Nail Draga – Dielli

Rrotacioni politik i shëndetëshëm për demokracinë

August 7, 2020 by dgreca

Në vendet demokratike me pushtet të konsoliduar rrotacioni politik është dukuri normale, që është në favor të demokracisë dhe të pluralizmit, ndërsa përjashtim bëjnë vendet autoritare me animozitete të brendshme jo vetëm politike, ku Mali i Zi, paraqet rast të veçantë në vendet e ish kampit socialist në Europën Juglindore

Shkruan: Nail Draga

Në sajë të zgjedhjeve të lira dhe të ndershme në çdo vend demokratik qytetarët me votën e tyre kanë mundësi për të siguruar një ndryshim të modelit qeverisës, me qellim për të zëvendësuar modelin e vjetër, që në shumë raste është i konsumuar dhe i kompremetuar në sajë të aferave të ndryshme dhe i tejkaluar në rrethanat e reja shoqërore, duke ofruar një model të ri qeverisës me ide dhe kuadra të rinj, duke sjellur risi, shpresë dhe motivim për qytetarët e mjedisit përkatës.

Mali i Zi rast i veçantë në regjion

Nga mbajtja e zgjedhjeve të para pluraliste në Mal të Zi(9.12.1990) e deri më tash nuk ka ndryshime të pushtetit sepse ate vazhdon ta mbajë gjithnjë e njëjta parti politike(DPS), e cila është vazhdimësi e kohës së monizmit. Kemi të bëjmë me një mjedis specifik i cili veçohet nga vendet tjera të ish kampit socialist në Europën Juglindore.

Në sajë përbërjës heterogjene të popullsisë, Mali i Zi veçohet nga vendet tjera të regjionit ku politizmi ka marrë përmasa në shumë aspekte shoqërore. Ndonëse pluralizmi ofron mundësi optimale për zgjidhjën e çështjeve kontestuese, raportët shoqërore në Mal të Zi, kanë rikthim si para tri dekadave kur filloj falemintimi i shtetit të ish-Jugosllavisë. Dhe në këtë dimension dallohet Kisha Ortodokse Serbe(KOS), si përfaqësuese e serbëve në këtë mjedis, e cila me veprimin e saj më tepër i ngjanë ndonjë organizate politike se sa teologjike, ku si shkas është kontestimi nga ana e tyre e Ligjit për lirinë e bashkësive fetare. Organizimi i protestave enkas për këtë çështje, që ata i vlerësojnë si “shetije”, përmes retorikës dhe ikonografisë klero-fashiste, del qartë se koncepti i politikës serbomadhe vepron në mënyrë perfide edhe në këtë mjedis, më mision ideologjik me pasoja jo vetëm shoqërore.

Nga një ndarje e tillë e qytetarëve në Mal të Zi, kryesisht ata të përkatësisë ortodokse dhe organizimi i zgjedhjeve parlamentare në një atmosferë të tillë, ndikon në ndarjët e vazhdueshme në skenën politike(pro malazeze dhe pro serbe), duke mbetur dukuri e vazhdueshme në këtë mjedis, nga viti 2006 më pas!.

Parlamenti i kontestuar

Por, ky mandat parlamentar(2016-2020) mbetët i veçantë për tre çështje; e para se shumica parlamentare(42 deputet) ishte më e brishta në pluralizëm, e dyta se me 16 tetor 2016, ditën e zgjedhjeve, sipas të dhënave të Qeverisë, nga ana e opozitës pati tentim të grushtshtetit, ku me pas u organizu edhe një proces gjyqësor ndaj disa pjesëmarrësëve të tillë, por ende pa aktvendime gjyqësore(!?) dhe e treta, pikërisht për këtë shkak parlamenti u bojkotua nga partitë opozitare(39 deputet), fillimisht nga të gjitha, ndërsa më pas disa u kthyen në parlament, duke mos i qendruar besnik marrëveshjes, duke qenë parlamenti më i kontestuar në pluralizëm në Mal të Zi.

Opozita e përçarë favorizon pushtetin

Animoziteti brenda opozitës është njëra nder faktorët kryesor që deri më tash mungon qendrim i përbashkët për çështje madhore, sidomos kur është në pyetje angazhimi për ndryshime të pushtetit, përkatësisht rrotacionin e tij. Por, për të qenë unik duhet të ekzistojë një platformë e përbashkët e cila mungon, në vazhdimësi në pluralizëm. Madje, nga një qasje e tillë joserioze, jep për të kuptuar se kemi të bëjmë me “profesionalizmin opozitar”, që është në favor të pushtetit aktual.

Çështje të veçantë paraqet koncepti politik i opozitës për çështjen e pushtetit nga njëra anë dhe të shtetësisë së Malit të Zi, që vazhdon të jetë me qasje dualiste në ate proserbe dhe promalazeze. Opozita proserbe nuk paraqet befasi sepse ajo ishte e angazhuar në vitin 2006, kundër pavarësisë së Malit të Zi, ku edhe sot qendron në ato pozita. Dhe një qasje të tillë është duke e shfrytëzuar pushteti aktual, që është motiv i vazhdueshëm për të mobilizuar qytetarët, përkatësisht votuesit që kanë mbeshtetur pavarësinë e Malit të Zi.

Nuk ka dilemë se deri sa të ekzistojë një opozitë e tillë, me qasje proserbe, e mbeshtetur nga KOS-i, me direktiva nga Beogradi kundër pushtetit përkatësisht nënkuptohet kundër pavarësisë shtetërore, DPS-i nuk ka nevojë të shqetësohet se mund të rrezikohet, duke vazhduar dominimin në skenën politike në Mal të Zi.

Hipokrizia e politikës lokale

Dukuria e korrupcionit politik në Mal të Zi nuk është e re e as e panjohur, duke u paraqitur në forma dhe mënyra të ndryshme, varësisht prej komunave përkatësisht strukturën e tyre heterogjene nacionale e politike. Janë pikërishtet konceptet e ndryshme politike e jo ato programore që ka ndikuar në ndryshimin vullnetit te qytetarëve përmes votës së lirë. Dhe diçka e tillë është duke ndodhur në pluralizëm ku akrobacionet politike, janë bërë dukuri e njohur duke bërë dekompozime në pushtetin lokal në disa komuna në Mal të Zi.

Pikërisht në këtë aspekt tek ne, një dukuri e tillë ndodhi për të parën herë në Ulqin, kur shumica parlamentare lokale nga zgjedhjet e vitit 2006(Forca, LDMZ, PPD dhe BDSH), në vitin 2007 u dekompozua sepse tre këshilltarë të PPD-së, dëvijuan nga pozita lokale, duke kaluar në radhet e opozitës(DPS, UDSH), duke formuar shumicën e re parlamentare në pushtetin lokal të Ulqinit. Dhe një veprim i tillë ndikoj në dekompozimin e skenës politike të shqiptarëve në Ulqin, me pasoja në funksionim të pushtetit lokal në sajë të interesave personale dhe ambicieve lideriste të përfaqësuesëve të subjektëve politike. Ishte ky një veprim hipokrit i personave të cilët politikës lokale ia mveshën epitetin e korrupcionit politik, dukuri me pasoja jo vetëm lokale.

Dëvijimi i votës së qytetarëve

Një veprim i tillë quhet korrupcion politik sepse votat janë marrë nga elektorati votues për të ndryshuar gjendjen ekzistuese, përkatësisht për ta dërguar në opozitë DPS-in, e jo për ta rikthyer ate në pushtet, në mënyrë klandestine. Një dukuri identike ndodhi më parë në Kotorr, e kohë më parë edhe në Budva, ku një këshilltar, gjoja me status “të pavarur”, iu bashkua DPS-it, dhe formoj shumicën e re parlamentare lokale, çështje e cila mori përmasa korruptive politike tre muaj para se të përfundoj mandati i pushtetit lokal.

Nga dukuria e korrupcionit politik nuk ka dielmë së përfitojnë individët, partitë politike apo klanet e ndryshme. E kundërta do të ishte që individi në këtë rast këshilltari, apo këshilltarët të pakënaqur me subjektin politik që iu përkasin për çështje të ndryshme në pushtetin lokal të dorëzojnë mandatin, subjektit të cilit i takojnë, duke u zëvëndësuar nga kandidati i radhës, në listën zgjedhore.

Ndërsa mbajtja e mandatit të këshilltarit përmes votës së lirë, duke u deklaruar si të „pavarur“ është mashtrim i elektoratit votues, sepse do të ishte korrekte propozimi i shkurtimit të mandatit dhe shpallja e zgjedhjeve te reja.

Por, një veprim të tillë mund ta bëjnë vetëm ata të cilët qendrojnë pas parimeve dhe kanë kapacitet demokratik, e jo ata të cilët, politikën e shohin si mundësi përfitimi personal. Ndërsa deri kur mund të veprohet në këtë mënyrë në skenën politike mbetet çështje e hapur, sepse ligji aktual zgjedhor nuk parashikon masa ndeshkuese, për devijime të tilla paszgjedhore.

Ndryshimi i pushtetit vlerë e demokracinë

Mbajtja e zgjedhjeve parlamentare, të rregullta apo të parakohshme, paraqet ofertën për qytetarët për të ndryshuar pushtetin ekzekutiv. Dhe një dukuri e tillë ndodhë kudo në vendet demokratike, ku qytetarët përmes votes së tyre të lirë, vendosin për fatin e tyre. Janë pikërisht zgjedhjet që përcaktojnë së kush do të jetë pozitë, apo opozitë, në sajë të ofertës programore që subjektët politike iu kanë ofruar qytetarëve për mandatin vijues.

Një subjekt politik, vetëm apo në koalicion me subjekte të tjera, ofertën e prezantuar, ka mundësi ta realizojë në praktikë, gjatë mandatit katërvjeçar. Dhe kemi të bëjmë me kohë të mjaftueshme për të dëshmuar rezultate në praktikë, ndërsa nëse ata mungojnë do të jenë qytetarët, përkatësisht elektorati votues që do ti ndëshkoj në votime të radhës.

Në favor të konsolidimit të shoqërisë

Në raste të tilla, opozitës i jepët mundësia për të dëshmuar potencialin organizativ e kadrovik, madje me mundësi reale për të qenë udhëheqëse e qeverisjës. Një rrotacion i tillë i pushtetit nuk ka dilemë së është i shëndetëshëm për demokracinë në mjedisin përkatës. Sepse çdo rrotacion normal dëshmon konsolidimin e shoqërisë sikurse veprohet në vendet demokratike.

Por,në këtë aspekt përjashtim bëjnë vendet autokratike, me demokraci jofunksionale, përkatësisht me demokraci hibride, të cilat vazhdojnë të qeverisinë pothuaj në mënyrë identike si në kohën e monizmit, ku përvoja tridhjetëvjeçare e pluralizmit politik dëshmon në mënyrë transparente një konstatim të tillë.

(Gusht 2020)

EMIGRACIONI SHQIPTAR DHE E DREJTA E VOTIMIT TË MOHUAR

July 23, 2020 by dgreca

Diskursi sociopolitik

Çështja e emigrimit të shqiptarëve nga Shqipëria nuk është dukuri e re dhe e as e panjohur, por në sajë të përmasave në kohën e pluralizmit është bërë brengë dhe plagë e vazhdueshme e shoqërisë shqiptare. Si e tillë kjo dukuri ka marrë përmasa shqetësuese, që veçohet më shumë se në asnjë vend tjetër në ish kampin socialist në Europën Juglindore. Në lidhje me këtë dukuri kohë pas kohe nga agjensitë apo subjekte të ndryshme publikohen të dhëna të cilat paraqesin në mënyrë numërike të dhënat në nivel shtetëror, duke dëshmuar shpopullimin e vazhdueshëm të vendbanimeve shqiptare me pasoja për ditët tona dhe në të ardhmën. Ndërsa mohimi i emigracionit shqiptar për të marrë pjesë në procesin e votimit paraqet çështje të veçantë e ate kryesisht politike që duhet të zgjidhet në nivel shtetëror, duke iu mundësuar për të shprehur verdiktin e tyre si qytetarët e tjerë shqiptar.

Nail Draga

Në lidhje më këtë çështje kohë më parë në sajë të dhënave të publikuara të një ankete të Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC), janë prezantuar të dhëna me interes. Sipas Barometrit të Ballkanit 2020, 49% e të anketuarve i përgjigjet me “po” pyetjes se, “a po e konsideron të jetojë apo punojë jashtë?”, 46% i përgjigjet me “jo”, ndërsa 5% me “nuk e di”. Norma prej 49% e atyre që e mendojnë të largohen nga Shqipëria është lehtë më e ulët se një vit më parë, kur fiksohej në 50%. Gjithsesi kjo shifër, vijon të jetë norma më e lartë e dëshirës për t`u larguar mes të gjitha vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor.Të dhënat e anketës së Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC) janë mbledhur mes periudhës dhjetor 2019 dhe janar 2020, pra nuk përfshijnë periudhën e krizës së shkaktuar nga pandemia, paçka se reflektojnë situatën pas krizës së tërmetit të nëntorit të vitit 2019.

Emigrimi në nivel të lartë

Ndërsa nga ana tjetër sipas statistikave të publikuara nga INSTAT-i, nga Shqipëria, në vitin 2019 janë larguar rreth 44 mijë persona, si emigrantë, që është niveli më lartë që nga viti 2014.

Nëse krahasohen lëvizjet dykahëshe del qartë se me shumë janë ata që ikin nga vendi e gjithnjë e më pak po preferojnë të kthehen. Në vend janë kthyer 20.7 mijë imigrantë, që është niveli më i ulët që nga viti 2010, kur INSTAT-i raporton të dhënat.

Si rrjedhojë, migracioni neto (diferencave mes emigrantëve që ikin dhe imigrantëve që vijnë) është zgjeruar, duke arritur në 2019-n në rreth 23 mijë persona që janë larguar neto nga vendi, niveli më i lartë, të paktën që nga 2011-a, kur janë të disponueshme statistikat e INSTAT.

Që prej vitit 2016 konstatohet një rritje e tendencës për të ikur nga vendi, duke rikthyer një valë të dytë emigracioni në vend, ndonëse në nivele më të ulëta në raport e periudhën 1990-2000.

Mesatarisht nga vendi gjatë periudhës 2011-2019 janë larguar rreth 400 mijë persona. Për të njëjtën periudhë janë kthyer 236 mijë të tjerë, duke bërë që nga vendi të largohen neto rreth 164 mijë persona. Krahas rritjes së migracionit neto, Shqipëria po vuan dhe tkurrjen natyrale, me numrin e vdekjeve që po barazohet me atë të lindjeve.

Popullsia e Shqipërisë po zvoglohet

Sipas të dhënave nga INSTAT-i, popullsia e Shqipërisë në 1 janar 2020 rezulton 2.845.955 banorë, duke pësuar një rënie me 0,6%, krahasuar me 1 janar 2019. Në vitin 2019, shtesa natyrore e popullsisë është 6.624 banorë, duke pësuar një rënie prej 7,1 %, krahasuar me një vit më parë. Migracioni neto (Imigrantë-Emigrantë) Popullsia e është -23 mijë banorë.

Sipas të dhënave nga INSTAT-i për shkak të rënies së lindjeve dhe emigracionit të lartë, popullsia e Shqipërisë u pakësua vitin e kaluar me 16.5 mijë.

Gjatë vitit 2019, lindën 28.561 foshnja, duke pësuar një rënie prej 1,3 %, krahasuar me një vit më parë. Numri i vdekjeve në 2019 është 21.937 persona, duke pasur një rritje prej 0,6 %, krahasuar me një vit më parë.

Ndërkohë, popullsia po plaket. Në 1 janar 2020, mosha mesatare e popullsisë rezulton 37,2 vjeç nga 36,7 që ishte në 1 janar 2019.

Nga të dhënat e publikuara del qartë se moshënimi i popullsisë dhe emigracioni aktiv pritet të kenë ndikim negativ në të ardhmen e vendit, si në drejtim të produktivitetit të punës, ashtu dhe të skemës së pensioneve.

Nuk ka dilemë së situata e krijuar nga Covid-19, përkohsisht ka frenuar tendecën e emigracionit, por duke ditur gjendjen e pavolitshme sociale, si të krijohen mundësitë emigrimi do të vazhdojë dhe Shqipëria do të zvoglohet gjithnjë.

https://www.monitor.al/images/2020/06/grafik-2016.jpg

Emigrantët shqiptarë ende pa të drejtë vote

Mediat në Shqipëri bëjnë të ditur se këto ditë është duke u punuar për Reformën Zgjedhore, ku në mënyrë të veçantë është duke trajtuar e drejta e votimit të shqiptarëve në botën e jashtme. Madje në këtë aspekt në Shqipëri ekziston edhe Ministria e Shtetit për Diasporën, ku ditë mmë pare ministry P.Majko, ka cekur së votimi është një e drejtë Kushtetuese për “shtetasit tanë që jetojnë jashtë vendit”, duke theksuar se ata “nuk mund të quhen emigrantë”. Nga një qendrim i tillë mund të kuptohet së më së fundi, kjo çështje do të jetë pjesë e agjendës së reformës zgjedhore, por se si do të vijojë puna mbetet të shihet në ditet në vijim, përkatësisht deri me datën 30 korrik, kur do të mbahet seancë plenare e Kuvendit për reformën zgjedhore.

Ka munguar përkujdesja shtetërore

Nuk ka dilemë së kemi të bëjmë me një të drejtë kushtetuese të mohuar, për shqiptarët në botën e jashtme, çështje kjo e cila deri më tash nuk ka pasur trajtimin e duhur nga institucionet shtetërore. Çdo nismë në këtë aspekt, ndonëse është e vonuar, ajo meriton trajtimin e duhur, sepse nuk kemi të bëjmë më një grup personash por me shtetasit shqiptar, që janë vendosur të jetojnë në botën e jashtme. Andaj, ata meritojnë respektin e mohuar, duke iu mundësuar votimin si shtetasit shqiptar në vend. Në kët aspekt, kësaj here më e zëshme në Kuvend është opozita parlamentare e cila ka insistuar që votimi i diasporës, përkatësisht të shtetasve shqiptarë jashtë vendit, së bashku me listat e hapura të jetë kusht për miratimin dhe votimin e reformës zgjedhore.

Ndonëse në këtë aspekt edhe nga ana e Qeverisë theksojnë se kanë të njëjtin objektiv, mbetet të shihet angazhimi politik dhe programor në këtë drejtim, sepse deri më tash çdo gjë ka përfunduar me premtime dhe deklarata të rastit, për pëfitime politike nga ana e pushtetit aktual.

Vende të rezervuara për diasporën

Pasi deri më tash në Shqipëri nuk ekziston përvoja së si do të votojnë në zgjedhjet parlamentare pjesëtarët e shtetasve shqiptar që janë në botën e jashtme, si model duhet të merren vendet e ndryshme që kanë votuar në ambasadat e vendëve të tyre në shtetët përkatëse. Madje, disa vende si p.sh. Kroacia kanë rezervuar vende të veçanta për numrin e deputetëve(3) që ata do të zgjidhen me votën e tyre. Pasi, kemi të bëjmë me një procedurë e cila do të zbatohet për herë të parë, çdo konsultim dhe bahkëpunim me vendet analoge në lidhje me këtë çështje do të ishte e mirë së ardhur.

I mbetet Kuvendit të Shqipërisë që çështjet e tilla të definohen qartë në mënyrë që Reforma zgjedhore të jetë e pranueshme për të gjithë, duke përfshi edhe shtetasit shqiptarë në botën e jashtme, e jo duke i anashkaluar si deri më tash, sepse kemi të bëjmë me një pjesë vitale të kombit tonë e cila ka dhënë kontribut më rëndësi për çështjen shqiptare si në të kaluarën dhe në ditët tona.

(Korrik 2020)

Zgjedhjet parlamentare në Mal të Zi në kohë të pandemisë dhe politikës kleronacionaliste

July 9, 2020 by dgreca

Qytetarët e Malit të Zi, do të votojnë në zgjedhjet parlamentare me 30 gusht, në një kohë të krizës së dyfishtë si asnjëherë deri më tash,e para nga pandemija e corona virusit dhe e dyta nga agresiviteti i KOS-it përmes politikës kleronacionaliste, duke dëshmuar se kemi të bëjmë me veprimtari politike më aktive se partitë opozitare serbe, që paraqet rast të panjohur deri më tash në skenën politike në Mal të Zi, me pasoja në raportët shoqërore në këtë mjedis multinacioanal e multikulturor, përmes retorikës dhe ikonografisë serbomadhe si para tri dekadave duke krijuar një atmosferë të tensionuar shoqërore.

Shkruan: Nail Draga

Ndonëse afati përfundimtar për mbajtjën e zgjedhjeve është data 18 tetor, në sajë të situates epidimiologjike, është vendosur që të mbahën më herët, pikërisht me datën 30 gusht të këtij viti. Madje në këtë date do të mbahën votimet e rregullta edhe në disa komuna(Budva, Kotorri, Andrijevica, Gucia).

Në lidhje me këtë çështje bëhët me dije se gjatë muajit korrik pritet sinjali i gjelbërt nga Komisioni i Venecias për ligjin zgjedhor të cilin deputetet e kanë vendosur në procedure parlamentare.Një pritje e tillë duket se do të jetë formale, sepse për ligjin zgjedhor shumica parlamenmtare në Kuvendin e Malit të Zi, e ka ezauruar këtë çështje në fund të muajit dhjetor, pa praninë e opozitës.

Pa ndryshime në Ligjin zgjedhor

Është çështje tjetër se a do të marrë pjesë opozita në parlament dhe të votojë për ndryshimin e këtij ligji, sepse duhet 2/3 e votave të deputetëve. Si duket një çështje e tillë është e diskutueshme, sepse para vitit të ri kur është diskutuar për ndryshimet e këtij ligji opozita e ka bojkotuar, andaj do të ishte mrekulli që ata kësaj here të marrin pjesë dhe ta përkrahin një ligj të tillë. Këtij konstatimi i shkon edhe gjendja aktuale politike, me rastin e rrotacionit të pushtetit lokal në Budva, si dhe shetitjet e pjesëtarëve të qytetarëve ortodoksnë mbeshtetje të KOS-it kundër ligjit të bashkësive fetare.

Andaj, janë të gjitha gjasat që në zgjedhje të shkohet me ligjin e vjetër zgjedhor, që nuk është në favor të demokracisë parlamentare në Mal të Zi, sepse shumë çështje kanë mbetur identike si më parë pa marrë parasysh kërkesat reale dhe të arsyeshme të opozitës, sidomos kur kemi të bëjmë me listat e hapura, regjistrin zgjedhor dhe çështje të tjera të kësaj procedure.

Dilemat parazgjedhore

Në lidhje me pjesëmarrjen e subjektëve politike në zgjedhjet parlamentare deri më tash nuk ka të dhëna zyrtare, por në ditët në vijim nuk do të mugojnë lëvizjet në këtë drejtim.Deri më tash opinion është imformuar së Socialdemokratët e Malit të Zi(SD) do të dalin të vetëm në zgjedhje. Ndërsa partia më e madhe në Mal të Zi, DPS, siç duket do të dale e vetme në zgjedhje. Duhet cekur me këtë rast se nga viti 2012 DPS, nuk ka dalë në zgjedhje në koalicion, edhe pse në sajë të vlerlsimit të situates, mund të ndryshojnë qendrim.

Deri më tash nga Partia Boshnjake më parë janë deklaruar se do të dalin vetem në zgjedhje, nga del se në sajë të pjesëmarrjës në pushtetin qendror, kanë përfituar pozita duke punësuar kuadrat e tyre, andaj vlerësojnë se janë komod në këtë aspekt, sepse puna e tyre pritet të vlerësohet e mbeshtetet nga elektorati i tyre votues, duke qenë përfaqësuesi autentik i vetëm në mbrojtje të identitetit të popullit boshnjak në Mal të Zi .

Opozita në disa kolona

Ndërsa në lidhje me pjesëmarrjën e opozitës në zgjedhje parlamentare nuk ekziston një qendrim unik, sepse ajo është heterogjene dhe me koncepte të ndryshme programore e ideologjike.Ndonëse me herët ka pasur zëra se ka mundësi që opozita të bojkotoj zgjedhjet parlamentare, por, duke njohur situatën e përgjithsme në skenën opozitare në Mal të Zi, gjasat për bojkot janë minimale, sepse kemi të bëjmë me opozitë heterogjene dhe animozitete brenda tyre.

Për momentin duket se opozita do të paraqitet në disa kolona, ku dominon opozita serbe e cila prezantohet përmes Fontit Demokratik(DF), ku mund ti bashkangjitën edhe subjekte të tilla me të vogla të cilat ekzistojnë në skenën politike në Mal të Zi.

Në rend të dytë janë Demokratët e Malit të Zi(DCG), të cilët në zgjedhjet parlamentare të vitit 2016, ishin befasia e zgjedhjeve, por në sajë të qendrimit të tyre parimor, refuzuan të marrin pjesë në parlamentin e Malit të Zi.. Ndërsa se si do të jetë qendrimi I tyre, për pjesëmarrjen në zgjedhjet parlamentare si subject I vetëm apo në koalicion do të dihet në ditët në vijim. Situata aktuale nuk është në favor të tyre, sepse elektorati I tyre votues, është në vakum sepse bojkotimi I parlamentit dhe rrethanat aktuale politike nuk janë në favor të këtij subjekti politik, ku rrotacioni në pushtetin lokal në Budva, e tensionoj situatën në prag të zgjedhjeve parlamentare.

Dhe së fundi kemi të bëjmë me dy subjekte tjera opozitare Partia Social Demokrate(PSD) dhe URA, të cila janë promalazeze, por kritike ndaj pushtetit aktual i cili ka marrë permasat e autoritarizmit, duke qenë I dëmshëm për qytetarët dhe parimeve demokratike. Në sajë të informative që janë publikuar PSD do të dale e vetme në zgjedhje. Do të jetë një sfidë e tyre, sepse pas ndarjës së brendshme të këtij subjekti politik në SD, është një veprim I guximshëm i tyre për të arritur cenzusin e nevojshmëm për të pasur statusin e parties parlamentare.

Në pozitë jo të volitshme gjindet URA e cila si duket do të mbesë e vetme, sepse nuk ka ndonjë subjekt tjetër që mund të jetë me program analog, sepse kemi të bëjmë me elektorat me numër të kufizuar, andaj në sajë të situates aktuale do ta kenë të vështirë me kaluar cenzusin për të qenë pjesë në parlamentin shtetëror. Duke marrë parasysh se kemi të bëjmë me zgjedhje në një situate të tensionuar, si ekonomike dhe politike, opozita do të jetë në pozitë të vështirë sepse pushteti ka përvojë dhe mekanizëm pëpr të përfituar elektoratin votues, që është dëshmuar edhe në zgjedhjet e kaluara.

KOS-i në mes teologjisë dhe politikës

Zgjedhjet parlamentare të cilat do të mbahen me 30 gusht, janë të 11-tat nga miratimi i pluralizmit dhe të 5-tat nga pavarësia e vitit 2006, do të mbahën në një situatë konfuze shoqërore, nga dy aspekte; e para, shëndetësore nga përmasat e koronavirusit dhe e dyta politike, në sajë të veprimit publik të KOS-it. Nëse epidemia e koronavirusit ka përmasa globale, veprimi kishtar ortodoks serb, ka karakter ekskluziv politik, që është kundër pushtetit aktual në Mal të Zi. Madje në këtë aspekt Mali i Zi është rast i veçantë në Europën Juglindore, sepse këtu KOS-i vepron në dimensionin politik, si të ishte pjesë e skenës politike, si në asnjë vend tjetër në regjion, duke harruar misionin e tyre teologjik.

Andaj, duke marrë parasysh veprimin e saj që më tepër është politik se sa teologjik, do të ishte e udhës të regjistrohej si parti politike dhe të marrë pjesë në zgjedhje. Një veprim i tillë nuk ka dilemë se do të sfidonte opozitën aktuale serbe, e cila deri më tash vazhdimisht ka dështuar në zgjedhje. Ndërsa në këtë aspekt nuk përjashtohet mundësia që KOS-i të mbeshtesë ndonjë grupim qytetar, që do të ishte risi në skenën politike në Mal të Zi.

Shqiptarët në dy lista zgjedhore(!?)

Ndonëse më herët kishte paralajmërime se shqiptarët do të përpiqen kësaj here të jenë në një listë zgjedhore, të premtën më 3 koorik 2020, një dilemë e tillë u eliminua, sepse mediat informuan së është formua lista zgjedhore e përbashkët në mes Partisë Demokratike dhe Unionit Demokratik të Shqiptarëve. Ky koalicion paraqet bashkimin e tyre në koalicion parazgjedhor, pas ndarjës në vitin 2011. Bëhët me dije se iu ofrojnë mundësi të gjithë subjektëve të interesuara që ti bashkangjitën këtij koalicioni.

Pas publikimit të kësaj liste zgjedhore duhet të presim formimin e listës së dytë zgjedhore, ku duhet të bëjnë pjesë Forumi Shqiptar, Forca dhe ndonjë subjekt tjetër. Në këtë aspekt janë duke u zhvilluar biseda, dhe për marrëveshjen parazgjedhore duhet pritur edhe disa ditë. Nëse çdo gjë do të shkojë sipas situates aktuale,shqiptarët do të kenë dy lista zgjedhore, por nuk përjashtohet të kemi edhe ndonjë listë të tretë, sepse nga përvoja e zgjedhjeve të mëhershme, duhet të jemi të rezervuar dhe të presim deri në ditën e fundit, kur bëhët dorëzimi I tyre në KQZ, me datën 4 gusht.

Mungoj dëshira për listë të përbashkët

Ndonëse unifikimi i votes në një listë zgjedhore garanton sukses ku rast tipik kemi bashkimin e subjekteve politike në Malësi, kur u bashkuan me rastin e votimit për komunën e Tuzit(mars 2019), ishte mesazh i qartë për subjektët politike shqiptare në skenën politike në Mal të Zi.

Por, siç duket në rend të parë ishin ambiciet lideriste dhe interesat personale, andaj u vepru me nxitim për të formu një listë zgjedhore e cila do të pasojë nga e dyta. Me një veprim të tillë shqiptarët humbën mundësinë praktike që sipas ligjit zgjedhor të sigurojnë tre mandate të deputetëve, me kusht që të jenë të bashkuar në një list zgjedhore.

Zgjidhet përfaqësuesi autentik I shqiptarëve

Andaj me formimin e dy apo me shumë listave zgjedhore, mundësitë janë të pakta, madje ka gjasa të fitohet një mandat deputeti. Rasti i zgjedhjeve parlamentare të vitit 2016, kur në zgjedhje u paraqiten tri lista të shqiptarëve, u fitu vetëm një deputet, duhet të jetë mesazh për të gjithë përfaqësuesit e subjektëve politike të shqiptarëve në këtë mjedis.Sepse kemi të bëjmë me zgjedhjen e përfaqësuesit autentik të shqiptarëve në Mal të Zi, e drejtë e cila iu është rezervuar vetëm subjektëve politike të shqiptarëve, e jo atyre të ashtuquajtura si qytetare.

(Korrik 2020)

KISHA NË RUMI ILEGALE DHE PËRÇARËSE NDAJ QYTETARËVE

June 19, 2020 by dgreca

Diskursi sociopolitik/

KISHA NË RUMI ILEGALE DHE PËRÇARËSE NDAJ QYTETARËVE/

Më 18 qershor 2020 bëhën 15 vite nga vendosja e objektit metalik në Malin e Rumisë, në organizim të Kishës Ortodokse Serbe(KOS), në mënyrë ilegale, pa leje të punës, duke irituar qytetarët, çështje e cila është kontestuar nga subjektët politike të shqiptarëve por edhe nga Qeveria e Malit të Zi, e cila ndonëse ka marrë vendim për zhvendosjen e objektit nga mjedisi përkatës, por deri më tash vendimet e tilla janë injoruar nga KOS-i duke u sjellur si shteti në shtet, çëshje kjo e cila është aktuale edhe tani kur kemi një polarizim dhe politizim të skenës politike në Mal të Zi/

Shkruan: Nail Draga

Vendosja e objektit metalik nga llamarina, në malin e Rumisë në vitin 2005nuk ka dilemë së është realizuar me bekimin e heshtur të pushtetit vendor dhe ati qendror. Nëse një veprim i tillë në atë kohë vlerësohej se ishte një lëshim nga ana e pushtetit sepse ishte në përgatitje të referendumit për pavarësi të Malit të Zi(21 maj 2006), qendrimi indiferent më pas ndaj një objekti të tillë të quajtur kishë, ka politizuar skenën politike, duke rikthyer ortodoksizmin si në vitët 90-ta të shekullit të kaluar.

Kujtojmë me këtë rast së në llamarinën e vendosur në Rumi në vitin 2005, arkitektet e këtij montimi metalik, kanë vazhduar me punime tjera duke mveshur fasadën e këtij objekti me material të fortë përkatësisht me gurë(tetor 2018).Dhe i tërë ky angazhim restaurues është bërë në mënyrë legale, ku patën reaguar disa parti politike e nga shoqëria civile. Duhet theksuar edhe reagimet eargumentuara të subjektëve politike shqiptare, duke i përkujtuar pushtetit së objekti i tillë sa i paligjshëm është edhe provokuaes për shqiptarët si popull autokton në këtë mjedis, andaj si i tillë duhet të hiqet nga mali i Rumisë.

Deklarata e kryeministrit pa realizim praktik

Nga reagimet ndaj një objekti të tillë të paligjshëm, duhet përkujtuar deklaratën e kryeministrit të Malit të Zi, D.Markoviqit të datës 24 tetor 2018 i cili në mes tjerash ka deklaruar se “objekti është i paligjshëm dhe si i tillë duhet të hiqet nga ai vend”, duke theksuar së ligji duhet të vlej për të gjithë, për çdo ndërtim joligjor. Por, nga ajo kohë, të gjithë jemi dëshmitar, së në praktikë nuk është realizuar asgjë, por siç duket ishte një deklarim politik ditor, dukuri që nuk është e panjohur në skenën politike.

Por, më të drejtë behët pyetja si do të kishte reaguar pushteti qendror nëse rastësisht pjesëtarë të kishës katolike, apo bashkësisë islame të kishin ngritur objekte të kultit të tyre, kishë apo xhami në Rumi. Nuk ka dilemë, se, reagimi do të kishte qenë i mënjëhershëm, me ndëshkime ligjore, por me KOS-in puna qendron ndryshe, sepse ata në heshtje mbeshtetën nga pushtetarët. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, se objekti metalik i vendosur në Rumi, me 18 qershor 2005, është ndërtuar në Tivar, dhe bartur me helikopter të ushtrisë Serbia-Mali i Zi. Pra ishte realizuar me bekimin e miratimin e pushtetit të kohës. Andaj, kjo është edhe arsyeja se pse nuk ka reaguar me kohë pushteti qendror për të realizuar në praktikë vendimet e veta për zhvendosjen e objektit metalik në mjedisin përkatës. A është kjo heshtje e rastit apo kompromis me përfaqësuesit e kishes serbe, mbetet të supozohet.

Mali i Rumisë i shenjtë për shqiptarët

Mali i Rumisë nuk është mal si të gjithë të tjerët, sepse për shqiptarët është mal i shenjtë, që është pjesë e trashëgimisë popullore shqiptare, që nga kohërat më të hershme e deri në ditët tona. Si i tillë ai ishte kult edhe për pjesëtarët e popujve të përkatësisë fetare katolike e ortodokse, duke qenë mal i harmonisë nacionale e fetare, e popujve të këtij mjedisi, harmoni që dëshiron ta acaroj KOS-i, me qellime ekskluzive politike.

Në këtë kohë të krizës politike e ekonomike, përfaqësuesit e Mitropolitisësë KOS-it në Mal të Zi, veprojnë me qellim duke deformuar mjediset publike, ku përveç kishës teneqe në Rumi, ata kanë ndërtuar më parë objekte të ngjajshme edhe në ujdhesa në liqenin e Shkodrës, duke irituar popullatën vendore. Nuk ka dilemë se këto veprime janë me prapavi politike që u dëshmu më herët me iniciativën e ndërtimit të kishës ortodokse në Martinaj(Guci), peligrinazhin në Ostros(Krajë), e në Ulqin si dhe së fundi në Shas(2018) janë dëshmi se atyre iu intereson të prezantohen edhe në viset shqiptare, për të krijuar incidente me përmasa ndërnacionale.

Në mbeshteje të ideologjisë neofashiste serbe

Nuk ka dilemë se kemi të bëjmë me një strategji përfide të ortodoksisë serbe, ideologji ekspansioniste nga shek.XIX e cila vazhdon deri në ditët tona. Një veprim i tillë është edhe kundër vetë malazezëve si popull, e Malit të Zi si shtet, por edhe kundër popujve të tjerë në Mal të Zi.

Duhet cekur se më rënien e sistemit monist, ata u manifestuan më tërë kapacitetin e tyre, duke iu rikthyer ideologjisë së tyre shekullore. Dhe të ngarkuar me sindormin e tyre panortodoks, ata ishin mbeshtetësit e luftës në ish Jugosllavi. Ishte unifikimi praktik i ideologjisë neofashiste serbe me ate ortodokse serbe, që është dëshmuar me luftërat dhe krimet e tyre gjatë luftërave në Kroaci, Bosnjë e Hercegovinë e së fundi në Kosovë.

Ortodoksia serbe si në mesjetë

Një veprim i tillë historikisht të kujton kohën e Nemanjiqëve, kur pjesëtarët e qytetarëve që i përkisnin kristianizmit, ishin të detyruar dhunshëm të konvertohen në ortodoksi, e cila ka mbetur e shënuar në histori për krimet e shumta të pushtuesve serb të kohës. Dhe një dhunë te tillë e kanë përjetuar edhe shqiptarët për tre shekuj, të cilët u konvertuan në ortodoks, duke pasur pasoja të dëshmuara me të dhëna historike.

Por, në rrethana të reja në pluralizëm KOS-i nuk ka dilemë se ka pasur mbeshtetje nga pushteti i Malit të Zi, sepse pa përkrahjen e tyre ata nuk do të vepronin lirshëm duke keqpërdorur demokracinë pluraliste, në këtë mjedis. Por ndarja e tyre ka filluar në fund të vitit të kaluar kur u miratu në kuvend Ligji për bashkësitë fetare në Mal të Zi. Dhe, siç duket këtu ishte fundi i tolerancës bashkëpunuese ku pushteti filloj të reagoj, sepse u cenuan të drejtat e vet malazezëve, që ndikoj në vetëdijësim të tyre, duke kuptuar më së fundi se hegjemonizmi ortodoks serb, më mbeshtetje nga shteti serb në Beograd, paraqet rrezikun kryesor për shtetin e Malit të Zi. Refuzimi i ligjit të tillë, dhe organizimi i shetitjeve enkas për këtë çështje nga ana e tyre ka marrë përmasa kundërshtetërore, që është dëshmi transparente e një konstatimi të tillë.

Kryqi ortodoks në Kullën e Sahatit në Podgoricë

Kujtojmë me këtë rast verën e vitit 2017, kur ngjarje mediatike ishte vendosja e kryqit ortodoks, në Kullën e Sahatit në qytetin e Podgoricës. Ishte ky një veprim absurd, që u vepru kundër qytetarëve të përkatësisë fetare islame, si dhe institucionit të Bashkësisë Islame në Mal të Zi. Por pushteti lokal i kryeqytetit vendosi sipas politikës së tyre, duke lejuar vendosjen e kryqit në monumentin kulturor të arkitekturës islame. Theksojmë me këtë rast së qyteti i Podgoricës iu dhurua Malit të Zi, në sajë të vendimeve të Kongresit të Berlinit(1878), ndonëse deri atëherë ka dominuar popullsia më përkatësi fetare islame, në kulmin e Kullës së Sahatit nuk ka ekzistuar asnjë simbol fetar, por pushteti i ri vendosi simbolin e vet fetar, duke dëshmuar ideologjinë e ortodoksisë!

Nuk ka dilemë së vendosja e kryqit ortodoks në objektin e restauruar të Kullës së Sahatit, të financuar nga TIKA, është realizuar me vendimin e pushtetit lokal përkatësisht me bekimin e Ministrisë së Kulturës në Qeverinë e Malit të Zi.

Një qendrim e veprim i tillë ishte dëshmi se pushteti aktual, është i infektuar me sindromin e ortodoksizmit, dhe e ka të vështirë të shërohet, duke mos reflektuar për rrethanat shoqërore në të kaluarën dhe në ditët tona, që është parakusht për çdo mjedis të konsoliduar multikultor e multinacional, sipas standardëve demokratike ndërkombëtare.

Përfundim

Ndërtimi i objektëve fetare në ato mjedise, ku nuk kanë qenë të pranishëm më herët por duke u bazuar në mite e falsifikime iriton popullatën përkatëse. Një veprim i tillë paraqet dukuri të rrezikshme kudo e në veçanti në mjediset multinacionale. Në këtë aspekt në pluralizëm është duke u dalluar KOS-i në Mal të Zi, që me sjelljet e tyre veprojnë sikurse janë shteti në shtet, duke qenë ekspozitur e Beogradit. Dhe një veprim i tillë nuk paraqet çudi sepse kemi të bëjmë me konceptin e tyre gjeostrategjik të bazuar me Naçertanijën(1844), që në formë të modifikuar përmes dy Memorandumeve të Akademisë Serbe nga paraqitën edhe në ditët tona.

Çdo tolerim nga ana e pushtetit në Mal të Zi, ndaj veprimit të tyre të bazuar në ideologjinë klerofashiste serbomadhe, do të jetë me pasoja për kohën e tashme dhe të ardhmën në Mal të Zi, që është në kundërshtim me koncpetin shtetëror të këtij mjedisi i cili është i veçantë në këtë regjion.

(Qershor 2020)

VARFËRIA- SHKAK I RËNIËS SË NATALITETIT NË MAL TË ZI

June 13, 2020 by dgreca

Diskursi sociopolitik-Në një vend ku pagën më pak së 250 euro në muaj e marrin 55 mijë të punësuar, që është rreth një e treta e të punësuarëve në Mal të Zi, është dëshmi e mjaftueshme për të konstatuar së varfëria është dukuri e pranishme kudo por në veçanti në mjediset rurale sidomos regjionin verior, që ka ndikuar në reniën e natalitetit si dhe migrimin e popullsisë, duke dëshmuar diferencimin demografik dhe social në këtë mjedis

Shkruan: Nail Draga/

Në Malit të Zi, krahas çështjës se koronaviruesit e cila ishte epidemi me karakter global që u përballu me sukses pa pasoja ndaj qytetarëve, aktuale mbesin shëtitjet e qytetarëve me përkatësi fetare ortodokse në organizim të Kishës ortodokse serbe(KOS)që paraqesin shqetësim ekskluziv politik, sepse siç duket rolin e opozitës është duke e marrë kisha serbe, që dëshmohet me regjinë organizative të protestave, që kanë marrë karakter jo fetar por kundërshtetërore. Nga ana tjetër aktuale janëzgjedhjet e rregullta parlamentare që duhet të mbahën në vjeshtë, çështje kjo që kontestohet nga opozita, për mos harmonizimin e ligjit zgjedhor, madje duke deklaruar për mundësinë e bojkotimit të zgjedhjeve, dukuri e cila deri më tash nuk ka qenë e njohur në praktikën parlamentare në Mal të Zi.Por, çështjet e tilla për momentin kanë menjanuar krizën ekonomike ku varfëria është bërë jo dukuri por proces për një numër të konsiderueshëm të qytetarëve, në këtë mjedis.

Kriza sociale dëshmi e pabarazisë

Qytetarët çdo ditë janë duke u bindur se sintagma shteti i së drejtës sociale, është konstatim për konsum ditor sepse realiteti është tjetër fare. Në këtë aspekt më të drejt është pritur se nga 21 maji i vitit 2006, kur u votua për pavarësi të shtetit, sedo të bëhën ndryshime në këtë drejtim, porqytetarët janë zhgënjyer, sepse ka padrejtësi të mëdha, ku qytetarët e hetojnë kudo. Në Mal të Zi nuk është e panjohur së gjatë tranzicionit një grup i të privilegjuarve janë pasuruar në sajë të gjoja privatizimit të ish ndërmmarjeve shtetërore, apo formave të tjera që më të drejt mbajnë epitetin e oligarkëve.Ndërsa në anën tjetër ekziston pjesa më e madhe e qytetarëve të cilët më vështirësi e përballojnë muajin që janë bërë për raste sociale. E dhëna se qytetarët jetojnë në shtetin me pagën minimale me të ulët në regjion, ku pagat stagnojnë më vite, si dhe me vonësa të konsiderueshme më muaj të tërë, nga del së qytetarët jetojnë më dobët sëvitëve të kaluara, ku emigrimi i të rinjëve është bërë dukuri normale, ku është degaraduar arsimi, shëndetësia, ndërsa pensionistët mëmzi mbijetojnë.

Diferencimi në të ardhurat materiale

Në sajë të dhënave statistikore në lidhje për të ardhurat mujore, përkatësisht të pagave, del qartë se ekziston një diferncim i madh, që është dëshmi transparente e pabarazisë sociale. Si rast tipik i kësaj çështje ishte debati kohë më parë në media për pagën mujore të drejtorëve në shumën e disa mijëra eurove, që janë ndërmarrje shtetërore, që paraqet keqpërdorim të pozitës së tyre drejtuese duke dëshmuar pabarazi ndaj të punësuarve tjerë aty, sidomos për punëtorët fizik që paguhën me paga minimale.

Në sajë të informacionëve që disponojmë në fund të vitit të kaluar në Mal të Zi kanë qenë të punësuar 191.833 individë, por për 157 mijë persona janë të njohura të dhënat për të ardhurat e tyre, ndërsa për të tjerët prej 34 mijë, punëdhënësit nuk kanë paguar tatimet dhe kontributet.

Në këtë aspekt janë publikuar të dhënat për neto pagën mujore në dhjetor të vitit të kaluar në vlerë prej 250 euro e kanë pasur 55 mijë të punësuar, ndërsa në mes 251 euro e deri 400 euro janë edhe 36 mijë të punësuar.

Pagën nga 401 deri në 500 euro e kishin 18 mijë të punësuar, nga 501-700 euro, 25 mijë, 701-1000 euro e kishin 13 mijë të punësuar. Ndërsa pagën mbi 1000 euro e kishin 10 mijë të punësuar.

Ndërsa në këtë moment në Mal të Zi janë të papunë rreth 40 mijë qytetarë, ndërsa 65 mijë pensionist kanë të ardhurat mujore nën 250 euro. Nga ana tjetër pensioni mesatar në Mal të Zi në fund të vitit 2019 ishte 288 euro, ai ishte më i ulti në regjion, nga del së kjo kategori është në pozitë të lëmoshës për të mbijetuar.

E dhëna se të ardhurat neto mujore më pak se 400 euro i marrin 90 mijë të punësuar, apo 60% e numrit të përgjithëshëm të punësuar, është dëshmi e mjaftueshme për të treguar gjendjen pavolitshme sociale në Mal të Zi.

Këtij konstatimi duhet shtuar të dhënën nga MONSTAT-i për muajin prill së paga mesatare në Mal të Zi ishte 521 euro, ndërsa sipas të dhënave nga drejtoria e tatimeve ajo është realisht më e ulët, ndërsa për muajin shpenzimet minimale të shportës së ushqimeve janë 641,8 euro, që dëshmon diferencën praktike dhe vështirësistë për të përballuar gjendjën aktuale.

Dhe një gjendje e tillë ekonomike ku rreth 100 mijë qytetarë në Mal të Zi jetojnë në varfëri, ndërsa çdo e 19-ta familje jeton nga ndihma sociale, numri i të varfërve rritet vazhdimisht, ka ndikuar direkt në rënien e natalitetit në Mal të Zi, sidomos në regjionin verior, proces i cili është i pranishëm vite më radhë, duke dëshmuar diferencimin demografik dhe social.

Murtaja e bardhë në 16 komuna

Sipas të dhënave nga MONSTAT-I në Mal të Zi në tremujorin e parë të vitit 2020, shtimi natyror negativ është regjistruar në 16 komuna. Siç informohet në pasqyreën mujore më së shumti të vdekur se sa të lindur janë në këto komuna: Andrijevicë, Berane,Bjellopole, Cetinë,Danilovgrad, Guci,Hercegnovi, Kollashin, Kotor, Mojkovc, Nikshiq,Petnjicë, Plevle,Plluzhinë, Shavnikdhe Zhablak. Për këto tre muaj kanë lindur 1676 fëmijë, ndërsa kanë vdekur 1641 qytetar. Në këtë regjistër mungojnë të dhënat për gjashtë komuna tjera, por deri në fund të vitit nuk përjashtohet që edhe ata të iu bashkangjitën këtyre.

Mungojnëmasatqeveritarepërnatalitet

Ndonëseky trend i rëniessënatalitetitështë i njohurpërqeveritarëtnukështë duke i shqetësuarautoritetet. Madjenësenukmerrenmasakonkretenëkëtëdrejtim, dukuria e shpopullimittëvendbanimeveruralenëshumëkomuna, do tëjetëdukuri e vazhdueshme.

Ngagjendja e pavolitshmeekonomike, njënumër i konsideruar i tërinjëvehezitojnëtëmartohen e mëkëtëtëformojnëfamiljet e tyre, sepsenukshohinndonjëperspektivë ne mjedisin e tyre.Sitëvetmënperspektivëshohinmigriminngavendbanimet e tyrenëqendrat urbane aponëbotën e jashtme.Nëkëtëdukurindikonedhemoshënimidemografik, qëështë e pranishmesidomosnëvendbanimet e zonavetëthellamalore, kryesishtnëpjesënverioretëMalittëZi.

Ngaana e qeverisëdheministritëpërkatësederi me tashnukështëmarrëndonjëvendimkonkretpërtëstimuluarnatalitetin, duke nxiturlindshmërinëpërmesmbeshtetjësfinanciare.Nëkëtëaspektndonësenëvitin 2016, u vendospërtëmbeshtetur me pension nënattëcilatkanëlindurtre e mëtepërfëmijë,qëishtenjëveprim i qelluar,pormë pas njëvendim i tillë u anulu,ngashumicaparlamentarepërkatësishtpushtetiaktual duke krijuarpaknaqësitëqytetarëttëcilat u mashtruannëkëtëaspekt.Përjashtimbënkëtundihmafinanciaremërastin e lindjëssëfëmijëve e asgjëmëshumë, qëështëshumëpak, nëmungesëtënjëstrategjiedemografikenënivelshtetëror.

Shqiptarëtnëpozitëtëpavolitshme

Nukkadilemësëkrizaekonomikeigodettëgjithë, pornëpozitëmëtëpavolitshmejanëqytetarët e zonaveruralesidhepjesëtarët e popujvemëtëpakëtnënumër.Nëkëtëaspektpërjashtimnukbëjnë as shqiptarët, sepsesinëkohën e monizmitedhetashnëpluralizëm, nëvisetshqiptareështëinvestuarpak, përtëmosthënëaspak, qëkandikuarnëstatusin social tëpopullsisënëmjedisetpërkatëse.Pikërisht, nësajëtëvarfërisëekonomike, papunësisëdhemungesëssëpërspektivës, migrimiishqiptarëvevazhdongjithnjënëdydrejtime;ndajqendrave urbane aponëbotën e jashtme.

Dukuria e emigrimittëshqiptarëvenëbotën e jashtmekamarrëpërmasashqetësuese, sidomos pas vitit 1991, mërastin e luftëravenëish-Jugosllavi, sepseatanukkanëdashurtëjenëpjesëmarrësnëluftën e realizuarngapolitikaserbomadhe. Nësajëtëdhënaveqëdisponojmëçdoitretishqiptarnga Mali I Ziështënëbotën e jashtme, procesicilivazhdongjithnjë, qëështëmëpasojanëtëardhmën.

Dhenjëdukuri e tillëkandikuarqëvendbanimetëtërasinëKrajë, Malësi e gjetiujanë pa banorë, nga del se visetshqiptareikapërfshidukuria e shpopullimit. Si barometertreguesjanëedhenumri I nxënësëvetëregjistruarnëshkollatmëmësimnëgjuhënshqipe, numëriciliështënërënietëvazhdueshme. Njëdukuri e tillëështërezultatinatalitetittëulëttëpopullsisë,varfërisëekonomike e emigrimit, çështjetëcilat do tëjenëmëtëqartavitin e ardhshëmkurnë Mal tëZi do tëmbahëtregjistrimiipërgjithshëmipopullsisë.

Përfundim

Qytetarët në Mal të Zi nuk kanë nevojë për demagogji apo retorikë të strukturave politike e qeveritare, sepse janë dëshmitarë okular për rrjedhat ekonomike dhe politike në vend, andaj çdo prezantim i avancimit të zhvillimit ekonomik, është për konsum ditor, në shërbim të politikës ditore. Sepse një numër i konsiderueshëm i qytetarëve janë duke mbijetuar, ndërsa një kategori e pensionistëve jetojnë më lëmoshë sociale, që është dëshmi e pabarazisë sociale. Ndërsa në rrethana të tilla shoqërore çështja e natalitetit përkatësisht të shtimit natyror të popullsisë, vazhdon të jetë shqetësuese, me pasoja në të ardhmën, andaj për momentin është iluzion të pritet ndonjë ndryshim pozitiv, sepse nuk ekziston strategjiashtetërore demografike, sikurse në vendet e ndryshme europiane.

(Qershor 2020)