Archives for June 2022

Martin Camaj nëpërmjet një letërkëmbimi

June 29, 2022 by s p

Nga Akad. asoc. Stefan Çapaliku/

Ka qenë fillimi i dhjetorit të vitit 1990, ende pa u shpallë i ashtuquajturi “Pluralizëm politik”, kur radio “Zëri i Amerikës”, fundin e një edicioni lajmesh ia kushtoi një figure krejtësisht të panjohur prej meje, por mendoj se edhe prej të tjerëve, një farë Martin Camaj.

Ishte koha kur radio “Zëri i Amerikës” ndiqej nga i madh e i vogël. Ndiqej nga ato që mezi po prisnin të binte komunizmi, nga ato që nuk donin që të binte komunizmi si dhe nga ato që dëshëronin të dinin paraprakisht sesi do të binte komunizmi.

Aso kohe unë sapo kisha filluar punë në Universitetin e Shkodrës, si pedagog i ri letërsie dhe gjendesha në rrjedha të ngjarjeve me mish e me shpirt.

Elez Biberaj foli bukur gjatë atë natë për këtë malësor shqiptar që na ishte jo vetëm linguist, shef I katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin e Mynihut, por ajo që më interesonte mua më së shumti, që edhe shkrimtar dhe posaqërisht poet. Në fund të emisionit u duk sikur zoti Biberaj e ngadalësoi kaq shumë të folurën sa edhe një fëmijë i klasës së parë mund ta merrte shënin adresën e këtij profesori të cuditshëm. Madje nuk gaboi të them se zoti Biberaj e tha dy herë adresën e Martinit, në fillim dhe në fund të emisionit. Unë që aso kohe nuk isha vetëm gjithë sy, por edhe gjithë veshë e shënova ekzaktësisht në një copë letër.

Meqënëse aso “Zëri i Amerikës” kishte nisur t’i ritransmetonte emisionet e mbasdites edhe në darkë, atëhere shënova gjithcka munda. Stacione të jetës së Martinit, tituj veprash e kështu me radhë.

Fati e desh që sendet të lidheshin si të ishin copëza të një pazëlli të lumtur. Martini, sic e mora vesh atë natë, na paskësh studiuar në Beograd fill mbas aratisë. Po a nuk kishte studiuar në Beograd edhe kolegu im i vjetër, ai burri i shkurtë dhe i urtë, që gjendej në zyrën tjetër, në katedrën e gjuhësisë, profesori i gramatikës historike, autori i veprës madhore, “Marrëdhëniet e shqipes me gjuhët sllave”, Safet Hoxha?

Po. Profesori buzëqeshi kur i permenda emrin e Martinit dhe më solli të nesërmen dy libra të hollë “Një fyell ndër male” dhe “Kanga e vrrinit” që ai i kishte me dedikim nga vetë Martini. Profesor Safeti më foli gjatë e gjërë për të, për të dashurën e vet Nina Bogdanovic dhe i vuri pikën kur tha se ata të dy, Martini me zonjushën Bogdanovic qenë cifti më i bukur i gjithë universitetit të Beogradit.

U ngazëlleva pa masë dhe ashtu, i mbushur me entuziazmin e ngajrjeve të dhjetorit u ula të shkruaja një artikull me destinacion shtypn opozitar që sapo qe krijuar në Shqipëri.

Fillimisht i vura titullin artikullit “Martin Camaj – i gjalli, i vdekur”. Mandej provova të gjendesha midis dy tundimeve: ta botoja artikullin menjëherë, pra ta ndaja këtë lajm të gëzueshëm edhe te të tjerët për ekzistencën e një poeti që shkruante ndryshe apo t’ia nisja njërerë atij vetë që ta shikonte dhe mandej, mbasi që ai të binte dakord, ta botoja?

Vendosa këtë të dytën. Diku mbas një muaji ia nisa artikullin bashkë me një letër, në të cilën i shpjegoja se kush isha dhe se pse kisha dëshirë të merresha me të.

Ekzaktësisht dy muaj mbrapa më erdhi kjo letër, të cilën dua të ju lexoj pothuajse të gjithën, përvec një fragmenti në fund të saj, ku ai më lë një porosi përsonale dhe më porositi që kjo të mbetej midis nesh.

Po e citoj:

“Lenggries, 19.3.1991

I ndershmi zoti koleg,

Ju falenderoj për letrën tuej dt. 18.1.1991 dhe syzimin mbi vepren e jetën time. Me vend titulli! Këtu poshtë po marr lirinë t’ju vë në dijeni: Në kolegjin ksaverjan të Shkodrës, ashtë e vertetë qesh edukue, por filozofi e teologji nuk kam studie as në Shkodër, as ngjeti. Andaj besoj, tash për tash mjafton të thuhet se kam studiue në shkollë si sa e sa njerëz tanë e për këtë jam krenar e mirënjohës. Kam lindë në Temal me 1925 në një familje simbas gjendjes së asaj kohe në Malësi mjaft të ngjitun me pasuni rudimentale: në familje nuk na mungoi asgja e nevojshme. Për të dhana tjera krh.biografi të ndryshme në prospekte që po ju nis. Jam i martuem tash afer 25 vjet me një grue gjermane nga Mynihu (dr. med. interniste, fëmijë nuk kemi: për deri sa të jem gjallë, besoj, s’ashtë e domosdoshme të hyhet fort në sferën jetësore të ngushtë).

Jam gezue për letren e syzimin tuej sepse janë të parat sheje nga vendi i ngushte im në lidhje me veprën time. Nga Tirana e vende të tjera ka pasë pyetje dhe perpjekje kontakti qysh me kohë. Mjerisht, për arsye që dihen nuk kam reague. Me interesoi tematika me te cilen merreni. Na këndej e quejmë “shkolla letrare shkodrane” për të cilën u shkrue diçka në revistën “Shejzat” (Le Pleiadi) Romë 1957 – 1974 i së cilës isha kryeredaktor. Edhe unë i përkas kësaj shkolle, sadopak në fazën e parë të krijimtarisë sime (krh. Fazën kosovare). Ndonëse nuk e kam pasë zakon të shprehem mbi veprën time, sidomos me ata të degës së gjurmimeve letrare si jeni ju,

megjithatë po ju rrëfehem disesi nga se dëshiroj të merreni me vepren time letrare edhe për arsye se une jam shumë i sëmurë. Kjo mes nesh sepse ka familje që kujtojnë me të vertete se nuk jetoj!

Kryekreje unë jam lirik, mjaft i vështirë – thonë, me forma e përmbajtje moderne, me faza të ndryshme dhe sigurisht nga shkaku sepse kam pasë kultura të ndryshme, sepse studiova së pari në Belgrad (jo italianistikë vetëm, por romanistikë, teorinë e letersisë, gjuhë klasike dhe slavistikë), një botë e re per ne të edukuem në Shkodër): me pat ba përshtypje simbolizmi rus, por jo letersia e sllaveve të Jugut, surrogat i romantizmit vendas me rrymat letrare përëndimore. Por studimet i kam sosë në këtë vend dhe jam largue andej ne veren 1956. Në Romë ku kam studiue edhe një herë dhe doktorue, jam sjellë në rrethet letrare të këtij qyteti (krh. Hymjen në vepren e fundit PALIMPSEST), ku jam njoftë dhe me autoret emigrantë nga vende të ndryshme lindore, rusë, rumunë, dhe sidomos me poetë Baltikë. Ishim të gjithë anëtarë të një PEN-klubi me ndeje në Londër.

Në 1961 (fillimi i vjetit) u transferova në Mynih, ku jam specializue definitivisht në linguistiken tonë mos m’u shkepute nga letërsia krijuese, nga lirika. Këtu mbeta tanë jeten deri më sot: njohja e gjuhëve të ndryshme shkaktoi dhe zgjanimin e mjeshtërisë, pasunim motivesh e shijesh etj. etj. Vonë kam ra në kontakt edhe me poezine moderne të gjuhës angleze, T.S. Eliot, p.sh, por askush nuk ka ndikue në liriken time ose prozen që mbeshtetet në ghuhen shqipe qe e njoh mjaft mirë në diakroni e sinkroni dhe si permbajtje i kanë rranjët në kulturën tonë, sidomos në mytin e trashëguem, mbete i gjallë (krh. Besimet popullore që janë miksime apo formula të një përvoje mitike).

Letërsia ime nuk është funksionale dmth nën ndikimin e ideologjive apo ideologjive të manipulueme nga njerëz fare injorantë: Nuk due të kem të njëjtin emërtim me kolegët letrarë të kohës sime: për ta due të jem një njeri e asgja tjeter. Si e shihni, nuk jam modest dhe e di se çka kam shkrue dhe nuk pendohem për asnjë varg të shkruem. Përpunoj fort vargun apo shprehjen e jam i dashunuem në gjuhën shqipe, si tingull, formë e shkrueme dhe kuptim shumë dimensionesh.

Këtu po ju mbyll pakëz bibliogarfi letrare. Me postë sendesh të shtypuna po ju nis dhe një bibliografi (jo të plotë), dalë nga një tezë doktorati që u mbrojt në Univ. të Kozencës; në këtë pako po ju nis 6 (gjashtë) vëllimet “varg librash letrare që nuk gjinden, sidomos si komplet, andaj mos i ndani: kështu nuk do të botohen kurrë ma, me këtë veshje tipografike.

Ju përshëndes përzemërsisht!

Martin Camaj

Letra arriti bashkë me plikon e librave, që padyshim ishte dhe është një nga dhuratat më të cmmueshme që kam marrë në jetë. Aso kohe unë kisha një mik të madh, edhe ai poet lapidar, shumë më i vjetër se unë dhe pakashumë bashkëmoshatar me Camajn, Zef Zorbën. Vrapova te ai dhe i lexova letrën. Librat i ndamë. Zorba mori fillimisht poezitë dhe mua më la prozën dhe të tjerat. Mbas dy ditësh ai erdhi dhe më solli dy librat me poezi “Njeriu më vete e me tjerë” dhe “Poezi”, duke më thënë: Asht nji poet i madh.

Por le të kthehemi te letra. Sic shihet letra është shumë intense, e ngjeshur, e thukës dhe me shestime esenciale. Tani, mbas rreth 30 vjetëve, mmundem me nxjerrë si me piskërr disa citate esenciale prej kësaj letre dhe po përpiqem t’i komentoj:

“tash për tash mjafton të thuhet se kam studiue në shkollë si sa e sa njerëz tanë e për këtë jam krenar e mirënjohës”

“për deri sa të jem gjallë, besoj, s’ashtë e domosdoshme të hyhet fort në sferën jetësore të ngushtë”.

“Me interesoi tematika me te cilen merreni. Na këndej e quejmë “shkolla letrare shkodrane”. Edhe unë i përkas kësaj shkolle, sadopak në fazën e parë të krijimtarisë sime (krh. Fazën kosovare)”.

“dëshiroj të merreni me vepren time letrare edhe për arsye se une jam shumë i sëmurë”

“Kryekreje unë jam lirik, mjaft i vështirë – thonë, me forma e përmbajtje moderne, me faza të ndryshme dhe sigurisht nga shkaku sepse kam pasë kultura të ndryshme”

“me pat ba përshtypje simbolizmi rus, por jo letersia e sllaveve të Jugut, surrogat i romantizmit vendas me rrymat letrare përëndimore”.

“njohja e gjuhëve të ndryshme shkaktoi dhe zgjanimin e mjeshtërisë, pasunim motivesh e shijesh etj. etj. Vonë kam ra në kontakt edhe me poezine moderne të gjuhës angleze, T.S. Eliot, p.sh, por askush nuk ka ndikue në liriken time.”

“Letërsia ime nuk është funksionale dmth nën ndikimin e ideologjive apo ideologjive të manipulueme nga njerëz fare injorantë”

“jam i dashunuem në gjuhën shqipe, si tingull, formë e shkrueme dhe kuptim shumë dimensionesh.”

Besoj se cdonjëra prej këtyre tezave të shkëputura nga letra munden me qenë argumente studimesh të vecanta.

Stefan Çapaliku

Tiranë, 28 qershor 2022

www.akad.gov.al

AT KARLO SERREQI O.F.M.

June 29, 2022 by s p

AT KARLO SERREQI O.F.M.

(1911 – 1954)

Pergatiti Fritz RADOVANI:

“Dënohet me vdekje me pushkatim, se nuk tregon Rrëfimin.”

Arrestohet me 9 Tetor 1946, kur sherbente në Dukagjin se, nuk tregoi që ka rrëfye një të plagosun t’ arratisun nder male. Me vendimin e gjykatës atje të dates 18 Janar 1947 At Karlo Serreqi, dënohet me vdekje me pushkatim.

Mbas disa kohe dënimi me vdekje i kthehet në burgim të përjetshëm.

Shpjegimet e sakta të Dosjes 1268 i jep studjuesi Dr. Pjeter Pepa, ku na i shpjegon dredhitë e Sigurimit shtetit, si e si me e zhdukë këte klerik.

At Karlo asht le në Shkoder me 26 Shkurt 1911 nga prindët Kol Serreqi dhe Maria Guga. Asht pagzue me emnin Ndue. Mori mësimet e para në shkollë Françeskane ndersa të naltat në Brescia Itali. Shugurohet në Torricchio të

Italisë, me 29 Qershor 1936. U kthye n’ Atdhe dhe shkon me sherbye nder disa famulli si Curraj t’ Eperm, Raje e Berishë dhe Nikaj – Mertur. Nder ato Malësi nuk ishte aspak e vështirë akuza e Sigurimit kriminal të shtetit: Se, ke strehue të arratisun apo ke bashkëpunue me ata nder male, sepse kudo e kurdo, ata ishin në të gjitha krahinat malore e fushore të Shqipnisë, po edhe të njoftun si antikomunista e Atdhetarë të vendosun me vdekë per liri.

Sigurimi i shtetit gjeti shkak per arrestimin e At Karlo Serreqit, me daten 11 Tetor 1946, kur u ba ndrrimi i kartmonellave, se kishte shpernda në njerzë të holla të disa arratisunve me i shkembye në besim, tue mos tregue se të kujt ishin tue fillue nga Pashuk Biba, Frano Sokoli, Mark Tugji etj.

E randonte ngjarjen edhe permbajtja e disa letrave që At Karlo i ka shkrue disa fshatarve per me ndihmue të arratisunit tue i strehue në shtëpija.

Dihej se gjoja At Karlo kishte strehue edhe Nik Sokolin e ndihmue me bukë.

Pranon se me familjen e Kol Bib Mirakaj ka ruejt miqësinë ata pak muej që ata ishin pa u interrnue në fillim të vitit 1945. Mjaftonte edhe vetem një ditë per me t’ akuzue si “armik i popullit”. Shpjegon edhe ardhjen atje t’ Osman

Gazepit, që i kishte lanë një mitraloz. Pranon nga torturat se ka Rrëfye atje Lush Martinin që asht plagosë në perpjekje me forcat e Ndjekjes. Tregon se atje ka Rrëfye edhe një t’ arratisun tjeter, po nuk mund të tregojnë njeriun dhe Rrëfimin e tij, mbasi asht “çeshtje Fetare dhe nuk mund të flasin.”

Tregon që ka Rrëfye t’ arratisun por, lidhje nuk ka pasë me asnjenin. Nga të arratisunit nuk kam marrë as të holla kur asht ba ndrrimi i tyne. Hetimet i ka vazhdue me Xhemal Selimin që njihej si torturues i sigurimit shtetit. Ky hetues e akuzon per bashkpunim me fashizmin dhe At Anton Harapin. Per lidhje me t’ arratisun dhe ndihma në të holla, si dhe rrezikshmeni tue i kerkue trupit gjykues pushkatimin e At Karlo Serreqit, si armik i Popullit.

Me 17 Janar 1947, Prokurori Namik Qemali e akuzon edhe per shkembim të një sasije monellash, gja të cilen avokat Ferdi Kumbaro nuk e pranon, tue i kerkue gjykatës: “Pafajsinë e At Karlo Serreqit i ngarkuem n’hetuesi pafaj.”

Këte pafajsi At Karlo e argumenton edhe Ai vetë me daten 16 Janar 1947, para Kryetarit gjyqit Misto Bllaci, Antarë Loni Dimishi e Anastas Koroveshi dhe ripersëritjes së akuzave fallco. Tregon se asnjëherë nuk ka pasë asnjë lidhje me t’ arratisun dhe as njohje personale me shumicen e tyne. Kur ju lexuen thanjet e të tjervet At Karlo i pranoi pjesërisht ato që s’ishin shpifje.

Megjithate, gjykata persëriti edhe njëherë dënimin e At Karlos me vdekje.

Atëherë pritej apeli nga Kuvendi Popullor i Shqipnisë. At Karlo Serreqi, ishte i njohun si qytetar i panjollosun me fajet që akuzohej, po edhe fajet per të cilat Ai akuzohej nuk kishin asnjë bazë vertetsije, gja që vertetohet.

Në Dosjen personale të At Karlo Serreqit, lutja per rishqyrtimin e dënimit të Tij asht ba dhe nenshkrue nga vllau i Tij Angjelin Serreqi, banues i qytetit të Shkodres, i njoftun nder qytetarët e nderuem dhe me prejardhje shumë të paster si dhe, me kontribut Atdhetar të vazhdueshëm edhe si Fis.

Në lutjen që i drejton Kuvendit Popullor, Angjelini shpreh edhe besimin e vet per pafajsinë e vllaut At Karlos, per të cilin ka bindje të plotë se Ai jo vetem asht i pafajshem, po as nuk e perpjekë asgja me akuzat ndaj Tij.

Me daten 21 Nandor 1947, Këshilli i Gjykatës së Naltë Tiranë, me kryetar Niko Çeta, mbasi mori në shqyrtim vendimin e gjykatës së dhanun per At Karlo Serreqin, dhe mbasi shqyrtoi akuzat e bame ndaj tij, ajo e ndryshoi Vendimin, tue e kthye në “dënim të Perjetshem”. Ndoshta, një rast i rrallë po, i pranueshem mbasi At Karlo Serreqi njifej si i këtillë edhe nder fshatrat ku ka sherbye që në moshen e Tij të re po, gjithmonë tue veprue me pjekuni, pasterti dhe perkushtim në detyren e Tij Fetare dhe Atdhetare.

Per vazhdimin e dënimit të Perjetshëm Ai dergohet në Burgun e Burrelit.

Këthimet e dënimit me vdekje me pushkatim, në dënime të “Perjetëshme” e që janë të shpeshta dhe të shumta, kerkojnë një sudim të veçantë, mbasi ata shpesh kanë pasë qellime të njajta me vendimet “me vdekje me pushkatim”, po, per mos me shtue shifrat e të vramve, i kthenin “dënim i perjetshëm”!

Nga disa emna të njohun që mund të pushkatoheshin, shohim kalimin e tyne nder burgjet e “perjetëshme” të Burrelit, Gjinokastres etj. Atje Ata kanë kalue pak vite dhe aty Ata kanë vdekë, tue ju humbë edhe kufomat.

Këte fat të zi pat edhe At Karlo Serreqi me 4 Prill 1954, nga ifrakti i zemres.

Rastet si ky i At Karlos, janë jo të pakta se pjesa ma e madhe janë arkivue në “dosje t’harresës” dhe, as nuk zehen me gojë se Ju humben kufomat e Tyne.

Pjesa e madhe që ishin n’ ata burgje gati asnjëherë nuk asht pranue si “e pafajshme”, po me rrugen e terthortë të zhdukjes në heshtje, ata hyjnë në të vdekunit e burgosun. E kjo vdekje asnjëherë nuk ka njohë “pafajsi” per ta.

E pse Trupat e Tyne të vdekun nuk ju dhane familjeve të tyne per vorrosje?

Jo, jo, në asnjë mënyrë, se kishin me plotsue dënimin e “përjetshëm”, tue ia tretë kufomat, të cilat mund të kerkoheshin edhe mbas 25 ose 30 vjetësh!!

E sot, asnjë gati nuk dihet as ku asht tretë Trupi i Tij, mbasi ishte “armik”, po i kujt nuk thohet, se ata që i tretshin kufomat ishin të “zgjedhunit”!

Dihet vetem një fakt: Se kush ka vdekë në Burgun e Burrelit, hidhej nga dy ose tre polic tek “qerrshija”, ku kalbeshin dhjetra kufoma të zhdukuna.

Këta vertetë nuk u pushkatuene, por Trupat e Tyne psuen të njajtin fat.

U zhdukën pa asnjë Shenjë tek koka dhe pa asnjë pikë lot nga trashiguesit.

Ajo që bije në sy nga këto vdekje të mnershme nder burgjet komuniste asht edhe fakti që nder ata burgje ishin të gjetun per zhdukje të perjetëshme edhe policët, të cilët merreshin me zhdukjet e kufomave të tyne. Duhet me thanë të verteten se pak ose aspak polic kanë tregue vendvorrosjet ose ma mirë me thanë: “Ku u tretëshin kufomat e të burgosunve që vdisnin nder ata burgje shfarosje të Atdhetarve tanë, si dhe të Klerikëve katolik.”

Kryesisht, ajo që veprohej me kujdes nga agjentët e Sigurimit të shtetit në raste vdekjesh nder burgje ishte “diagnoza e percaktueme nga mjeku”, që asnjëherë mos me u krijue dyshim nga familjarët e viktimës se, “vdekja ka qenë pasojë e ndonjë veprimi nga oficerat e sigurimit.” E raste të këtilla jo vetem që njihen të shumta, po njihen shumë pak raste vdekjesh natyrale.

Ndersa, nuk perjashtohen edhe rastet e kerkesave të hetuesve per me hapë edhe njëherë Dosjet “me shtesa emnash të rinjë”, tue i akuzue gjoja per ato akuza që janë lanë me qellim, pa u zanë me gojë në hetuesinë e kalueme.

Kjo rrugë ishte aq e shpeshtë sa zhdukte kushedi sa persona mbas sa kohe kur, “Dosja” mendohej e mbyllun dhe një personit i ishte falë jeta. Ndoshta, edhe pse kishin kalue vite, veç kur hapej fjala se “x person vdiq nga zemra” dhe, mbyllej “Dosja” me një dokument fallco të firmosun nga një mjek.

Asnjëherë nuk kanë me u dijtë të vertetat e vdekjeve nder burgje komuniste, mbasi “faktin e vertetë”, viktimat e kanë marrë me vete në Gropa pa emen!

Sot perkujtojmë një prej Këtyne Viktimave të Burgut Burrelit, i cili nuk la asnjë gjurmë mbas dënimit të “Perjetshëm”, edhe pse ishte shumë i rinj, i paster, Atdhetar dhe Klerik i Perkushtuem, që Rinia Shqiptare do t’a ruej perjetë në kujtesen e vet si: Zamak i Flamurit Kastriotit – Skendrerbeut!

Melbourne, 24 Qershor 2022.

Eight IRA Mistakes That Can Cost You a Fortune

June 29, 2022 by s p

Jeff Brindley

IRAs are a valuable way to save for retirement. You can transfer money to and from employer retirement plans on a tax free basis. You are listed and protected as the owner instead of your employer. You can choose from a wide variety of products, custodians and individual investments. And you get to defer taxes on your growth. But IRAs are not without danger. Here are eight mistakes that you can make that can cost you or your beneficiaries a fortune.

One of the first mistakes that I see is not understanding when and how you must take your Required Minimum distributions (RMD). If not done properly there is an excise tax of 50% of the amount you were supposed to take for the year. So if you were supposed to take a $15,000 distribution then you will be penalized $7500 if you do not take your RMD properly.

The first RMD is required in the year that you turn age 72. You can take it as late as April 1^st of the next year but I generally recommend that you take it in your 72^nd year. That’s because if you wait until your 73^rd year then you will need to take two distributions that year to avoid the excise tax and that could put you into a higher tax bracket for the year.

The second mistake is not knowing how to figure out your Required Minimum Distributions. If your spouse is not more than 10 years younger or you are single, then you must use the Uniform Lifetime Table. If your spouse is more than 10 years younger as of January 1^st then you must use IRS Publication 590 Joint and Last Survivor Table.

Once you figure out which table to use then you can determine your account balance as of December 31^st of the previous year. Once you have that figure then you can follow this equation: Balance as of December 31^st / Divisor from the Table = RMD. Here is an example: $100,000 / 25.6 = $3906.

Two words of warning. You need to make sure that you are using the current year’s table. The table factors change every year so this is important. The other word of warning is that if your IRA is in a variable annuity then there are specific rules that you need to follow. In this case I recommend that you contact your variable annuity company to determine the rules.

Another mistake I see over and over is taking the RMD from the wrong account(s). Many people don’t understand the types of accounts they should be taking the RMD from. Traditional IRAs, profit sharing plans, 401(k) accounts, 403(b) accounts and TSA accounts all represent accounts you need to take RMDs. When deciding the appropriate accounts to take RMDs it is very important that you select the right accounts. Here I recommend talking to a qualified financial advisor to ensure that you are taking your RMDs from the appropriate account(s). Remember that there is a 50% excise tax if you do not withdraw from the proper accounts.

Now on to a mistake that doesn’t have anything to do with RMDs! Moving from one retirement account to another can be tricky and can result in a taxable event. If you are moving from a traditional IRA into another traditional IRA then you need to complete the transaction within 60 days or the transaction will become taxable. What about rolling over from an employer retirement plan into an IRA? Well, a rollover from an employer retirement plan into an IRA is subject to a mandatory 20% withholding for taxes. If you are moving from a Roth IRA to another Roth IRA then you have 60 days to move the money or you may face a 10% penalty.

So how can you avoid taxes, withholding and possible penalties? Well a trustee-to-trustee transfer is the way to do that. That is to say that the rollover or the transfer goes directly to the new trustee. Since the money does not pass through the owner’s hands it is not subject to taxes, withholding or penalties. They money still belongs to the owner but it transfers directly to the trustee.

Here is another potential mistake but this one is the responsibility of the beneficiary of an IRA. Since the SECURE Act of 2019, most non-spousal beneficiaries are required to take the proceeds from their IRA over a 10 year period. In many cases beneficiaries make the mistake of taking a lump sum distribution of the entire IRA. Unfortunately that can put the beneficiary into a higher tax bracket for that year and they can pay more in taxes by taking a lump sum. In most cases it makes more sense to take the inheritance over time (maximum 10 years) to limit the amount of taxes that the beneficiary will pay.

This next mistake involves taking a cash distribution instead of an “in-kind” distribution. An in-kind distribution is a little know alternative strategy for taking withdrawals and should only be done in special circumstances. An in-kind withdrawal is a distribution made in the form of unsold securities (investments) or other property, rather than in cash. More simply put, it’s any distribution NOT made in cash.

A distribution in-kind can be made in several different situations, including a stock dividend, inheritance, or taking securities out of a tax-advantaged account. There are some cases when taking an in-kind distribution will result in more favorable tax treatment than taking the distribution in cash. Since this is a more complicated strategy, I don’t have the space to explain it here, but feel free to contact me or another qualified professional advisor for a complete explanation.

Another potential mistake is for the spouse to take a lump sum death claim payout of an IRA instead of retitling their decedent spouse’s IRA into their own IRA. By retitling into their own IRA they can continue to defer taxes and let the money grow into the future. The same is true for a decedent’s employer retirement plan. The spouse can roll the money into their own employer retirement plan or into an IRA or Roth IRA in their own name thus avoiding the taxes of taking a lump sum payout.

Roth IRAs are very often misunderstood as well. This can lead to mistakes when planning for retirement. Roth IRAs can create the possibility of tax-free income in retirement. As long as the Roth account is held for 5 years the contribution and the growth will not be taxed when it comes out of the account in the future. There will be no RMDs during the life of the participant or during the life of the spouse. One thing of note about Roth IRAs is that the contributions into Roth IRAs are non-deductible.

IRAs are a valuable tool for investing in your retirement future. However, they are subject to complicated rules. Knowing those rules help you to be able to select the best options and avoid costly mistakes along the way.

Jeff Brindley is a financial advisor at RWS Financial Group. He contributes his financial column Brindley’s Briefs to Gazeta Dielli every month. You can reach him at 833.797.4636 X137 or via email at Jeff.B@RWSGroup.org.

Securities offered through Registered Representatives of Cambridge Investment Research, Inc. a broker-dealer, Member FINRA/SIPC. Jeffrey Brindley, Investment Advisor Representative, Cambridge Investment Research Advisors, Inc. a Registered Investment Advisor. RWS Financial Group is not affiliated with Cambridge Investment Research.

Mbi veprën e Musine Kokalarit: “Dasmë… Sa u tunt jeta”

June 29, 2022 by s p

Gezim Zilja

Në vitin 1944 Musineja botoi veprën e saj “ Dasmë…Sa u tunt jeta”. Me një gjuhë të pasur në dialektin e mrekullueshën të krahinës së Gjirokastrës, plot ngjyrime, hollësira e delikatesë, na shpalos ritet mahnitëse të një dasme gjirokastrite, kryesisht atë që bëhet në shtëpinë e nuses deri në çastin, që ajo del nga shtëpia dhe përcillet për në derën e burrit të ardhshëm. Dasmat zakonisht fillonin ditën e enjte dhe mbaronin ditën e diel. Ditët e dasmës jepen të emërtuara sipas traditës: Dita e Nishanit, (Ç’thanë për mua e për tinë/ Trëndelinë moj trëndelinë/Dojë të prishnin krushqinë/Dhanë e dhanë e dot se prishnë/Kot që vejnë e kot që vijnë/ Se ne kishmë dashurinë.) Dita e Nigjahut, (Moj dora me bezeliqe, /Ç’dolle në udhë e më prite/Diç më the më porosite/ Për një par’ vëthë nazike/Në Janinë ç’i porosite.) Dita e Vetullave, (Vetullatë pse tu nxinë/Sikur ke vënë mazinë?/Jo, jo, jo për perëndinë/Po kam vetë bukurinë.) Nata e Brumit, (Uromë baba uromë!/Gëzomë baba gëzomë!/Sonte që zëm brumëto/Me mjalt e me qumështo). Dita e Kënasë, (Erdhi koha për këna/Xhemile fat madhija/ Shkëputu nga vallija/ Lum babai që të ka /Vure Xhemile kënanë!/Se të rri nanaja pranë.) Nata e vajzës, (Dallandushe vogëlo/Dale, dale ref./Primë sa të rritemo!/Të bënem sa shoqeto/Sa Libohoviteto/Sa gjirokastriteto/Të vemi në kasaba/Të zëm’ shtëpi me qira/Me xhame e taraba/Jashtë e brënda me boja’.) Dita e nuses, (Ç’ke moj nuse që mejtone?/I mejtonem vashërisë/Se u’ vajzë s’bënem kurrë/Më thonë grua me burrë.). Këngët e vallet në këto katër ditë dalin nga shpirti i popullit shqiptar, ku vuajtjet ishin të shumta dhe gëzimet e ditët e lumtura të pakta. Në ritet e dasmës përfshihen babai, nëna, vëllai motra, dhëndëri, vjehri, vjehra, fisi e gjithë të ftuarit e tjerë. Sigurisht që motivi kryesor në këngët ku pikon malli për ndarjen e vajzës nga prindërit, janë besnikëria ndaj fjalës së dhënë: (A në prill a në maj/Gjersa vdekja të na ndajë), bukuria e vajzës dhe djalit, shtëpia që do të krijojnë, fëmijët që do të vijnë si bekim për familjen etj. Ditët e dasmës te shtëpia djalit dhe e vajzës përcillen me valle e këngë popullore ku krijues e aktorë janë vetë dasmorët, pa përjashtuar as fëmijët, të cilët kanë rolin e tyre. Autorja shkruan: “Niset kënga nga Dita e Shënimit, tek Nata e Brumit me mashalla nëpër udhë me pishë të ndezura nga të vegjëlit në duar, si nga ana e djalit dhe ashtu e vajzës. Vepra 2, faqe 169” Janë rreth 5.000 vargje të zgjedhur me shumë kujdes, midis mijëra të tjerëve, të vendosur, plot sqimë, me një dialekt jugor, që tigëllon me një bukuri e muzikalitet të rrallë, (Tatëpjetë malit vije/Jelek verdha veshuro/Thaçë se vije tek unë/Dolla duke qeshuro/Me duar përveshuro/Ti vajte te kishe punë/Hira zemëruaro/Me duar lëshuaro/Mik në të mbeti qejfi/Kthenem në të shkuaro) sa është e pamundur ta mos shkëputesh për një çast nga leximi i tyre e të përfytyrosh atë mori njerëzish, që kërcejnë e këndojnë, japin e marrin me njëri-tjerin, (Bota janë vrarë e prerë e janë pajcuaro/Ne as vrarë as prerë jemi/Fjalë s’kemi ndërruaro.) plot optimizëm, humor e gëzim, sa ndjen edhe ti dëshirën të bashkohesh me ta, për të kënduar e kërcyer, për të gëzuar jetën, që paraqitet aq natyrshëm, aq thjeshtë e plot dashuri, ku gjithkush ndihet aq mirë, duke lënë mënjanë urrejtjen, mëritë e zënkat e kota. Këngët këndohen zakonisht nga gratë e fisit dhe të lagjes mes humorit,( Juve krushq hai e pini/Lugëtë mos i fshihni/Thela në xhep mos vini.) gëzimit, merakut për tu zbatuar me rreptësi gjithë zakonet, duke sajdisur veçanërisht njerëzit e pranishëm, të ftuar e të paftuar. Krahas humorit brilant nuk mund të mos vihet re edhe nepsi për pak birek nga i dasmës për ata që nuk mund të ishin aty për arsye të ndryshme: (Lum ti more birek/E vë Haxhua nëpër xhep/E kanë porositurë/Haxho moj të keqenë/Birek nga të dasmësë.) Ndërsa dëgjon këto këngë të mrekullueshme ndjen që shpirti të mbushet plot hare e vetvetiu të vjen të buzëqeshësh e të thuash i mrekulluar: Sa bukur! Do të këndoj edhe unë e do të marr një valle se shpirtin e kam plot. E rritur në një shtëpi të pasur për kohën dhe e pajisur me dashuri për vendin dhe kulturën shqiptare, Musine Kokalari nuk mund të mos vinte re krahas të bukurës edhe varfërinë e sidomos jetën e mundimshme të gruas shqiptare për kohën kur jetonte. Kjo bijë e Gjirokastrës, plot ëndërra e dëshira për vendin e saj, krahas përshkrimit të gjallë e jetësor të riteve të mrekulleshme të dasmës gjirokastrite, ku shpalosen gëzimi dhe humori popullor, me të gjitha ngjyrimet, nuk mund të rrijë mospërfillëse e të mos vërejë varfërinë e zakonet e tjera, që shtypin, ndrydhin dhe kufizojnë të drejtat e gruas shqiptare. Pasi shpalos me pak fjalë bukurinë e dasmave, në faqet e fundit të librit, krahas trishtimt dhe dhimbjes, Musine Kokalari thurr një himn madhështor për qytetin e lindjes, që nuk e kam parë në asnjë libër të shkruar i deri sot: “…Kush u martua dhe s’u gëzua? Dasmë pa mishra s’bënetë, dasmë pa hatëre të mbetura nuk ka. Gjirokastra bota e madhe pa funt që s’kish shoqe për moshën time të parë. Gjirokastra ime an’e mbanë me shkëmbinjë e udhët plot gurë. Vendi ku ke lerë e je rritur është dashuria e parë që hedh rrënjë në zëmërat tona. E shkuara ëndërr e bukur… Gjirokastra e kujove dhe këngëve që buçitnin një herë e një kohë nga dritaret e mëdha të shtëpive buzë përronjëve ndënë hijen e rëndë të kalasë së Ali Pashës. Sa u tunt jeta, është ëndra e shkurtër e pak ditëve të vajzës gjirokastrite, që pas asaj ajo vihet nën thundrën e vjehrës, rron nën tmerrin e vjehrit, me frikën e burrit, që fjala e tij është urdhër për të…”

Musineja thekson se kohët kanë ndryshuar për mirë dhe gruaja me guxim po kërkon të zerë vendin e duhur në shoqërinë shqiptare, si në të gjithë kombet e përparuara. Në mbylljen e librit ajo shprehet plot besim për të ardhmen, duke dhënë më vonë shëmbullin e saj, bashkë me pak gra të tjera, që u bënë kurban nga diktatura se kërkuan një rend shoqëroror demokratik, ku njerëzit të ishin të barabartë para ligjit dhe të shprehnin lirisht fjalën. Plot dhimbje e shpresë, plot 80 vjet më parë përfundon: “Gruaja sot nga bota e perënduar e djeshme zuri udhën e saj dhe kërkon të jetë përgjegjëse për vehten e saj dhe të marrë pjesë në të gjitha ngjarjet e kohës, kërkon të dijë se ku rron e përse rron në jetë, për të drejtën që ka si pjesë e pandarë e asaj që është. Fq. 225-228.” Këto bindje të hershme të kësaj gruaje trime dhe të mençur, arsimuar në Itali, që Zoti veç të tjerave e kishte pajisur me një bukuritë mbresëlënëse, do të binin ndesh me pikëpamjet e udhëheqësve komunistë, që pllakosën si një murtajë mbi Shqipërinë, duke e mbajtur nën terror për dyzetepesë vjet me rradhë. Pranoi çdo dënim dhe një jetë plot vuajtje, sakrifica e mundime, por nuk u dorëzua dhe nuk kërkoi ndjesë për bindjet e saj. Studimi “Dasmë sa u tund jeta” hyn në veprat më të mira të letërsisë shqiptare për historinë, këngën e traditat e dasmës shqiptare.

6 MUAJ PA PATRIOTIN MEHMET MUJAJ

June 29, 2022 by s p

Sokol Paja

Diaspora shqiptare në Amerikë, familja e miqtë kujtojnë me nderim dhe respekt atdhetarin Mehmet Mujaj në 6 mujorin e largimit në amshim. Kontributorët e çështjes kombëtare jetojnë përjetë në fronin e lavdisë e lirisë së një kombi. Sakrifica për atdhe është sakrifica më e shenjtë dhe më krenare e qënies njerëzore. Me fëmijëri jo të lehtë, Mehmet Mujaj arriti të ishte ombrella dhe shtylla kurrizore e familjes së tij deri në ditët e fundit të jetës tokësore. Ai përmbylli rrugëtimin e tij me ndershmëri dhe dinjitet. Puna, dedikimi për familjen, miqtë dhe çështjen kombëtare ishin krenaria nderi i tij jetësor. Bujar dhe mikpritës, punëtor dhe atdhetar, Mehmet Mujaj kishte vlerat e një shqiptari fisnik i cili do të kujtohet përherë me respekt dhe nderim nga familja dhe miqtë e tij të shumtë në Amerikë e Kosovë. Mehmet Mujaj tregoi kujdes të veçantë për çdo familjar dhe u përball me dinjitet e trimëri me regjimin serb dhe hakmarjen e tyre primitive kur i burgosën djali Sylën për 10 vite padrejtësisht. Mehmet Mujaj ishte një baba krenar për 11 fëmijët e tij. Jeta e Mehmet Mujës përmblidhet me një fjali të artë: Përherë në veprim dhe dobi të çështjes kombëtare. Me guxim dhe vendosmëri prej patrioti të flaktë, Mehmet Muaj ka marrë pjesë në shumë tubime kombetare si në vendlindje po ashtu në komunitetin shqiptar të Zvicrës dhe gjerësisht këtu në Amerikë. Në SHBA shpesh ka marrë pjesë në tubime të Vatres dhe ishte mik shumë i nderuar i shumë vatranve të gjeneratës më të vjetër si me ish kryetarin e Vatrës Agim Karagjozi, Gjon Bucaj, Zef Perndocaj, Zef Balaj, Agim Rexhaj e shumë të tjerë duke mbajtur gjallë shqiptarizmën në Amerikë. Mehmet Ramë Mujaj u përcoll me nje ceremoni lamtumire 3 – 4 ditore dhe në praninë e qindra bashkëvendasve, djemve e vajzave ardhur nga anëkënd botës për ti dhënë lamtumirën e fundit. Nipi i Mehmet Mujës, Ylli Mujaj, djali i Ramiz Mujës në epitafin e lamtumirës qendisur me lot e dhimbje nga Ramiz Mujaj, Ylli dhimbshëm lexoi: “Lamtumire Bac, Sot na mlodhe tan kete njerezim por jo si ktyne here sikur u mledheshin ne oden e kulles tende te ftuar nga ti per gezime si edhe per hidherime. Na mblodhe edhe sot, por na mlodhe per met than ty lamtumire nga kjo bote. Ti tash po shkon, shkove qe te jesh banor i botes se amshueme, Ti po shko atje ku shpirti yt te jetoj i pa trazuar, afer yjeve, atje ku thonë që shpirti nuk shqetësohet ma nga vuajtjet e kësaj bote. Une ti njoha mirë nje pjese te vuajtjeve qe ti u perballove ne kete bote. Ti Bac me vyrtyte e një malësori në gjirin e këtyre kreshtave u mbijetove shumë vuajtjeve guximshëm shumë herë mes sakrificave qendrestare gjatë okupimit serbo Sllav. Bac sot po të thom: ti ishe një gjysh dhe një prind malësor me te gjitha virtytet, shembull për familje dhe komb. Lamtumirë Bac për në botën e paqes. Po te percjellim sot vellau yt Idrizi dhe motra jote Fatimja, familja jone e gjërë, djemtë e vajzat tua, nipat, mbesat, sternipa e stermbesa, Katund kusheri miq dashamir e farefisi qe janë sot ketu pranë teje me të thanë lamtumirë. Te kjoft i lehtë dheu i tokës Dardane që ti e deshe shumë. Shpirti yt pushoftë në qiell tek yjet e pa trazuar. Lamtumirë Bac” përmbylli Ylli Mujaj epitafin e lamtumirës 6 muaj më parë. Mehmet Ramë Mujaj pushon sot i qetë në fshatin e vendlindjes së tij e të parëve të tij në Dukaj. Vepra e tij do të kujtohet e nderohet si një prej kontributorëve të çmuar në përpjekjet për shqiptarizmën përtej Atlantikut. Nderim të lartë Mehmet Mujës dhe çdo patrioti që ka në themel të jetës e veprës së tij familjen, atdheun e kombin.