Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2023

Through individual reflection and visitations, Albanian Americans mark Memorial Day

by

Rafaela Prifti/

From little towns to big cities all across the nation, today was marked by sombrance and appreciation for the fallen service members. At the Boston Common, national park and landmark, members of the Albanian community observed the day by visiting the Soldiers and Sailors Monument (1877). The Civil War memorial that portrays many Bostonians prominent in the period serves as a link with the origin of Memorial Day, which began as Decoration Day for the fallen of the era. A touching display of over 37,000 flags was planted in memory of every fallen Massachusetts service member. Families with children, elderly and members in uniform stopped to take photos at different spots of the Flag Garden. The display encouraged visitors to create their own flag garden at home and post a photo of it on social media with the tag # HeroesFlagGarden so families of the fallen can see a personalized tribute.

Father Andrea Rubis of the Orthodox Albanian Diocese of America says that while taking citizenship in the United States, Albanian-Americans have been respectful of the laws and willing to serve in the defence of this republic. “In the Albanian Orthodox community where I was raised, the names of five young men who did not return home were placed on the wall of the entryway. One of them was even the only son of the priest and his wife.”

Over the years the holiday has extended to honor all who have answered the call of duty and served their country. Father Andrea served as a US Naval Cryptologic Officer from 1987-1990 on active duty and from 1990-1998 in the reserves. His father, John Rubis, is a veteran of the Korean War.

“The two Albanian Orthodox communities in Philadelphia gather at the graves each Memorial Day to remember all of those who lived, served, fell asleep in the Lord – whether or not they served in the armed forces,” says Father Andrea.

He highlights the act of service itself as a selfless duty that is at the center of Church’s mission reminding us that “by serving a cause bigger than our own personal interests, we set aside our ego and have a chance to attain humility, as hard as that may be in this so very self-centered society. If we can attain even a bit of this self-emptying virtue, we imitate our Lord and Saviour and bring within reach all of the other virtues.”

I përjetshëm kujtimi i tyre! Memory Eternal!

Photo credit Valbona Lavdari, Flag Garden Memorial Day at Boston Common, Massachusetts

Photo credit Ardian Murraj Archive

Veterans Vasil Kamenica (William N. Jones) right and George Laska, at St. Mary’s Assumption, Albanian Orthodox Church, Worcester, Massachusetts

Albanian American Association Honor Roll of World War II on display at St. Mary’s Assumption, Albanian Orthodox Church, Worcester, Massachusetts

Ditët e sprovave të mëdha

by

Fatmir Sejdiu/

Tash e sa ditë në komunat e veriut të Kosovës, ku ka një shumicë të komunitetit serb, grupe të organizuara po kundërshtojnë me dhunë e përgjakje stabilizimin e jetës së qytetarëve dhe të vet institucioneve të shtetit të pavarur – Republikës së Kosovës, duke dashur të vazhdojnë me anarki.

Shihet qartë se ato janë protesta të dhunshme dhe të udhëhequra nga bandat e njohura tash e përtej dy dekadash.

Të nxitura e të përgatitura në vazhdimësi nga Beogradi ato me dhunë e sulme ndaj policisë së Kosovës dhe forcave të KFOR-it, ato duan të nxisin gjakderdhje sikur që vepruan sot ndaj policëve dhe ushtarëve. Nuk e kanë hallin e paqes e të demokracisë, por përkundrazi duan destabilitetin e Kosovës dhe përtej saj.

Institucionet e Republikës së Kosovës duhet të thellojnë bashkëpunimin me partnerët ndërkombëtarë, prirë nga SHBA-të për të kapërcyer këtë gjendje që provokon paqen dhe stabilitetin.

Këto dy tre ditë gazetarët e Kosovës iu nënshtruan një presioni të madh deri në rrezikim jete. Arsyeja dihet: të mos dalin para botës pamjet se çfarë po bëjnë akteret e kësaj dhune.

Prandaj, gazetarëve duhet t’ju sigurohet mbrojtje dhe mbështetje, sepse vetëm kështu mbrojmë dhe përçojmë të vërtetën.

Dita e Përkujtimit

by

Astrit Lulushi/

Kujtimet janë mendime fantastike, njerëzit duan të kthehen pas sepse duan të kujtojnë gjërat që duan. Në Shqipëri përkujtohet 5 Maji, që duket e njëanshme dhe ende e padrejtë për të rënët e luftës së nxehtë e të ftohët. Sa shumë memorie është shkelur.

Nē Amerikë, një nga ceremonitë më të hershme të Ditës së Përkujtimit u mbajt nga afrikano-amerikanët e liruar.

Dita e Përkujtimit lindi nga nevoja. Pas Luftës Civile Amerikane, Shtetet e Bashkuara u përballën me detyrën për të nderuar 800,000 ushtarë të Unionit dhe Konfederatës që kishin vdekur në konfliktin më të përgjakshëm në historinë amerikane. Përkujtimi i parë kombëtar i Ditës së Përkujtimit u mbajt në Varrezat Kombëtare të Arlingtonit më 30 maj 1868, ku janë varrosur ushtarët e Unionit dhe Konfederatës. Disa qytete anembanë Amerikës pretendojnë se kanë respektuar versionet e tyre të mëparshme të Ditës së Përkujtimit që në vitin 1866.

Por deri në një zbulim të jashtëzakonshëm në një arkiv të pluhurosur të Universitetit të Harvardit në fund të viteve 1990, historianët mësuan për një përkujtimore të Ditës së Përkujtimit të organizuar nga një grup zezakësh të çliruar nga skllavëria më pak se një muaj pasi Konfederata u dorëzua në 1865.

Në vitin 1996, David Blight, profesor i Historisë Amerikane në Universitetin e Yale, po hulumtonte një libër mbi Luftën Civile, kur pati një nga ato momentet eurekas, një herë në karrierë. Si ishte humbur në histori për më shumë se një shekull? “Kjo ishte një histori që me të vërtetë ishte shtypur si në memorien lokale ashtu edhe në memorien kombëtare,” thotë Blight. “Por askush që e kishte parë atë nuk mund ta kishte harruar ndonjëherë”.

Ose ndoshta jo plotësisht. Pasi libri i tij Race and Reunion u botua në vitin 2001, Blight mbajti një fjalim për Ditën e Përkujtimit në Muzeun Kombëtar Smithsonian, dhe pasi mbaroi, një grua zezake më e moshuar iu afrua: “A thua se ajo histori është e vërtetë?” e pyeti gruaja Blight. “Unë u rrita në Charleston dhe gjyshi im na tregonte këtë histori të një parade në pistën e vjetër të garave dhe ne kurrë nuk e dinim nëse duhet ta besonim apo jo. Do të thuash që është e vërtetë?” Për Blight, është më pak e rëndësishme nëse përkujtimi i vitit 1865 i “Kursit të Martirëve të Garës” njihet zyrtarisht si Dita e parë e Përkujtimit. “Është fakti që kjo ndodhi në Charleston në një varrezë për Bashkimin të vdekur në një qytet ku kishte filluar lufta civile,” thotë Blight, “dhe se ajo u organizua dhe u bë nga ish-skllevër afrikano-amerikanë çka i jep një rëndësi të tillë”.

“PËRTEJ HARRIMIT” – KOHA E TERRIT KOMUNIST KU U SHUAN QINDRA INTELEKTUALË SHQIPTARË

by

Valdete Cenalia Dida/

Kisha hyrë brenda atij burgu duke lexuar librin e Ermira Xhomaqit kushtuar gjyshit të saj “Abdulla Ramit-Përtej harrimit”, më dukej vetja sikur isha brenda një globi të ftohtë dëbore, rrethuar nga telat me gjemba, ku burgu ishte një parajsë komuniste, duke parë e dëgjuar rënkimet, torturat që u bëheshin të burgosurve që njiheshin si “armiq të popullit”, ku Abdulla Rami përkthente ose shkruante vargje, duke ia përshtatur vuajtjeve, në burgun famëkeq të Burrelit.

“Të mirët dënohen me vdekje e shkatërrim

Me ligj të turpit të zi

Gjithë këto mënxyra e thajnë shpirtin tim

Që shkriu posi qiriu”.

Abdulla Rami i lindur në Tatzat të Delvinës më 20 Maj 1908, u shkollua në Liceun Franko-Shqiptar në Korçë 1927-1931 dhe ishte bashkënxënës me diktatorin Enver Hoxha në liceun e Korçës, ku pikëpamjet e tyre të kundërta, xhelozia e diktatorit nuk kursyen vënien në pranga menjëherë pas vendosjes së regjimit totalitar në Shqipëri. Ai do të shkollohej në Montpellier të Francës gjatë viteve 1936-1940 për Drejtësi, ku Abdulla Rami do të analizonte diktaturat dhe regjimet totalitare pseudo-demokratike që kishin degjeneruar në diktaturë. Gjyqtari i ri kërkonte të zëvendësonte legjislacionin e trashëguar nga e kaluara me legjislacion të standarteve Perëndimore, por hasi sharrën e kohës së komunizmit.

Rami po mundohej t’i kushtonte vëmendje ndërtimit të një Shqipërie të Lirë Demokratike, Etnike dhe bashkim ndërkombëtar. Ai ishte i brymosur me idetë demokratike të Evropës Perëndimore ku dhe ishte shkolluar, por idetë e tij përplaseshin me idetë bolshevike dhe revolucionare të Lindjes.

Abdulla Rami ishte sekretar dhe një ndër organizatorët e Ballit Kombëtar, që mendonte bashkëpunim me Partinë Komuniste me anë të “Marrëveshjes së Mukjes”për një Shqipëri Etnike, por kjo gjë nuk do t’i pëlqente PKSH më në krye Enver Hoxhën. E mohuan këtë marrëveshje ku çoi dhe përçarjen mes tyre. Kryetari i “Balli Kombëtar” Mit’hat Frashëri u largua nga Shqipëria dhe u vendos në SHBA, por, Abdulla Rami nuk pranoi të arratisej ku thoshte “nuk kanë pse të më arrestojnë”. Por arrestimi i Abdulla Ramit ndodhi më 16 Dhjetor 1944, ku ishte vetëm 37 vjeç, sepse kishte përhapur idetë e “Ballit Kombëtar”dhe u cilësua si“armik i popullit”, duke ia shkatërruar përfundimisht karrierën e juristit të diplomuar në Evropën Perëndimore.

“Qysh asnjë s’do mbesë historinë të vajtojë

Të martirëve të copëtuar

Binjakëve, grave të ve, kujtimin t’u rehatoj

Nga xhelatët e mallkuar”

Epoka e errët e socializmit, vuajtjet e pafundme të të gjithë familjarëve të të burgosurve, ajo kohë po shuante çdo ëndërr dhe ndjenjë njerëzore, që të shkulnin me rrënjë këtë dhimbje që e fshihnin në heshtje, ku ajo heshtje harrohej ku nuk flitej asnjë fjalë, por, Rami vazhdonte të përkthente duke ia përshtatur vuajtjeve të tij me burgun e tmerrshëm të Burrelit:

“Kur bijtë e tu lidhur me hekur

Në bodrumet e errëta dergjen e rënkojnë”

Të gjithë këto intelektualë të shkolluar jashtë siç ishin: Abdulla Rami, Abaz Omari, Gjergj Kokoshi, Sulo Klosi, Enver Zazani, Jusuf Vrioni, Andre Xega, Niko Leza, ishte një histori që dëshmonte për një energji njerëzore mbytur me një lehtësi kriminale nga“fitimtarët”nën diktaturën e Enver Hoxhës.

Formimi, zgjuarsia, intelektualiteti i Ramit dhe i shumë të bashkëstudentëve dëshmoi faktin e intelektualëve të formuar në Evropën Perëndimore që përfunduan në internime, ekzekutime si kundërshtarë të ideologjisë komuniste që hodhi në humnerë të gjithë inteletualet e pafajshëm nga regjimi i Enver Hoxhës, që nuk kishte përfunduar asnjë shkollë por mori pushtet absolut duke eliminuar një nga një të gjithë kundërshtarët, ku rruga e vëllezërve Rami e shumë intelektualëve u kryqëzuan për fatin e tyre të keq me atë të Enver Hoxhës në liceun e Korçës dhe me pas u vunë në kryq prej tij. Abdulla Rami brenda qelisë shprehte dhimbjen me anë të shkrimeve:

“Qëndresa e tyre heroike

U gdhend në muret e qelive pa dritë

U rrahën, u vranë me keq se bagëtitë

Pushuan mendjet e arta.

Qershiza e Burrelit ferr, u bë shtëpi varr

Për qindra e qindra mëmdhetarë

Si nëna, gra, motra priten rrënjët e saj

E lot të nxehtë derdhen, lot që kurrë s’u thanë

Ato lot që s’u thanë si të nënë Halimes, gruas Gjyrxhie e vajzave të tij Thëllënxës, Rufies e Fatmires.

Megjithëse gjithë jeta e tij i shkoi nëpër burgje e internime, por mësuam për një intelektual që kishte mbetur në harresë, ku ishte burgosur dhe internohej nga një qytet në tjetrin ngaqë “bërtiste” se kishte ide ndryshe nga qeveria e ferrit komunist. Faleminderit Ermira që n’a e solle të përshkruar kaq bukur dhe në mënyrë të dhimbshme jetën e një intelektuali siç ishte Abdulla Rami.

Zgjedhjet vendore të 14 Majit 2023, apo zgjedhjet e Frontit Demokratik të Diktaturës?

by

Migena Andoni/

Fatkeqësisht pas 32 vitesh pluralizëm, Shqipëria u rikthye në traditën e vjetër të së shkuarës së saj diktatoriale Parti-Shtet. Rezultati zgjedhor, me 97 për qind fitues për kandidatët e mazhorancës, që morën pjesë në garën e 14 Majit, ishte i pritshëm në kushtet kur Qeveria keqpërdori pushtetin për të mos lejuar një garë me rregulla të barabarta loje mes saj dhe opozitës.
Opozita u pengua të regjistrohej sipas Kodit Zgjedhor. Pengmarrja e simboleve të saj, mungesa e fondeve, përcaktimi nga mazhoranca i emrit të kryesuesit të koalicionit zgjedhor, sikundër mungesa e komisionerëve dhe vëzhguesve, ishin parathënia e farsës elektorale që u mbajt më 14 Maj. Sikur të mos mjaftonte ky deformim i demokracisë, të dhënat në terren dëshmojnë të gjitha mekanizmat e përdorura nga mazhoranca pë të tjetërsuar vullnetin e qytetarëve. Bandat më të rrezikshme në vend, krerët e të cilëve u liruan nga burgu para zgjedhjeve, ushtruan presion dhe terror ndaj qytetarëve për të mos marrë pjesë në votime.
Në këto zgjedhje, fenomeni i shit-blerjes së institucionit të votës ishte masiv. Njerëz afër pushtetit ju shpërndanë 300 deri në 500 Euro qytetarëve që të bojkotonin procesin zgjedhor dhe akoma më shumë për të votuar kandidatët e Partisë Socialiste. Në thyerje të Kodit Zgjedhor, Qeveria në fushatën zgjedhore shpërbleu pensionistët, rriti pagat për një pjesë te administratës si edhe për ata që
trajtohen me ndihmë sociale. Të gjitha këto, patën ndikim tek 850 mijë votues.
Edhe në raportin paraprak tw Misionit Ndërkombëtar Vëzhgues të Zgjedhjeve të 14 Majit thuhet: “Vëzhguesit vërejtën tregues që votuesit nxiteshin ose detyroheshin të votonin për një parti të caktuar, jashtë ambienteve të tre për qind të qendrave të vëzhguara dhe në njëmbëdhjetë përqind të tyre, njerëz që nuk ishin anëtarë të KQV-ve mbanin shënim zgjedhësit që kishin votuar”. Në daljen e saj të parë pas zgjedhjeve, shefja e ODIHR, ambasadorja Audrey Glover, e perkufizoi fushatën të polarizuar politikisht duke theksuar se “cështje shqetësuese janë pretendimet për rastet e keqpërdorimit të burimeve shtetërore, për presione të administratës dhe për shitblerje të votës”.
I frikshëm është ky revansh pushteti, i cili i ka hapur rrugën instalimit të Diktaturës së Kohëve Moderne, por që në thelb ka Diktaturën 50-vjecare të E.Hoxhës, përqëndrimin e të gjitha pushteteve në duart e një njeriu.
Në kushtet kur Shqipëria konsiderohet një prej vendeve më të varfra të Europës me pasojë shpopullimin masiv, është fyerje inteligjence për këdo qytetar të besojë se ata shqiptarë që kanë mbetur në Shqipëri duartrokasin Qeverinë me Votë.