Archives for January 2024

Historia

January 10, 2024 by s p

Astrit Lulushi/

Tirania, e gjithë kjo qenie e keqe dhe e neveritshme duhet të shfaroset nga shoqëria njerëzore. Dhe kjo mund të bëhet; sepse, një pjesë e trupit, nëse tregon shenja se është pa gjak dhe praktikisht pa jetë dhe rrezikon shëndetin e pjesëve të tjera të trupit, kështu edhe tirania përbindëshe e egër në formë njerëzore duhet të shkëputen nga trupi i përbashkët i njerëzimit.

Absolutisht.

Historia është famëkeqe për aplikimin e një shtrese boje për personazhet e saj, qoftë politikan, ushtarak ose artist. Enveri paraqitej me ngjyra të çelura të kuqe, më pas me të zeza dhe tani ngjyrë rozë. Bonoparti e dekoroi ushtarin për shqëtimin e anijes, por nuk e fali për dëmin që i shktoi asaj. Nga bota artistike, Mozarti nuk bën përjashtim. Kur imagjinoni Mozart-in, ka të ngjarë të ngjallni imazhin e një kompozitori të talentuar, një njeriu me shije të rafinuara dhe prani të shquar – një gjeni i martuar në mënyrë harmonike me artin e tij. Realiteti? Ai ishte një njeri si të tjerët, me të gjitha çuditjet e egra dhe humorin e vrazhdë që rrallëherë tregohen kështu në libra shkollorë. Historikisht është dashur t’i fshijmë, si pluri nên qilim, për të ruajtur dinjitetin e ‘dijetarit të jashtëzakonshëm’.

Dhe duke folur për dijetarët, Mozart u përshkrua si një lloj lidhësi hyjnor i muzikës, notat që notonin në trurin e tij nga vetë muzat. Kjo anashkalon stërvitjen e tij intensive dhe rigoroze nga një baba i rreptë, që në moshë shumë të re. Mozarti punoi shumë – një fakt që ndonjëherë fshihet në favor të një narrative më romantike.

Gjendja e tij financiare është një tjetër pjesë që historianët kanë arritur disi ta keqinterpretojnë. Djaloshi nuk ishte tipi i shoqërisë së lartë që jetonte në luks të bollshëm. Ai luftoi, nxitoi për koncerte dhe shpesh ishte i stresuar për paratë. Ashtu si shumë prej nesh që përpiqemi të sigurojmë jetesën – është historia shekullore e artistit që luftoi, përveçse kjo luhet me paruke dhe penë.

Dhe këtu është çështja e marrëdhënieve të tij me kompozitorët e tjerë. Filmat dhe tregimet pëlqejnë ta vendosin atë kundër bashkëkohësve të tij, si Salieri. Dramatizimi i marrëdhënies fiktive të tyre në filmin Amadeus, i bëri historisë një shërbim të keq, duke shtrembëruar rivalitetin profesional në një koktej vdekjeprurës obsesioni dhe hakmarrjeje.

E gjithë kjo ka çuar në një ikonë monumentale të përsosmërisë, të një kompozitori të panjollosur nga veset dhe banalitetet e jetës së vdekshme. Por duke e bërë këtë, ne i kemi hequr Wolfgang Amadeus Mozart humanizmin e tij, kemi penguar të mësohet historia e tij e plotë dhe ndoshta i kemi bërë arritjet e tij paksa më pak të jashtëzakonshme.

Historia, në përpjekjen e saj për të idhulluar, shpesh i lë jashtë papërsosmëritë. Por janë të metat, dhe batutat pa ngjyra midis rregullimeve të parukës që e bëjnë Mozartin më intrigues, më të afërt dhe, sinqerisht, më të ftohtë.

Kështu, herën tjetër që do të pini një filxhan kafe dhe një melodi e Mozartit do t’ju ëmbëlsojë veshët, mbani mend se ai ishte më shumë punk rock si i ditëve tona.

Naum Veqilharxhi dëshmor i Atdheut

January 10, 2024 by s p

Prof. Asoc. Dr. Bernard Zotaj/

Fjalorët shqiptar për Naum Veqilharxhin

Naum Panajot Bredhi, Veqilharxhi, sipas Fjalorit të Pedagogjisë (1983), Fjalorit Enciklopedik Shqiptar (1985) dhe Fjalorit Enciklopedik Shqiptar vëll. 3 (2009) është një nga përfaqësuesit më të hershëm të Rilindjes Kombëtare, autor i abetares së parë shqiptare dhe i një varianti orgjinal të alfabetit shqip, avokat dhe studiues shqiptar, një ndër figurat më të shquara të viteve të para të Rilindjes Kombëtare dhe çmohet si njëri prej ideologëve të saj të parë.

Fjalori i Pedagogjisë me autor Shefki Osmani thekson fjalën “dëshmor i arsimit’ tonë kombëtar. Në fakt, me akt juridik, Naum Veqilharxhi është shpallur “Dëshmor i Atdheut” me vendim nr. 141, datë 7.9.1985, të Komiteit Ekzekutiv të Këshillit Popullor të Korçës. Në të dy fjalorët e Enciklopedisë të botuar nga Akademia e Shkencave nuk përmendet që është dëshmor i atdheut, po kështu dhe në konferenca dhe sesione shkencore, në shkrimet e vijueshme në shtypin e përditshëm, në raste të përvjetorëve të tij.

Është kjo një harresë, një pakujdesi e atyre që bëjnë zërin në fjalor, apo dhe e autorëve të tjerë, apo nuk dinë si është vlerësuar dhe nderuar ky përfaqësues i madh i hershëm i Rilindjes tonë Kombëtare Shqiptare. Dhe më tej akoma, në fjalorin e Pedagogjisë (1983) dhe Enciklopedik (1985), shkruhet se ka ndërruar jetë rreth vitit 1846, ndërsa në Enciklopedinë e vitit 2009, del se ka ndërruar jetë në vitin 1854. Ne Republikën e Shqipërisë ka një rregullator shkencor që është Akademia e Shkencave e që duhet t’i ketë të qarta standardet, vlerësimet e nderimet që i bëhen në jetë një atdhetari dhe përfaqësuesi të hershëm të arsimit tonë kombëtar…

Nderime për dëshmorin e arsimit kombëtar

Në sistemet që ka kaluar Shqipëria, institucionet dhe rrethet shkencore janë munduar ta shquajnë figurën e Naum Veqilharxhit dhe ta vlerësojnë me shkrime, me konferenca shkencore dhe me studime për të gjithë veprën e tij, të botuar dhe të shkruar që ka arritur deri më sot.

Më 6 dhjetor 1957 figura e Naum Veqilharxhit është vendosur në një pullë shqiptare. Në Korçë, në një nga lulishtet më të bukura është vendosur një bust i Naum Veqilharxhit, si dhe një bust i tij gjendet dhe në shtetin e Rumanisë.

Në Shqipëri një shkollë 9 vjeçare në Korçë mban emrin e tij, si dhe një shkollë fillore po me emrin e “Naum Veqilharxhi” në fshatin Mohlan të Suharekës, në Kosovë.

Në Tiranë në Njësia Bashkiake nr. 3, tek Varri i Bamit, është një rrugë me emrin e tij, si dhe një rrugë në Bashkinë Kamzë. Rrugë me emrin “Naum Veqilharxhi” gjenden dhe në Gjakovë e Prishtinë të shtetit të Kosovës.

Familja Veqilharxhi ka dhënë një kontribut të rëndësishëm, në Shqipëri dhe në Rumani. Konstandin Veqilharxhi ishte i pari president i gjyqtarëve për qytetin e Brailes. Shqipëria dhe Rumania e kanë vlerësuar njeriun që lidhi urën e miqësisë mes tyre, duke i dhanë mirënjohjen e kujdesin e merituar. Shtëpia e Naum Veqilharxhit në qytetin e Brailas, është muze dhe ruhet nga shteti rumun. Shteti shqiptar dhe akademikë e tij konsiderojnë Naum Veqilharxhi figurë të spikatur të diasporës shqiptare në gjysmën e parë të shek. XIX.

Për Naum Veqilharxhi, jetën dhe veprën e tij janë organizuar tryeza shkencore, si në Prishtinë me 24 maj 2007, nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. Ndërsa në Tiranë më 13 dhjetor 2022 nga Akademia e Shkencave është organizuar një tryezë shkencore për nder të Naum Veqilharxhit, në 225-vjetorin e lindjes së tij.

Akademik Emil Lafe, në kumtesën e tij “Parime kulturore dhe gjuhësore të Naum Veqilharxhit”, u shpreh se Naum Veqilharxhi ka qenë pa dyshim një fenomen në historinë politike dhe kulturore të Shqipërisë në mesin e shek. XIX dhe se ky qe burizani e përçuesi i vetëm i zgjimit të ndërgjegjes kombëtare në atë kohë, titan ndërlidhës mes territ tokësor e qiellit të ndritun. Kushtrimi i tij nuk ra në vesh të shurdhët”.

Prof. dr. Fedhon Meksi ka theksuar se Naum Bredhi-Veqilharxhi meriton një vend nderi në altarin e nacionalizmit shqiptar. Naumi i takonte një familjeje me tradita në fushën e kulturës në përgjithësi dhe të shqiptarisë në veçanti. Gjyshi i tij Llazar Bredhi, ishte një nga veprimtarët e shquar për futjen e shqipes në kisha dhe shkolla. Meksi rendit rrethanat e bashkëpunëtorët me të cilët Veqilharxhi luftoi për “zgjimin e vetëdijes” së shqiptarëve, e njëri prej tyre ishte Vangjel Zhapa, i cili financoi hapjen e shkollave shqipe dhe botimet e abetareve të para.

Në këto tryeza shkencore është theksuar porosa dhe modeli i Naum Veqilharxhit për besimet fetare në vend, të praktikoheshin në një mënyrë të veçantë, në mënyrën shqiptare, me tone të ulura, ku nuk ka vend ideja e përçmimit të bashkëkombësve të feve të tjera, duke i lënë vendin respektit të ndërsjellë. Ai vuri gurin e parë për rilindjen e kombit shqiptar, që do të përfshinte të gjithë shqiptarët, myslimanë dhe të krishterë.

Përkushtimi për arsimin shqiptar

U lind në Vithkuq më 6 dhjetor 1797. Familja e tij e trashëgoi mbiemrin Veqilharxhi nga pozita që i ati, Panajoti, kishte në oborrin e Ali pashë Tepelenës në Janinë, tregtar që furnizonte me ushqime ushtrinë angleze kur kjo kishte pushtuar ishujt jonianë më 1811. Naumi mësimet e para i ka marrë në shkollat angleze në ishujt jonianë.

Para vitit 1806 mërgoi me familjen në Moldavi (Kishinjev). Më 1821 mori pjesë në kryengritjen e eteristëve në Rumani kundër robërisë osmane, si një nga udhëheqësit e saj, bashkë me Shqiptarë të kolonisë së atjeshme. Iu kushtua çështjes së Çlirimit të Shqipërisë, duke u udhëhequr nga ideja themelore iluministe se një popull mund të dalë nga prapambetja vetëm po të shkruajë gjuhën amtare dhe po të përhapen arsimi dhe kultura kombëtare.

Me shkatërrimin e Vithkuqit më 1819, u shpërngulën si familje në Rumani. Naumi student mori pjesë në revoltat e 1821 të Vllahisë e Moldavisë. Pak vite më pas nisi të punonte avokat, vuri prokopi dhe kontribuoi në jehimin e ideve të Rilindjes Kombëtare. Aty u bashkua me një shoqëri intelektualësh shqiptarë, që çmonin të domosdoshëm kultivimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare për Rilindjen Kombëtare Shqiptare.

Më 1824 nisi punën për përpilimin e një alfabeti të veçantë të shqipes me 33 shkronja, të pranueshëm nga të gjithë, për të kapërcyer dasitë që lidheshin me alfabetet e tjera. Synoi që sistemi shkrimor t’u përshtatej veçorive të fonetikës së shqipes. Me këtë alfabet botoi më 1844 të parën abetare të shqipes, “Evëtarin”. Abetarja u prit me entuziazëm dhe u përhap në krahinat Jugore të Shqipërisë. Për të plotësuar kërkesat e shumta që pati, e ribotoi më 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”, të shoqëruar me një “E parathënme për djemtë e rinj shqiptarë”.

Ëvetar shqip i Naum Veqilharxhit, botim i vitit të hershëm 1844 është Abetarja e Parë Shqipe, e njohur gjer më sot. Shkronjëtorja e tij shërbeu si nismëtarja e teksteve të abetareve shqipe, që përveç misionit didaktik, patën rol historik dhe shtrirje e përdorim të gjerë në shkollat shqipe. Naum Veqilharxhi me “Ëvetarin shqip” e renditi Shqipërinë në radhët e kombeve të qytetëruara dhe të ndriçuara të Europës. Në hyrje të librit na fton për lexim të mbarë “për çdo si cilë që do të mësonjë të kënduarit e të shkruarit bukur shqip”.

Përgatiti gjithashtu një gramatikë dhe libra e dorëshkrime të tjera që nuk janë ruajtur. Më 1846 hartoi një “Letër qarkore” (enciklikë) greqisht, drejtuar bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri. Largpamësia e Naum Veqilharxhit qëndron, jo vetëm në shtytjen që i dha lëvizjes së popullit shqiptar kundër robërisë shekullore osmane, por edhe në faktin se është i pari që dalloi e paralajmëroi rrezikun që do t’i vinte kombit nga qarqet shoviniste greke e nga politika e Patrikanës.

Shqiptarët i shihte si komb me karakter të veçantë, me gjuhën e zakonet e veta, me një thesar kulturor të trashëguar. Kishte besim tek aftësitë dhe virtytet e popullit të vet dhe fshikulloi ata që ishin vënë në shërbim të të huajve. Naum Veqilharxhi e kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja dhe punoi për një shkollë shqipe me përmbajtje laike dhe për të gjithë fëmijët e popullit. E pasuroi shqipen me një varg termash të kulturës e të dijes. Naum Veqilharxhi u përpoq gjithashtu të krijonte një shoqëri kulturore që të bashkonte atdhetarët e tjerë. Për të gjtihë këtë veprimtari patriotike dhe kulturore u helmua nga Patrikana dhe vdiq në Stamboll. Me veprën e tij, Naum Veqilharxhi, dëshmor i atdhut u bë shprehës i një kthese me rëndësi në historinë e kombit shqiptar.

foto: wikipedia.org

Bota Arbërshe, sot!

January 9, 2024 by s p

Prof. Hanemshahe Ilazi/

Intervista me zonjën Ornela Radovicka me rastin e dorëzimit të medaljes nga Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani mbi Kontributin e saj mbi promovimin dhe shpërndarjen e gjuhës dhe kulturës arbërshe në botën mbarë shqiptare.

Me rastin e festave të fund vitit Presidentja e Republikës së Pavarur zonja Vjosa Osmani shpërndau disa medalje shumë personaliteteve të fushave të ndryshme në shkencë, në fushë të artit,shkrimtarë, poet, arkiekt, mjekë. Ju dhuruan medalje figurave të ndritura si Jeronim De Rada, Zef Schiro, Serembe, Belluscit dhe midis tyre edhe ju dr Ornela Radovicka, për kontributin tuaj në përhapjen e gjuhës dhe kulturës arbëreshe.

Zonja Radovicka. Kur keni filluar të njiheni me kulturën arbëreshe?

Ishte viti 1990, kur shkrova për herë të parë një poezi mbi mbi Arbërinë e arbëreshëve botuar në revistën Arbëreshe “Lidhja” themeluar nga Prof Antonio Bellusci dhe që atëherë u bëra bashkëpunëtore e kësaj reviste. Në vitet në vazhdim vizitova të gjitha fshatrat arbëreshe, edhe ato në Sicili kështu “u dashurova” me botën arbëreshe. Dhe prej shumë vitesh punoj në Qëndrën albanologjike krijuar në 1980 nga At Bellusci, ku botojmë, publikojmë, ndihmojmë për temat e dipllomave universitare mbi botën arbëreshe, si edhe presim visitator shqiptarë nga të gjitha kontinentet që duan të njihen me gjuhën kulturën arbëreshe.

Çfarë e preokupon sot në botën arbëreshe?

Bota arbëreshe, është bota më e bukur, më e rrallë, më e veçant, më e vështirë, dhe akoma pa eksploruar. Ajo që më preokupon për të është Gjuha dhe kultura arbëreshe që po asimilohet.

Kjo është aq në dukje, sa Unesko e ka shpalluar atë si gjuhë në rrezik zhdukje

Sot kjo gjuhë nuk flitet më tepër se sa 1% e të rinjëve.

Kush është fajtor që arbëreshët sot arritën në këtë gjëndje. Në itali është edhe ligji 482\99 i cili mbron arbëreshët?

Mendoj se, janë shumë faktor politik, po ashtu edhe foktor socio- ekonomik-kulturale të cilët kanë ndikuar mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe.

Brënda kësaj sfere nuk mund të anashkalohen faktorët gjeopolitike në Italinë meridionale, por nuk përjashtohet edhe fakti se nëse arbëreshi arriti në këtë pikë deri diku “fajtor”indirekt është edhe vet bota arbëreshë. Në familjet arbëreshe nuk flitet më arbërisht, dhe fatkeqësisht ka humbur deri diku ajo pjesë e shejnjtë e quajtur ndryshe “Sensi i appartenecës \ Sensi i përkatësisë” tek brezat e rinjë.

Le të ktehhemi tek Ligji 482\99. Ky ligj në teori mbron arbërshët por është plot me paradokse në aplikimin e tij dhe ka nevojë për tu modifikuar. Për mbijetesën e gjuhës arbërishte ky ligj nuk iu jep mundësinë arbëreshëve për mësimin e detyrueshme të arbërishtes në shkolla shtetërore”. Ky ligj nuk është si ligji që mbron popullsinë minoritare në kufij me Italin, me përdorim të gjuhës gjermane apo Franceze, të cilat mbrohen nga ligjet rajonale, nacionale, por edhe nga ligjet internacionale kufitare). Pra Ligji 482\99 i jep mundësinë fakultative të mësimit të gjuhës arbërishte.

Ligji 482\99, është i çalë sepse aplikohet vetëm në rajonet territoriale me minorancë historike, dmth përbledh vetëm 7 rajonet arbëreshe ku ata janë ngulur historikisht me shekuj dhe nuk është i aplikueshëm në krahina që ka një popullsi të konsiderueshme arbëreshe, psh në Piemonte, krahinë kjo jo minorancë territoriale historike arbërshe, por që në të rregjistorhet një popullsi prej 10 mijë arbëreshe nuk përfshihet në ligjin 482\99.)

Si është rregulluar sistemi arbëresh me botën arbëreshe për mbajtjen gjallë të botës arbëreshe?

Arbëreshët janë një fenomen, dhe mendoj se nuk është futur ende në asnjë sistem definitiv.

Rregullator sot për sot janë arbëreshët me shoqatat e tyre dhe si i tillë nuk duhet të reduktohen apo të apostrofohen në një grusht akademikësh, por bota arbëreshe duhet të kenë një larmi përfshirës specialistë si antropologë, psikologë, etnolingustik, ecolinguistici që të studjojnë mbi fenomenin e Botës arbëreshe. Reduktimi vetëm në dy akademik, bënë që bota arbëreshe të jetë monopol e të sjellë dëme të mëdha e të pa rikuperueshme.

Për sa i përket botës së tyre religjose, ajo është rregulluar nëpërmjet Eparkive, ajo e Ungrës dhe Piana degli Albanesi, Sicilia.

Pse promovoni mësimin e arbërishtes dhe jo gjuhën shqipe standart të sotme?

Mendoj se, nuk vendosin shqiptarët për vullnetin e arbëreshëve.

Nëse unë, shqiptare e Shqipërisë ndihem mirë që flas gjuhën shqipe me të cilën u rrita, ashtu edhe edhe arbëreshi ndihet mirë kur artikulon varjantin e tij, arbërishten që i flet mëma, që i trashëgoi nga gjyshi. Arbërishtja ka qenë gjuha e shpirtit përcjellë për 600 vjet me rradhë ndërsa italishtja për ta gjuha e bukës.

Në Arbërinë e arbëreshve gjenden 50 ngulime dhe 50 të folura, cila nga të folmet duhet të merret për bazë.

Pikërisht këtu qëndron edhe vështirësia akademike, në zgjedhjen e varjantit të duhur.

Por shembullin e ka dhënë Kisha arbëreshe \ Eparkia e Ungrës me liturgjinë e saj në varjantin arbërisht më 1968 mbështetur në të folmen lokale të ngulimeve ku bënin pjesë besimtarët.

Krijoi një Koine, duke u bazuar në të folmet e qytezave arbëreshe të ritit Bizantin.

Përse mos të merret ky model edhe për gjuhën e arbëreshëve të 50 ngulimeve në shtatë rajonet e Italisë, (edhe pse unë ngul këmbë dhe them se janë; Puglia, Kalabria, Bazilicata, Campania, Sicilia, Abruzzo, Molise duke shtuar edhe atë të Piemontes në Torino, ku përmblidhen një numër i konsiderueshëm arbëreshë ardhur nga këto shtatë krahinat).

I madhi Ernest Koliqi e konsideroi aktin e kishës arbëreshe, një vepër gjigande për botën arbëreshe. Edhe Sicilia, me ngulimet arbëreshe Mezzojuso, Palazzo Adriano, Contessa Entellina, Cristina Gela e Piana degli Albanesi votuan për një koine liturgjike por nuk iu arrit qëllimit.

Një “Koine nacionele” një “gjuhë e unifikuar”, nuk është një gjuhë teknike, por një gjuhë e cila të mbështetet në bazë të të folmeve lokale. Nuk injorohet e folmja lokale, është gjuha që iu përket arbërshëve.

Sa është ruajtur varjanti arbërisht deri më sot?

Arbërishtja e sotme e cila flitet pak dhe prej një moshe mbi 50 vjeç mundohen ta ruajnë deri diku, por arbërishtja ka patur gjithmonë trysniinë e italianizmave,ndikime të greqishtes për hirë të liturgjisë, si edhe krahinizmat. Mos harrojmë se arbëreshët në shekujt e mëparshëm ishin folës të latinishtes e cila përdorej si gjuhë zyrtare, greqishja gjuha e kishës, dhe krahinizmat gjuha e tregëtisë, por dashuria për identitetin dhe krenaria që ishin Arbër i bënë ata në shekuj të ruajnë në breza më së mirë gjuhën arbërishte.

Sa punohet në botën arbëreshe nga vetë arbëreshët për ruajtjen e gjuhës dhe kulturës?

Mendoj se askush nuk ka dhënë një kontribut kolosal mbi Arbërinë, sa kanë dhënë individët arbëresh. Ku secili edhe pse mes vështirësive secili prej tyre formojnë trurin e Arbërisë.

Truri nuk është Akademia por arbëreshët vetë, të cilët njohin realitetin, përballen me realitetin, bëjnë hulmtime, kërkime, e nxjerrin një numër të madh publikimesh.

Janë pikërisht ata arbëresh që kanë “sensin e aparenencës” të cilët vazhdojnë të qëndrojnë në ato male ku u vendosën të parët e tyre të mbledhur në dy federata të mëdha ku përfaqësojnë rreth 70 shoqata. FAA me president z Damiano Guagliardi, një individ i zell në botën e Politikës por edhe më kontibutin e tij individual në fushë të kulturës së botës arbëreshe, si edhe nga Prof Italo Elmo, kërkues, hulmutues dhe divulgator i botës Arbëreshe dhe organizues i cili mban si një urë të fortë botën shqiptare me atë arbëreshe.

Brënda këtyre shoqatave është një botë eksplozive me historianë, artistë, gjuhëtarë, koreograf, mësues, aktivist, poet, shkrimtarë, këngëtarë, autor tekstesh, vallëtare, etje

Arbërshët në shtatë krahinat e Italisë kanë punuar me mish e me shpirt për të mbrojtur gjuhën e tyre, kulturën. Një numër i madh; artistë, poetë, shkrimtarë, historjanë, gjuhëtarë, arkitekt, mësues, këngëtarë, valltarë, lëvrojnë pa pushim, punojnë me mish e me shpirt.

Të bien lotët kur shikon që akoma si prof Agostino Giordano beson tek arbërishtja gjuha e mëmës dhe që një jetë të tërë derdh duke mbrojtur gjuhën, e vazhdon të jepë më të mirën e mundshme duke mbajtur gjallë me sakrifica gazetën e tij “ Jeta arbëreshe” që sapo doli nr 94.

Imagjinoni Prof Carmine Stamine 90 vjeçari që jo vetëm publikon, por shkon edhe në klasa e u mëson fëmijëve arbërisht. Sa i madhërishëm në thejshtësinë e tij. Mendoni 90 vjeçarin At Bellusci që nuk ka ditë që mos të vizitohet Qëndra e tij, Bibloteka e tij e mos të bëhen kërkime, dhe Ai edhe pse i sëmurë hap dyert, i fton, bashkpunon, dhe qëndron bashkë me ta, duke i rritur dashurinë për gjuhën dhe arbërinë. Si këto figura kaq pozitive ka edhe të tjerë në botën arbëreshe. Bota e arbëreshëve nëse ka mbijetuar deri më sot, është vetëm falë arbëreshëve, prandaj arbëreshët s’kanë pse ti thonë “Faleminderit” askujt,!

Çfarë nuk arrin të perceptojë Akademia e sotme shqiptare mbi arbëreshët?

Akademia shqiptare dhe katedrat e gjuhës shqipe në Kalabri, Napoli, Bari, Romë, Venezia mendoj se e dinë shumë mirë se arbëreshët gjenden në një situatë ku mungon një gjuhë unike, ku nuk është përpiluar një Abetare unike, ku mungojnë mësues të mësimit arbërisht, ku mungon një Albo ku të rregjistrohet kontigjenti i mësuesve, mungesa e tekstesh mbi gjuhësinë si sintaksë, morfologji, fonetikë, sepse deri më sot bota akademike nuk ka përpiluar asgjë prej këtyre.

Siç e shohim arbëreshi nga pikëpamja gjuhësore është lënë në mëshirë të fatit!

Mendoj se Botës Akademike shqiptare i mungon perceptimi i realitetit, nuk dinë se çfarë bëhet në botën arbëreshe. Bota shqiptare ka ngelur shumë prapa mbi kërkimet shkencore në botën arbëreshe dhe kjo duket qartë në hulumtimet e bëra mbi ta në fushë të historisë, në fushë të letrërsisë, gjuhësisë, antropologjisë, psikologjisë. Ndoshta në mendjen bota akademike shqipatre krijon idenë se bota arbëreshe ka vdekur, por Gabohen! Arbërshi nuk është as fosile dhe as relike, arbëreshi është ende i gjallë dhe ka dhënë një produkt sa nuk e kanë dhenë edhe vet istitusionet e saj!

Për të treguar se sa e pa eksploruar për të mos thënë se sa është e papërfillur është bota arbëreshe prej hulumtuesve shqiptare do jap një shembull. Arkitekti arbërsh Atanasio Pizzi banues në Napoli por i lindur në Shën Sofia di Epiri, vjen në Qendrën Bellusci dhe na kërkon ndihmë për një kontakt me Universitetin e Tiranës dega Arkitekturë.

Rastisa të shkoj në shtator në Tiranë dhe ndalem në Universitetin e Tiranës. Takoj prof Oroshi Armando( me porosi të Pizzit) i cili më pohoi se ne Universiteti i Tiranës nuk është bërë asnjë hulumtim deri më sot mbi arkitekturën e ngulimeve arbëreshe të Italisë.

Nga A. Pizzi mësova se Qëndrat e sotme Komerciale nuk janë gjë tjetër veçse imitimi i “Gjitonisë” së arkitekurës arbërshe. E merrni me mënd sa prapa kanë ngelur me kërkimet mbi arkitekturën arbëreshe?!

Është për tu ardhur keq që injorohet bota arbëreshe me individë të pasur dhe me njerëz disponibile që ndihmojnë pa rezerva botën shqiptare. Përmendim prof Francesco Marchiano\Spezzano Albanese, Professor Caloggero Raviotta, Professoresha Tommasina \Contessa Entellina, prof Mario Massari\ Chieuti, Prof Mario Bellizzi\ Shën Vasili,Costandino Bellusci\ Platani,Zef Chiaramonte\ Palermo, etje të cilët në një farë mënyre furnizojnë me hulumtime kërkuesit shqiptare që nuk shkulen nga katedra e Tiranës, e për të marrë rrugët drejt botës arbëreshe presin fondet.

Por ka edhe një numër i madh të botës arbëreshe në fushë të artit që punojnë pa rezerva si Michele Greco\Frascineto\ Nicola Mele\ Acquaformosa\ Silvana Licursi, Maria Antonieta Rimoli, Tommaso Bellusci\ Frascineto, Rocco Marco Moccia, prof Cettina Mazzei, Lucia Mrtino, Mimmo Imbrogno, Gennaro de Cicco, Giusi Schirò, Giorgio Cuccia\ Sicilia, apo edhe individ në rrjetet sociale si miku im Mario Occhineri i cili më mbështet me artikujt midis botës arbëreshe dhe asaj shqiptare. Me këtë dua të them që janë shumë shumë e shumë arbëreshë të tjerë që punojnë në heshtje dhe shkrijnë energjitë për botën arbëreshe.

Përse është në rrezik edhe kultura arbërshe?

Mendoj se aty ku nuk flitet gjuha e nënës edhe kultura dalëngadalë përcillet e çalë.

Mungesa e shkollave në gjuhën e komunitetit sjellë mangësi edhe në kulturën e tij. Dikur Bota arbëreshe kulturën e përcillte nga nëna te fëmija, sot kjo gjë nuk ndodh.

Sot bota arbëreshe mendoj se kemi një popull “bikultural” por edhe “analfabet” në gjuhën e kulturës së tij, gjë e cila nuk ndikon poztivisht mbi kulturën e tij.

Gjuha dhe kultura janë të lidhura me njëra tjetrën. Kultura trasmetohet, fitohet por edhe kontaminohet në vite. Këtë kontaminim e shohim psh te kostumin e burrave në botën arbërrshe

Deri më sot nga studimet, hulumtimet, fotot, në kulturën arbërshe është ruajtur vetëm kostumi i grave dhe jo ai i burrave. Kështu që as fustanella, as Plisi nuk janë element të botës arbëreshe.

Ajo që çka është autentike dhe e përcjellë në shekuj duhet e lënë ashtu siç është!

Kostumet arbërshe janë aq të bukura, me famë sa me shekuj kanë tërhequr gjithmonë vëmëndjen e shkrimtarëve, artistëve udhëtarve në shekujt e mëparshëm. Kostumi i grave në kulturën arbëreshe është identitet dhe art. Në të është derdhur universi i botës arbëreshe dhe ka rregulat e saj preçise, por ndonjëherë shohim edhe në to deformime, por që ndodh rrallë.

Sa është i rëndësishëm besimi dhe kisha tek arbëreshët ?

Arbëreshët rridhnin nga kishat illirike, i përkasin ritit bizantin, në fillim ishin në patriarkën e Ohrit, dhe që nga më 1919 me krijimin e Eparkisë së e Ungrës, me peshkopin Bizantin, nën Juridiksionin e Papaës dhe më Eparkia e Piana degli albanesi themeluar në 1784 Palermo\ Sicili themeluar nga Guxata.

Arpëreshët të parën gjë që bënë kur erdhën në fund të shekullit XIV ndërtuan kishat e tyre të ritit Bizantine. Më vonë, në shekulli XVI, ndodhën ndryshime historike, shumë priftërinjë u vranë, disa u burgosën dhe një pjesë e ngulimeve u kthyen në ritin katolik.

Thuhet se kishat arbëreshe sot janë në krizë. Ç’po ndodh me to?

Si ju thash më sipër në botën arbëresh besimtarët e ritit bizantin grumbullohen në dy Eparki;

Sicila dhe Ungra.

Eparkia e Piana degli Albanesi në Sicilsë sot ndodhet në një situatë shumë e vështirë dhe besimtarët e saj po kalojnë momente shumë të vështira. Sede e shenjtë ka emëruar një peshkop latin në krye të saj. Arbëreshët janë të ritit Bizantin dhe nuk pranojnë një peshkop të ritit latin, që as nuk njeh edeh gjuhën arbërshe të besimtarit bizantin. Kjo do të thotë që riti të bëhet në Italisht dhe kjo sjell asimilim të tyre. Botën arbëreshe dy faktor e ndajnë me identitet Gjuha dhe riti i tyre bizantin dhe jo latin. Ky rast ka indinjuar shumë botën arbëreshe të ritit bizantin në Sicili të cilët jo vetëm po protestojnë por po kërkojnë edhe ndihmë nga Eparkia e Ungrës që është më e fort sot për sot në mbajtjen e ritit dhe të gjuhës.

Por mos harrojmë se në planin kulturor Piana degli albanesi e Bota arbëreshe e Sicilisë me shekuj ka dhënë një kontribut të madh e kolosal në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës arbëreshe. Besimtarët e ritit bizantin nuk meritojnë këtë plagë shpirtërore.

Shpresojmë që të merret në konsideratë kërkesa e besimtarëve të ritit bizantin në Sicili.

Eparkia e Ungrës vazhdon të praktikoj ritin bizantin të Kostandinopojës, por nën juridiksionin e Romës. Liturgjia zhvillohet në tre gjuhë, greqisht, italisht, arbërisht, dhe mbledh në gjirin e saj besimtarë të rreth 30 parrokje të Kalbrisë, Basilicata, Molise. Edhe kjo Eparki është nën juridiksjonin e Romës.

Por edhe Eparkia e Ungrës po kalon momente të vështira. Nga 30 parrokje rreth 16 parrokje janë të muluar nga priftërinjë të huaj. Sipas statistikave mbi 50% të priftërinjëve që nuk janë arbëreshë, dhe si të tillë ata nuk kanë “sensin e apartenenzes” së botës arbëreshe. Prifëtrinjë e huaj te parrokjeve janë rrogëtar, nuk janë misionar. Mbaron puna kthehen tek familja..

Në parrokjet arbëreshe nuk është më ajo forca e kishës së dikurshme, kur parrokjet shërbenin si shkolla për mësimin e gjuhës. Ku prifti ishte eshe albanolog. Unë kujtoj një episod kur profesorët nga Kosova i dërgonin abetare Papas A. Belluscit në Falconara albanese për fëmijët arbëreshë që të mësonin gjuhën.

Çfarë duhet të bëjë çdo individ arbëresh për të mbajtur gjallë gjuhën?

Mendoj se për mbajtjen gjallë të gjuhës rolin kryesor e ka familja. Njëqind vjet më parë nuk kishte shkolla në komunitetin arbëresh, por flitej arbërisht, dhe ishte pikërisht nëna ajo që përcillte gjuhën fëmijës, prandaj le të fillojnë të sensibilizohen nënat e rregjistrojnë fëmijët në shkolla për mësimin e arbërishtes edhe pse ky ligj është sakat “ligji 482\99” por në fund të fundit iu jep mundësinë e gjuhës. Eparkia e Ungrës po shpërndan falas dy volumet “Alfabetizzazione”, prandaj kush dëshiron le të fillojë mësimin e gjuhës me këto volume, deri sa të përpilohet një tjetër tekst më i avancuar.

Një faktor tjetër është se jetojmë në botën e kibernetikës, dhe “Inteligjenca Artificiale”, aplikimi i saj, i jep mundësinë arbëreshit të mësojnë gjuhën e tyre.

Bota arbëreshe sot duhet të rrisë ndërgjegjen për “sensin e përkatësisë”, autostimën e prkatësisë në këtë komunitet.

Çfarë mendon për rolin e kryetarëve të bashkive të qytezave arbëreshe në ruajtjen e gjuhës dhe të kulturës ?

Kryetarëve të Bashkive të ngulimeve arbëreshe sipas ligjit 482\99 iu jepet mundësia që të fillojnë e të shkruajnë në dygjuhë. Ligji iua jep mundësinë të përdornin arbërishten në certifikatat administartive, kështu nëse kanë vullnet që nesër në mëngjes mund ta praktikojnë nxjerrjen e çertifikateatave te lindjes, vdekjes, apo në certifikatat e martesës edhe në arbërishten e tyre. (Përjashtojmë këtu Piana degli Albanesi, të cilët e aplikojnë prej kohësh si mësimin në arbërisht ashtu edhe në aministartën lokale)

Çfarë kontributi mund t’iu japi Mëma Shqipëri arbëreshëve?

Qofsha e gabuar, por shikoj një indiferencë nga Akademia e Shkencës karshi popullit arbëreshe.

Dikur shumë albanologë shqiptarë kanë qenë zemra e arbërshëve. Sot këta albanologë nuk janë më. Nga bota akademike shqipatre ka një rënie të dukshme për njojen hulumtimin dhe studimin e botës arbëreshe. Flasim për një popull unik që kanë rezistuar në shekuj që egzissiston sot, lëvron me punimet e tij, dhe kjo Akademi është indiferente krahas shumë poetëve apo shkrimtarë të botës së sotme arbërore!

Por edhe Qrveria e Tiranës me sa shohë nuk ka atë vullnet politik vëllazëror që duhet të tregojë.

Kryeministri Rama ka ardhur tek arbëreshët, I ka parë ku jetojnë, i ka vizituar, dhe me siguri që do ti ketë pyetur këta kryetar të Bashkive se përse keni nevojë.

Lind Pyetja: A kanë rënë në një akord të përbashkët për një projekt konkret ku të përfshihen të dy shtetet si ai i Italisë dhe ai i Shqipërisë, mbi shtrimin e çështjes për arsimin e detyrueshëm të gjuhës, apo rolit në mbrojtjen e kulturës së arbëreshe,në ato segmente ku nuk aplikohet ligji 482\99?

Nuk mendoj se kryetarët e Bashkive të botës arbëreshe shkojnë në Tiranë vetëm për të promovuar veten e tyre, apo për të bërë ndonjë fotografi mes gradacelave?! Kryetarët e Bashkive nuk janë pionierët e dikurshëm që bënin Paradë, kalonin para tribunës dhe përshëndetnin Byron Politike dhe Udheqësin e saj. Kryetarët e bashkive arbërshe janë një forcë politike, përfaqësojnë një popull dinjitoz dhe unik në botë, nuk duhet të kenë kompleksin e inferioritetit e të ndihen të tërhequr. Ata me ndërgjegjen e popullit arbëror mbi shpatullat e tyre dhe duhet të ulen paralel me Kryeministrin e Shqipërisë e të shtrojnë çështjen arbërshe ashtu siç është, të dalin me projekte konkrete mbi ruajtjen dhe promovimin e gjuhës, kulturës arbëreshe për aplikimin e ligjit të çalë 482\99.

Arbëreshët jetojnë në qyteza të thella në Jug të Italisë ku planet gjeopolitike, i kanë shpopulluar akoma më shumë këto zona dhe kanë rriur edhe papunësinë, prandaj mendoj që midis Botës Arbëreshe në Itali dhe Shqipërisë të lindë edhe një bashkpunim në promovimin dhe zhvillimin e turizmit dhe kulturës të qytezave arbëreshe. Inisiativat duhet të nisi që nga shkollat. Nxënës të shkollave nga Shqipëria, Kosova, të vijnë e të vizitojnë vëllezërit arbëresh në Itali.

Mëma Shqipëri apo edhe mëma Kosovë janë në zhvillim, po shohim nga dita në ditë që si Tirana ashtu edhe Prishtina po trasformohen. Nuk do të ishte mirë që të tërheqin organikën; teknikë, arkitekt, inxhinjerë edhe nga Arbëria e arbëreshëve!

Nuk do ishte mirë të ndihmojë vëllai vëllanë?

Apo këto vlera nuk egzistojnë më?

Arbërshi nuk është naiv, nuk ka nevojë i për “copa letra” nderi. Arbëreshin e nderon fakti që është Unik në botë dhe mjafton kjo për të qenë i nderuar, sepse ashtu si ju thashë edhe më sipër Arbëreshi është Fakt, është Mënyrë jetese, nuk Imitohet!

Ornela, në shkrimet tuaja unë ju konsideroj trasparente dhe të sinqertë dhe për këtë dua që të më përgjigjeni po me aq trasparencë. Çfarë ka te arbërshët diçka që nuk shkon?

Para se ti përgjigjem kësaj pyetje dua të bëjë një “parathënie”

Arbëreshët ndihen deri diku si “Jetim”. Ata u ngrohën disi me krijimin e Qëndrës së Studimeve dhe Publikimeve të botës Arbëreshe në Tiranë me drejtoreshë Diana Kastrati. Arbëreshët, e pritën me kënaqësi këtë lajm dhe menduan se kjo Qëndër do të ishte shtëpiza e tyre. Në fakt qëndra për dy vjet me rradhë iu hapi dyert. Por viti që shkoi kjo shtëpi edhe pse i ftoi në në vatrën e saj “Ditën e Arbëreshëve” ndodhi ajo që nuk duhet të ndodhte;“Krypleqtë akademikë” në Tiranë mbyllën derën nga brënda, spostuan të zotët e shtëpisë, eleminuan të gjithë ata përfaqësues të artit, të historisë, shkrimtarë, poetë, por edhe përfaqësues të politikës dhe ngaqë kishin edhe gurin edhe arrën, vet vendosën, dhe vet vulosën. Në muajin nëntor 2023 për shkak të anullimit masiv të tyre, bota arbëreshe ngeli përsëri të zhgënjyer!

Për këtë reaksion e sorollatje që iu bënë arbëreshëve dikush duhet t’iu japi llogari!

Kush është fajtor tu rijapë atyre arbërreshëve dinjitetin që iu përdhunua në “ Ditën e Arbëreshit”. Deri më sot askush nuk e ka marrë përgjegjësinë!.

Ju më pyetët se çfarë nuk shkon tek karakteri i arbëreshëve?

Nëse zë një mik arbëresh është besnik për tërë jetën. Të mbron të do dhe derën e tij e ke gjithmonë të hapur. Duke qenë të tillë nuk tolerojnë lehtë.

Sipas meje Bota arbëreshe ka vetëm një problem karakterial. Secili prej tyre punon por duhet të konsiderohet “ I pari”. Kjo karakteristikë “ për të qenë i pari” dhe “krenarie” shpesh herë nuk të bënë leader, por të çon në “ndarje”, dhe të kthen në “individualist!

Çfarë i duhet sot botës arbëreshe më shumë se çdo tjetër?

Mendoj se botës arbëreshe i duhet ndërgjegja arbërore, sensi i përkatësisë si edhe të jenë të bashkuar. Kam idenë nëse se arbëreshët po të bashkohen me njëri tjetrin, për hirë të dashurisë për Arbërinë ata mund të arrijnë çdo gjë vet. Nuk kanë pse të mbajnë shpresa tek të tjerët.

Mësimin na i ka lënë amanet Gjergj Kastrioti Skënderbe me “Lidhjen e Lezhës”. Do të ishte një kryevepër “Lidhja e Arbëreshëve” ku të mbizotëroj dialogu, ku të përballen me njëri tjetrin, ku të respektohet “mendimi i lirë dhe ndryshe”, dhe ku të merrej për bazë ajo që është më e mirë për Arbërinë, duke lenë pas interesat vetjake. Arbëria është e madhe dhe ka vend për të gjithë arbërreshëst, mjafon të respektohet hapsira e secilit.

Presidentja Vjosa dhe z Vehbi Myftari këshilltari i saj, vizituan këtë vit Qëndrën albanologjike të e At Belluscit. Ç’farë përshtypje keni?

Gjatë vitit 2023 në muajin Prill ditën e Pashkëve na erdhi dhe na vizitoi Biblotekën dhe Qëndrën tonë albanologjike Presidentja e Kosovës Zonja Vjosa Osmani si dhe Këshilltari i Presidencës Z.Vehbi Myftari. At Bellusci ka dhënë një ndihmë të madhe për Kosovën dhe Qëndra jonë Albanologjike mbi gjuhën dhe kulturën arbërshe ka mbajtur gjithmonë lidhje me Kosovën, Diasporën kosovare në Zvicër, Germani, Austri dhe kemi qenë gjithmonë aktiv me ta.

Ajo që na bëri përshtypje ishte se Presidente Osmani, ndryshe nga ish Presidenti i Shqipërisë i cili erdhi dhe na vizitoi, na premtoi, dhe nuk mbajti asnjë premtim, ndërsa Presidentja Vjosa menjëherë u hodh “në katjer”. Si fillim i dha nënshtetësinë Kosovare At Belluscit duke e quajtur “bir të saj” për kontributin e tij në Pavarësinë e Kosovës, dhe gjatë këtij viti kemi patur herë pas herë kontaktet me këshilltarin e Presidencës zotin Vehbi Myftari i cili po na mbështet për publikimin e disa rrëfimeve, këngëve, si edhe të dhënat mbi kostumin e Frascinetos rrëfyer nga 90 vjeçarja Caterina Bellusci. Janë në arbërisheten e saj dhe jo në standarten shqipe.Qëllimi i këtij mini projekti ishte që mos të humbisnim arbërishten e Frascinetos që e ka përcjellë shumë mirë dhe qartë per rreth një shekull zonja Katerina. Arbërishtja e saj, tingëllon e bukur,një arbërishte e pastër,një arbërishte shekullore, e gjallë, ëmbël dalë nga shpirti arbëror.

Ç’farë do t’iu thoshit vizitatorëve që vizitojnë qytezat arbëreshe?

Nëse do vini e të takoni arbëreshët mos u turrni vetëm të bëni ndonjë foto, dhe as mos u entuziazmoni kur shikoni një bijëz të vogël arbëreshe e cila me kostumin e saj të bukur të derdhur në ar të qepur me sakrifica mëma e saj e lëviz gjithë hijeshi në ceremoninë” Vallja”!

Mos u entuziazmoni edhe nëse shikoni vogëlushët që këndojnë në kishë arbërisht e me zell, e mos krijoni idenë se arbëreshët e ruajnë kaq mirë gjuhën!

Mos u mjaftoni me krenarinë që iu pushton kur ndonjë i vjetër ju përshëndet arbërisht.

Mos i gjykoni arbëreshët kur do kuptoni që pjesa masive nuk flasin më arbërisht..

Por ju lutem, nëse je shqiptar i vërtet kudo që ndodhesh në çdo fushë që je; në politik, shkencë, si bizesmen, apo si intelektual që je, hiqni dorë edhe nga “ Përfitimi” mbi karrjerë apo mbi ekonominë mbi shpinën e arbëreshëve,por reflektoni, dhe bëjë diçka për Arbëreshin në të mirën e tij që jo vetëm të mbijetoj për mos tu asimiluar, por të ringjallet të rikthehet në hapsirën e tij. Të bësh diçka konkrete për ata sot, është edhe çështje kombëtare, dhe detyre për çdo shqiptar dhe nëse e do vëllanë, jepi ndihmë konkrete!

Kush është Arbëreshi për Ju?

Në vite kam dhënë shumë përkufizime mbi madhështinë e këtij populli, sepse arbëreshët nuk janë vetëm Folk, kostume, e ku shpesh i paraqisin nuk janë as kuklla për Paradë në rrugët e kryeqytetit mëmë , por arbëreshi është një “Fenomen”. Ai që i shkon për shtat vetëm konceptit “Arbëresh” dhe si i tillë meriton të Konsiderohet, të Studjohet, dhe mbahet si “Etalon”në gjininë e tij të vetme!

Ç’farë kupton me kulturën arbëreshe?

Arbëreshi nuk është vetëm gjuhë dhe folk, arbëreshi shkon më tej. Është një popull me histori të lavdishme, me antropologjinë e tij, me figurat e tij ilustre si Pasquale Baffi, inxhinier Jura, Scura, vellezërit Torello, Anselmo Lorecchio etje etje Kam mendimin që të ndërtohet një muzeum në Napoli. Do të thoni Ju pse pikërisht Napoli dhe jo Cosenza?!

Në Napoli zbarkuan arbëreshët. Në Napoli studjuan arbëreshët. Në Napoli u botuan veprat arbëreshe. Në Napoli u pushkatuan figura të rëndësishme të botës arbërshe.

Në Napoli Skënderbeu la gjurmë në takimin me mbretin e Napolit.

Mendoj se pikërisht për këto arsye ia vlen për Arbëreshët të krijohet një qëndër aktive në këtë qytet të përjetshëm.

Motivi tjetër është se Palermo është distante, sepse edhe në palermo do të ishte mirë.

Kur shkova për herë të parë në Palermo pash që Eparkia Piana degli albanesi ishte në qëndër të Palermos, ku i jepej mundësi turistit nga e gjithë bota të njihet më këtë komunitet.

Sot për sot fshatrat e Arbëreshëve është vështirë ti vizitosh për arsye hapsire dhe kohe por edeh komunikacioni e infrastrukture.

Dikush nuk mund të jetë dakord, dhe ndoshta nuk përputhet me këtë ide,por në Torino kemi muzeumin më të rëndësishme të Egjyptit. Kultura bëhet internacionale.

Gjatë një vizite në Bibliotekën Bellusci, kur për vizitë na erdhi Robert Elsia, historiani Kanadez na tha: “Ju shqiptarët duhet të shkruani historinë gojore e cila është po aq e rëndësishme në mos më tepër se sa ajo e kronikave, sepse kronikat në fun të fundit i shkruajnë ato që fituan,por historia gojore ka bërnda vërtetësinë e të pa thënave. Nëse nuk do të filloni ta shkruani historinë gojore arbëreshe do të humbisni historinë”.

Në fakt ne nuk jemi konservatorë të mirë. Nuk ruajtëm kishat, dhe si përfundim e na i morën, nuk ruajtëm “Qenin e Sharrit” dhe na i morën, po humbim edhe arbëreshët, fenomeni më i çmuar human!

A do dëshiroje ndonjë gjë të veçantë për botën arbëreshe?

Siç iu thashë dhe më sipër, në rradhë të parë dëshiroja që në ngulimet arbërshe të hapeshin shkollat e detyrueshme në varjantin e arbërishtes.

Shpresoj në një raport të gjallë vëllazëror midis arbëreshëve dhe Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë së Veriut, pjesa e Malit të Zi, si dhe Diaspora kudo që ndodhen, sepse Arbëreshët me sa kam kuptuar e dëshirojnë dhe Shtëpinë e tyre të cilën e kanë ëndërruar gjithmonë në zemrën e Mëmës Shqipëri prandaj mos i harroni këta arbëresh që dikur nga ato Istitute që ata hapën me munde e sakrificë në një atdhe që nuk ishte i tyre, përfituan dhe u shkollua elita shqiptare.

Nuk nënvlrësohet arbëreshi dhe jo më të harrohet!

Aderoni në ndonjë korrent politik, jeni pjesë e ndonjë Partie?

Partia ime është Arbëria e arbëreshëve. Nuk aderoj në asnjë forcë politike.

Jam e bija e një të përjashtuar nga Pratia e Punës gjatë rregjimit në Shqipëri, dhe nuk më intereson politika. Dua të jem një shpirt i lirë dhe kjo nuk do të thotë se nuk kam ideale!

Intervistës sonë i erdhi fundi, çfarë do të shtoni nëse keni ndonjë gjë tjetër për arbërshët?

Desha vetëm të them se këtë nderim pas 25 vjetësh kontributë në botën arbërshe që ma dorëzoi Presidentja Kosovës,dua ta ndaj me të gjithë ata arbërshë që punojnë në heshtje, me të gjithë ata arbëresh të cilët mes shumë vështirësive mbajnë gjallë Arbërinë!

Unë jam thjeshtë një milingonë në këtë medalje!

Rofshin arbëreshet që punojnë për Arbërinë e kudo që ndodhen!

Unë ç’do intervistë e kam mbyllur me moton: Nëse një ditë arbëreshët do të asimilohen do humbasim një popull dhe jo një etni. Kjo sduhet të ndodh kurrë! Mos Harroni atje ku është një arbëresh është një Arbëri!

Përgatit intervistën Profesoresha Hanemshahe Ilazi. Autore e 12 veprave si: “Kush i vrau Engjijt”, “Gra të njohura të trojeve Shqiptare”, “Fëmijët martirë të Kosovës 1981 – 1999″ , si dhe aktiviste e gjallë e botës kosovare . (Në vijim disa foto nga aktiviteti i dhënies së medaljes zonjës Ornela Radovicka)

Prishtinë\ Kosovë, 3 Janar 2024

C:\Users\iljas\Downloads\IMG-20231229-WA0002.jpg

C:\Users\iljas\Downloads\IMG-20231229-WA0049.jpg

Për Pirro Dollanin, në vend të një eulogjie

January 9, 2024 by s p

Luljeta Lleshanaku/

Para pak ditësh, u largua nga jeta Pirro Dollani, një nga njerëzit më të veçantë që kam pasur fatin të kem njohur ndonjëherë, shqiptari i mirë, burri fisnik dhe intelektuali i mirefilltë, per të cilin e ndjej si detyrë të ndaj këto pak rreshta me bashkëatdhetarët e mi…

Pirro Dollanin e kam njohur në vitin 2008, në Universitetin e Las Vegas-it ku ai punonte dhe ku unë ndodhesha me një bursë nje vjeçare. U desh vetëm një javë, që ai dhe familja e tij të ktheheshin në miqtë e mi më të mirë, ata lloj miqsh që gjithkush do të donte t’i kishte afër, në ditë të mira dhe sidomos në ditë të vështira. Dhe sigurisht unë nuk jam e vetmja; reagimet plot dhimbje për të kanë qënë të panumërta ditët e fundit, përfshirë edhe botën e artit. “Nuk njoh njeri që të ketë lindur më 15 shkurt, në ditën e Vetmisë, dhe të ketë më shumë shokë e miq se sa ka Pirro Dollani. “- shprehet miku i tij Gezim Kabashi. Kjo vjen falë natyrës së tij fisnike, dhe asaj force karakteri që e shoqëroi gjatë gjithë jetës, të krijuar jo krejt rastësisht: ai vjen nga nje familje e njohur beratase. Babai i tij, Duda, një burrë i arsimuar dhe njohës i mirë i gjuhës angleze u burgos nga regjimi komunist vetem sepse kishte shërbyer si përkthyes i UNRRA-s pas lufte, pasojat e të cilës i vuajti për dekada me radhë ai vetë por edhe fëmijët e tij. Pirro vetë, me një talent të spikatur në violinë, u përjashtua nga Liceu Artistik, dhe shumë vonë iu dha e drejta të diplomohej duke punuar si mësues. Në vitet ‘90, Pirro u përfshi në lëvizjet demokratike dhe më pas punoi si drejtor i Kulturës në Bashkinë e Durrësit dhe drejtor i Bibliotekës së qytetit. Në vitin 1994, ai bashkë më familjen, emigroi për në Shtetet e Bashkuar, ku me një vullnet të jashtëzakonshëm filloi gjithçka nga e para dhe permbushi ëndrrat e tij diku u diplomuar për herë të dytë, dhe duke fituar një vend të denjë në Universitetin e Las Vegas-it ku edhe gëzonte gjithë admirimin dhe respektin e kolegeve dhe studentëve të tij. Ky ishte Pirro Dollani, nuk dorëzohej kurrë. Një nga mësimet që kam marrë prej tij është se “pavarëshit se si te vjen jeta, trim është ai që u shkon gjërave deri në fund!”. Por aq sa ishte i prerë dhe i vendosur nga njëra anë, aq ishte edhe modest, i butë, i ndjeshëm, bujar nga ana tjetër–cilësi qe e bënin një mbështetje të fortë edhe për shumë familje shqiptare që përballen me vështirësitë e emigrimit. I donte dhe i pranonte njerëzit ashtu sic janë; jepte, pa kërkuar asgje në shkëmbim. Ky ishte Pirro Dollani!

Të gjithë ne që e kemi njour nga afër, kemi shumë kujtime që do të na shoqërojnë gjithë jetën: situata, biseda, muzike, libra…Por ata që e kanë njohur pak ose nuk e kanë njohur fare, le të lexojnë përkthimet e tij në gjuhën shqipe, për të kuptuar njohjen dhe shijet e tij letrare, dhe se me cfarë sqime, elegance e trajton ai gjuhën, për të kuptuar artin e tij të komunikimit. Dhe janë jo pak veprat e përkthyera prej tij nga gjuha angleze; “Beti-tregime të zgjedhura” (2018), “Kokoro” nga Natsume Soseki (2017), “Ura e Mbretit Shën Luigj” nga Thornton Wilder (2016); “Piktorja që sfidoi kohën” nga Robert Baird Shuman (2015), dhe më parë “Hoteli i bardhë” nga D. M. Thomas (2014), “Bel canto” nga Anne Patchet; “Jehona e kujtesës” nga Richard Power; “Lamtumirë fjalë” nga Hart Wegner; “Virgjëresha shqiptare” nga Alice Munro; “Pragu i ferrit” nga Michel Hugo; “Duke lexuar Turgenievin” nga William Trevor; “E vërteta dhe trillimi në librin Kodi da Vinçi”, janë disa prej tyre…Letërsia, gjuha, ishte një nga urat që ai ndërtoi me Shqipërinë duke qenë larg, Shqipërinë që e donte gjithsesi.

Falë vullnetit të tij, ai ia doli edhe të përballej me vdekjen per mese nje dekadë madje dhe të fitonte mbi të edhe atje ku shkenca e quante të pamundur. Ai i mbijetoi të gjithave dhe me nder, duke u shndërruar në model për të tjerët, e duke e lënë botën një vend pak më të mirë se c’e gjeti.

Ngushëllime familjes së tij te mrekullueshme Fridës, Arbës, Gjergjit dhe motrave. Ngushëllime edhe miqve të tij te shumtë, ndër të cilët kam nderin të jem edhe unë! Dhe u preftë në paqe!

Ta ndezim edhe ma shumë shkëndijën e dashurisë për gjuhën tonë te çdo i ri shqiptarë në Kroaci

January 9, 2024 by s p

Intervistë me znjsh.Gentiana Lleshdedaj, kryetare e Shoqatës Kulturore Shqiptare “Shkëndija” në Zagreb të Kroacisë.

Intervistoi: Dashnim HEBIBI, Zagreb

“Kam pasur fatin të njoftohem me ish studentë, që i kemi ftuar në Zagreb për 60 vjetorin e shoqatës dhe kam biseduar me shumë prej tyre, që ishin edhe kryetarë më parë për kujtimet dhe mundimet e tyre që i kanë kaluar para shumë viteve. Kjo ka qenë njëkohësisht frymëzim për punën time, por edhe më kanë bërë shumë mirënjohëse dhe i përulem gjithë atyreve, që kanë vepruar në kohërat më të vështira për të mundësuar, që unë sot së bashku me miq e mikeshat e mia, që ta kemi në shumë aspekte punën më të lehtë“, na tha ndër të tjera, zonjusha, Lleshdedaj.

Veprimtaria e mërgatës sonë për të mirën e atdheut nuk mundet të matet me asnjë mjet. Veprimtaria e tyre ishte e shenjtë, shumë shpirtërore për të mirën e tokave shqiptare. Atdhetarët e gjeneratave të para, me shumë mundi e ruajtën e punuan për brezin e ri, që nëse do të vijnë në diasporë, ta kanë imazhin e mirë. Nuk është thënë kot, mos e shiko vetëm për veten, por shiko e bënë vendin edhe për të tjerët. Çdo mërgimtarë ishte ambasador i atdheut. Kosova nuk e kishte të vështirë nëpër shtete të ndryshme të evropës dhe botës për të vazhduar bashkëpunimin me shtetin pritës përmes ambasadorëve, duke ju falënderuar mërgimtarëve, atyreve që sakrifikuan gjithçka për atdhe, por edhe në anën tjetër, duke punuar e ruajtur imazhin e shqiptarit. Gjeneratë pas gjenerate, po vijnë edhe gjeneratat e reja, ose ajo e katërta me radhë. Ti kthehemi kësaj here, një tempulli të aktiviteteve të shqiptarëve, Shoqatës Kulturore „Shkëndija“ të Zagrebit, ndër më të vjetrat në evropë. Shoqatë që rreth vetes kishte emra e emra të shumtë veprimtarësh. Që kanë rujtur në ditët më të vështira bërthamën e shqipes dhe sot, po shihen edhe rrezet e sukseseve tek gjenerata e re. Hiq më larg, se në dhjetorin e vitit që sapo e kemi lënë, kremtoi 60 vjetorin e themelimit. Mjafton të përmendet datëlindja e saj dhe pastaj të kujtojmë historinë e punës së madhe kombëtare që e kanë dhënë, atdhetarët brenda asaj sofre. Tani, kanë ardhur gjeneratat e reja, veprimtarët e dëshmuar, ose gjenerata e parë dhe e dyta, po i jep hapësirë gjeneratave më të reja, që ata të marrin timonin e aktiviteteve, por pa u larguar as ata nga ajo sofër, sepse një jetë të tërë e kanë pasur rreth Shkëndijës. Të shkruash, e të shkruar, për veprimtarinë e Shkëndijës është pak, por besojmë shumë, se në një të ardhme, do të kemi edhe monografinë si pasaportë të veprimtarisë dhe do të ruhet në çdo familje, sepse është bërë një punë e madhe. Është për tu përshëndetur kryesitë e kaluara të shoqatës, që gjithmonë kanë pasur rreth vetes, atdhetarë të rinjë, që një ditë, ti dorëzojnë punën. Ashtu edhe ndodhi, tani kemi një kryetare të gjeneratës së re e rritur dhe e shkolluar në Kroaci, zonjusha Gentiana Lleshdedaj. Njihet thuajse nga të gjithë, sepse ishte afër Shkëndijes që moti edhe me aktivietete të ndryshme që ka dhënë ajo, si valltare e moderatore. Përkrahje mori nga kryesia e kaluar dhe nga brezi i ri, që së bashku ta drejtojnë Shkëndijën dhe të ketë shkëndi për jetë. E tani është më e lehtë, sepse kemi Kroacinë shtet, kemi Kroacinë mike të përbetuar dhe mundësitë janë më të lehta për të vepruar. Nga Shkëndija, përveç se kam pasur fjalë miradie, jam i nderuar edhe me mirënjohje-falënderim për kontributin tim modes. Por, ajo mirënjohje-falënderim, më ka obliguar, që të angazhohem edhe më shumë, që të jem pranë veprimtarisë së Shkëndijës, edhe pse, ka kohë, që jam larguar nga gazetaria aktive për tu drejtuar e realizuar projekte të tjera të një fryme tjetër. E pamundur, t`i iki përcjelljes e ndihmës së mërgatës sonë edhe përmes shkrimeve të mia modeste, të shkruara, ashtu me lehtësi, për ta kuptuar lexuesi im, sidomos ai i mërgimit. Se cilat janë planet e kryesisë së re të Shkëndijës për vitin e ri që sapo e filluam dhe për një të ardhme, do të mësojmë, nga intervista ekskluzive, ose më mirë me thënë e para për median shqiptare, nga zonjusha, Gentiana.

Përshëndetje zonjusha Lleshdedaj. Fillimisht, ju urojmë vitin e ri 2024 dhe njëherit, urime edhe për detyrën që iu ka besuar, kryetare e Shoqatës Kulturore „Shkëndija“ në Zagreb. Sigurisht, se është intervista e parë e këtij viti. Na thoni, cili është urimi juaj për anëtarët e Shkëndijes, mërgimtarët në Kroaci dhe shqiptarët në përgjithësi?

Përshëndetje edhe për ju. Është nder dhe kënaqësi që me keni ftuar për intervistë dhe ju faleminderit që më keni dhënë mua edhe shoqatës Shkëndija këtë mundësi. Ju uroj juve edhe familjes tuaj më të mirat e botës për këtë vit dhe për çdo vit që vjen, poashtu edhe anëtareve të Shkëndijës, mërgimtareve në Kroaci ju uroj lumturi, shëndet dhe begati në familjet e tyre.

Jeni anëtare e „Shkëndijës“, që moti. Si e pritët, ku ju besua vota, që të jeni e para e Shoqatës Kulturore „Shkëndija“ në Zagreb e cila ka 60 vjet veprimtari?

Po, jam anëtare e Shkëndijës gati për 10 vite dhe anëtaresimi im ka qenë thjesht nga dashuria ime për vallëzim, sepse kam ëndërruar të jem pjesë e ndonjë ansambli dhe këtu e kam plotësur këtë dëshirë, gjërat pozitive që kanë ardhur pastaj kanë qenë të pa planifikurara. Fakti, që kolegët dhe miqt e mi në shoqat më kanë dhënë besimin dhe kanë vendos me qenë pikërisht unë ajo që do jetë e para e shoqatës më të vjetër në Kroaci është për mua nder i madh dhe një përgjegjësi për të cilën shpresoj, se do jem mbartës dinjitoz, sepse ketë e meriton Shkëndija. Shpresoj poashtu, që do të sjell një shkëlqim dhe një frymë të re përmbi bazën që është e vendosur nga shumë e shumë anëtare e kryetarë para meje.

Sa anëtarë i ka „Shkëndija“?

Shkëndija për momentin ka më shumë se 50 anëtarë dhe jemi në rritje të këtij numri për fat të mirë.

Keni kremtuar 60 vjetorin e „Shkëndijës“. Cilat janë planet për një të ardhme?

Plani për të ardhmen është, përveç projekteve që i kemi të suksesshme çdo vit, ringjallja e sekcioneve të muzikës, vallëzimit dhe këndimit, sepse kemi të rinjë që kanë shprehur dëshirë për angazhim dhe kjo më bënë jashtë mase të lumtur. Gjithashtu, plani im është bashkëpunimi me shoqatat tjera në Kroaci.

Bashkëpunimi juaj me institucionet kroate?

Bashkëpunimi kryesor është me Këshillin për Pakicat Kombëtare i cili ndër vite ka ndihmur Shkëndijën për projekte dhe vazdhojmë të kemi komunikim të shëndetshëm me ta dhe shpresoj, që do t`i përforcojmë edhe me institucionet tjera në të ardhmen.

Po, cili është bashkëpunimi me shoqatat tjera apo organizatat shqiptare që veprojnë në Zagreb e më gjerë?

Deri tani mbështëtesi më i madh i Shkëndijes ka qenë dhe vazhdon të jet Unioni i Shqiptarëve në Kroaci më të cilin kemi organizuar edhe festën për kremtimin e 60 vjetorit, por edhe çdo vit bashkëpunojmë për organizimin e ditëve të rinisë shqiptare, festat e pavarësisë dhe manifestime të tjera. Kemi marrëdhënie shumë të mira edhe me shoqatat tjera po edhe me Këshillat e shqiptarëve në gjithë Kroacinë.

Ku mendoni, se do të duhej të angazhoheni më shumë?

Mendoj, që fokusi im primar do të jetë të rinia dhe angazhimi në folklor si dhe mundësimi i shfrytëzimit të talentit dhe punës të profesorëve më të mirë të muzikës dhe vallëzimit për ata që kanë vullnet dhe dëshirë për tu bërë pjesë e Shkëndijës.

Bashkëpunimi juaj me veprimtarët, që ishin në Shkëndi, qoftë në Kroaci apo edhe me ata që janë larg Kroacisë?

Veprimtarët që ishin në shoqatën Shkëndija dhe jetojnë dhe veprojnë akoma në Kroaci vazhdojnë të jenë aktiv dhe e vlerësoj seciln prej tyre që ka ofruar të jetë pjesë e projekteve. Për ata jashtë shtetit, përveç juve z. Dashnim, që ju kemi këtu për çdo gjë gjatë gjithë këtyre vite, dua ta ceki edhe z. Xhavit Hoxha i cili është në Ljubljanë të Sllovenisë, edhe pse nuk e kemi këtu gjithmonë, ka qenë i gatshëm për të marrur pjesë në çdo projekt që kemi bërë dhe fjalët nuk mjaftojnë për t’ju falendëruar.

Sigurisht, se keni bashkëbiseduar me veprimtarët e ditëve të para të Shkëndijes në manifestimin e madh, që e keni pasur në dhjetor në Zagreb me rastin e 60 vjetorit. Kujtoni, se cila ishte dëshira e tyre për të ardhmen e Shkëndijës?

Kam pasur fatin të njoftohem me ish studentët që i kemi ftuar në Zagreb për 60 vjetorin e shoqatës, dhe kam biseduar me shumë prej tyre që ishin edhe kryetarë më parë për kujtimet dhe mundimet e tyre që i kanë kaluar para shumë vitesh. Kjo ka qenë njëkohësisht frymëzim për punën time, por edhe më kanë bërë shumë mirënjohëse dhe i përulem gjithë atyreve, që kanë vepruar në kohërat më të vështira për të mundësuar, që unë sot mund ta kem në shumë aspekte punën më të lehtë. Faleminderit jo vetëm nga Shkëndija dhe nga unë por edhe nga çdo shqiptar të komunitetit tonë në Kroaci sepse nuk e di sa janë njërëzit të vetëdijshëm, se sa vlen për ta pasur një shoqatë si Shkëndija në komunitet. Çdo njeri me të cilin kam folur, më ka folur me respekte dhe e kam ndjerë nga ata, që kanë pritshmëri të mëdhaja për angazhimin e të rinjëve por edhe më kanë transmetuar shumë energji pozitive si një nxitje për vazdhim të punës.

Shkëndija nuk është e kufizuar vetëm në Zagreb, por në gjithë Kroacinë. Çka presni nga veprimtarët që jetojnë e veprojnë në Kroaci?

Veprimtarët në Kroaci më të vërtet më kanë shprehur përkrahje nga Istra deri në Osijek dhe Dalmaci. Kam pasur shumë mesazhe dhe telefonata me urime dhe me shprehje të dëshirës që përmes Shkëndijës ta zhvillojmë një ansambël të fuqishëm dhe të kemi më në fund pas shumë vitesh përfaqsusesit me valle shqiptare në vendin ku jetojmë.

Bashkëpunimi juaj me ambasadat shqiptare ate të Shqipërisë dhe Kosovës si dhe me ambasadorin aktual të Republikës së Maqedonisë Veriore?

Me të gjitha ambasadat kemi pasur dhe kemi bashkëpunim shumë të mira ndër vite dhe i ftojmë dhe presim me kënaqësi në të gjitha manifestimet tona. Afërsia me ambasadat është shumë e mirë dhe padyshim, se edhe në të ardhmen, janë të mirëseardhur dhe i mirëpresim edhe për ide, sugjerime, por edhe për t`na ndihmuar.

E dini, sa studentë shqiptarë janë në Universitetin e Zagrebit?

Nuk e dijmë numrin e sakt, por është një ndër planet jo vetëm të Shkëndijës, por në përgjithësi të shqiptarëve në Zagreb, sepse është në interesin e komunitetit tonë të marrim informacion të sakt për studenta por edhe për numrin e nxënësve shqiptar nëpër shkollatt në Zagreb. Do të punojmë në këtë drejtim. Dyert e Shkëndijës janë të hapura për të gjithë. Ishte, është dhe do të jetë, shtëpi e gjithë shqiptarëve, prandaj na duhet, që të angazhohemi të gjithë, që të punojmë edhe ma shumë, për të mbajtur të gjallë frymën tonë kombëtare dhe miqësinë shpirtërore me shtetin kroat.

Pse do të duhej, që rinia shqiptare ti bashkohet Shkëndijës?

Duhet ti bashkohet rinia sepse, duke u nisur nga eksperienca ime, këtu kam mësuar përveç koreografive të ndryshme dhe shumë për muzikën shqiptare, për historinë, për këngëtarët dhe artistët të ndryshëm që shqiptaria i ka pas edhe që i ka akoma. Poashtu, është një mundësi për ta mësuar më mirë gjuhën shqipe sepse shumë prej tyre janë lindur në Kroaci dhe kjo mundësi përmes artit dhe shoqërisë është mënyra më e mirë. Ata janë e ardhmja jonë dhe ata do e vazhdojnë punën e kësaj shoqate. Detyra që ja kam dhënë vetit është ta ndezi shkëndijën e dashurisë dhe respektit për, gjuhën, traditat tona dhe kulturën tonë në çdo anëtarë, që shpreh interes për tu aktivizuar dhe për gjithë brezin e ri që po rritet në Kroaci.

Mesazhi juaj drejtuar gjithë veprimtarëve që jetojnë e veprojnë në Zagreb dhe gjithë Kroacinë?

Puna për të mirën e komunitetit është e palodhshme. Shumë herë nuk është e vlerësuar sa duhet, por dua t`ju thëm, që puna e secilit vlen më shumë që mendoni në qoftë se bëhet nga mirësia e shpirtit dhe dashuria për atdheun, kulturën dhe gjuhën. Kur mendoni, që keni bërë pak, besoni kur të ndaleni dhe shikoni pas vetit pas një kohe do t`i shihni rezultatet në gjeneratat që vijnë pas. Gjithë jemi hallkë e një zinxhiri dhe së bashku jemi të pandalshëm.

Ju falënderoj shumë për kohën dhe besoj shumë, se do të kemi bashkëpunim dhe do të keni përkrahjen tonë, ashtu siç e keni pasur edhe më herët ndër vite.

Nderi është plotësisht i imi, faleminderit që më keni ftuar në ketë intervistë dhe që jeni mbështetës i Shkëndijës për shumë vite dhe vazhdoni të jeni me të njejtin pasion. Pres me padurim, që të shoh, se çka sjell e ardhmja jonë, sepse jam e bindur, që na presin gjërat e bukura. Shkëndija është e të gjithë shqiptarëve, pavarësisht se nga cila trevë e shqiptarisë vjen. Fati jonë është i madh, që jetojmë në Kroaci, në këtë shtet të zemrës e shpirtit për të gjithë shqiptarët dhe më duhet ripërmendur, se Kroacia është dhe do të mbetet, atdheu i dytë për shqiptarët. Këtë e kemi treguar edhe gjatë luftës, lirisë e pavarësisë së shtetit kroat edhe me dhënie të jetës, por edhe shumë skarifica të tjera. Neve na duhet si komunitet të punojmë më shumë, sidomos për brezin e ri. Ta ruajmë gjuhën tonë të bukur shqipe e traditat tona. Të parët tanë kanë punuar shumë me ato mundësi që kanë pasur, tani është në dorën tonë, që të jemi edhe më të bashkuar, të kemi projekte dhe të jemi ata që e meritojmë. Si popull jemi paqësorë dhe bëmirës. Gjenerata e re që po rritet në Kroaci është shembull i mirë, ashtu siç ishin gjeneratat e para në Zagreb e gjithë Kroacinë. Me dekada e dekada, Kroacia ka pasur dyert e hapura për ne shqiptarët, që siç dihet në Shkëndi kemi pasur, kemi e do të kemi intelektual, bëmirës, veprimtarë, sportistë, artistë të gjithë nga shoqëria jonë, që të ecim përpara. Urime ky vit i ri për të gjithë lexuesit tuaj, mërgatën në Kroaci dhe gjithë shqiptarët kudo që janë. Ejani në Shkëndi të rinjë e të reja, ju mirëpresim të vallëzojmë, flasim e këndojmë shqip.

Intervistoi: Dashnim HEBIBI, Zagreb