Archives for May 2023

Astrit Lulushi/

Vetëdija është misteri i mistereve. Është e vetmja gjë e njohur drejtpërdrejt për ne. “Nuk ka asgjë aq të paimagjinueshme se sa materia e vetëdijshme për veten e saj” (Blaize Paskal). Ashtu si imazhet në mendje krijojnë realitetin fizik, realiteti fizik krijon imazhe në mendje. Imazhet krijojnë imazhe. Për shumë shekuj, filozofët kanë eksploruar natyrën e imazhit, shkencëtarët kanë teorizuar origjinën e tij.

Vetëdija është imazh. Dhe përparimi vitet e fundit ka ofruar dritare të reja të jashtëzakonshme në çështjet e ndërgjegjes. Teoritë e përgjithshme dhe të veçanta të relativitetit dhe teorisë kuantike – kanë zbuluar faktorë që luajnë një rol themelor në krijimin e asaj që ne e perceptojmë si “realitet” fizik.

Në të shkuarën besohej se realiteti fizik që përjetojmë ekziston i pavarur nga vëzhgimet tona. Me fjalë të tjera, ekziston një realitet material aktual.

Gjithësia nuk ka një histori të vetme, madje as një ekzistencë të pavarur. Në të vërtetë, si shumë nocione në shkencën e sotme, duket se kjo shkel sensin e përbashkët. Por sensi i përbashkët bazohet në përvojën e përditshme, jo në univers, siç zbulohet përmes mrekullive të teknologjive që na lejojnë të vështrojmë thellë në atom ose të kthehemi në universin e hershëm.

Atomet në vetvete nuk janë reale; ato janë grimca wë formojnë një botë mundësish dhe jo një prej gjërave ose fakteve. Çështjet filozofike të ngritura nga mekanika kuantike vlejnë si për të mëdhenjtë ashtu edhe për të vegjëlit — jo vetëm përshkruajnë mikrofizikën elementare, por edhe botën klasike ose makrofizike (Njutoniane). Vetëdija dhe aspektet e saj mendore janë pjesë e universit kuantik në të cilin jetojmë, dhe nga këndvështrimi kuantik ky univers është një vend jashtëzakonisht ndërveprues.

Vetëdija kuantike nënkupton që ne jemi pjesë e një universi që është një punë në progres; jemi pjesë të vogla të një universi ku shikojmë dhe krijojmë vetveten. Nuk është vetëm e ardhmja që ne përcaktojmë, por edhe e kaluara. Vëzhgimet tona aktuale zgjedhin një nga shumë histori dhe të ardhme të mundshme për “realitetin” e ndërtuar mbi të kaluarën. Dhe e kaluara, ajo që vërtetë ka ndodhur, paraqitet si histori e shkruar djallëzisht gabim, dhe e rreme. Kjo bëhet për të kontrolluar të tashmen e të ardhmen. Shpesh, shumica harron se, kush dëshiron gjithçka humbet gjithçka – të kaluar, të tashme, të ardhme.

Photo: drinas.eu