Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2024

NJË LETËR E PA NJOHUR E ISUF LUZAJT NGA VENTOTENE

by

Nga Enver MEMISHAJ/

Isuf Luzaj ka lindur në vitin1913 në Kaninë, Vlorë, vdiq në vitin 2000 në Amerikë dhe u varros në vendlindje. Gjatë Luftës Antifashiste ishte profesor në Shkollën Tregëtare të Vlorës. Më 28 nëntor 1939, në qytetet kryesore të vendit në Tirane, Korçe, Shkodër, Vlorë, etj., profesorët dhe studentët e shkollave të mesme me rastin e përvjetorit të Shpalljes se Pavaresise protestuan me flamurin shqiptar pa shenjat e Liktorit, për një Shqiperi të lirë dhe të pavarur. Në Vlorë, prof. Luzaj kujton se ishin rreth “njëmijë studentë dhe njëmijë qytetarë, brodhëm rrugëve të Vlorës, duke kënduar himnin e flamurit”. Reagimi i pushtuesve fashistë ishte i ashpër. Luzajn e arrestuan dhe e internuan në ishullin Ventotene të Italisë. Ne tetor 1941, me ndërhyrjen e Ali Kelcyres Isuf Luzaj lirohet nga internimi, kthehet në Shqipëri dhe vihët në udhëheqje të luftës kundër pushtuesit fashist të vendit. Kuestura e Vlorës me shkresën nr. 088 Div. I datë 16 prill 1940 njofton Këshilltarin e Përhershëm të Policisë Tiranë si më poshtë:

“Lënda: Isuf Luzaj i Muhametit, i internuar politik.

Për informim të detyrueshëm, kam nderin të përciell një kopjo të letrës të gjetur gjatë kontrollit postar të të burgosurit në lëndë, shkruar për të vëllanë e tij Ifrahim Luzaj.

Letra u trajtua sipas kursit të dhënë. Organizatori Policisë Jacono”.

Më poshtë po japim pwrkthimin nw shqip tw letrws qw Isuf Luzaj i drejton familjes:

“Ventotene, 4.4.1940.

E dashur nënë, vëlla i dashur, motër e dashur, më e dashura e familjes, përshëndetje të gjithëve.

1. Gjëja e parë për të cilën dua t’u shkruaj, është t’ju bëj të ditur se është në interesin tonë të shkruajmë gjithmonë në italisht, jo vetëm unë por edhe ti (përgjigja italisht). Korespodenca bëhet më e përshtatëshme dhe më e shpejtë.

2. Më dërgoni sa më shpejtë 500 lireta italiane, me çek banke, në këtë adresë: Jusuf Luzaj, i internuar politik në ishullin Ventotene, Littorio.

3. Më dërgoni të paktën një këmishë, një këmishë të re dhe gjëra të tjera që ju mendoni se janë të rëndësishme për mua këtu.

4. Më dërgoni fotografi të sejcilit, të vjetërve dhe të rinjëve, të familjes sonë, në mënyrë që t’i kem ato për t’ju kujtuar. Të gjitha me pako postale.

5. Tani më kujtohet që Rahileja dhe Drita nuk shkruajnë dot italisht, ja çfarë duhet të bësh: Ifrahimi e shkruan letrën çfarë kanë dëshirë të shkruajnë Rahileja dhe Drita, dhe duhet ta përkthesh në italisht fjalë për fjalë, sipas dëshirës së tyre, kështu unë do të kem korespodencë të plotë prej tyre, mirë?, Po!…

6. Ti Skënder me Ifrahimin rri i qetë, mos fol me njeri, mos shko në qytet, përveçse të blesh ushqime, se nëse të folurit është argjend, heshtja është flori, tha moralisti romak Seneka.

7. Tanimë dëgjo me vëmëndje, këtë që do të them dhe dua që të të bëjë shumë përshtypje. Sa bukur qeshje dikur, gëzohu dhe merre çështjen me optimizëm, se herët a vonë e vërteta do të dalë në shesh dhe eprorët do ta shohin se ne nuk jemi fajtor.

Një dorë nga qielli duhet të rregullojë të vëretën dhe drejtësinë, duke i vendosur në vendin e tyre. Atëhere eprorët do të na japin lirinë, dhe ne do të shohim njeri tjetrin më të lumtur se përpara largimit tim. Dante thotë: “Kulmi i stuhisë, shumë herë, është më i lumtur se një ditë pranvere”.

8. Pas 5 ditë burgimi në burgjet gjyqësore të Barit na sollën këtu në ishulin Ventotene, 6 orë me anije me avull nga Napoli, drejt detit Mesdhe në një ishull të bukur Arjan Sana Marittima. Tokë e bukur romake, e mrekullueshme, pranë detit ku dallga e fryrë shkëlqen, shkëlqen dhe bën zhurmën e bukur të harmonisë hyjnore.

Eprorët tanë janë të gjithë siç e kam kuptuar deri tani shumë të sjellshëmnë, në një mënyrë që nuk mund të imagjinohet. Njerëzit e këtij ishulli (besoj rreth 1500 banorë pa qenë i sigurt për numurin sepse nuk kam pyetur askënd) janë shumë të sjellshëm…”

Shënim:

Nuk ka qenë e mundur të gjendet vazhdimi i letrës. Rahileja ishte motra e Isuf Luzajt që vuajti 10 vjet në burgjet e Enver Hoxhës, ndërsa Drita ishte bashkëshortja e tij e cila e mbylli jetën e saj në internim, së bashku me 5 fëmijët.

Presidentja Osmani ka takuar Delegatin Apostolik të Selisë së Shenjtë për Kosovën, Jean Marie Speich

by

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani ka takuar sot Delegatin Apostolik të Selisë së Shenjtë për Kosovën, nuncin Jean Marie Speich, me të cilin ka biseduar për raportet mes të dyja vendeve.

Presidentja ia shprehu nuncit Speich mirënjohjen e popullit dhe të institucioneve të Kosovës për kujdesin që Selia e Shenjtë dhe Ati i Shenjtë, Papë Françesku kanë treguar në vazhdimësi ndaj Kosovës. Ajo u shpreh e lumtur për gatishmërinë e Selisë së Shenjtë që t’i ofrojë Kosovës prani të përhershme në Vatikan, nëpërmjet themelimit të Misionit të Posaçëm të Kosovës në Selinë e Shenjtë.

“Themelimi i misionit është rezultat i angazhimit tonë të përbashkët për afrimin e vendeve tona dhe thellimin e bashkëpunimit të përbashkët për paqe”, tha Presidentja Osmani.

Në mënyrë të veçantë Presidentja e falënderoi nuncin Speich për angazhimin e tij për përparimin e vazhdueshëm të raporteve mes Selisë së Shenjtë dhe Kosovës.

Presidentja dhe nunci Speich diskutuan edhe për mundësitë e bashkëpunimit të ardhshëm mes Kosovës dhe Selisë së Shenjtë.

“Kosova”, tha presidentja Osmani, “ka traditë të gjatë të bashkëpunimit më Selinë e Shenjtë dhe ne jemi të përkushtuar që këtë traditë të mirë të bashkëpunimit ta thellojmë edhe më tej”.

Nunci Speich, ndërkaq, e falënderoi Presidenten Osmani për pritjen dhe u shpreh i lumtur që raportet e Selisë së Shenjtë me Kosovën janë thelluar ndjeshëm. Sipas tij, themelimi i Misionit të Kosovës në Vatikan është hap i rëndësishëm për raportet mes dy vendeve.

Keltët

by

Astrit Lulushi/

Sipas përshkrimit të Julius Cezarit, keltët ishin misterioz dhe supersticioz. Një përshkrim i mitit irlandez thotë se ata ishin një “konglomerat fisesh me fuqi të jashtëzakonshme dhe shumë kokëfortë”.

Për sa i përket strukturës sociale, shumica e fermerëve ishin Feines ose të lirë. Njerëzit sigurisht i nderonin paraardhësit e tyre dhe ishin afër perëndive që adhuronin. Ata ishin të organizuar ngushtë rreth grupeve farefisnore, të njohura si klane. Klanet më të mëdha do të drejtoheshin nga një shef; klanet më të vogla do të kishin një prijës. Udhëheqësit ishin të klasës Flaith ose fisnike. Dikush mund të ishte edhe “kryetari i një lope” Buo-Aire, por detyra e kreut të caktuar për të mbrojtur klanin dhe pronën e tij ishte e shenjtë sipas ligjit Breton deri në shekullin e 17-të. Kishte edhe një klasë të respektuar zejtarësh e artizanësh. Më pas erdhën bardët prestigjiozë dhe të dashur, të cilët ishin ruajtësit e historisë së popujve, të cilën e recitonin në tregimet dhe këngët tradicionale. Druidët ishin udhëheqësit fetarë dhe të lidhur me sferën shpirtërore; ata ishin gjithashtu mësuesit, filozofët, astronomët, shëruesit, politikanët dhe gjykatësit. Në thelb, një druid i vjetër do të kishte një praktikë të gjatë pas tij – zakonisht 20 vjet – dhe shpesh zotëronte aq pushtet sa një mbret i vogël. Sundimtari i përgjithshëm njihej si Ri Koicid.

Kelt rrallë ndërtonin tempuj—ata nuk kishin nevojë.

Alban Heruin, ishte një festival i rëndësishëm për druidët. Një vigjilje mbahet gjatë gjithë natës, ulur rreth zjarrit, dhe e ndjekur nga një Ceremoni Agimi ndërsa lind dielli. Kjo është një kohë e fuqishme për të bërë magji. Në mesditë mbahet një ceremoni tjetër; barëra të veçanta do të përziheshin me hirin e djegur nga zjarret dhe do të shpërndaheshin në kopetë e bagëtive dhe në tokë për të siguruar prodhime të bollshme. Do të ndizeshin dy zjarre dhe të gjitha bagëtitë e klanit do të kalonin midis dy burimeve të dritës, të ndjekur nga ata që do të shpresonin për një fëmijë në vitin e ardhshëm. Ishte zakon të dekoroheshin pemë të veçanta, si lisat, me shirita. Ishte gjithashtu një kohë e mirë për rinovimin personal. Nëse jeni kaq të prirur, gjeni një vend të qetë, natyror ku mund të relaksoheni dhe të shijoni një komunikim me natyrën. Kur të jeni të qetë, recitoni këtë version të përkushtimit të Amhairghin kur ai zbarkoi për herë të parë në tokën irlandeze mijëra vjet më parë:

“Unë jam era mbi një liqen të thellë e të gjerë.

Unë jam dallga mbi detin e pafund.

Unë jam dre i shtatë lopëve, që vrapoj nëpër pyll

Unë jam shqiponja në ajër, që fluturoj mbi shkëmbinj

Unë jam një ndezje drite nga dielli lart, që u sjell nxehtësi atyre poshtë

Unë jam bimët që lulëzojnë, që sjell ushqim dhe bukuri

Unë jam një derr i egër, i fuqishëm dhe i fortë

Unë jam salmoni në ujë, duke notuar pafund në rrjedhën e sipërme

Unë jam kodra ku poetët shëtisin për frymëzim

Unë jam koka e shtizës që nxjerr gjak në betejë

Unë jam Zoti që vë zjarrin në kokë dhe nderin në zemër”.

Disa gjuhëtarë e quajnë gjuhën kelte, gjuhën amtare të Irlandës, “Gjuha e Zgjedhur” dhe pohojnë se ajo u fol në Kopshtin e Edenit – se erdhi me fisin e Jakobit në Egjipt, pastaj në Kartagjenë dhe nëpërmjet Galicisë në Spanjë, Irlandë. Gjuhëtarët më konvencionalë do të thonë se rrënjët janë indo-evropiane, dhe arsyeja pse është kaq tepër e pasur është se ajo, ashtu si njerëzit, është zhvilluar nga 72 gjuhë të ndryshme. Sidoqoftë, galeishtja ka qenë gjuha e folur dhe e shkruar e Irlandës për mijëra vjet. Flitet gjithashtu në Skoci dhe sot është ende gjuha popullore në Irlandë, Skoci, Uells, Ishullin e Manit, Cornwell dhe Brittany. Gjuha dhe poezia luanin një pjesë të rëndësishme të jetës në Irlandën e lashtë dhe shumica e hyjnive kenë një lidhje të fortë me poezinë në fuqitë dhe përgjegjësitë e tyre. Ogmios, ose Ogma, ishte perëndia kelt e oratorisë dhe përshkruhej me zinxhirë të bukur prej ari dhe qelibar që e lidhnin, ndonjëherë nga gjuha te veshët. Ekziston një numër i madh burimesh të shkruara për mitologjinë kelt. Fatkeqësisht, këto shënime të shkruara u krijuan ndërsa krishterimi u rrit në tokë dhe shumë histori u dezinfektuan; u bënë rregullime delikate (dhe jo aq delikate) për të promovuar një kulturë shumë të ndryshme. Disa historianë theksojnë se mitologjia kelte ndoshta u largua më lehtë nga ky lloj censure sesa traditat e tjera, pasi shumica e dorëshkrimeve u krijuan nga murgjit irlandezë, të cilët ndoshta do të kishin pasur më shumë qëllim për të ruajtur kulturën irlandeze sesa për të shpëtuar shpirtrat. Shkrimet më të hershme u shkatërruan të gjitha nga vikingët plaçkitës, dhe të dhënat që tani kemi janë shkruar rreth shekullit të dymbëdhjetë.

Cikli i fundit njihet si Cikli i Mbretit ose Cikli Historik. Këto tregime kanë të bëjnë me pasuritë e ndryshme të mbretërve keltë. Mirëqenia e mbretërisë lidhej drejtpërdrejt me cilësinë e mbretit. Shumica e mbretërve ishin figura gjysmëhistorike me fuqi dhe ndikim të ngjashëm me perëndinë. Mbretërit dhe luftëtarët e jashtëzakonshëm ishin jashtëzakonisht të fuqishëm, por shpeshherë edhe të pafuqishëm përballë një kufizimi të mbinatyrshëm të quajtur geis, (gjëzë), i vendosur mbi ta, zakonisht nga një druid i moshuar (geasa në shumës). Për të thyer një geis duhej të thyej menjëherë një lidhje e shenjtë midis një udhëheqësi dhe popullit të tij, kështu që nuk u bë kurrë. Është një koncept mjaft i vështirë, dhe më e afërta për ta shpjeguar në ditët e sotme është kthimi saj në tabu. Një historian keltik e shpjegon ‘geis’ si “udhërrëfyes fati”; shqipja ka dhënë ‘gjëagjëzë’.

E arritur e madhe për popullin dhe shtetin tonë

by

Albin Kurti/

Dy vjet e gjysmë punë e pareshtur sistematike, institucionale dhe politike. Dhjetëra zyrtarë shteti aktivë përditë gjithandej.

Hapi i parë i suksesit publik ishte mbledhja e ambasadorëve në Këshillin e Evropës më 24 prill 2023, hapi i dytë ishte dje në mbledhjen e Komitetit për Çështje Politike, hapi i tretë do të jetë Asambleja Parlamentare më 18 prill 2024 dhe i fundit ai i anëtarësimit një muaj më pas, në maj, në mbledhjen e Këshillit të Ministrave të vendeve anëtare.

Falënderoj të gjithë ata të cilët u angazhuan e kontribuan që në këtë pranverë të bëhemi anëtar të Këshillit të Evropës, e në veçanti falënderoj Zëvendëskryeministren dhe ministren e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Donika Gërvalla-Schwarz, zëvendësministrin, Kreshnik Ahmeti, grupin e deputetëve të kryesuar nga nënkryetarja e Kuvendit Saranda Bogujevci, dhe ambasadorin tonë në Strasbourg, Lulzim Hiseni.

E arritur e madhe për popullin dhe shtetin tonë, mundësi e re për qytetarët e Kosovës pa dallim. Vlerat themeltare të Këshillit të Evropës, pra demokracia, sundimi i ligjit dhe të drejtat e njeriut, i vijnë e i rrinë natyrshëm qeverisjes sonë të mirë e progresiste.

Kosovën drejt Lirisë e Pavarësisë nuk e ndali as “Kushtetuta e tenkeve” e Serbisë e 28 Marsit 1989

by

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 28 Mars 2024/ Para 35 viteve, në 28 Mars të vitit 1989, Serbia në Kuvendin e saj miratoi “Kushtetutën e tankeve”, që përgjakshëm, në rrethana tragjike terrori, me forcë e në mënyrë kundërkushtetuese rrënoi autonominë që kishte Kosova me Kushtetutën e vitit 1974 si element konstituiv me të drejtë vetoje i federatës, nga shpërbërja e së cilës pastaj dolën shtatë shtete.

Por, si gjithmonë, Kosova as atëherë dhe kurrë nuk u ndal në lëvizjen e luftën e shqiptarëve drejt lirisë e pavarësisë…

Kundërshtimi i fuqishëm “Kushtetutës së tankeve” serbe – rrënimit të autonomisë në Kosovë ishin demonstratat gjithëpopullore në të cilat vetëm brenda dy ditëve, në 27 e 28 Mars 1989, në shtetrrethimin e hekurt ushtarako-policor të vendosur nga Beogradi u vranë 22 shqiptarë e plagosën qindra të tjerë në Prishtinë, Mitrovicë, Zhur e Dushanovë afër Prizrenit, Podujevë, Deçan, Gjilan e në anë të tjera të Kosovës.

Demonstratat pasonin grevën e urisë të 1.300 minatorëve të Trepçës, nga 20 deri 28 Shkurt 1989, e cila ishte në mbrojtje nga sulmet e Serbisë kundër Kosovës e mëvetësisë së saj, rezistencë e fuqishme e përkrahur nga populli dhe në kërkim të lirisë, demokracisë e të drejtave të plota për shqiptarët.

Në vijimësi të kundërshtimeve të fuqishme gjithëpopullore dhe institucionale të “Kushtetutës së tankeve” serbe, në rrethana të okupimit, Kosova në vitin 1990 shpalli Deklaratën Kushtetuese për Pavaraësi në 2 Korrik e më pastaj Kuvendi miratoi në 7 Shtator Kushtetutën e Republikës së Kosovës.

Në vitin 1991, nga 26 deri në 30 Shtator u organizua edhe Referendumi ku kosovarët votuan 99,87 për qind për Kosovën shtet sovran dhe i pavarur, i cili pasohej me zgjedhjet e para pluraliste, parlamentare e presidenciale të 24 Majit 1992, kur President i parë u zgjodh Dr. Ibrahim Rugova.

Republika e Kosovës me kushtetutën e vet e institucionet demokratike të zgjedhura atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, por megjithatë ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit të popullit mbi 90 përqind shumicë shqiptare, si edhe pjesëtarëve të komuniteteve pakicë.

Kosova e lirë, pas përfundimit të luftës në Qershor 1999, prej vitit 2001 deri në shpalljen e pavarësisë në 17 Shkurt 2008 ka pasur një Kornizë Kushtetuese, të miratuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara, e cila ishte dokument më shumë inicial kushtetues, por ka mundësuar zhvillimin e vendit nga një krijesë defakto e pavarur, ndonëse nën protektorat, në një entitet shtetëror të pavarur, edhe pse nën mbikëqyrje ndërkombëtare për një kohë.

Në 15 Qershor 2008 ka hyrë në fuqi Kushteta e Republikës së Kosovës të njohur ndërkombëtarisht, e cila në nenin 1 e përcakton “shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashëm”.

Më parë, më pak se dy maj pas shpalljes së pavarësisë, akti më i lartë juridik i shtetit ishte miratuar nga Kuvendi i Kosovës në ditën e 9 Prillit, e cila është Dita e Kushtetutës – festë shtetërore, sipas Ligjit për festat zyrtare në Republikën e Kosovës, të miratuar në Kuvend në 21 Maj 2008.

Dekretimi i këtij ligji dhe 40 ligjeve të tjera, të dala nga paketa e Propozimit Gjithpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës të Kryenegociatorit Martti Ahtisaari – Emisarit Special të OKB-së, ishte një nga zhvillimet më të rëndësishme të ditës së hyrjes në fuqi të Kushtetutës, 15 Qershorit 2008. Dekretimin e ligjeve e bëri Presidenti i atëhershëm i Republikës së Kosovës, Fatmir Sejdiu, pasi ato i dërgoi në Presidencë Kryeparlamentari në atë kohë, Jakup Krasniqi.

Deri në hyrjen në fuqi të Kushtetutës ligjet e miratuara në Kuvendin e Kosovës i ka nënshkruar Shefi i UNMIK-ut, Misionit të Organizatës së Kombëve të Bashkuara.

Në këtë vit – 2024-tën, 16 vjetori i hyrjes në fuqi të Kushtetutës së shtetit të pavarur do shënohet në kohën kur festohet 25 vjetori i lirisë, e cila nisi me Ditën e Paqes e Lirisë – 12 Qershorin e vitit 1999, kur forcat paqeruajtëse shpëtimtare të NATO-s prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës filluan të hynin në Kosovë, nga Maqedonia, e të nesërmen edhe nga Shqipëria, pas ndërhyrjes me aviacion në fushatën ajrore 78 ditëshe të goditjes së caqeve të forcave serbe që bënin masakra e spastrim etnik duke vrarë më shumë se 12 mijë shqiptarë, zhdukur mëse 6 mijë e dëbuar rreth një milion, shumicën drejt Shqipërisë…