjedisi shëndetsor më të mirë e më të denjë për Kosovën dhe për Shqipërinë, përfshir edhe themelimin e telemedicinës atje, dhe në shumë vende të botës. Doktori ynë i mirë, përveç gjithë këtij aktiviteti të madh në fushën e ekspertizës së tij, një pjesë të madhe të karierës së tij, ai ia ka kushtuar gjithashtu edhe vullnetarizmit – një dukuri kjo që fatkeqësisht nuk është aq e përhapur në shoqërinë shqiptare – por Dr. Latifi edhe në këtë fushë ka dhënë ndihmesën e tij me shembëllin e tij të ofrimit të shërbimeve mjekësore, pa pritur ndonjë përfitim financiar ose ndonjë privilegj tjetër. Edhe për këtë fushë, Dr. Latifi është i njohur ndërkombëtarisht. Dr. Latifi është nderuar për kontributin në ngritjen e telemjekësisë në zonat rurale të SHBA-së dhe në vendet e dala nga konfliktet apo fatkeqësitë natyrore në botë, përfshir Kosovën dhe Shqipërinë.

Lista e arritjeve të Dr. Latifit është tepër e gjatë për tu përfshir në një shkrim si ky, por duhet përmendur se në kohën më kritike të pas luftës në Kosovë, Dr. Latifi dhe ekipi i tij, ndër të tjera, ngriti atje një qendër telemjekësie që përfshinte infrastrukturën teknike, një bibliotekë elektronike dhe programe të edukimit virtual. Qendra të tjera, pastaj, ai krijoi në Shqipëri dhe Afrikë, që tani quhen International Virtual E-Hospital (IVeH). Pastaj, i quajturi Sistemi Spitalor, me seli në qytetin Hope të shtetit amerikan Idaho dhe një tjetër në Brazil i është përkushtuar rindërtimit të sistemeve të kujdesit shëndetësor në zonat e thella e të varfëra të atij vendi. Dr. Latifi, si president i organizatës, ka punuar me kolegët për të zhvilluar një model të njohur si Inicimi-Build-Operim (IBOT) për të siguruar qëndrueshmërinë e programit. Sipas një njoftimi, nga www.facs.org, modeli përfshin ndërtimin dhe forcimin e burimeve të sistemit, vendosjen e pajisjeve dhe zhvillimin e mundësive të arsimit dhe trajnimit, nga të cilat kanë përfituar qindra universitete, qendra mjekësore dhe organizata shëndetsore në dhjetëra vende kanë transmetuar qindra aktivitete edukative dhe leksione përmes sistemit ndërkombëtar, IVeH. Veprimtaria e Dr. Latifit është vlerërsuar mjaft edhe nga ente qveritare ndërkombëtare nga të cilat ka marrë edhe grante për veprimtarinë e tij, siç janë Agjencia Evropiane për Rindërtim, Departamenti Amerikan i Shtetit, Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), qeveria e Sllovenisë, dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë, ndër të tjera.

Vitet e fundit, Dr. Latifi ka punuar si profesor dhe Drejtues i Departmentit të Kirurgjisë në Kolegjin e Mjekësisë së Nju Jorkut, drejtues i Departamentit të Kirurgjisë në Qendrën Mjekësore të zonës Westchester, Spitalin për fëmijë të “Maria Farerit” dhe spitalin rajonal të krahinës Mid-Hudson. Ishte pikërisht në këtë spital, ku unë u shtrova, para disa muajsh, për një operacion shumë të rëndë – një operacion që falë kujdesit të jashtzakonshëm të Dr. Rifat Latifit, kirurgut tim Dr. David Spielvogel dhe ekpit më të gjërë të mjekëve dhe infermiereve që mbikqyrte miku im Dr. Latifi – operacioni im, ndonëse tepër serioz për nga natyra – kaloi mirë dhe tani disa muaj më vonë e ndjejë veten shumë mirë. Në këtë botë ka lloj-lloj heronjsh. Për mua, ekipi i Dr. Latifit në Qendrën Mjekësore Westchester janë heronjtë që bënë ndryshimin në rastin tim. Respekti që ekipi i tij kishte për Dr. Latifin – si profesionist dhe si drejtor dhe bashkpuntor – vihej në dukje në çdo bisedë që kisha me mjekët dhe infermieret gjatë qëndrimit tim në Westechester Medical Center. Dola prej atij spitali – ku Dr. Rifat Latifi nderohej dhe respektohej aq shumë prej të gjithëve. Dola prej atij spitali, krenar për një shqiptar i arritjeve të përmasave të tilla dhe aq i respektuar nga kolegët e tij. Dola

nga spitali me ndjenjën se heronjtë i takon rëndom çdo ditë, heronjë që luftojnë për të shpëtuar jetë, që luftojnë për kauza fisnike, heronjë që krejtë, qetësisht, dhe pa zhurmë, pa rrahur gjoksin se bëra këtë e kështu – ndajnë dashurinë e tyre për njerëzimin. Se për ta, dashuria për të tjerët është, vërtetë, ajo që mjekët dhe infermierët ndajnë me botën dhe njerëzimin.

Në fjalën e tij në konferencën e përbashkët me Kryeministrin e Republikës së Kosovës, Z. Albin Kurti, Ministri i sapoemëruar i Shëndetësisë në qeverinë e Kosovës,Dr. Latifi falënderoi kryeministrin Kurti për nderin e madh dhe besimin për këtë detyrë me përgjegjësi të jashtëzakonshme. Dr. Latifi u zotua se, bashkë me ekipin e tij, do të angazhohen që në mënyrë afatgjatë të ngrisin standardet mjekësore në Kosovë. Unë nuk kam asnjë dyshim se Ministri i ri i Shëndetësisë në Kosovë, Dr. Rifat Latifi, kur flet për standard ka në mend standardet amerikane, dhe se do përpiqet me gjithë qenjen e tij njerëzore dhe profesionale, të vendosë një kulturë dhe një përvojë amerikane në mjedisin shëndetsor të Kosovës, në dobi dhe për dashuri që ai ka për njerëzimin dhe për Kosovën-Dardaninë e tij të dashur, e kur të harruar, siç theksoi edhe Kryeministri Kurti. Me emërimin e Dr. Latifit në detyrën e Ministrit të Shëndetësisë në qeverinë e Kosovës, Kryeministri i Kosovës tregon seriozitetin e qeverisë së tij për të emëruar në detyra kyçe të qeverisë së Republikës së Kosovës, shqiptarë që kanë bërë karierë në vendet perëndimore – në këtë rast në një mjedis, ku ka jetuar e punuar Dr. Latifi – një mjedis shumë konkurues, me më të mirët e Amerikës dhe të botës.

Z. Kryeministër na e more më të mirin e komunitetit shqiptaro-amerikan dhe një ndër më të dalluarit e Amerikës – në fushën e tij profesionale të telemedicinës dhe jo vetëm. T’a bëjmë hallall që e more, Dr. Latifin, se Kosova dhe Shqipëria kanë nevojë për njerëz të tillë. Mikut tim Dr. Latifit i uroj sukses në detyrën e tij të re. Urimet e mia edhe Kryeministrit Kurti për një emërim të shkëlqyeshëm. Uroj që ky vendim të hapë dyer të reja që Kosova dhe Shqipëria të fillojnë të konsiderojnë, më në fund dhe pa paragjykime politiko-ideologjike, emërime të tilla të shqiptarëve të dalluar në profesionet e tyre në diasporë. Shqipëria dhe Kosova, vetëm do të përfitojnë nga individë të përgatitur siç është Dr. Rifat Latifi.

Natyrisht, se për komunitetin tonë këtu në Amerikë dhe për disa shqiptaro-amerikanë si unë, që e kemi njohur Dr. Latifin për një kohë të gjatë – vërtetë, do na mungojë shumë prania e tij në takime, darka e dreka të komunitetit, ku ishte shpesh i pranishëm. Në të vërtetë, para disa javësh kur komunikova me anë të një mesazhi me Dr. Latifin, më premtoi se me të këthyer nga Kosova, do të takoheshim së shpejti, “për një gotë verë, për të celebruar jetën”, sipas fjalëve të tija, një referencë kjo siç duket ndaj përmirësimit të shëndetit tim pas operacionit në spitalin Westchester Medical Center, ku ai ishte Drejtor i Departmentit të Kirurgjisë. Ani, i dashur Doktor Latifi, gota e verës së kuqe pret, besoj se do të kemi rast. Kosova ka më shumë nevojë për ty, sot. Me emërimin tëndë, Kosova fiton!

Frank Shkreli

A person standing at a podium

Description automatically generated with medium confidence

Dr. Rifat Latifi

Graphical user interface, website

Description automatically generated

Mateo Mandala, mjeshtër i letërsisë dhe i filologjisë arbëreshe

November 18, 2021 by s p

Shkup, 18 nëntor 2021 – Sot në kuadër të manifestimit tradicional kulturor–shkencor “Ditët e Alfabetit” në ITShKSh, u mbajt sesioni shkencor kushtuar njërës nga figurat qendrore të letërsisë dhe i filologjisë arbëreshe, Matteo Mandala.

Në fjalën e hapjes, udhëheqësja e Departamentit të Gjuhës Shqipe në ITShKSh, Hidajete Azizi, tha se manifestimi tradicional “Ditët e Alfabetit” me temë qendrore për këtë vit “Gjuha, letërsia, kultura dhe tradita arbëreshe”, i organizuar me rastin e 113 vjetorit të Kongresit të Manastirit, ka për qëllim që të kontribuojë për njohjen, për pasurimin e prurjeve shkencore dhe krijimin e një komunikimi më të afërt me kulturën dhe traditën e krijuar ndër shekuj nga arbëreshët e Italisë.

“Sesioni i sotëm shkencor, i katërti me radhë në kuadër të këtij manifestimi, i kushtohet prof. dr. Mateo Mandala, profesor në universitetin e Palermos dhe për shumë vjet përgjegjës i seksionit të albanologjisë në këtë universitet. Meritat e tij për filologjinë arbëreshe në përgjithësi dhe për filologjinë moderne shqiptare, në veçanti, janë të shumta. Mbi bazën e këtyre meritave, do të vlerësohet si njëri ndër albanologët më të shquar të kohës dhe njëri ndër themeluesit e filologjisë moderne shqiptare. Prurjet origjinale të tij në këto fusha, do ta ngrenë në piramidat më të larta të mendimit shkencor shqiptar në qarqet akademike universitare”, tha Azizi.

Studiuesi nga Kosova, Anton Nikë Berisha, referoi në temën: “Matteo Mandalà studiues i mirëfilltë dhe gjurmues i përkushtuar i trashëgimisë arbëreshe”, duke shkoqitur disa sekuenca me interes për veprën e madhe shkencore të prof. Mandalasë.

Përmes një video – prezantimit, prof. Françesko Altimari nga Universiteti i Kalabrisë në Kozencë, referoi në temën: “Prof. Matteo Mandalà filolog dhe studiues i letërsisë”, dhe Emin Azemi nga ITShKSh foli për “Disa vlerësime të prof. Matteo Mandalà rreth poemës Kënka e sprasme e Balës e Gavril Darës”.

Në fund, vetë prof. Matteo Mandalà nga Hora e Arbëreshëve të Italisë në Sicili, përmes një video-prezantimi falënderoi për respektin e bërë dhe interesimin e zgjuar të ITShKSh-së në Shkup për të trajtuar këto tema të gjuhës, letërsisë, kulturës dhe traditës arbëreshe.

Dita e nesërme në “Ditët e Alfabetit -2021” do t’i kushtohet Anton Nikë Berishës, studiues i letërsisë së arbëreshëve të Italisë. Aktiviteti fillon në ora 10 në ambientet e Ministrisë për Sistem Politik dhe Marrëdhënie ndërmjet Bashkësive, e cila është mbështetëse e këtij manifestimi.