• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for October 2022

Shpirti artistik i Majlinda Pajajt nuk do të mbetet vetëm në poezi, së shpejti do të vijë me një roman

October 27, 2022 by s p

Poetja Majlinda Pajaj, autore e katër vëllimeve me poezi, vargje magjike për dashurinë dhe të bukurën, i dhuron librat e saj bibliotekës së “Bijve të Shqipes”, në Filadelfia

Intervistoi: Eneida Jaçaj Lamçe

Fjala artistike e goditur, e stolisur bukur me gjerdanin e dashurisë, shpresës, pasionit, diellit që të ngroh, qiellit të kaltërt në pafundësinë e universit, mbretëreshës natyrë buzagaz, zgjon shpirtin në përpëlitje drejt gjallërimit. Poezia lirike i ka rezistuar të gjitha kohërave, që nga emrat më të mëdhenj të letërsisë botërore, si Esenin, Pushkini, Shekspir, Neruda, Nabokov, Gjergj Fishta, Pjetër Budi, De Rada, Ndre Mjeda, Çajupi, Asdreni, e deri te letërsia e sotme moderne, pasi përcjell te lexuesit ndjenjën më sublime, dashurinë, dhimbjen, mallin, pikëllimin; në të njëjtën kohë e vendos botën nëpërmjet syve të shpirtit, mbi poltronin e paqes, forcës, gëzimit dhe i këndon bukurive të natyrës. Poezia është magjike në të gjithë përmbajtjen e saj, pasi derdh vullkanin e shpirtit, në pak fjalë të vetme, duke të mbajtur të hipnotizuar në disa minuta të arta. Magjia e poezisë apo arma me të cilën ajo godet është pikërisht fjala artistike; ajo del si një plumb zemre, i cili dorovitet në hapësirën e mendimeve, duke të bërë të ndjesh magjinë e saj dhe të reflektosh. Ajo të ndihmon të njohësh veten dhe të çlirohesh nga çdo brengë që të ka kapluar shpirtin. Poezinë e bëjnë njerëzit me shpirt magjik, të ndjeshëm, të brishtë, por, njëkohësisht të fortë dhe luftarak, pasi është forca magjike e saj që i bën të patundur. E tillë është poetja Majlinda Pajaj, e cila është autore e katër vëllimeve me poezi, si “Melodia e natës”, “Pentagrami i shpirtit”, “Dallgët në stuhi” dhe “Muzgjet fluturojnë në muzg”. Majlinda është një grua me shpirt të bukur dhe të fortë, e cila, përpos familjes, gjithë jetën e saj ia ka kushtuar poezisë. Ajo ka emigruar në Filadelfia në vitin 2008, edhe pse emigrimi është i vështirë, nuk e ka penguar të krijojë vargje të bukura për shpirtin. Së shpejti, atë do ta njohim edhe në zhanrin e romanit. Majlinda katër vëllimet e saj me poezi ia dhuroi bibliotekës “Anastas Dodi”, e cila ndodhet në ambientet e Shoqatës “Bijtë e Shqipes”, në Filadelfia, në mënyrë që fëmijët të lexojnë në gjuhën shqipe dhe të mos harrojnë asnjëherë rrënjët e tyre. Komuniteti shqiptar në Filadelfia i jep më shumë yt Komuniteti shqiptar në Filadelfia i jep më shumë forcë për të forcë për të mos rreshtur kurrë së krijuari për lexuesin.

-Përgëzime për veprimtarinë tuaj krijuese, për kënaqësinë shpirtërore që i dhuroni lexuesit, në ato minuta të arta, pas një dite të ngarkuar pune. Ju jeni autore e katër vëllimeve me poezi, Si lindi brenda jush dëshira për krijimtari? Ku e gjeni motivin dhe shkëndijën magjike për të krijuar vargje kaq të bukura shpirtërore?

Vëllimi i parë, “Melodia e natës”, ka dalë në tetor të vitit 2019; vëllimi i dytë, “Pentagrami i shpirtit”, në 2020; vëllimi i tretë, “Dallgët në stuhi”, në 2021 dhe vëllimi i katërt sapo është botuar dhe titullohet “Muzgjet fluturojnë në muzg”. Do të doja shumë të thoja që motivohem nga poetët tanë të shquar, si Naim Frashëri, Lazgush Poradeci, Dritëro Agolli, Gjergj Fishta etj, poetë të huaj, si shkrimtari njohur anglez, Uilliam Shekspir , shkrimtari i famshëm rus, Vladimir Nabokov, etj. Kam dashur shumë të hyj në botën magjike të këtyre shkrimtarëve me famë botërore, por koha ka qenë kyç për mua. Motivohem me natyrën, me detin dhe qiellin, me diellin dhe hënën, me borën dhe shiun, sepse janë joshëse dhe ledhatues për vargun e poetit.

-Në cilin zhanër do ta vendosnit poezinë tuaj, dhe çfarë ju bën të veçantë për ata që ju lexojnë?

Do e vendosja në zhanrin lirik, ku autori duhet të shprehë ndjenja, ndjesi dhe emocione. Prandaj, ajo ka tendencë të jetë më poetike.

-Cila është ajo tematikë apo ngjarje, që ju bën të shpërtheni më së shumti pasionin tuaj për krijimtari?

Jam e sigurt se çdo poet do shpërthente të shkruante për dashurinë, sepse dashuria është ndjenjë që e pushton secilin prej nesh, në faza të ndryshme të jetës. Tematika ku unë jam më e fokusuar është dashuria.

-A keni një kohë të përshtatshme për të krijuar, apo frymëzimi është i pakohë për ju?

Frymëzimi im është natyror, më rrëmben si kupa e verës një pijedashës. Kohën nuk arrij ta kap dot të ulem e të shkruaj; sa herë më vijnë mendimet i hedh direkt në telefon dhe atëherë kur jam duke punuar, koha këtu për mua është shumë e çmuar dhe unë e shfytëzoj në maksimum.

-Çfarë merrni mbrapsht ju si poete që ju shtyn të mos ndaleni në veprimtarinë tuaj krijuese?

Jam e sigurt që shumë nga lexuesit gjejnë diçka nga vetja. Lirikat kanë simbol dashurinë dhe me gjithçka përfaqësoj tek ata. Kjo më jep kënaqësi dhe ma bën më të lehtë dhe më të fortë shprehjen dhe ndjenjat nën penën e shkrimit.

-Sa të lidhur janë me librin sot të rinjtë, konkretisht me poezinë?

Letërsia në Shqipëri nuk e ka më peshën që ka pasur, sepse lexuesi hutohet pas ofertave shumëngjyrëshe të tregut dhe vetë modeli i qarkullimit letrar ka ndryshuar. Shumë lexues të librave, konkretisht të poezisë, janë bërë miq të rrjeteve sociale në faqe të poetëve të ndryshëm për t’i qëndruar sa më pranë botës së librave. 

-Çfarë ka ndryshuar në poezinë e ditëve të sotme, krahasuar me atë të një shekulli më parë?

Në fillim të shekullit XX shfaqen fuqishëm në letërsinë shqipe shkrimtarët Andon Zako Çajupi, Faik Konica, Asdreni dhe Gjergj Fishta. Konica nxori revistën “Albania” në vitet 1897-1909 dhe në faqen e saj botoi dhe komentoi autorët e brezit të tij. Fishta dhe Noli u shquan në paliedrizmin e tyre, që nga dramaturgjia, poezia, publicistika dhe përkthimet. Sot ka ndryshuar materiali ku ne shkruajmë, (nga papiri te pergamena, te letra e deri tek teknologjia), kanë ndryshuar shijet mbi zhanret letrare.

-Ju keni emigruar në ShBA, në Filadelfia, ku dihet që fillimi dhe vazhdimi do të thotë punë dhe sakrificë, por si ka ndikuar në krijimtarinë tuaj kjo lëvizje?

Kam emigruar në vitin 2008 këtu në Amerikë. Ashtu si gjithë emigrantët e tjerë, emigrimi ka qënë i mbushur me vështirësi, pengesa, debate, pabesi, intriga, por edhe sukses. Jo më kot e kam quajtur vëllimin tim të tretë, “Dallgë në stuhi”, ku si gjithmonë kam ëndërruar për një jetë më të bukur dhe me shumë punë mendoj se e kam arritur qëllimin tim. Ëndrrat e mia nuk kanë qënë thjesht fantazi, unë kam udhëtuar me to t’i mbaj zgjuar me qëllim një ditë ta shoh veten të realizuar në ëndrrat e mia. Unë jam një grua, nënë, dhe bijë ku qëllimi im i gjithanshëm ka qënë gjithmonë familja. Kam arritur të ruajtur kornizën e familjes me shumë kujdes, aq sa mos të gërvishet dhe portreti të duket me më shumë ngjyra. Familja ime ka qënë krah dhe mbështetje për arritjet që kam dashur gjithmonë dhe këtu ku jam sot, të buzëqesh në ëndrrat dhe sukseset e mia. 

-A keni menduar të shkruani një roman apo do të mbeteni te shpirti juaj i brishtë dhe luftarak në të njëjtën kohë, te ndjenja hyjnore e të parit të botës me ngjyra dhe me pozitivitet?

Jo vetëm e kam menduar por dhe e kam filluar, pasi të shkruarit e një romani është një detyrë që përfshin një përpjekje të jashtëzakonshme me shumë këmbëngulje dhe mbi të gjitha një seri njohurish teknike. Poezia në katër strofa përmbledh një histori, ndërsa romanit i duhet një libër ta përshkruajë jetën e dikujt, një ngjarje, apo dhe një histori. Çdo gjë merr kohën e vet, shpresoj ta kemi së shpejti.

-Cila është marrëdhënia juaj si poete, me komunitetin shqiptar në Filadelfia? A janë të interesuar prindërit të kenë në bibliotekën e tyre libra me poezi, në mënyrë që fëmijët të lexojnë dhe të mos e harrojnë shqipen?

Të jesh poete në vend të huaj është shumë e vështirë. Falë komunitetit shqiptar që me mbështetjen në shkrimet e mia të publikuara në rrjetet sociale, unë nuk kam rreshtur së shkruari. Shoqata Atdhetare – Kulturore Shqiptaro – Amerikane “Bijtë e Shqipes” është mbështetje shumë e madhe për komunitetin shqiptar këtu në Filadelfia. Në vatrën e kësaj shoqate mësohet gjuha jonë. Emigracioni është një fenomen social me karakter ndërkombëtar. Është interesant fakti se gjuha jonë ka zhdërvjelltësi në të folur, është shumë burrërore dhe mjaft e bukur. Falë kësaj shoqate fëmijët marrin në mënyrë të organizuar mësime plotësuese në gjuhën amtare nga mësues patriotë e pasionantë të cilët, në të shumtën e rasteve e japin ndihmën e tyre vullnetarisht. Jo vetëm prindrit por dhe në sytë e fëmijëve lexova kënaqësin dhe dëshirën për të lexuar shqip, prandaj librat e mi janë bërë pjesë e librarisë në komunitetin shqiptar këtu në Filadelfia.

-Cili është mesazhi juaj për lexuesit shqiptarë?

Lexuesit shqiptarë duhet të dinë që ka shumë arsye pse të lexosh një libër, sepse libri është diçka tjetër, diçka më shumë. Leximi na ndihmon për të kuptuar më mirë vetveten dhe kohët – të djeshmen, të sotmen, edhe të ardhmen!

Filed Under: LETERSI

VATRA PROMOVOI ROMANIN HISTORIK “HUMBJA” TË AUTORIT MARK PASHKU

October 27, 2022 by s p

Sokol Paja/

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra promovoi romanin historik “Humbja” të autorit Mark Pashku. Me pjesëmarrjen e posaçme të Shoqatës Malësia e Madhe e drejtuesve të saj më të lartë, Vatra u kthye në shtëpinë e promovimit të letërsisë, historisë e kulturës kombëtare në mërgatën e Amerikës. Dr. Pashko Camaj uroi mirëseardhjen në emër të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA. “Fillimi i autorit është mbresëlënës. Vlerësimet e marra deri tani tregojnë një arritje madhështore. Është shumë i rëndësishëm përkthimi në gjuhën angleze e kësaj vepre për letërsinë shqiptare dhe historinë tonë” tha ndër të tjera dr. Camaj. Kryetari i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë z.Mhill Velaj ndër të tjera tha se romani historik “Humbja” është një klithmë për humbjen dhe dhimbjen e një kombi. Është një thirrje për humbjen e etnitetit tonë ndër kohëra. Si romani më i mirë i vitit 2021 në trojet shqiptare përshkruan jetën kolektive të malësorëve që e duan Malësinë. Epiqendra e rrefimit të Mark Pashkut është rrënja e lashtë etnike e shqiptarëve në vazhdën e shekujve. Në këtë roman përplasen kohërat në kërkim të së vërtetës historike. Ky roman është në vetvete një dimension historik dhe filozofik. Substrakti i romanit historik është etnokultura shqiptare” tha ndër të tjera z.Velaj. Autori i romanit “Humbja” Mark Pashku në fjalën e tij falënderoi e përgëzoi organizatorët dhe tha se Vatra është Ambasada reale e popullit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ai shpjegoi idenë qëndrore të librit si nevoja e faktimit të historisë e kulturës kombëtare, problemet e rinisë në Malësi ku kultura, edukata, leximi janë e vetmja shpresë nga mbrojtja nga e keqja në ditët e sotme, tha aitori. Në libër gërshetohet e tashmja dhe e kaluara. Tema qëndrore e librit është: Rinia të orientohet në drejtim të shëndoshë dhe si një ftesë që ta duan historinë, kulturën, kombin tonë, përfundoi shpjegimin e tij autori Mark Pashku. Z.Nikollë Junçaj prezantoi autorin dhe rrënjët e tij familjare historike. Ai tha se autori Mark Pashku përshkruan jetën reale të kohës sonë. Personazhi na vjen në një prozë moderne. I kushtohet rëndësi rolit të familjes, edukimit, jetës dhe përshkrimit të ngjarjeve në Malësi. Përmes Mateos, kryepersonazhit të romanit, tregohet se jeta është më e vlefshme se çdo gjë tjetër, tha ndër të tjera z.Junçaj. Në promovim Z. Abdyl Hajredinaj ndër të tjera i uroi autorit jetë aktive krijuese dhe të nxisë kritikën letrare në letrat shqipe. Gjithashtu edhe Zef Hoti Gojçaj përgëzoi autorin dhe organizatorët për promovimin. Për të gjithë të pranishmit, në Selinë e Vatrës, kryetari z.Elmi Berisha shtroi një koktejl vëllazëror.

Filed Under: Featured Tagged With: Sokol Paja

NENA MERJEME…

October 27, 2022 by s p

Gezim Zilja/

Vazhdoja universitetin, kur ndodhi kjo histori. Telefon nuk kishte kurrkush në atë lagje varfanjakësh, por lajmi u përhap sa hap e mbyll sytë në të gjitha shtëpitë e ulëta njëkatëshe, bërë me ca pllaka të dyfishta prej tallash druri përzjerë me çimento. Një komshi e thirri tim atë te dritarja dhe i pëshpëriti diçka. Babai i ra ballit me pëllëmbë e thirri me të madhe: Mos more!? Njoftoi mamanë me zë të ulët dhe i tha se e priste te “vakia,” Ime më e tronditur nga lajmi, që mori filloi të fliste për të ziun djalë, që as e fejoi, e as e martoi dot e ëma, se e mori vdekja. Pasta ia mori me zë të lartë: Qaj nëno kërcureja oi,oi/Vdiq djali si luleja, oioi… Nuk kishte ndërmend të pushonte me “oitë,” duke ardhur rrotull nëpër shtëpi, të gjente rrobat e zeza. Më kapi një frikë dhe një ankth, që aman o zot! E tërhoqa fort nga mënga e trikos: Kush ka vdekur o ma? Aman moj, mos qaj kështu, se po dridhem nga frika! Mamaja u kthye nga unë, më përqafoi fort dhe foli midis lotësh: Kujtimi, tu bëfsha kurban, shoku yt, djali i Merjemes. E kishte zënë bunkeri atje në mal…

Kujtimi (Kujtua) ishte shoku im i fëmijërisë. Sa herë shkonim te shtëpia e tij, nënë Merjemja, një grua plot shëndet e faqekuqe, gjithmonë buzagas, bënte dy feta bukë me sheqer, lagur sipër me ujë dhe në ditë festash me ca pika vaj ulliri.

-Jepja Gimit të keqen nëna, se e ke si vëlla! Dhe mos u largoni shumë nëpër çaire… Kështu e porosiste përherë. Gjithë ditën lante rroba, kujdesej për oborrin gjithë lule, gatuante për familjen e madhe, ushqente pulat e rosat, fërkonte me rërë tenxheretë e tepsitë, që vetëtinin nga pastërtia e i vendoste në parvazin e dritares… I ati e futi Kujton në punë, ende pa mbaruar shkollën e mesme, për të ndihmuar shtëpinë si djali i madh i familjes. Më vonë e morën ushtar në repartin e xhenjos. Montonin bunkerë betoni në kodra e male, ku shpesh u duhej të hapnin rrugën të kalonte traktori ose vinçi. Sapo mori lajmin se djalin e kishte zënë kupola e bunkerit nën vete, Merjemja hapi kujen, shkulte flokët e çirrte faqet si e dalë mendsh. Prunë arkivolin. Merjemja iu hodh sipër dhe u bë njësh me të. Më vonë u ngrit në këmbë dhe urdhëroi:

-Hapeni! Dua të shoh djalin!- Po arkivoli nuk mund të hapej. Shokët e repartit e kishin mbërthyr, që mos të hapej dot. – Mirë,- tha. – E kuptova.

E qetë në dukje, e përkulur mbi arkivol, filloi të qante me ligje. Djalë o djalë ç’të kishte ngjarë? Merjeme a derëzeza. /Të ra përsipër një mal. Merjeme a derëzeza/Ike më bëre hatanë! Merjeme a derëzeza./Mos e deshe mëmën pranë?Merjeme a derëzeza./Të të puthja atë ballë!/ Zemrën se ç’ma bëre plagë./ Unë a derëzeza.

Nga larg kënga vinte si një ninullë, kur vihet fëmija në gjumë, por njerëzit brenda dridheshin si purteka e lotonin si gjethja e shelgut pas shiut. Dukej sikur edhe trarët e tavanit po kërcisnin nga dhimbja, e do të këputeshin nga çasti në çast, duke i zënë të gjithë nën vete. As njëzetë vite nuk kishte mbushur. Sekretari i partisë, një burrë i shkurtër me ca mustaqe si vetulla cjapi, me kapelen e oficerit në kokën e qethur shkurt, iu afrua dhe mëtoi ta ngrinte. Nënë Merjemja ia largoi dorën me neveri.

-Ai ra në krye të detyrës. Ne do t’i propozojmë partisë ta shpalli dëshmor. Gruaja (as 50 vjeçe nuk ishte, por ne na dukej e vjetër) u ngrit befas dhe iu drejtua, duke akuzuar:

– Ju ma vratë! Ti me partinë tënde! Ua dorëzova si pëllumb, të bukurin e nënës. Tani më sillni një grusht kockash dhe as arkivolin s’e hap dot. Qërrohuni nga shtëpia ime! Sekretari i partisë me ca ushtarakë të tjerë ikën, duke murmuritur të pakënaqur.

Ditën e “të shtatave” aty në të gdhirë, Merjemja me të shoqin e të afërmit po përgatiteshin të shkonin në varreza sipas zakonit. Ende pa dalë, pranë portës së hapur, ia behu një ZIL kinez me karroceri. Tre punonjës të komunales filluan të ngarkonin orenditë (një kokosh plaçka) dhe dy policë shoqërues, urdhëruan të zotët e shtëpisë të hipnin në ZIL. Nënë Merjemja nuk njihej më. Me supet e varura, sytë e mekur, faqet e futura brenda nofullave të dala, e veshur krejt në të zeza, me sharpin sterrë, që i mbulonte gjithë ballin, brenda javës ishte shndërruara në fantazmë. I shoqi e mori për krahu dhe ajo si një fëmijë i bindur, shkoi pas tij.

Katër muaj më vonë, dhashë provimet dhe u ktheva në shtëpi. U përqafova me mamanë dhe ajo më tregoi: Vdiq nënë Merjemja. As tre muaj nuk jetoi e varfëra, në atë fshatin, ku i internuan. Iu helmua gjaku e i plasi zemra. I la fëmijët jetimë, koka-koka, njëri pas tjetrit. Atje në fshat e varrosën. Pastaj me sytë e përlotur, më afroi buzët te veshi dhe pëshpëriti: – Qenër u treguan dhe këta komunistët. Mirë që ia vranë djalin, por as ta varrosnin pranë tij nuk e lanë, medemek se paskësh sharë partinë…

Filed Under: Fejton Tagged With: Gezim Zilja

Si ka ndryshuar roli i debatit në këto zgjedhje afatmesme

October 27, 2022 by s p

Nga Rafael Floqi/

Kjo vjeshtë do të thotë jo vetëm rënie e gjetheve, ndeshjet e futbollit në  universitete, erë kungujsh Halloweeni dhe dhe nje mot kur duhesh te hedhësh një triko krahëve. Por gjithnjë në SHBA,  në vitet e zgjedhjeve, gjithmonë nënkuptohej edhe diçka tjetër – ardhja e sezonit të debateve.

Megjithatë, këtë vit gjërat janë pak më ndryshe. 

Historia e debateve politike 

Dikur ishte e ditur që kandidatët – veçanërisht ata që kërkonin poste mbarëkombëtare në një vit zgjedhor afatmesëm – do të përballeshin me kundërshtarin e tyre kryesor, për tri ose më shumë debate kokë më kokë, kështu që votuesit mund t’i shihnin ata ballë për ballë dhe t’i dëgjonin t’u përgjigjeshin pyetjeve duke shpjeguar qëndrimet e tyre për çështjet.

Në vitin 2022, shumë kandidatë po e anashkalojnë ritualin e debatit. Edhe në vendet ku ka debate, priten më pak. Në shtete si Pensilvania, Wisconsin, Georgia, Arizona dhe Karolina e Veriut, kandidatët për Senatin e SHBA do të ballafaqohen vetëm një herë në një debat. Në disa vende – si Nevada dhe Misuri – duket se nuk do të ketë debate midis kandidatëve të Senatit të partive kryesore.

Ideja që kandidatët për post do të përfshihen në një debat publik është rrënjosur thellë në historinë e Amerikës. Në 1858, një kandidat i Senatit i quajtur Abraham Lincoln mori pjesë në një seri debatesh legjendare me Senatorin Stephen A. Douglas. Në këtë proces, reputacioni i të dy burrave u rrit. Ndërsa Douglas përfundimisht fitoi ato zgjedhje, por Lincoln u zgjodh president dy vjet më vonë.

Epoka moderne e debatit filloi në vitin 1960, kur senatori John F. Kennedy (D-Mass.) u përball me Zëvendës Presidentin Richard M. Nixon. Kësaj here nuk munguan kamerat televizive. Transmetimi kombëtar i serive të debateve në TV u bë i domosdoshëm.

Dy tradita të tjera të vjetra lindën nga debatet Kennedy-Nixon: Së pari, ishte përdorimi i gazetarëve si moderatorë dhe pyetjeve për ngjarjen. Së dyti, shikimi viziv filloi të kishte rëndësi. 

Me prezantimin e televizionit, perceptimi i publikut bazohej sa në pamjen e kandidatëve, aq edhe në atë që thoshin. Kennedy ishte i grimuar dhe dukej shumë më i lezetshëm dhe i mbledhur, ndërsa kamera e kapi Niksonin duke fshirë djersën nga buzët dhe vetullat dhe dukej se kishte nevojë për një të rruar. Shumica e amerikanëve që dëgjuan debatin e famshëm në radio e vlerësuan Nixonin si fitues. Ata që shikuan në televizion e vlerësuan Kenedin shumë më lart. Kennedy fitoi zgjedhjet presidenciale atë vit.

Pengesat e debatit mund të kenë kosto të mëdha për kandidatët. Në dekadat në vijim, u mbajt ideja që kandidatët për zyrat federale dhe shtetërore pritej të debatonin.

Media sociale që zëvendësoi debatet

Të mos e bësh këtë do të dëmtonte një fushatë. Megjithatë, tani, si në shumë fushata dhe zgjedhje, edhe kjo e vërtetë e mbajtur prej kohësh po testohet.Politika amerikane ka ndryshuar, Fushatat kanë ndryshuar. Dhe me këtë ka ndryshuar edhe roli i debateve se fushatat e këtyre ditëve shpesh shohin më shumë rrezik sesa shpërblim në debat.

Moderatori me përvojë i debatit David Yepsen tha se kjo ofron një justifikim duke lejuar një fushatë për të pretenduar se pala tjetër ishte thjesht e paarsyeshme për rregullat dhe kushtet. Yepsen e quan atë ekuivalentin e debatit të mbarimit të orës, duke i liruar fushatat për të arritur bazën e tyre direkt përmes mjeteve të tjera: “Është një lëvizje më e sigurt politike të bësh fushatën tënde me media të paguara dhe media sociale se sa me trokitje në derë”.

Për shumë kandidatë, kjo thjesht nuk ka asnjë të mirë dhe nuk ia vlen të rrezikosh të bësh një gabim  një gabim që më pas mund të zmadhohet dhe përforcohet për ditë (ose më gjatë) në mediat sociale”. Yepsen një analist , “Kjo thjesht dekurajon donatorët.” Kjo mund të ketë kosto të mëdha politike dhe figurative. Donatorët janë gjaku i një fushate.  Shembuj të gabimeve të turpshme gjatë debateve janë të shumta. Ndonjëherë është thjesht një ngrirje momentale e trurit, si kur ajo e kandidatit për president të republikanëve në vitin 2012, Rick Perry thjesht u përpoq të listonte tre departamentet e kabinetit që do të eliminonte nëse zgjidhej. Ai përmendi Departamentin e Arsimit, pastaj Departamentin e Tregtisë, por më pas u bllokua. Ai nuk mund të kujtonte departamentin e tretë në listën e tij, duke u përpjekur përpara se të hiqte dorë dhe duke mërmëritur butë, “ops”.

Fushata e Perry-t nuk u rikuperua kurrë dhe momenti i tij viral vazhdon të jetë në internet si një nga shumë tregimet paralajmëruese për fushatat e ardhshme. Ose në vitin 2008, kur senatori Barack Obama që shihej si i pasjellshëm – madje edhe i çuditshëm – kur i tha kundërshtares së tij senatores Hillary Clinton, “Ti je mjaft e pëlqyeshme Hillary”.

Janë momente të tilla nga të cilat fushatat kanë frikë. Me ardhjen e social mediave si Twitter, TikTok, mesazheve dhe mjeteve të tjera të menjëhershme të përhapjes së lajmeve, një moment i tillë mund të jetë sot edhe më i dëmshëm se kurrë, duke i bërë shumë kandidatë të jenë më të kujdesshëm për të hyrë në fazën e debatit qysh në fillim.

Politika thellësisht e ndarë, i bën debatet të duken më pak të njohura për politikanët. Një faktor tjetër në zvogëlimin e numrit të debateve është se ju nuk mund të supozoni më që kundërshtari juaj nuk respekton rregullat. Si kandidat, Donald Trump krenohej me shkeljen e rregullave në skenën e debatit, duke sfiduar moderatorët dhe, duke injoruar dekorin tradicional të debatit.

Kjo u duk kryesisht në vitin 2020 gjatë debatit të parë presidencial, kur Presidenti Trump e ndërpreu vazhdimisht sfiduesin e tij Joe Biden. I acaruar, më në fund Biden i tha Trumpit: “A do ta mbyllësh gojën, mor burrë?”

Kjo nuk shfaqet vetëm në skenën kombëtare. Këtë vit, në një debat primar për nominimin e GOP për Senatin e SHBA në mars, kandidatët për senatorë, Josh Mandel dhe Mike Gibbons u grindën. Ata u përballën në pjesën e përparme të foltores, duke i bërtitur njëri-tjetrit, fjalë për fjalë duke përplasur gjoksin dhe duke përdorur fjalë të ndyra derisa moderatorja e ndaloi. 

Kjo është ajo që mund të ndodhë kur kandidatët të dalin në skenë, por gjithnjë e më shumë, debatet po prishen mes argumenteve të para-debatit mbi para kushtet për debat.

Zv/guvernatori Fetterman vs. Dr Oz

Zëvendësguvernatori John Fetterman i Pensilvanisë dhe Mehmet Oz, mjeku i famshëm i televizionit, u përplasën të martën në një nga debatet më të ndjekura nga afër të kësaj fushate afatmesme. Ndeshja e për vendin e Senatit të Pensilvanisë ishte shumë personale dhe e pazakontë, pasi shikuesit shikuan z. Fetterman, një demokrat, duke u mbështetur në titrat  për të përshtatur me efektet e vazhdueshme të një goditjeje në tru që pati në muajin maj.

Z. Fetterman u nis për t’u treguar votuesve të Pensilvanisë se ai është gati të shërbejë – dhe të përballet me një kundërshtar republikan, i cili kohët e fundit ka fituar terren në një garë që mund të vendosë kontrollin e Senatit. Ai e quajti vazhdimisht republikanin një gënjeshtar, duke thirrur atë që ai e quajti “rregulli i Ozit – që nëse ai është në TV, ai gënjen”. Dr. Oz nuk u përmbajt aspak, duke e cilësuar zotin Fetterman si “ekstremist” dhe duke e akuzuar atë për keqinterpretim të pozicioneve të tij, duke e zënë kundërshtarin ne nje belbëzim prej roboti kur e pyeti nëse ishte pro procesit të fracking që përdoret per nxjerrjne e gazit, për te cilin Pensilvania eshte e njohur dhe është baza ekonomike e industrisë së shtetit dhe e punësimit .

Për shumë votues, debati ishte shansi i parë i zgjatur për të parë se si duket dhe tingëllon zoti Fetterman pas goditjes në tru. Ai mund të tingëllonte i mekur, ndonjëherë duke ngatërruar fjalët, duke përdorur fjalën e gabuar dhe herë pas here duke tingëlluar me zë. Ai madje e hapi mbrëmjen duke thënë: “Natën e mirë”.

Performanca e tij do të testojë nëse votuesit i konsiderojnë dëmtimet e tij si pengesa të përkohshme apo edhe njerëzore, apo nëse kjo nxit pyetje lidhet me aftësinë e tij për qenë në detyrë.

Z. Fetterman ishte i ndërgjegjshëm për atë sfidë. Nga fjalët e tij hyrëse, ai e përshkroi përvojën e tij si një histori rikthimi ende në progres.

“Kam pasur një goditje në tru,” tha ai. Duke iu referuar Dr. Oz, ai vazhdoi: “Ai kurrë nuk më ka lënë ta harroj këtë. Dhe mund të më mungojnë disa fjalë gjatë këtij debati, përziej dy fjalë së bashku, por më rrëzoi, por do të vazhdoj të rikthehem.” Por ai mund të tingëllojë gjithashtu energjik dhe pasionant, duke tërhequr kontraste për çështje si të drejtat e abortit dhe duke i kërkuar kundërshtarit të tij të kandidojë kundër senatorit Bernie Sanders, duke pasur parasysh se sa shumë Dr. Oz përpiqet të lidhë Vermonterin e majtë me zotin Fetterman. Ai gjithashtu kërkoi të përdorte sëmundjen e tij për t’u lidhur me të tjerët që po luftojnë. 

Për sa i përket fracking-ut, i cili mbështet mijëra vende pune në shtet, z. Fetterman tha: “Unë gjithmonë e kam mbështetur fracking-un”, edhe pse, deri në vitin 2018, ai tha se nuk e bëri. 

Dr. Oz gjithashtu i bëri presion z. Fetterman që kishte thënë në vitin 2015 se ai favorizonte dekriminalizimin jo vetëm të marihuanës, por edhe të drogës “në të gjithë bordin”. Ky ishte një “pozicion radikal”, tha Dr. Oz – një temë të cilës ai iu kthye gjatë gjithë debatit për ta përshkruar zotin Fetterman si jashtë rrymës kryesore.

Fakti që mediat kryesore nuk janë më aq dominante sa dikur, pakëson turpin që dikur ishte shqetësues nëse një kandidat kalonte një debat. Sipas Selleck, “fushatat mund të synojnë drejtpërdrejt votuesit që dëshirojnë gjatë gjithë ditës, çdo ditë, për shkak të përparimeve teknologjike dhe kjo është gjithçka që ka rëndësi për ta.” 

Por në një pozicion, duke i dhënë fund debatit legjislativ në Senat, z. Fetterman e zotëronte me kënaqësi pikëpamjen e tij. Kur Dr. Oz e akuzoi atë se donte të “hiqte  filibusterin”, me fjalë të tjera, duke lejuar që projektligjet të kalonin pa një prag prej 60 votash, z. Fetterman u përgjigj: “Kjo është e vërtetë. Kjo është e vërtetë.”

Fakti që mediat kryesore nuk janë më aq dominante sa dikur, pakëson turpin që dikur ishte shqetësues nëse një kandidat kalonte një debat. Sipas Selleck, “fushatat mund të synojnë drejtpërdrejt votuesit që dëshirojnë gjatë gjithë ditës, çdo ditë, për shkak të përparimeve teknologjike dhe kjo është gjithçka që ka rëndësi për ta.” 

JD kundër “Yesmanit të Bidenit

Senatori Michael Bennet, demokrati i Kolorados që kërkon rizgjedhjen, u përball me Joe O’Dea, rishtar politik republikan duke u përpjekur ta rrëzojë atë, gjatë një debati të martën mbrëma në pjesën konservatore rurale perëndimore të shtetit të tyre, duke theksuar arritjet e tij në Uashington. ndërsa rivali i tij kërkonte ta pikturonte zotin Bennet si pjesë të një status quo-je jofunksionale. Z. O’Dea, i cili zotëron një kompani ndërtimi me bazë në Denver, u përpoq të lidhë zotin Bennet me Presidentin Biden dhe të fajësonte Kongresin Demokratik dhe Shtëpinë e Bardhë për rritjen e inflacionit, rritjen e krimit dhe atë që ai e quajti një sistem i dështuar imigracioni. Ai e portretizoi veten si një i huaj, nga politika, i gatshëm për t’i tronditur gjërat në Uashington dhe për të rrëmbyer partinë e tij.

“Ai është njeriu’  po gjithnjë i Joe Biden-it,” tha zoti Odea gjatë debatit në Universitetin e Kolorados Mesa në Grand Junction, duke përmendur mbështetjen e fortë të zotit Bennet për administratën. “Ai nuk po punon. Është koha për një ndryshim.”

Guvernatorja Kathy Hochul dhe kongresisti Lee Zeldin dhe krimi në mes 

Guvernatorja Kathy Hochul i Nju Jorkut kritikoi sfiduesin e saj, Përfaqësuesin Lee Zeldin, për qëndrimin e tij kundër abortit. Z. Zeldin u zotua se ai nuk do të kërkonte të ndryshonte në mënyrë të njëanshme mbrojtjen e rreptë të shtetit ndaj abortit. Në debatin e tyre të vetëm të planifikuar, guvernatorja Kathy Hochul i Nju Jorkut dhe sfiduesi i saj, Përfaqësuesi Lee Zeldin, u grindën intensivisht të martën për çështje përçarëse si rritja e krimit dhe aksesi ndaj abortit, ndërsa akuzuan njëri-tjetrin për korrupsion dhe ekstremizëm të rrezikshëm.  Z. Zeldin, i cili e ka kaluar fushatën e tij duke u përpjekur të tërheqë pakënaqësinë e votuesve me status quo-në, sulmoi që nga fillimi, duke ngritur shpesh zërin teksa kanalizonte një ndjenjë zemërimi, veçanërisht rreth gjendjes së krimit. Zonja Hochul, një demokrate që konkurron për mandatin e saj të parë të plotë, mori një qasje më të matur që i përshtatet këmbënguljes së saj se shtetit i duhet një dorë e qëndrueshme për ta udhëhequr atë.

Hiperpartizmi dhe armiqësia kufizojnë apelin e debateve 

Përveç raportit më të shkurtër se zakonisht të debateve të Senatit, e njëjta gjë po ndodh edhe në garat për guvernator në të gjithë vendin.  

Duket se nuk do të ketë një debat guvernator në Arizona, ku demokratja Katie Hobbs refuzoi të debatojë për mohuesin e zgjedhjeve të vitit 2020 dhe kandidaten e GOP, Kari Lake.

Ndërkohë, Lake është e etur për të debatuar dhe e ka kundërshtuar duke e quajtur Hobbs-in pa kurriz. Hobbs ka thënë se ajo nuk dëshiron të sigurojë një platformë të madhe, mbarëkombëtare për një kundërshtar që do të përhapë gënjeshtra dhe teori konspirative.

Aborti dhe debati për guvernatoren e Miçiganit

Debati i së martës në Michigan u hap mbi masën e votimit të shtetit për abortin, e cila do të kodifikonte të drejtën për një abort në kushtetutën e shtetit. Masa e votimit ka tërhequr vëmendje të konsiderueshme në shtet, ndërsa një luftë gjyqësore mbi një ligj shtetëror të vitit 1931 që ndalon abortin është në vazhdim. Ky ligj aktualisht është i bllokuar nga gjykatat shtetërore. 

“Guvernatorja tha se është absolutisht e rëndësishme,” tha Whitmer, duke kritikuar Dixon për mbështetjen e një ndalimi pothuajse total të abortit. “E drejta për të pasur një zgjedhje riprodhuese është e rëndësishme për gratë e të gjitha moshave, nga të gjitha sferat e jetës.”

Dixon e sulmoi votimin – dhe Whitmer – si ekstreme, duke thënë “kur guvernatorja Whitmer ju thotë se kjo do të jetë Roe, nuk është as afër Roe. … Do të ishte ligji më radikal i abortit në të gjithë vendin.”

Pjesa më e madhe e gjysmës së dytë të debatit u përqendrua në ekonomi – duke përfshirë inflacionin, kostot e energjisë dhe taksat e ndryshme – si dhe arsimin. Whitmer dhe Dixon u përplasën se si të mbroheshin shkollat nga dhuna me armë, me Dixon që tha se ajo do të dëshironte të kishte forca sigurie të armatosur dhe vetëm një pikë hyrjeje për shkollat së bashku me thirrjen për një “shkolla të sigurta” në shtet. Por Whitmer u tërhoq, duke thënë se kishte nevojë për masa më të forta të kontrollit të armëve dhe duke thënë se propozimet e Dixon kanë dështuar diku gjetkë.

“Kishte një të shtëna në shkollë në Misuri dje, në një distrikt që kishte pikërisht atë që ajo sapo përshkroi,” tha ajo. “Dhe njerëzit kanë vdekur.” 

Është gjithashtu e vërtetë se edhe disa republikanë nuk janë të interesuar për një debat tradicional të moderuar nga gazetarë të mediave kryesore.

Demokracia kërkon një shkëmbim idesh në një forum publik

Në Pensilvani, kandidati për guvernator të GOP, Doug Mastriano – – ka bllokuar organizatat e lajmeve që të marrin pjesë në ngjarjet e fushatës së tij. Strategu i GOP, John Selleck shpjegoi se kështu funksionojnë shumë fushata tani, “veçanërisht fushatat Trump-America First, nuk po shfaqin asnjë interes për të folur me median ose me dikë jashtë bazës së tyre”.

Megjithatë, debatet zënë një vend të veçantë në procesin zgjedhor. Debatet në fund të fundit kanë të bëjnë me ndihmën e votuesve të bëjnë një zgjedhje.

“Demokracia kërkon një shkëmbim idesh në një forum publik, të cilin qytetarët mund ta tretin dhe më pas t’i përgjigjen. Një realitet të ftohtë në politikë sot: ndërsa demokracia ka nevojë për debate, fushatat jo. Fushatat, shpjegoi ai, kanë të bëjnë me mbledhjen e të dhënave – përmes mediave sociale dhe mjeteve të tjera – që bëjnë më shumë për të synuar votuesit e tyre të mundshëm, sesa të fitojnë një debat.

Në fakt ne duhet t’i japim popullit amerikan më shumë kredi. Ata mund të shohin përmes gënjeshtrave, veçanërisht, nëse po shohin të dyja palët, nëse po shohin që të dy kandidatët t’i përgjigjen të njëjtave pyetje dhe të shohin kontrastin e qartë mes tyre.

Filed Under: Politike Tagged With: Rafael Floqi

Pse duhet të konsolidohet opozita shqiptare? 

October 27, 2022 by s p

Kolec Ndoja

Kryetar i Këshillit të Vatrës 

Pishtar i Demokracisë/

Dueli apo debati, mbase lind me jeten si ligj universal, një ligj aq vital për Demokracinë si Institucion. Në jetën demokratike, shpesh ky ligj kulmoi mes dy personazheve kryesore (Berisha-Nano, Basha-Rama etj), pa u reflektuar në nivelet poshtë tyre, deri në bazë, duke lënë “pa gojë” struktura të tëra partiake apo shtetnore dhe një elektorat të tërë, siç ishte rasti i daljes nga Parlamenti apo Zgjedhjeve Lokale nga PD. Prandaj, sot, duhet të jenë pikërisht dy “debatuasit kryesore”, Berisha-Rama, inisiatorët që garantojnë debatin demokratik “parazgjedhor” për çdo strukturë shtetnore, ndryshe nga Demokracia e Tranzicionit, ku të gjithë emërohen prej Kryeministrit të rradhës. Përndryshe, kjo nismë bie mbi supet e Berishës, përmes Konsolidimit të Opozitës!
Rasti konkret, zgjedhja e kandidatit për kryetar Bashkie të Tiranës dhe këshilltarëve. Një “ekuacion politik” jo i lehtë, për PD dhe Berishën vete. Pse? Sepse Berisha “i Ri” erdhi përmes një procesi demokratik brenda partisë, nga poshtë-lart, pra një lloj “Political Primary” të stilit Amerikan të ilustruar më poshtë, një Lëvizje e Re në politikën Shqiptare. Si mund ta konsolidojë “Berisha i Ri” një Opozitë të Re me aleatë të vjetër, kur thuajse asnjë prej tyre nuk e kanë kaluar këtë “Political Primary”, si Lëvizja e Re? A janë të barabartë Meta, Shehu, Ndoka dhe shumë kryetarë të tjerë partish (bajraktarë apo “party bosses”) me Berishën e Ri? A mund t’i marrë mbi supe Berisha edhe historitë e tyre të cilët disa herë ndërruan krah sipas interesit politik, përfshi aleanca me PS e Ramën(?), përgjegjësi të një kaste politike me kredibilitet politik të ezauruar, duke përforcuar opinionin publik se “të gjithë janë njësoj, janë bashkë sipas Katovicës, etj”, që në fakt janë pasojë e modelit politik Italian me shumë parti, ndryshe nga modeli Amerikan dy-partiak, apo supermodeli. Ekuacioni Politik i Berishës ka vetëm një zgjidhje, përmes votës demokratike, ku të gjithë kryetarët e partive të paraqesin kandidatët e tyre (përfshi veten), në një proces votimi parazgjedhor “Political Primary”, dhe në proporcion me numrin e votave që marrin të dërgojnë delegatët në një Kuvend të Opozitës, prej ku mund të votohen sërish dhe të dalin me konsensus politik në Zgjedhjet Elektorale! Lista e kandidatëve t’u paraqitet të gjithë anëtarëve të partive të ndryshme (across party lines), të barabartë mes të barabartëve, parti të vogla dhe të mëdha, duke ju hapur rrugën dhe individëve të ndershëm dhe profesionistë, mbarëshqiptarë, pa kapital politik…, ashtu siç ju a hapëm dyert e PD ne nismëtarët ! Kjo është trashëgimia që lamë në PD, në duart e Berishës, Arbnorit, Spahisë etj, bekimi ynë mundesoi Berishën për dy tre herë për ta mbrojtur këtë trashigimi “the Legacy”. Meqë nuk është pjesë e Kushtetutës, të gjitha partitë e opozitës së bashku mund ta financojnë këtë proces parazgjedhor dhe të ndajnë shpenzimet, dhe në të ardhmen ta përfshijnë në ndryshimet Kushtetuese.

Si ilustrim, modeli Amerikan: Political Primaries: How Are Candidates Nominated?

https://www.loc.gov/classroom-materials/elections/presidential-election-process/political-primaries-how-are-candidates-nominated/

Filed Under: Opinion Tagged With: Kolec Ndoja

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • …
  • 48
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit
  • Shqipëria u bë pjesë e Lidhjes së Kombeve (17 dhjetor 1920)
  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT