Nail Draga – Dielli

Ndryshimi i ligjit zgjedhor – obligim demokratik ndaj qytetarëve

December 18, 2020 by dgreca

Ndër çështjet të cilat do të ballafaqohet qeveria e re në Mal të Zi, është edhe ligji zgjedhor i cili duhet të pësojë ndryshime përmbajtësore duke iu mundësuar qytetarëve të votojnë për listat e hapura duke votuar kandidatët që ata i vlerësojnë e jo listat partiake si deri më tash që nuk kanë treguar vullnetin e qytetarëve por të strukturave partiake duke eliminuar vlerat e demokracisë pluraliste, ndërsa për shqiptarët duhet të rikthehet njësia e veçantë zgjedhore, apo ndonjë model tjetër i pranueshëm, që do të ishte në favor të qytetarëve që këtu trajtohën si pakica kombëtare në këtë mjedis multinacional si kudo në botën demokratike

Nail Draga

Në sajë të përbërjës së saj heterogjene nga analistë të ndryshëm qeveria e re e dalë nga zgjedhjet e 30 gushtit të këtij viti cilësohet si eksperimentale, teknike apo me mandat të kufizuar, ajo nga fillimi është duke u ballafaquar më çështje të ndryshme organizative funksionale nga fuzionimi i ministrive të ndryshme, zgjedhjeve kadrovike, por edhe në propozim ndryshimin e ligjëve ekzistuese që janë trashëgimi nga qeveria e mëparshme. Pikërisht duke marrë parasysh gjendjen ekzistuese, për ndryshime cilësore duhet kohë të paktën gjashtë muaj si kudo në botën demokratike.

Por,sa ka filluar mandatin kjo qeveri janë paraqitur individë me qasje kritike ku veçohen ish qeveritarët të cilët ndaj qeverisë aktuale kanë animozitet sepse pas tridhjetë viteve kaluan në opozitë pa përfitime të pushtetit. Ndonëse është e drejtë e çdo indvidi apo subjekti politik të kritikojë, në këtë drejtim me së paku kanë drejtë të kritikojnë ata qe me veprimet e tyre këtë vend e kanë sjellë pranë falemintimit financiar dhe polarizimit shoqëror sikurse në vitët 90-ta të shekullit të kaluar.

Listat e hapura në favor të demokracisë

Shumica parlamentare duhet të fillojë të realizoj në praktikë premtimet nga fushata parazgjedhore, duke dëshmuar seriozitetin e qeverisjës dhe të demokracisë parlamentare. Këtu kryesisht kemi të bëjmë me ligjin e prejardhjës së pasurisë, ligjin e lustracionit dhe ate te ligjit zgjedhor. Ndërsa në mënyrë të veçantë kemi të bëjmë me vendosjën e mekanizmit të listave të hapura, duke aplikuar demokracinë e munguar qytetare për të zgjedhur përfaqësuesit e tyre legjitim, e jo sipas shijës së kryetarit të partisë apo të klanëve të ndryshme.

Derisa Mali i Zi nuk do të ndryshoj sistemin zgjedhor duke miratuar listat e hapura zgjedhore, në mënyrë që qytetari të zgjedh deputetin, këshilltarin sikurse kryetarin e shtetit, nuk mund të flitet për shtetin serioz, përkatësisht demokracinë parlamentare e cila është rezultat i votës legjitime të qytetarëve.

Partitokracia në pluralizëm

Në Mal të Zi edhe në pluralizëm kemi formën e votimit të listës zgjedhore partiake, nga del së pushteti deri më tash nuk ka bërë përpjekje për të ndryshuar formën ekzistuese, sepse këtu dominon sistemi partitokratik, që në një formë i ngjason monizmit.

Forma e deritashme e votimit dëshmon se qytetari nuk është pronar i votes së tij por ate ia ka “dhuruar” partisë, e cila mund të vendosë në emër të tyre. Nuk ka dilemë se kemi të bëjmë me mungesën e vetëdijës së qytetarëve për të kuptuar se ato janë pushtet, e jo partitë. Sepse janë qytetarët që me votën e tyre zgjedhin e jo e kundërta, por disave siç duket nuk iu konvenon që qytetarët të kenë të drejta të tilla, por ata të mbesin gjithnjë makineri votuese të partive të ndryshme. Dhe nga gjendja e tillë ekzistuese del qartë se Malit të Zi edhe në kohën e pluralizmit institucioneve shtetërore dhe parlamentit iu mungon legjitimiteti.

Legjitim është vetëm presidenti i shtetit

Por, në këtë aspekt legjitim është vetëm një organ në sistemin juridik në Mal të Zi, e ky është presidenti i shtetit, sepse vetëm ate deri më tash e zgjedhin qytetarët. Dhe në mënyrë analoge duhet të ndodh edhe me zgjedhjen e deputetëve e këshilltarëve, e jo të zgjedhin listat partiake. Por, të gjithë jemi dëshmitarë së në Mal të Zi, subjektët politike si pozita dhe opozita, deri më tash nuk kanë shprehur gadishmëri për ta ndryshuar ligjin zgjedhor, sepse siç duket partive nuk iu konvenon për të humbur pozitat e tyre.

Mungesë e dëshirës për ndryshime

Në sajë të informacionëve që disponojmë nga viti 1998, kur ligji zgjedhor është miratuar me dy të tretën e shumicës parlamentare, deri më tash janë bërë 15 ndryshime të këtij ligji, por për çështjën themelore nuk kanë shprehur dëshirë jo për ta zgjidhur, por as trajtuar në seancë parlamentare. Sepse është e drejtë elementare e qytetarëve për të zgjedh kandidatin në listen zgjedhore, me emër dhe mbiemër, ashtu sikurse zgjidhet kryetari i shtetit.

Një formë e tillë e votimit do të krijonte barazi qytetare, duke iu mundësuar qytetarëve që të votojnë për kandidatin për deputet apo këshilltar sipas preferencës së tyre, e jo për ate të vendosë partia, përkatësisht kryetari i saj apo një grup individësh reth tij, duke mos respektuar vlerat profesionale, individuale e meritokracinë si kategori shoqërore.

Ligji i tillë mund të aplikohet në zgjedhjet lokale

Andaj, një ndër prioritetët e qeverisë së re, duhet të jetë edhe ndryshimi i ligjit zgjedhor, sepse duhet të realizohet në praktikë premtimi parazgjedhor. Në këtë aspekt besoj se nuk do të mungojë vullneti politik nga shumica parlamentare, madje mendoj se do të mbeshtetet edhe nga opozita, sepse një ligj i tillë është në favor të demokracisë parlamentare. Vetëm me miratimin e një ligji të tillë, qytetarët do të zgjedhin përfaqësuesit e tyre që do të jenë legjitim sikurse dhe vet parlamenti.

Në këtë aspekt ekzistojnë modele të ndryshme, që mund të zbatohën edhe në Mal të Zi, siç është p.sh. ai në Kosovë, por edhe të ndonjë vendi tjetër në regjion, duke mos anashkaluar pjesëtarët e popujve pakicë, të cilët janë pjesë e mozaikut politik në këtë mjedis.

Pasi, në vitin e ardhshëm në disa komuna në Mal të Zi do të mbahën zgjedhjet lokale, nëse ka vullnet politik, fillimisht një ligj i tillë nëse do të miratohej nga parlamenti vitin vijues, ai do të aplikohej në këto zgjedhje, duke zbatuar në praktikë për të parën herë vullnetin e qytetarëve e jo të partive politike në procesin zgjedhor.

Për shqiptarët duhet njësia e veçantë zgjedhore

Në këto tridhjet vite të pluralizmit në Mal të Zi janë aplikuar disa modele zgjedhore, sipas dëshirës së pushtetit, duke ia përshtatur vetës sipas rrethanave shoqërore. Në këtë aspekt shqiptarët si popull pakicë nuk kanë pasur definim në ligjin zgjedhor, sepse për numrin e deputetëve që kanë zgjedhur viset apo vendvotimet shqiptare është vendosur në kuvend vazhdimisht pa pëlqimin e shqiptarëve. Ndonëse shqiptarët nga viti 1996 e më pas kishin në një farë forme njësinë e tyre zgjedhore, e cila siguronte pesë mandate të deputetëve, ajo ishte e papërshtatshme për DPS-in. Shkaku ishte viti 2009, sepse në këto zgjedhje shqiptarët nga pesë fituan katër mandate, që ishte një alarm për pushtetin. Pikërisht nga ky shkak në fund të vitit 2011, shumica parlamentare inicoi ndryshimin e ligjit zgjedhor, duke ofruar një model tjetër që shqiptarët mund të fitojnë më së shumti tre deputetë. Ndonëse një propozim të tillë deputetet shqiptarë e refuzuan, duke u larguar nga salla e parlamentit pozita e opozita malazeze e votoi, duke iu mohuar shqiptarëve të drejtat e arritura. Një veprim i tillë dëshmoi në mënyrë transparente se kur janë në pyetje të drejtat e shqiptarëve si pozita e opozita malazeze janë së bashku. Dhe nga zgjedhjet vijuese numri i deputetëve shqiptar u zvogëlua: në vitin 2012 më dy deputetë, me 2016 më një, dhe tash me 2020 me dy deputetë.

Andaj për të ndryshuar këtë gjendje në kuadër të ndryshimit të ligjit zgjedhor duhet angazhuar që për shqiptarët të rikthehet njësia e veçantë, apo ndonjë model tjetër i pranueshëm, që do të jetë në favor të barazisë qytetare në këtë mjedis multinacional.

( Dhjetor 2020)

PILOTI SHQIPTAR I ULQINIT, VIKTIMË E PUSHTETIT KOMUNIST

November 26, 2020 by dgreca

-DOSJA E KRIMEVE TE KOMUNIZMIT-

(Raif-Rafo Gorana 1916-1944)

Organizimi i takimeve përkujtimore kushtuar personave apo ngjarjëve të ndryshme paraqet moment nderimi dhe vlerësimi si kudo në botën e qytetëruar. Përkujtimi për Raif-Rafo Goranën pas 76 viteve e vlerësojmë organizim i qelluar ndonëse i vonuar, duke dëshmuar se ai ishte në vetdijën jo vetëm të familjarëve dhe të afërmëve të tij, duke iu rikthyer Ulqinit, vendlindjës së tij të dashur! Andaj, me këtë rast nisma për të paraqitur të dhëna qofshin ato edhe modeste për jetën dhe veprimtarinë e tij, si dhe përfundimin tragjik, përkatësisht eliminimin e tij pa gjyq nga pushteti komunist i kohës, është në favor të shpalosjes së vërtetës së munguar dekada më radhë në sajë të rrethanave shoqërore e politike në Ulqin.

Dr.Nail Draga

Në sajë të dhënave të cilat disponojmë del qartë së Rafo Gorana ishte personalitet me dinjitet kombëtar i veçantë për kohën e tij në Ulqin, si për ka profesioni por edhe qendrimi i tij shoqëror dhe kombëtar. Ishin pikërisht vlerat e tija personale e familjare që e bëjnë të dallohej nga të tjerët, andaj si i tillë nuk ishte i pranueshëm dhe i përshtatshëm për pushtetin e komunistëve, të cilët e morën pushtetin në Ulqin, nga nëntori i vitit 1944. Ishte pikërisht pushtetit i ri ideologjik, që nuk zgjodhi mjete për të eliminuar personat dhe familjet me autoritët në Ulqin. Kemi të bëjmë me kohën e manipulimit ideologjik, sepse sipas demagogjisë së tyre çdo gjë fillonte me ta, duke eliminuar traditën shoqërore në Ulqin dhe më gjerë.

Piloti i parë shqiptar

Raif Gorana, lindin në Ulqin në vitin 1916. Rrjedh nga një familje qytetare me tradita tregtare. Babai i tij, Latif Gorana, kishte raporte pune tregtare si në Mal të Zi, Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Bosnjë.

Raifi shkollën e mesme e ka përfunduar në Rajllovac afër Sarajevës. Ishte kjo shkollë profesionale e njohur në përgatitje të pilotëve. Aty ai u pajis më njohuritë profesionale teknike dhe të pilotimit, duke qenë i pari si i tillë në qytetin e Ulqinit.

Me të filluar Lufta e Dytë Botërore ai i është bashkangjitur lëvizjës kundër okupatorit. Në njësitet partizane ka pasur autoritet të jashtëzakonshëm. Madje në këto formacione ka qenë edhe në nivelin e komandantit.

Person me autoritet në Ulqin

Ai dallohej nga bashkëmoshatarët e tij në Ulqin, edhe për nga pamja antropologjike, por edhe nga veshja e uniformës së pilotit, duke qenë pasioni dhe imazhi i tij profesional.

Por, si i tillë nuk ishte i përshtatshëm për pushtetin e ri komunist i cili u vendos, në Ulqin, me 26 nëntor 1944. Për vrasjen e tij ekzistojnë varianta të ndryshme. Në lidhje me këtë çështje edhe pse ka pasur dëshmitar ne Ulqin është heshtur vite më radhë, duke mos dhënë informacione. Ishte koha e heshtjes dhe e frikës dhe pasojave nga pushteti i kohës. Ai në shtëpi herët në mëngjes është marrë nga disa persona gjoja për një takim në Cetinë, për të festuar fitorën ndaj okupatorëve. Sipas të dhënës së bashkëshortës së tij në momentin që do të largohej nga shtëpia, tre herë e përqafon djalin e vogël Agimin i cili ishte dyjavësh, duke mos e parë më. Ishte ky momenti i fundit i ndarjës nga familja, sepse kriminelet në vend që niseshin në drejtim të Cetinës shkuan në drejtim të Limanit në Ulqin.

Ai u pushkatu në mengjesin e datës 27 nëntor 1944, mbi Lima tek Çinari duke shkuar për Valdanos. Aty është vra vetë i katërti: Hodo beg Bushati dhe i biri i tij Ahmeti i cili ishte notër i Gjykatës së Ulqinit dhe Radovan Aleksiqi. Ata u pushkatuan, dhe nuk i njoftuan fare familjet e tyre, për ti marrur e varrosur, e sot e asaj dite nuk dihet gjë për varrin, apo varret e tyre, duke mbetur enigmë deri në ditët tona(!.?).

Në lidhje me këtë çështje nga dita e nesërme bashkëshortja e Rafos, zonja Halimja, ka shkuar në policinë e Ulqinit për të kërkuar bashkëshortin e saj, për të marrë ndonjë informacion gjatë tri javëve, por jo që nuk mori informacion, por ata i janë kërcnuar “së nëse paraqitesh përsëri këtu do të vrasim ty dhe djalin e saj”. Nga një situatë e tillë tragjike, ajo nuk kishte pse të qendronte me tutje në Ulqin, por mori djalin e vogël Agimin dhe shkoj në Shkodër të gjinia e saj.

Ishte kjo një ndarje tragjike familjare, e imponuar nga pushteti i ri i vendosur në Ulqin, i cili për 24 orë i ka pasur duart e lira për të arrestuar dhe pushkatuar kënd kanë llogaritur si armiq, apo pengesë kundër pushtetit të tyre. Duhët thënë me ketë rast se me vendosjen e pushtetit të ri në Ulqin, pushteti faktik ishte në duar të OZN-ës/UDB-ës, ndërsa partia LKJ ishte fasadë formale, andaj edhe pasojat janë të njohura.

Pse u eliminua Rafo Gorana nga komunistët?

Por, me të drejt bëhët pyetja, cili ishte shkaku që të eliminohet Rafo Gorana, nga komunistët, i cili ishte pjesëtar i njësive partizane, pra shok, dhe bashkëpunëtor i tyre në luftë kundër okupatorëve. Në lidhje me këtë çështje ka dilema të ndryshme që si të tilla mbesin ende pa përgjigje definitive, sepse nuk ekziston një raport gjyqësor.

Por, në sajë të një informacioni që disponoj, pakënaqësia e Rafos, u dëshmu më rastin e hyrjës së njësitëve partizane në Ulqin, në mengjesin e 26 nëntorit të vitit 1944, dhe organizimit të ceremonisë së pritjës së tyre në Ulqin.

Kërkoj të vendosëj edhe Flamuri Shqiptar

Në Mëhallë të Re ku është mullini i vojit apo më mirë të themi të Mullini i Met Muharremit është organizuar një pritje nga qytetarët për brigadën partizane. Rafoja pasi kishte autoritet në popull, është pritur me brohoritje. Në atë takim ka folur edhe Rafoja dhe janë shpalosur flamuri jugosllav, partiak dhe ai malazez. Por, nga një pamje e tillë i pakënaqur Rafoja ka thanë së duhet të jetë edhe flamuri shqiptar. Pasi në pjesëtarët e partizanëve kanë qenë të pranishëm edhe nga Shqipëria, sepse kishin pikëpamje të njëjta ideologjike, pikërisht një ushtar i cili ishte nga Bregu i Matit, e ka pasur më vehte flamurin shqiptar dhe e ka nxjerr nga çanta dhe ia ka dhënë Rafos, ku pasi i është vendosur shtiza edhe ai është vendosur për krah flamujve të tjerë.

Dhe nuk ka dilemë së ky ishte shkaku për eliminimin e tij fizik, por nuk duhet përjashtuar autoritetin e tij në popull, qendrimin në njësitin partizan duke qenë edhe komandant, si dhe parimet e tija shoqërore për barazi praktike nacionale të shqiptarëve në rrethana të reja politike. Më një fjalë ishte personaliteti dhe karakteri i tij që ishte pengesë për pushtetarët e rinj, për të realizuar qellimet e tyre djallëzore kundër shqiptarëve në Ulqin dhe më gjerë.

Ishte i veçantë në kohën e tij

Sipas dëshmive Rafoja, ka qenë trup madh, i pashëm dhe i veshur gjithmonë pedant. Ai mbante vazhdimisht me gjelozi uniformën e pilotit(çizmet e lëkurës, një pallto të madhe të lekurës dhe helmetën e lëkurës në kokë. Po ashtu ka pasur edhe një orë dore me emrin “Bullova”, që e kanë pasur vetëm pilotët. Kur e kanë vra ia kanë marrë xhaketën dhe mantilin e lëkurës e po ashtu edhe orën e dorës.

Rafoja ka qenë i martuar me Halimën nga Shkodra. Kur e kanë vra Rafon, ka lanë vetëm një djalë Agimin, më moshë afër dy javësh. Më pas ajo është vendosur në Shkodër të familja e saj së bashku me djalin Agimin dhe është martuar me një person tjetër. Agim Gorana(1944-2010) ka qenë prof. i fizikës, ka jetuar dhe punuar në Shkodër, ndërsa pas vitit 1996, është vendosur në Tiranë.

Me këtë rast dua të ceki se në Shkodër ka jetuar edhe një vëlla i Rafos, Hyseni i njohur si Ceni. Ai ka vdekur në Shkodër në vitin 1947 ndërsa e kanë varrosur në Ulqin. Vdekja e tij atëher ka qenë e dyshimtë( pra jo e natyrshme).Ky ka qenë i martuar me një shkodrane. Ka lanë dy djem dhe një vajzë.
$C:\Users\Labi\Desktop\Foto R.Gorana.jpg$

Rafo Gorana me bashkëshortën Halimën

Arrestimet në Ulqin

Me të vendosur të pushtetit komunist në Ulqin filloj ndjekja e figurave kombëtare si Cafo Begu-Alibegaj dhe bashkëmendimtarët e tij. Kështu disa ditë më pas arrestohën persona të tjerë si: hafiz Hasan Llunji, Memin Resulbegu, Zydi Fici dhe Mustafë Canka, duke i trajtuar si armiq të pushtetit popullor, edhe pse ata ishin persona me dinjitet familjar dhe kombëtar. Por, pushteti ndaj tyre përgatiti një skenar tjetër, sepse pasi i kanë arrestuar ata planifikojnë për ti çuar gjoja për gjykim në Tivar, por të katërtit me duar të lidhura i pushkatojnë pa gjyq të kthesa e Braticës që shkon për Valdanos, me 15.12.1944. Të gjithë i varrosën në një varr, ku janë edhe sot, por pa ndonjë shënjë apo varr të ndertuar.

Veprimet e tilla të komunistëve dëshmuan se ata kishin hartuar më kohë lista për të eliminuar figurat e njohura me autoritet në Ulqin që i trajtonin si armiq të pushtetit përkatësisht si pengesë në realizimin e vendosjës së pushtetit sipas strategjisë së tyre politike. Ishte ky veprim patologjik kundër shqiptarëve, që u dëshmu me veprimet kriminale ku për 18 ditë i pushkatuan 8 qytetarë të Ulqinit pa procedur gjyqësore.

Duhet thënë me këtë rast se tentimi nga familjarët për zbardhjën e krimeve të pushtetit ndaj pjesëtarëve të familjes në kohën e monizmit(1944-1990) ishte i ndaluar dhe me pasoja, një qendrim i tillë pas rënies së sistemit socialist nga viti 1990 e më pas nuk mund të arsyetohet më asgjë(!?).

Sigurimi i Shqipërisë bashkëpunon me jugosllavët

Së burgosjet në Ulqin, kanë vazhduar dëshmon e dhëna së ndonëse ishte në Shqipëri, Hodo Alibegu, atje arrestohet nga Sigurimi i Shqipërisë dhe iu dorëzohet pushtetit jugosllav në Ulqin. Ati më vonë iu organizu një proces gjyqësor ku u dënu me 20 vite burg. Po aq u dënu edhe Selë Lamoja.Por, më pas gjykata e rishqyrtoj vendimin e tillë, ku Hodo Alibegun e denon me pushkatim, i cili u realizu me 17 mars 1948. Një e dhënë e tillë dëshmon se pushteti komunist në Shqipëri ishte i vërbuar nga ideologjia komuniste dhe ka bashkëpunuar me pushtetin e Jugosllavisë, kundër interesave kombëtare që ishte me pasoja për shqiptarët për rreth pesë dekada.

Ballafaqimi më të shkuarën obligim qytetar

Në rrethana të reja shoqërore pas dështimit të ideologjisë komuniste, nga viti 1990, është pritur me të drejtë që të punohët në ndriçimin e ngjarjeve dhe personalitetëve e individëve të ndryshëm të cilët u eliminuan nga pushteti i ri, pas Luftës së Dytë Botërore. Por, ndonëse kanë kaluar tridhjetë vite, ngjarjet nga viti 1944-45 kur është instaluar pushteti komunist në Ulqin, ende nuk janë hulumtuar me kompetencë profesionale nga studiues të fushave të ndryshme. Nëse në kohën e sistemit monist trajtimi i temave të tilla ishte me pasoja, pas rënies së sistemit monist, qendrimi indiferent ndaj kësaj kohe nuk mund të arsyetohet më asgjë.

Në lidhje me këtë përiudhë kohore, në mjediset e ndryshme në vendet e ish kampit socialist, janë hapur temat e tilla, duke prezantuar krimet e komunistëve me dokumente të dëshmuara. Por, në këtë aspekt përjashtim bën Mali i Zi, sepse këtu ende hezitojnë të ballafaqohen më të kaluarën, që është në kundërshtim më drejtat qytetare e nacionale të qytetarëve që janë obligime sipas standardëve demokratike europiane.

Dy rezoluta nga Këshilli i Evropës

Edhe pse në Këshillin e Evropës janë miratuar dy rezoluta kundër krimeve të komunizmit, e para ajo më nr.1096 nga viti 1996, “Masat për të çrrënjosur trashëgiminë e sistemeve totalitare komuniste”, dhe e dyta nr.1481, nga viti 2006 “Domosdoshmëria për dënimin ndërkombëtar të krimeve të regjimeve totalitare komuniste”, asnjëra prej tyre nuk është miratuar në Kuvendin e Malit të Zi. Një veprim i tillë refuzues dëshmon mos gadishmërinë e pushtetit aktual për tu ballafaquar më të shkuarën komuniste sikur kanë vepruar vendet tjera në Europën Juglindore.

Nuk ka dilemë se një qendrim i tillë politik dëshmon në mënyrë transparente se këtu ka mbetur e ngulitur në psikologjinë e tyre sistemi monist, i cili për qellimet ideologjike dhe për pushtet ka eliminuar individë të ndryshëm, ku as shqiptarët në Ulqin dhe më gjerë në Mal të Zi nuk ishin përjashtim.

Rishkrimi i historisë obligim qytetar

Andaj është obligim moral e profesional nga përfaqësuesit tanë politik, si përfaqësues në institucionët qeveritare në Mal të Zi, të riaktualizojnë çështjen e zbardhjës së vertetës së eliminimit të qytetarëve tanë pa gjyqe nga pushteti komunist i kohës. Një veprim i tillë do të eliminonte dilemat dhe spekulimet për temat tabu të cilat kanë qenë të pranishme për rreth pesë dekada.

Ndërsa qendrimi refuzues pas dëshimit të komunizmit, dëshmon dobësi personale e familjare por edhe si qytetarë që nuk arsyetohet më asgjë. Në këtë aspekt, ne duhet të marrim shëmbuj nga vendet e tjera në regjion të cilët individët me dosje kriminale i kanë shpallur heroj, ndërsa ne vazhdojmë të hështim për viktimat e pafajshme të komunizmit, të cilët ende nuk kanë varre apo ndonjë pllakë përkujtimore.

Edhe pse të vonuar siç është ky takim përkujtimor për Rafo Goranën është koha për tu thënë e vërteta ndaj viktimave, familjarëve dhe brezave të tashëm dhe të ardhshëm, andaj duhet angazhim politikë, intelektual dhe guxim qytetar sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët.

Duke marrë parasysh së këtë takim përkujtimor e vlerësoj si homazh për të gjithë viktimat, uroj dhe shpresoj me misionin e ndriçimit të personalitetëve dhe ngjarjeve nga Lufta e Dytë Botërore e më pas pa paragjykime ideologjike duke shpalosur të vërtetën, përkatësisht rishkrimit të historisë si obligim profesional, qytetar e kombëtar si kudo në botën demokratike. (Fjala e mbajtur në Ulqin, më 6 mars 2020, me rastin e organizimit të takimit përkujtimor)

Depolitizimi i pushtetit-mision i demokracisë pluraliste

November 19, 2020 by dgreca

Duke marrë parasysh pushtetin autoritar për tre dekada edhe në pluralizëm në Mal të Zi, idea e depolitizimit të pushtetit do të jetë sfidë për qeverinë e re në procesin e reformimit dhe të demontimit të strukturave ekzistuese në nivel qendror dhe ate lokal, duke vlerësuar si kriter profesionalizmin e jo përkatësinë partiake, që do të jetë dëshmi praktike e ndryshimëve në qeverisje si kudo në botën demokratike

Shkruan: Nail Draga

Por, më të drejt bëhet pyetja se çka mund të bëjë në këtë drejtim Qeveria e re e cila ka obligime dhe përgjegjësi në udhëheqjen e Malit të Zi në mandatin e saj, në këtë kohë të krizës së përgjithshme ekonomike, shoqërore e shëndetësore, për të realizuar në praktikë premtimet e dhëna elektoratit votues gjatë fushatës parazgjedhore. Nuk ka dilemë se përgjegjësia kryesore bie mbi kryetarin e qeverisë, por as ministrat nuk mund të jenë pa përgjegjësi, sepse ata do të japing lloragi për veprimet në resorët përkatës. Madje opinioni pret me padurim fillimin e punës së kësaj qeverie, për të parë ndryshimin apo vazhdimësinë e qeverisë së mëparshme.

Duke marrë parasysh se koalicioni i shumicës parlamenatre është përcaktuar për qeverinë e ekspertëve, do të thot se janë mënjanuar figurat politike që është risi në skenën politike, mbetët të shihet se sa do të kenë ata mundësi praktike për ta realizuar këtë mision.

Angazhimi i personave të ndryshëm në qeveri në cilësinë e ministrave pa përkatësi partiake, është përgjegjësi kryesisht e kryeministrit sepse ai ka zgjedhur ekipin me të cilën do të punojë, duke marrë parasysh referencat e tyre profesionale. Një veprim I tillë jep për të kuptuar se ata nuk do të jenë në presionet partiake, dukuri e cila iu mundëson autonomi personale dhe profesionale për të vendosur për të zgjedhur kuadrat e ndryshme në resorin përkatës. Dhe si të tillë ata do të jenë baza e fillimit të depolitizimit të pushtetit duke filluar nga lart që do të jetë risi në qeverisjën shtetërore në Mal të Zi.

Por,duke marrë parasysh përbërjen heterogjene të shumicës parlamentare, interesat personale si dhe animozitetin e dëshmuar, nuk ka dilemë së do të ketë divergjenca brenda tyre, andaj mbetët të shihet se a do të jenë pengesë ne realizimin e angazhimeve konkrete në këtë drejtim.

Sovraniteti i qytetarit

Në sajë të fitorës së opozitës në zgjedhjet parlamentare të mbajtura me 30 gusht 2020, për të parën herë qytetari votues është sovran, ku vendosi me ndërgjegje me votën e vet ndryshimin e pushtetit. Si të tillë janë ata relaksuar duke dëshmuar guximin e munguar vite më radhë, sepse pushteti i mëhershëm kishte monopolizuar edhe votën e qytetarëve. Ndërsa ndarjët politike dhe ata fetare në bashkësinë ortodokse në Mal të Zi arritën nivelin më të lartë, në këtë vit zgjedhor, që u manifestu me shëtitjet fetare, ku si shkak ishte ligji për lirinë e bashkësive fetare, që definitivisht përcaktoj edhe rezultatin e tyre zgjedhjeve në favor të opozitës.

Ekipi i ekspertëve si „fushë e minuar“

Sistemi ekzistues me përvojën tridhjetëvjeçare pothuaj është „betonuar“, përmes kuadrave partiake, andaj qeveria e re duhet të angazhohet ne demontimin e tij, por nuk ka dilemë se ekipi i ekspertëve nuk do ta ketë të lehtë, sepse duhet të eci ne “fushën e minuar“, andaj edhe sukseset do të jenë të diskutueshme. Pikërisht në ketë aspekt duhet të dëshmohet qendrimi dhe angazhimi konkret në fushën e depolitizimit të strukturave dhe të institucionve qeveritare.

Çdo angazhim në këtë aspekt qoftë edhe minimal, duhet mbeshtetur, sepse edhe rruga ma e gjatë fillon me hapin e parë. Andaj mbetet obligim i shumicës së re parlamentare që të angazhohet në këtë drejtim, për të ndryshuar status quon ekzistuese që është „prodhim“ shumëvjeçar nga qeverisja e mëparshme.

Neoliberalizmi dhe dështimi i privatizimit

Ndërsa nga fusha e ekonomisë, qeverisja e re duhet të merret jo vetëm me strukturën e saj por duke eliminuar konceptin e neoliberalizmit, duke ofruar qasje tjetër dhe zgjidhje në këtë drejtim. Po ashtu duhet të rishqyrtohen marrëveshjet dhe kontratat në procesin e privatizimit të ndërmarrjeve shtetërore, të cilat në sajë të procesit të tillë janë plaçkitur në forma të ndryshme, duke lënë pa punë një numër të konsideruar të punësuarish. Në këtë aspekt, deri më tash askush nuk ka dhënë përgjegjësi, edhe pse ka raste të shumta të dështimit, ku kryporja e Ulqinit paraqet rast të veçantë të hulumtimit, sepse ishte e vetmja fabrikë e tillë në vend, por gjoja u privatizu dhe u plaçkit në formën ma të vrazhdë të mundur.

Partitokracia pengesë e depolitizimit

Andaj, duhet bërë përpjekje për të filluar me procesin e depolitizimit sepse kemi të bëjmë me një të drejtë të mohuar të qytetarëve, sepse deri më tash ka dominuar autokratizmi në udhëheqje dhe sistemi i partitokratisë në qeverisje. Kemi të bëjmë pikërisht me partitë e ndryshme politike të cilat nuk zgjedhin mjete për të fituar ndonjë mandat qoftë të këshilltarit apo të deputetit, duke u bërë pjesë e qeverisjës, për përfitime të ndryshme. Dhe të tillët nuk marrin parasysh vlerat dhe parimet por interesin personal apo të klanëve të ndryshme.

Është koha e fundit për të vlerësuar profesionalizmin e jo përkatësinë partiake si kriter bazë i punësimit që do të jetë hapi vendimtar në procesin e depolitizimit të pushtetit, përfundimisht edhe në pluralizëm, si në nivelin lokal dhe ate qendror, si kudo në vendet demokratike.

(Nëntor 2020)

Vrasja e At Zef-Leonard Tagaj, vepër kriminale e pushtetit jugosllav

October 30, 2020 by dgreca

Dosja: Krimet e komunizmit-

Vrasja e At Zef-Leonard Tagaj, vepër kriminale e pushtetit jugosllav

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)-

Vetëm personat me dinjitet dhe karakter sikurse ishte At Zef-Leonard Tagaj, u fliju me vetdije në emër të misonit të tij françeskan për të shpëtuar popullsinë e Malësisë, ndaj planëve djallëzorre të pushtetit komunist i instaluar pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, me pasoja të mëdha shoqërore e kombëtare që janë të pranishme deri në ditët tona.

Shkruan: Nail Draga/

Ndër personalitetet e nderuara të krahinës së Krajës së Shkodrës bën pjesë edhe At Zef –Leonard Tagaj, teolog, poliglot dhe humanist i dalluar në kohën e tij, i cili u eliminu nga pushteti i komunistëve kur ishte në detyrën e meshtarit në famullinë e Trabonit në Malësi më 19.2.1945. Ai ka lindur në Ljare në vitin 1910, në një familje fisnike e njohur më virtyte tradicionale të populllit tonë pas shkollimit fillor, ka vijuar shkollimin në kolegjion françeskan në Napoli të Italisë(1926-1928). Ishte pikërisht viti 1928, kur ka veshur zhgunin për të parën herë e do ta mbajë deri në vitin 1945, kur vritet nga pushteti i komunistëve. Në vitin 1929, ka studiuar filozofinë në Nocera, ndërsa në vitin 1936 shugurohet meshtar. Përveç diplomës së filozofisë e teologjisë, ai mori diplomë edhe në infermieri dhe kirurgji misionare. Me këto aftësi kthehet në vendlindje, ku pasi caktohet më detyrë fillon punën si famullitar në famullinë e Traboinit me 25 gusht 1937. Në këtë famulli u vendos me nënën e tij dhe dy mbesat nga vëllau(Maria e Roza), ku u pritën me dashamirësi nga popullsia vendore. Ardhja e tij në këtë famulli ishte ngjarje e veçantë sepse dinte gjuhën, historinë, traditat dhe kulturën e tyre, sepse para tij këtu kanë qenë famullitar dy kroatë.Harmonia e krijuar me popullsinë e Traboinit, bëri që ai këtu të ndihej si në shtëpinë e vet, që është dëshmuar nga shumë dëshmitar të kohës.

Në mjedisin e ri ku jetoj e veproj pater Zefi, kemi të bëjmë me një zonë kufitare ku nuk ishte lehtë të përballoheshin rrethanat shoqërore. Sepse kemi të bëjmë me një kohë lufte qe ai ka ditur ti menaxhojë në sajë të zgjuarsisë dhe parimeve si misionar i devotshëm. Kemi të bëjmë me kohën e Luftës së Dytë Botërore, e cila edhe në këtë mjedis ka pasur keqperdorime e manipulime politike, por ai ishte i denjë një qendrimin e guximin e tij me mision në mbrojtjën dhe ruajtjën e popullit, ku pati sukses të plotë.Ishte në favor të ruajtjës së paqës dhe marrëdhënieve të mira mes njerëzve dhe krahinave për rreth. Por, veprimtaria e tillë dhe autoriteti popullor ishte pengesë e qarqeve antishqiptare, që u dëshmu me rastin e ardhjës në pushtet të komunistëve nga fundi i vitit 1944. Ishte koha e ideologjisë komuniste dhe e bashkëpunimit jugosllavo-shqiptar që ishte fatale për popullin shqiptar, që u dëshmu në praktikë, ndaj të gjithë atyre që trajtoheshin si armiq apo kundërshtar të sistemit të ri.

U fliju për të shpëtu popullin

Më datën 19 shkurt 1945, shtëpia ku banonte At Zefi rrethohet, nga pjesëtarët e ushtrisë jugosllave, që udhëhiqej nga Bajo Stankoviqi. Në këtë moment ndihmësi i fratit Frano Mirashi, deshti të përdorë armën dhe të vrasë dy epror përgjegjës, për mos me e dorëzu fratin gjallë. Por, ishte frati largpamës që nuk e lejoj një veprim të tillë, sepse e dinte se ky do të ishte shkas, që ata të hakmerrën duke vra e masakru popullsinë e Hotit. Ndonëse frati ishte paralajmëru më herët se mund ta vrasin komunistat ai ishte i bindur se nuk do të ndodhë diçka e tillë, sepse nuk iu kishte bërë asgja kërkuj. Por, ishte e kotë se ata e kishin planifikuar ta likuidojnë, ku më pas e marrin fratin dhe e drejtojnë jo nga Tuzi, por drejtim tjetër, të vendi i quajtur Lugje të Thella, ku e pushkatojnë së bashku me Vasel Marashin Camaj. Përveç se u pushkatu, sipas dëshmitarëve okular ai u plaçkit, ku vrasësit ia morën rrobat e trupit, duke u lënë aty në ambient të hapur dy ditë.

Pushteti jugosllav masakron shqiptarët në Malësi

Duke njohur dhe përjetuar rrethanat shoqërore të kohës, frati e kishte të qartë se komunistat do të bëjnë çmos për të treguar pushtetin e tyre e ri, e sidomos kundër popullsisë shqiptare në Malësi. Dhe ishin pikërisht personat të veçantë që ishin në shënjestër të tyre ku përveç fratit kishte edhe të tjerë, që këtë pushtet e vlerësonin si të imponuar e jo i zgjedhur nga populli.

Por, kur nuk gjetën arsye për të masakrue popullsinë në Hot, atëherë vazhduan në Grudë vranë Gjekë Çunin dhe maltretuan disa të tjerë.Por, këtu nuk u ndalën më kaq, sepse këtu vranë Zef Miliqin Lulgjuraj, kumarën e tij Losh Gjokun e Hotit dhe tre bijtë e Prekë Tomë Lulgjuraj: Lucën, Dodën dhe Gjergjin, si dhe Kolë Gjelin nga Trieshi.Po atë ditë që u vra At Zefi, nga ushtria jugosllve u pushkatua edhe Pjetër Zeka Camaj nga fshati Spi.

Ishin këto vrasje nga ana e pushtetit që po instalohej, kundër shqiptarëve e Malësië, duke dëshmuar moralin e tyre kriminal me urrjetje patologjike kundër popullin shqiptar që vazhdoj me burgosje e vrasje edhe në vitët në vijim.

Nuk ka dielemë se po të kishte pasur rezistencë të armatosur nga ana e popullit kundër ushtrisë jugosllave,në atë kohë pa dyshim se popullsia vendore do të ishte masakru në përmasa të mëdha, sikurse frati dhe këto burra të tjerë. Sepse qellimi i pushtetit të ri komunist, ishte vendosja e dhunës, më qellim për të eliminuar të gjithë ata të cilët nuk janë mbeshtetës të tyre, apo kanë autoritet në mjedisin përkatës dhe ndikim në popull.

Për malësorët në Malësi të Madhe, krimet e sllavëve nuk janë të panjohura, sepse ata ndonëse tash nën rrobat e pushtetit komunist, vazhduan masakrat e mëhershme që janë bërë nga paraardhësit e tyre sikurse ishte ajo e 24.12.1919, kur u likuidunan 74 persona në Drume, pasi i kishin marrë peng nga kisha e Traboinit në Hot.

Pse e vranë At Zefin?

Një nder dilemat që ende edhe sot ka mbetur e pa shpjeguar ka të bëjë me ate se cila ishte shkaku të eliminohet At Zef-Leonard Tagaj. Por, në rrethana të tilla në ndryshim të pushtetëve, jo rrallë herë janë eliminuar të pafajshmit, të cilët kanë qenë pengesë imagjinare për pushtetin e kohës. Deri më tash nuk ka asnjë të dhënë zyrtare në këtë aspekt, sepse vrasësit nuk kanë dashur të lëjnë gjurmë të dokumentura, andaj ekzistojnë vetëm të dhëna të besueshme nga qytetarët e Hotit e tërë Malësisë për meshtarin e famullisë së Traboinit.

Ka ekzistuar vlerësimi unanim si At Zef-Leonard Tagaj ka qenë meshtar i nderuar, më autoritet popullor, me qendrim e parime kombëtare, njëri i rrallë i kompletuar me virtyte njërëzore dhe së është vra tërësisht i pafajshëm. Ishin pikërisht këto vlera njerëzore që ishin pengesë për pushtetin e ri komunist, andaj vendosën për ta eliminuar pa proces gjyqësor, për të përhapur frigë e pasiguri të populli i Malësisë.

Humbën gjurmët në bibiotekën e famullisë

At Zef-Leonard Tagaj ishte zotërues i gjuhëve klasike e moderne si dhe i retorikës. Ai ishte në rrjedhat intelektuale të kohës, shkonte shpesh në Shkodër, ku kishte kontakte me personalitete të nderuara, dhe atje merrte botimet e reja nga lëmia e teologjisë por edhe të asaj kulturore. Bëhet më dije se duke qenë studiues i teologjisë e filozofisë është marrë edhe me shkrime. Por, mjerisht, armiqt e tij nuk kanë lënë asgjë prej shkrimeve të tij, duke zhdukur gjurmet në bibliotekën e famullisë së Hotit(1937-1945). Dhe një veprim i tillë të përkujton kohën e fashizmit, kur digjeshin librat dhe vriteshin autorët e tyre, si të rrezikshëm për pushtetin e kohës.

Nderohet jeta e veprimtaria

Më rastin e 70-vjetorit të vrasjës së At Zef-Leonard Tagaj,më 19.2.2015,në organizim të Misionit françeskan në Malësi dhe famullia e Traboinit, udhëhequr nga At Fran Dushaj, realizuan shtegtimin për të vendi i vrasjes së tij. Ishte ky fillimi i angazhimeve për të shënuar në mënyrë dinjitoze personalitetin e ndëruar fratin e Traboinit në këtë vit jubilar të vrasjës së tij. Më pas u inicu nisma për të bërë zhvarrimin e mbetjeve mortore nga varri ekzistues pranë kishës, duke i vendosur në hapësirën brenda kishës së Traboinit, me 21 gusht 2015. Ndërsa më rastin e këtij përvjetori me 30 gusht 2015, Misioni françeskan në Malësi, Famullia e Trabonit dhe Arqipeshkvia e Tivarit organizuan veprimtari përkujtimore ku para qytetarëve të pranishëm u bë zbulimi i shtatorës së At Zef-Leonard Tagaj punuar nga skulptori shkodran Pjerin Kolnikaj si dhe u bë bekimi i varrit të tij në lterin e kishës së Trabonit.

Po ashtu At Fran Dushaj, famullitar i Traboinit, ka botuar tre vëllime kushtuar jetës dhe veprimtarisë së të ndjerit At Zef-Leonard Tagaj, duke i ofruar opinionit botime me vlerë profesionale, për shqiptarët jo vetëm në Malësi por në tërë hapësirën etno-gjeografike shqiptare.Me këto veprime nderimi ndaj figurës dhe veprimtarisë teologjike e shoqërore të At Zefit, dëshmohet se ai nuk është harruar dhe do të nderohet vazhdimisht të populli shqiptar me pietet ashtu siç ishte ai me veprimtarinë e tij.

Përfundim

Ndonëse janë bërë përpjekje qe në lidhje me ngjarjet e ndodhura pas përfundimit të LDB në hapësirën etno-gjeografike shqiptare në përgjithësi e në ato shqiptare në Mal të Zi ende deri sot nuk janë hulumtuar me seriozitetin shoqëror e atë shkencor. Nëse në monizëm një përpjekje e tillë ishte e rrezikshme dhe me pasoja, në pluralizëm ekzistojnë mundësi praktikë në këtë drejtim.

Shqiptarët në Malësi të Madhe janë ekzemplar i veçantë në këtë aspekt, sepse ata u ndjekën, burgosën, internun e vrarë nga pushteti i ri komunist, për qëllime të tyre ideologjike.

Por me këtë rast duhet thënë se popullsia shqiptare e Malësisë në kuadër të Malit të Zi ishte në mes dy zjarreve (Mali i Zi dhe Shqipëria) sepse pushteti i instaluar komunist nga viti 1944 e më pas, në shënjestër kishte personat me autoritetet dhe familjet me ndikim shoqëror. Kemi të bëjmë me plane djallëzore të komunistëve për eliminuar kundërshtarët apo siç kanë cilësuar ata të armiqve të pushtetit popullor.

Në këtë kategori të personave bënte pjesë edhe djali i Shestanit e frati i Hotit, At Zef-Leonard Tagaj. Me qëndrimin dhe parimet e tia teologjike e shoqërore ai ishte i papërshtatshëm për pushtetin e ri. Si i tillë ai ishte pengesë në realizimin e objektivave të tyre kundër shqiptarëve në Malësi, përkatësisht në Mal të Zi. Ai u pushkatua pa gjyqë nga kriminelët e kohës nga njësitë ndëshkuese të ish Armatës Jugosllave. Dhe ky nuk ishte i vetmi sepse kriminelët vranë edhe malësorë të tjerë, duke dëshmuar se e ardhmja e shqiptarëve në Malësi do të jetë e pa perspektivë dhe luftë për mbijetesë në trojet e tyre autoktone.

Lë të jetë ky përvjetor një nxitje për të hulumtuar e shpalosur para opinionit të gjërë martirizimin e shumë shqiptarëve në Mal të Zi të cilët u eliminuan në forma të ndryshme nga pushteti monist nga viti 1944-1990, sepse kemi të bëjmë me dosjen e krimeve të komunizmit kundër popullsisë shqiptare.

Dhe në fund e them se është obligim moral, profesional e kombëtar i yni që të punohet sa më parë në këtë drejtim, sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët!.

(Tetor 2020)

C:\Users\Labi\Desktop\ZEF TAGAJ\img4134.jpg

At Zef-Leonard Tagaj 1910-1945

PJESËMARRJA NË QEVERI JO PËR INTERESA PERSONALE

October 16, 2020 by dgreca

Në pritje të bisedimeve për pjesëmarrje në Qeveri, për shqiptarët parësore duhet të jenë jo interesat personale por pozita dhe statusi i shqiptarëve në Mal të Zi, sepse ka ardhur koha të ndryshoj qasja e pushtetit, që të përfitojnë shqiptarët e jo individet si deri më tash, e ate kryesisht në fushën e punësimit që paraqet treguesin kryesor të barazisë qytetare e nacionale në këtë mjedis. Me pjesëmarrjën e pakicave kombëtare në Qeveri si parnter e jo dekor do dëshmohej në praktikë se qeverisja nuk është pronë e shumicës parlamentare por edhe të tjerëve që janë pjesë e mozaikut politik në këtë mjedis.

Shkruan: Nail Draga–

Duke analizuar periudhën e pjesëmarrjës në Qeveri nga viti 1997 e më pas, del qartë së shqiptarët nuk mund të jenë të kënaqur me përfaqësimin e tyre përkatësisht të punësimit sipas pjesëmarrjës në popullsinë e përgjithshme. Dhe një trend i tillë dëshmon pabarazinë praktike, sepse çështja e punësimit nuk zgjidhet nëse vendoset si ministër ndonjë individ shqiptar, apo drejtor në ndonjë ministri. Çështja e tillë është me peshë të veçantë sepse struktura e të punësuarve është dëshmi e barazisë nacionale në çdo mjedis. Dhe të ndodhur në një situatë të tillë të pavolitshme, ku në sajë të privatizimit u plaçkiten të gjitha ndërmarrjet ekonomike, papunësia u rrit dukshëm andaj për të mbijetuar zgjidhje e imponuar ishte emigrimi në botën e jashtme. Dhe nga një dukuri e tillë çdo i treti shqiptar nga Mali i Zi është në botën e jashtme, me trend të vazhdimit që do të jetë me pasoja për shqiptarët në këtë mjedis.

Të refuzohet ministria e pakicave

Deri më tash për pjesëmarrje në Qeveri për shqiptarët ka qenë e rezervuar Ministria e Popujve Pakicë dhe të Drejtave të Njeriut. Por, duke marrë parasysh se shqiptarët kanë kuadra edhe për fusha të tjera, mendoj se do të ishte e udhës që nëse arrihet marrëveshja për pjesëmarrje në Qeveri, një ofertë e tillë duhet të refuzohet. Sepse një ministri e tillë me tepër ka qenë në favor të imazhit të Qeverisë, se sa të vet shqiptarëve, sepse nga ajo ministri elektorati shqiptar nuk ka pasur përfitim, përveç benifiteve personale.

Në këtë aspekt shqiptarët duhet të orientohen nga disa ministri tjera, siç janë ministria e ekonomisë, turizmit, bujqësisë etj. Ndërsa në fushën e arsimit dhe të kulturës duhet të ekzistojë një qasje tjetër, e jo si deri më tash, pa peshën e duhur në ruajtjen e identitetit arsimor e kulturor. Sepse shqiptarët janë të vetmit popullsi josllave me gjuhë, kulturë e tradita të veçanta nga të tjerët, andaj duhet gjetur forma dhe mundësi në mbrojtje dhe ruajtje të identitetit kombëtar nga aspiratat asimiluese. Nuk ka dilemë se për ndryshime pozitive në këtë drejtim përveç kuadrave me integritet personal e profesional duhet patjetër të ekzistojë vullneti politik i pushtetit i cili deri më tash ka munguar(!).

Mungon platforma politike

Duke marrë parasysh se deri më tash nuk ekziston ndonjë platformë politike e cila do të ishte e pranueshme për të gjithë spektrin politik të shqiptarët në Mal të Zi, është e udhës të punohet për dy platforma: platforma për veprim politik dhe platforma e përgjithshme politike.

Në këtë aspekt përkujtoj së në vitin 2015 është formuar një komision për shkruarjën e platformës, me pjesëmarrje nga përfaqësues të partive politike shqiptare, ku ishte edhe autori i këtij artikulli. Por, pas disa takimeve dhe shqyrtimit të materialit përkatës, për çudi komisioni ndërpreu punën, ku si shkas ishte jostabiliteti politik në pushtetin lokal të Ulqinit. Dhe nga ajo kohë e deri më tash nuk ka pasur nisma që të punohet në këtë drejtim, që nuk mund të arsyetohet nga partitë politike të shqiptarëve në Mal të Zi.

Nga bisedime në marrëveshje

Fillimisht duhet të zhvillohen bisedime nga përfaqësuesit e Listës shqiptare me shumicën e re parlamentare. Ndërsa lista e dytë parlamentare Koalicioni shqiptar, ka refuzuar për të qenë pjesë e pushtetit, duke theksuar se pjesëmarrja në Qeveri ku është edhe DF, për ata është i pa pranueshëm. Në sajë të bisedave duhet të parashtrohen kërkesat që duhet të jenë jo me peshë personale për për pozitën dhe statusin e shqiptarëve në këtë mjedis.

Në lidhje me këtë çështje përkujtojmë se me 27.11.2016 është arritur një marrëveshje në lidhje me bashkëpunimin paszgjedhor në mes DPS-it dhe Koalicionit “Shqiptarët e vendosur”. Është çështje tjetër se çka është shkruar dhe realizuar në praktikë nga kërkesat në këtë marrëveshje, por ky është dokumenti i parë i kësaj natyre, duke krijuar raporte të partneritetit me pushtetin(DPS), për periudhën katërvjeçare(2016-2020). Dhe diçka të tillë presim të realizohet tash me shumicën e re parlamentare, por me një përmbajtje më të kompletuar.

Nëse shqiptarët kësaj here do të jenë pjesë e pushtetit, duhet të zgjedhin me përparësi kërkesat e tyre dhe me afate të realizimit të tyre. Sepse çdo kërkesë e shqiptarëve që është në favor të tyre dhe nuk është kundër popujve të tjerë në Mal të Zi, duhet të pranohet nga ana e pushtetit demokratik, që është në favor të barazisë qytetare e nacionale si kudo në botën e qytetëruar.

Pakicat, partner e jo dekor të Qeverisë

Në vendet demokratike çështja e përfaqësimit të pakicave është përcaktuar me kushtetutë si aktin me të lartë juridik e jo sipas disponimit të pushtetit. Andaj në këtë aspekt duhet të punohet edhe në Mal të Zi, sepse vetëm në këtë formë të veprimit do të eliminoheshn dilemat e përfaqësimit të tyre në qeverisje qendrore. Nga miratimi i pluralizmit kjo çështje asnjëherë nuk është trajtuar në mënyrë serioze, sepse ndaj pakicave kombëtare vazhdimisht ka ekzistuar qasja e animozitetit, sidomos kur janë në pyetje shqiptarët, që dëshmohet me mos pjesëmarrje të tyre në Qeveri. Nëse kjo çështje ka ndryshuar nga viti 1997, më ndryshimet politike me formimin e Ministrinë e Pakicave dhe të Drejtave të Njëriut, që në një farë mënyre ishte e rezervuar për shqiptarët, të tjerat ministri kanë qenë të panjohura.

Pjesëmarrja e pakicave në Qeveri është në favor të prezantimit dhe përfaqësimit të tyre në pushtetin ekzekutiv, sepse çështjet preokupuese të pakicave askush nuk mund ti paraqesë në mënyrë me të qartë se sa vet ata. Dhe janë pikërisht përfaqësuesit autentik të tyre, që ofrojnë mundësi praktike të partneritetit me pushtetin në këtë mjedis. Vetëm në këtë formë të veprimit pakicat eliminojnë përceptimin e tyre si dekor i qeverisë, që është koncept i demoduar për mjediset me qasje autokratike.

Asnjë ministër shqiptar nga radha e DPS-it

Ndonëse në skenën politike në Mal të Zi një numër i konsiderueshëm i shqiptarëve votojnë DPS-in, ky subjekt politik deri më tash asnjëherë nuk kanë emëruar asnjë shqiptar si minister në Qeveri. Një konstatim i tillë, dëshmon se këtij subjekti politik shqiptarët i janë nevojitur për t’iu siguruar kontigjent të votave, e jo të emërojnë ndonjë shqiptar në pozitë të tillë. Nuk ka dilemë se një veprim i tillë dëshmon mos konsideratën ndaj kuadrave shqiptare nga ky subjekt politik si në të kaluarën dhe në ditët tona.

Ndërsa e kundërta ka ndodhë me pjesëtarët e popullit boshnjak, të cilët vazhdimisht kanë pasur ministra, nga ana e subjektit të tyre politik(PB), por edhe në parti të tjera (DPS, PSD, SD), duke qenë të përfaqësuar në qeveri me shumë ministra, që ka ndikuar në punësimin e pjesëtarëve te popullit në tyre në institucionet dhe subjektët e ndryshme qeveritare.

Në pritje të realizimit të drejtave të mohura

Shqiptarët nuk duhet të mbesin peng të individëve apo interesave të ndryshme, por duhet të përpiqen për të realizuar në praktikë kërkesat e tyre që janë optimale në avancim të pozitës dhe të statusit të tyre, sipas standardëve ndërkombëtare. Pjesëmarrja në Qeveri duhet të trajtohet si kompromis i dyanshëm, e jo sa për imazhin e tyre demokratik, por mundësi reale për të dëshmuar në praktikë se kanë kapacitet demokratik e jo si Qeveria e deritashme, e cila në aspektin e punësimit të shqiptarëve ka pasur dështim të plotë.

Pikërisht duke pasur parasysh këto rrethana pushteti i ri duhet të ofrojë mundësi për realizimin praktikë të drejtave të mohura, të cilat pushteti aktual i ka injoruar vite më radhë. Dhe një veprim i tillë ofron mundësi te bashkëpunimit në nivel të partneritetit, ku përfaqësuesit autentik të shqiptarëve këtë moment duhet shfrytëzuar jo për interesa personale siç ka qenë deri më tash por për të avancuar pozitën dhe statusin e tyre në këtë mjedis.