Archives for July 2024

Më 23 korrik kujtojmë përvjetorin e lindjes së Papës me origjinë shqiptare, Klementi XI-Albani

July 23, 2024 by s p

QSPA/

Gjon Françesk Albani lindi më 23 korrik 1649 në Urbino, Itali. Ishte papa i 243 i Kishës Katolike. Ai shërbeu si papë nga zgjedhja e tij më 23 nëntor 1700 deri më 19 mars 1721. Në vitin 1668 diplomohet për drejtësi në Romë ku në fokus të studimeve të tij ishin edhe gjuhët e vjetra. Në vitin 1670 fillon karrierën kishtare. Në vitin 1687 zgjidhet sekretar i kanonikëve, më pas në 13 shkurt 1690, emërohet kardinal dhe më 23 nëntor zgjidhet Papë i kishës katolike.

Papa Klementi XI-Albani vdiq më 19 mars 1721 mbasi udhëhoqi kishën katolike për 21 vjet rresht. Mbas emrit të tij Papnor, ai kërkoi që t’i vendosej mbiemri i tj Albani, për t’i treguar botës mbarë se origjina e tij ishte shqiptare. Papa Albani në latinisht shkruhet: “Clementes Undecimo Albani Urbinas“ që në shqip do të thotë “ Shqiptari Klementi XI nga Urbino“. Emri i papës Albani mbeti në historinë e Shqipërisë si për punën e tij për bashkimin e Krishtërimit, organizimin e Kuvendit të Arbënit (1703) e për botimin e Akteve të tij në shqip e latinisht, vepër me rëndësi të dorës së parë për traditën tonë letrare, ashtu edhe për kontributin që dha në përhapjen e gjuhës e të kulturës në trojet shqiptare. U nda nga kjo jetë më 19 mars 1721, në Romë.

https://www.vaticannews.va/…/papa-klementi-xi…

PËRSE AJO E BIDENIT ISHTE NJË ZGJEDHJE TASHMË E PASHMANGËSHME

July 23, 2024 by s p

Nga MASSIMO GAGGI – Corriere della Sera, 22 korrik 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika

Këmbëngulja e Bidenit, e kthyer në kryeneçësi, u ndesh me rreptësitë e papritura t’urdhëruara nga mosha e tij e shtyrë. Së fundi presidenti i u dorëzua fakteve. Një vendim I pritshëm, tashmë I pashmangshëm, por që ka lënë për shumë kohë jo vetëm partinë demokratike dhe të gjithë Shtetet e Bashkuar në mëshirën e një heshtjeje tejet njerëzore të një udhëheqësi planetar të kthyer – nuk dijmë se sa shkallë shkallë apo për një rënieje të papritur – në një të moshuar ende në gjëndje të kuptojë e të kërkojë, I kthjellët në pjesën më të madhe të kohës, por mendërisht gjithënjë e më i ngadaltë. E ndoshta nuk është në gjëndje të vlerësojë plotësisht pasojat e ngurimeve të tij.

Tregimet anonime flasin për familiarë, gjithmonë mbështetës të ambicieve të tij politike dhe vendimit për t’u kandiduar për një mandat të dytë, që nga një javë kërkojnë t’a përgatisin për dorëheqjen. Duke gjetur sidoqoftë vështirësi në thyerjen e qëndresës së një luftëtari, të cilit nga rinia e parë i është dashur të luftojë me belbëzimet e përqeshjet e shokëve të shkollës. E që ka kundërvepruar ndaj ndeshtrashave duke i dhënë vetes synimin më ambicioz. “Do të bëhem president” tha duke i u paraqitur mamasë së të fejuarës së tij të parë.

I a arriti kur dukej jashtë kohës së mundëshme mbas një jete suksesesh, tragjedish, hidhërimesh, gjithënjë i bindur se ishte i nënvlerësuar ngs partia e tij, deri edhe nga ai Barak Obama që e bëri zëvendëspresident e më pas qe përcaktuesi i zgjedhjes së tij, katër vite më parë.

Këmbëngulja e kthyer në kryeneçësi, vullneti për të qëndruar në skenë, për të sfiduar përsëri Trumpin, edhe se në 2020 kishte premtuar se ishte një urë kundrejt brezave të rinj të politikës demokratike. Tani shtangësitë e papritura të plakut kanë trasformuar atë që do të mund të kishte qënë një fazë e vështirë por megjithatë e mbarështueshme e kalesës politike në një dramë shekspiriane.

Anomali të demokracisë t’asaj që e kemi quajtur Bota e Re: kombi i ri dhe dinamik, në të cilin po bënin beleg dy tetëdhjetëvjeçarë për Shtëpinë e Bardhë, ndërsa vendimet shumë të rëndësishme të Gjykatës së Lartë u janë besuar 9 gjyqtarëve të moshuar, të emëruar përjetësisht. Ende: personazhet që ditët e fundit janë shqetësuar më shumë për të shtyrë Bidenin të tërhiqet (Nancy Pelozi) o për të qëndruar (Bernie Sanders) janë mbi tetëdhjetë vitesh.

Së fundi Bideni u dorëzua para hulumtimeve të porositur nga vetë Shtëpia e Bardhë e të vvërtetuar nga besnikët e saj. Duke mbetur pa frymë deri atëherë,drejtuesit e partisë mbasi u liruan me një frymëmarrje të fuqishme i njohën Bidenit meritën që me flijimin e tij kishte shpëtuar demokracinë amerikane. Përtej mundit dhe emfazës së çastit, mbetet e gjitha për t’u parë, nëse duke u nisur me kaqë vonesë e me vështirësinë për të gjendur një zëvendës për t’a futur në biletën e Kamala Harrisit, a do t’arrijnë demokratët të ravijëzojnë një fushatë të efektëshme.

Duhet të gjejnë shpejt një marrëveshje politike, të lëshojnë një fushatë të vlefshme, të shmangin pengesa e kurthe ligjore që republikanët po mbjellin në ecjen e tyre, të kërkojnë në ligjet zgjedhore të Shteteve të Bashkimit, të gjithë të ndryshëm njëri nga tjetri, diçka që të lejojë pengimin ose kundërshtimin e hyrjes së kandidatëve të rinj në listat për zgjedhjet presidenciale.

Donald Trumpi, i shpëtuar nga martirizimi dhe i kthyer nga një mbledhje për të triumfale, mbetet i vështirë për t’u mundur. Por tani që Bideni u tërhoq, edhe ai papritmas duket shumë i vjetër, herë herë i çoroditur. Për popullin e tij ai është më shumë se një udhëheqës hirplotë, madje si lajmëtar i të Plotfuqishmit. Por ligjet e politikës janë të pamëshirshme e tradhëtitë gjithmonë mbas qosheve. Besnikut skajor Tucker Carlson, bri Trumpit gjatë gjithë konventës, i kanë bërë një pyetje se përse, së fundi, Donaldi ka zgjedhur si zëvenës ID Vance: sot një besnik skajor, në të shkuarën armik i tij i betuar.

Përgjigja: “Sepse ndërmjet gjithë atyre që janë marrë në konsideratë për çiftimin , JD është i vetmi që nuk e urren fshehtas”.

“Corriere della Sera, 22 korrik 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika

Seminari mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe, dhe bota arbëreshe në projektin e saj

July 23, 2024 by s p

Ornela Radovicka

Qëndra Albanologjike A. Bellusci mbi Gjuhën dhe Kulturën Arbëreshe/

Nga data 18-21 Korrik në Prishtinë u mbajt Seminari mbi gjuhën shqipe në diasporë. Pata rastin të marrë pjesë në këtë seminar. Në këtë Seminar fjalën e hapur e mbajti kryeministri Z, Albin Kurti. Në ditët në vazhdim morën pjesë Zv kryeministria e Kosovës z.Donika Gërvalla, Ministria e arsimit të Kosovës Arbërie Arbërie Nagavci, Ministria e arsimit të Shqipërisë Orgeta Manastirliu. E vetmja që zuri në gojë dhe foli me shumë dashuri dhe me një dashuri të veçantë ishte Zv Kryeministra z. Donika Gërvalla. I shkëlqenin sytë dhe mu ngroh shpirti kur foli për arbëreshët. Asnjë fjalë dhe as i përmendi fare arbëresshët Ministria e arsimit të Shqipërisë zonja Ogerta Manastriliu . Mendova se dy fjale do ti kishte harxhuar duke konsideruar faktin se në Tiranë egziston një Qendër për arbëreshët; Qendra e Studimeve dhe Publikimeve drejtuar nga Prof Diana Kastrati.

Një Qendër që arbëreshët u gëzuan deri diku kur shteti mëmë ua ngriti. Por ndoshta Manastirliu e ka harruar, sepse kanë kohë që arbëreshët nuk po i presin e përcjellin në atë Qendër, ku në mënyrë dinjitoze arbëreshi di të rrëfejë atë punë të madhe për artin, kulturën, arkitekturën e, por i nxjerrin shetitje nëpër rrugët e Tiranës, sepse Arbërsh i barabartë : Kostum dhe o bukura More” Ah sa shumë është rrudhur e tkurrur i shkreti arbërsh..!

Le të kthehemi te seminari. Kishin ardhur në këtë 160 mësues nga e gjithë diaspora. Një numër i konsiderueshëm mësuesish të cilët haseshin çdo ditë me vështirësi të ndryshme. Europa, siç e dimë të gjithë është e përbashkët dhe e lirë disi vetëm në atë aspektin e saj fizike me një lëvizje të përkohshme, me një shpërngulje të një sistemi burokratik, i cili ndryshon nga shteti në shtet, dhe me të drejta jo të njejta.Një fëmijë i diasporës që lind në Greqi në Itali nuk ka të drejta me atë fëmijë i disaporës që është në vendet Skandinave. Ose më mirë të themi të drejtat janë fakoltative, që do të thotë: Ke të drejtë, por prit “gomar të mbij bar”, kalojnë edhe dekada dhe ky bar nuk mbin kurrë. Për këtë një respekt nga ana ime iu kalon atyre mësueseve vullnetare që punojnë me mundime, sakrifica, që nuk është bërë azgjë për to deri më sot, por si heronjë të vërtetë kërkojnë të mbajnë gjallë gjuhën shqipe në botë. Sakrificat e tyre minimizohen në fjalën e madhe “ Mësuese” .

Do të ishte mirë që mësueset tëcilat paguhen me lekët e gjithë Europës prej shteteve Europiane, ti ndihmonin mësueset e tjera që nuk kanë këtë privilegj me trajnime falas nëpërmjet rrjetit për mësueset e diasporës si edhe duke i ndihmuar me materiale didaktike.

Ana organizative kishte patur disa” Të meta” sepse nuk kishin ardhur të gjithë. Shkak i datave.

Struktura e Seminarit. Sipas mendimit tim koha ishte e mjaftueshme për diskutim dhe ajo që ishte e rëndësishme të jepej mundësia mundësi të bisedoje në mënyrë të drejtpërdrejtë me Zv Kryeministre Gërvalla apo me dy ministret Homologe të shtetit Shqiptar dhe Kosovar.

Organizimi nëpër salla ishte më së miri pa konfuzione, dhe mikpritja ajo Kosovare që japin më të mirën e mundshme, dhe jo vetëm por edhe të jepej mundësia ta kaloje në mënyrë sa më të kulturar, qëndrimin në Kosovë duke për të promovuar kështu edhe Kosovën e dashur, por këtë temë do ta lë në artikullin tjetër.

Le të kthehemi tek Seminari.

Shkova në këtë takim jo si mësuese, por për një projekt mbi arbëreshët.

Po pse zgjodha Diasporën do thotë dikush?

Kisha provuar me parë lidhje me Shqipëri dhe Kosovë dhe azgjë nuk u bë.

Shansi fundit e pash me Diasporën kur nga diaspora Lidhja e Krijuesve dhe poetëve në Mërgatë kryesuar nga Kryetari i tyre Musa Jupolli, Sekretari Mentor Thaci, Koordinatori i gjuhës shqipe në Zvicer Vaxhid Sejdiu, Prof dhe hulumtuesi Hayir Mehmeti, Mësuesët Bashkim Halilaj e shumë mësues të shkollave në Diasporë, nën drejtimin e mikut të arbëreshëve dhe anëtar nderi të Qendrës sonë Rexhep Rifati erdhën në Kalabri për orën e tyre Letrare. Ata me një mendje u treguan të gatshëm dhe menjëherë u hodhëm në “kantjerë”

Dy fjalë mbi projektin

Projekti: Të shpëtojmë arbërishten dhe të pasurojmë gjuhën shqipe.

Kohë zgjatja: Viti akademik; Tetor 2024 deri në Maj 2025

Qëllimi i projektit: Të pasurojmë leksikun mbi gjuhën arbëreshe, të njohim historikun dhe kulturën arbëreshe në kurrikulat shkollore, por edhe të përhapim historinë shqiptare tek vëllezërit tanë arbëresh.

Objekti: Koordinimi dhe binjakëzimi i dy shkollave: Ungra\ Lungro në Kalabri, me një popullsi arbëreshe numëri i të cilëve arrin mbi 80% dhe shkolla shqipe e diasporës në Zvicër

Në specifikën e saj ky projekt përmbledh;

A)Mësuesit dhe nxënësit e diasporës

Arbërishtja e deklaruar nga UNESKO si gjuhë ne rrezik. Dija dhe ndërgjegjja për gjuhën, mbi gjuhën, si dhe kulturën arbërshe ,të ecin në mënyrën paralele me dijen dhe ndërgjegjen për gjuhën shqipe.

Të pasurojnë leksikun me arbërishten

Spastrimi i gjuhës arbëreshe nga ndikimet e huaja, dhe aty ku nuk arrihet me arbërishten, të pasurohet me shqipen!

Të njihen me historikun, kulturën, artin, arkitekturën, e vëllezërve arbëresh.

Të promovojmë për hapjen e pikave të tjera të Mësimit arbëresh në kurrukulat shkollore të ngulimeve arbëreshe.

Të krijohen akorde bilaterale midis shtetit të Kosovës apo Shqipërisë për trainim intensiv si fillim të disa mësuesve madre lingua arbëreshe për të nisur e krijuar një armatë mësuesish për arbërishten që të vijë duke u përmirësuar deri në pajisjen e tyre me një licencë.

B) Mësuesit dhe nxënësit arbëresh

– Dija dhe ndërgjegjja për sensibilizimin e mësimit të gjuhës, dhe kulturës arbëreshe, por edhe të njohim kulturën, historikun e rrënjëve të të parëve tanë.

– Të pasurojmë leksikun në arbërisht

– Spastrimi i gjuhës arbëreshe nga ndikimet e huaja, dhe aty ku nuk arrihet me arbërishten, të pasurohet me shqipen me ndihmën e vëllezërve shqiptarë në diasporë.

Materiali didaktik

Arbëreshët vënë në dispozicion

Dy volumet mbi Alfabetizzazonit

Arbërisht Përse Jo?

Fjalorin arbërisht të Emanuele Giordano në PDF

Paradokse që ndeshim midis Vullnetit të arbëreshëve në përdorim të arbërishtes në istitucionet italiane, dhe istitucioneve linguistike mbi gjuhën dhe kulturën arbërshe

Nëse Instituzionet italiane, për të folmen arbëreshe vënë në përdorim termin“gjuhë arbëreshe”, paradokaslisht kemi Istitucionet mbi e për arbëreshët mbi gjuhën dhe kulturën e tyre në Itali Kalabri, Napoli, Bari, Venezia, etje Vazhdojnë ta konsiderojnë Arbërishten varjantë apo dialekt të shqipes.

Katedra e Universitetit të Kalbrisë ende e pa qartë apo JO trasparent mbi kategorizimin e kësaj çështje. Nëse mbështet projektin Arbërishte Përse Jo, dhe në fund të kopertinës shkruan “ Kurs në gjuhën shqipe” nuk arrijmë ta kutpojmë këtë “ Sfinks” të pozicionit të saj apo këtë “ Gioco di parole”

Nuk ka një pozicion të qartë nga palët akademike, dhe këtë e shohim në simpiozumin e fundit kryer nga Katedra e Universitetit të Napolit ku Gjuha arbëreshe nuk është një gjuhë më vete, por trajtuar nga ata një dialekt, apo varjant i gjuhës shqipe?!

Kjo situatë, herë i një pozicioni i paqartë, herë dualistik i këtyre istitucioneve dhe akademikëve sjellë një situatë amorfe e paradoksale dhe herë penguese.

Kush janë këto pengesa?

A) Na ofrohet ligji i cili jep të drejtën për mësimin e gjuhës arbëreshe, por nuk kemi një mbështetje nga ana akademike për këtë ligj, sepse mbështesin gjuhën shqipe dhe jo vullnetin e arbëreshëve

B). Sot bota arbëreshe nuk ka ende një gjuhë të zytarizuar, një gjuhë të njëhësuar. Bota akademike ende nuk ka bërë as unifikimin e 52 ngulimeve. Kisha arbëreshe këtë problem e ka zgjidhur që në 1968 duke e përkthyer në arbërisht. Ernest Koliqi e ka quajtur këtë vepër aktin më të vështirë dhe më madhor deri në atë kohë që arbërishët bënë për gjuhën e tyre.

C)Nëse ligji jep mundësinë për mësimin e arbërishtes, paradaoksi qëndron se nuk ka mësues mbi gjuhën dhe për gjuhën arbëreshe, dhe se Katedrat mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe nuk kanë në auditoret e tyre asnjë student me profil mësues arbërishte. Shkurt:Nuk egzistojnë katedra të mirëfillta, ku të “fabrikohen” mësues për gjuhën arbëreshe.

Një paradoks i madh qëndron në mos kompatibilitetit\ Mos përputhja midis Katedrave të gjuhës dhe kulturës arbëreshe në Kalabri, Napoli, etje, dhe vullnetit të arbëreshëve në Molise, në Sicili, në Puglia, Kampania, apo në mënyrë të veçantë arbëreshët e 70 shoqatave arbëresheve që gjenden sot në Kalabri të udhëhequr nga dy federatat FAA dhe UNIARB përfaqësuar nga drejtuesti e tyre Damiano Guagliardi dhe Italo Elmo, të cilët kanë shprehur vullnetin e tyre duke konsideruar të folmen e arbërishtes si Gjuhë dhe jo si një dialekt të gjuhës shqipe, siç vazhdohet të konsiderohet nga bota akademike. Arbërshet ende janë në pritje në kthimi i arbërishtes në normë si gjuhë zyrtare në përdorimin e saj në katedrat e gjuhës dhe kulturës arbëreshe, ashtu siç e përcakton edhe ligji.

Një paradoks krijon në vetvete edhe Ligji 488\99, kur vendos klauzolën si tutelë (si mbrojtje) vetëm shtatë krahinat me popullsi mioritare historik arbëreshe.

Gjuha arbëreshe dhe përdorimi i saj në shtyp në Kalabri.

E vetmja gazetë në Kalabri që funksionon sot në Arbërisht është Jeta Arbëreshe me Profesor Agostino Giordano,.

Rai Calabria nëpërmjet Gazetës Ufficiale 121 i jep mundësi arbëreshëve t’iu ofroi shërbime radiofonike si dhe programe televizive në arbërisht

Kush është risia që sjellim për herë të parë në këtë seminar?

Risia qëndron tek Akordi i vënë në zbatim për një projekti të përbashkët, mbi mësimin e gjuhës arbëreshe në kurrikulat shkollore, gjë e cila bëhet për herë të parë midis një shkolle arbëreshe në Kalabri dhe një shkollë të diasporës në Zvicër.

Në sallën ku duhet të flisja për bashkpunim arbëreshët me diasporën, pata fatin të kem në krahë një Përfaqësues të Ministrisë së arsimit në Kosovë z. Hamdi Reqica. Nuk e njihja u pamë vetëm në ato sekuenca, dhe nuk fola asgjë më tepër. Kam kohë që as nuk zë më në gojë “ Privatisht” individ në njoje që jep rasti, dhe as nuk po shkoj të trokas apo t’iu them na ndihmoni që këta arbëresh mos të asimilohen arbërshët

Sepse ai që do të të ndihmjë aftrohet dhe ofron ndihmën e tij. E tillë më ndodhi edhe më këtë përfaqësues Z. Reqica, i cili u afrua, dhe ofroi bashkpunim dhe mbështetje brënda mundësive të tyre mbi këtë projekt duke më thënë që atë ditë që do të hapni shkollën unë do të jem!

Nuk më pëlqen t’iu bëjë kompliment autoriteteve të larta sepse në fund të fundit e kanë për detyre, por Kosova ka qenë e pranishme vitet e fundit me Qendrën tonë, tani me ngrohi disi shpirtin gatishmëria e këtij përfaqësuesi të ministrisë së arsimit Z. Hamdi Reqica. Shpresoj këtë shtator që dera e shkollave në Kalabri të hapet edhe për mësimin në gjuhën arbëreshe. Shpresat janë të mëdha! Nuk kishte faji At Bellusci kur me thoshte: Jam bir i Shqipërisë, por Jam “BIL” i Kosovës!

Po e mbyll këtë artikull duke iu uruar të gjithëve mësuesve në diasporë kudo që janë Suksese në misionin fisnik me shpresën që shteti ti mbrojë, ti mbështesi, të krijohen lidhje bilaterale mes tyre.

Këto shkolla në Diasporë të vazhdojnë të mbajnë lidhje me Arbëreshët, sepse jemi një gjak, një popull me rrënjët e një gjuhe të përbashkët.

Mos harroni se ku është një fëmijë i diasporës dhe ku ndodhet qoftë edhe një arbëresh, atje është një Arbëri!

Rrofshin Arbëreshët

Rroftë gjaku shqiptar që nuk mohon gjakun e gjuhën arbër!

Shënim: Bëni për arbëreshët! Nëse një ditë arbëreshët do të shuhen humbet një popull jo një etni.

Kjo nuk duhet të ndodh kurrë!

BARDI MODERN I DHIMBJES SË TIJ DHE I POPULLIT TË TIJ

July 22, 2024 by s p

Nga Visar Zhiti/

Poeti ynë nga Gjakova, që plot me Gjak lirie e ka dhe poezinë…

Baca Ali! – po i thoshim nga nderimi dhe ajo afërsi shpirtërore që të jepte ai, me një krenari të brendshme, që duke i lexuar poezinë kthehej në madhështi dhe adhurim. Ali Podrimja është poet emblematik.

Shoh një pullë poste të Republikës së Kosovës me portretin e tij, që vështron larg nëpër Shqipëritë, – siç e shkruante ai në shumës, se ka shumë Shqipëri thoshte. Kam mall për letrat e tij dhe do të doja t’i përgjigjesha sërish, t’i nisja një letër sot në Qiell, ku ai 12 vjet më parë iku atje, të endet shpirt në kopshtet e parajsës pas gjithë atyre dhimbjeve në tokën amë.

Bardi modern i eposit shqiptar të shekullit XX, kështu më është dukur. Shfletoj libra të tij, mbyshem me frymë dhe me kushtrime të brendshme. Është poeti shqiptar më i përkthyeri në gjuhë të tjera, në anglisht e bëri albanalogu i dashur dhe miku i përbashkët, Dr. Robert Elsie, në gjermanisht një tjetër mik, përkthyesi Hans-Joachim Lanksch dhe në italisht studiuesja jonë e shquar, pedagogia universitare Blerina Suta, me një parathënie që pata fatin ta shkruaj unë, në greqisht

një tjetër shkrimtar mik, e përktheu Iliaz Bobaj, etj, etj.

Shfletoj Podrimjen sot më shumë se ditë të tjera… S’ka si të mos ndal te poezia “Prizreni”, është në njërin nga librat e tij, dua të dëshmoj në vetë të parë si e donte ai tjetrin, me çfarë empatie. Nën titullit e poezisë si kushtim ka venë emrin tim, e ka shkruar para shumë viteve, me atë hermetizmin e tij mallëngjyes, që ngjan sikur është kod për të vazhduar bisedën tonë, se në vargun e fundit thotë:

Frymon atDheu, paska Zot

dhe s’ka pikë e as presje gjëkundi. E pafund… dhe fjalën atDhe e shkruante siç donte, Dheu – me shkronjë të madhe brenda fjalës, e di ai pse. I veçantë është dhe Dheu që e mbulon në Prishtinë…

Ah, si fillon poezia:

Putha pikën e gjakut

Mes Qiellit dhe Tokës

atëhere kjo pikë gjaku është e ylltë a është bërë yll a yjet janë pika gjaku, është e vuajtjes, e dhimbjes, e dashurisë, imja. Dhe poeti nxiton të thotë:

Më mbuloi drita hyjnore

dhe ashtu ndodhi vërtet me Podrimjen. Ai mbylli sytë përgjithmonë mes poezisë në Francë, në qytetin e vogël Lodevë, pikërisht në një festival poezie, si “poet i hartës së grisur” siç thotë poetja tjetër nga Kosova, Ilire Zajmi, e ftuar dhe ajo atje bashkë me Aliun tonë, ku një vit më parë kishim qenë me të dhe shkrimtarët Luan Starova, edhe poeti Anton Papleka, edhe unë. I ndjej…

Që nga qielli Podrimja “e lëviz gurin, rrënjën”, është në identitet me të gjitha fjalët e shqipes ashtu si dhe me njerëzit që i donte dhe e duan, që u linte ato autografe si poezi më vete…

Po unë kam gëzimin e dhimbshëm se kam marrë dhe një çmim letrar me emrin “Ali Podrimja”, edhe me emrin e mikut të tij, poet panteonik dhe ai, “Azem Shkreli” me librin me poezi “Si është Kosova”. Aty është dhe:

ELEGJIA IME

PËR POETIN ALI PIDRIMJA

– nga Visar Zhiti –

nuk mund të vdiste Podrimja

në Kosovën tij,

s’e linte toka këtu të shtrihej,

as të mbyllte sytë,

gjithnjë në këmbë,

klithmë jete gjithnjë

nëpër beteja shpirti,

me vështrim shqiponje

e flatra të rënda ere,

Toka Dardane nën hapat e tij

si nën ledhatime dashurie,

Deti Jon avitej si frymëzimi i tij

me dallgë të bardha

si me kuaj dasmash,

që i çuam në luftë

dhe Lumi i tij,

ditën i errët dhe i përzishëm,

kurse natën plot me shkëlqime

parajse,

që lidhte zërin me ecjen,

ëndrrën me rrugën, jetën me vdekjen

si birin me atin.

Ku ikën Ti, burrë i magjepsur,

me një këmishë yjesh,

të zbërthyer?

* * *

po ku ikën Ti, që s’ikën kurrë,

Vëlla i shtrenjtë,

Vëlla i madh, Bard i shenjtë?

Nuk shkulesh dot se je zemër me rrënjët në gur,

e kemi thënë, je gur me rrënjët

në zemër,

je rrënjë jete mes eshtrave të epokave

në Hijen e Tokës,

je kohë pavdekësie në një thirrje,

e kemi thënë.

* * *

atëhere ku shkoi shpirti yt? Ku ishte?

Mos vallë sipër zjarreve, kur digjeshin Prizreni, Kruja?

Ende më thellë endej si re

sipër një si Troje, që

u bë më e pamposhtur kur s’ishte më,

kërkonte shpirti dardanin Enea,

që vazhdonte të ikte ai

me atin mbi kurriz.

Shpirti i Eneas kërkonte trupin Tënd,

e di, ma kanë thënë perënditë tona

në Tomorr,

të njihnin, ti u ngjite atje, të pritën

dhe ndanë bukën me Ty.

Ecje Ti, Vëlla i perëndive, Baba Ali,

me Kosovën mbi shpinë,

me Lumin prej dore

dhe s’duhej të vdisnin as Lumi,

as Kosova, as Ti,

as perënditë. Binin shigjetat, por Ti me ç’magji

i ktheje në rreze dielli?

* * *

ky dardan i zhveshur që kishte ndalur në Butrint,

ishe Ti,

me shkëmbinjtë mburojë

e krahët shpata,

ngule një gur tjetër në Çamëri

mes hirit,

me fjalët e Tua të forta sa guri,

lexove poezinë e fundit në Sarandë. Që të të përqafonin,

u krijuan menjeherë gjire të tjerë

të kaltër. Ti shikoje

detin, atje ku mbështetej Naimi,

tek ai ulli i moçëm,

që befas bleroi prej Teje.

Nga duart e Tua dilnin pulbardha…

* * *

Vëllai ynë i madh, bard nga Gjakova,

me Gjak klithmash në buzë,

me himnin e lirisë në ballë

për luftëtarët e Tu,

plagët e tyre i vure të gjitha

në trupin Tënd,

të dhimbnin,

me ujin e Lumit tënd i qetësoje,

dole nga vorbullat e vdekura i gjallë,

shtatore lirie lakuriq,

krenar dhe i përunjur prej dhëmbjes,

i ndershëm dhe i madhërishëm

prej dëshpërimit,

me këngën që edhe ujqit i bënte miq

të zbutur,

ndërsa ajri përreth shndërrohet

në mermer të bukur

që qan.

Na mbytën lotët pa Ty.

Ti s’na duhesh varr,

kur dhe varret e tjerë i kishe hapur dhe vdekjet i bëje jetë,

skeletin e kujtesës tonë e mbushje me mish e gjak nga Yti, me metaforat

e Tua dhe po harroje veten, baca Ali,

ku po shkoje ashtu, në ç’hutim,

nuk duroje,

doje të ishe njëkohësisht në shumë vende dhe asgjëkundi,

me të gjithë, dhe me ata që s’janë

e s’kanë ardhur ende,

Mik i perëndive,

Ti, që na tregoje rrugët

nga duhej të kalonim.

Ti, që në flamujt tanë, të vjetër

e të rinj,

kishe venë krahun Tënd si shtizë.

Mos ik! Ku shkove ashtu, në ç’pyll

nate të huaj?

Kush të thirri aq larg? Lumi? S’e mbajnë dot brigjet,

i shtyu si anët e arkëmortit. Kishte ardhur Lumi, që krijove Ti,

e hape burimin me thonj…

* * *

Doje që të shlodhëshe gjetiu, tutje, matanë jetës,

se toka Jote dhe jeta Jote nuk të linte

të shtrihëshe,

të mbyllje sytë,

Udhëtar i dashuruar,

gjithmonë në këmbë, i zbathur

si dëshirat

në të kremten e poezisë,

sy-hapur si koha.

Lumi Yt rridhte poshtë flokëve të Tu, sillte zëra,

dilnin shtojzavalle, pasqyra hënash

të thyera,

bari i njomë si gishtrinj fëmije,

të ndillte të tretëshe aty,

kush të thirri prapë, yjet ngecnin

mbi qerpikë,

stërkala ujrash sikur shkundeshin psherëtima të argjenda,

Lumi, i lumi Ti, u ngjir së thirruri

deri sa të mori me vete.

Po Ti s’mund të jesh varr në tokën tënde, jo,

veçse epos i ri

nëpër erën e thinjur

që fryn dhe fryn,

sjell frymën tënde të fundit

që të mos vdesë

AtDheu, – e shkruajta si Ti

dhe po shtoj

në nderimin Tënd, emrin e lashtë,

që e vije në fund:

Ulpianë, më 23.07.2012

——————————

Shënim: e solla sot

në vend të një tufe me lule mbi varr…

“Mendja e robëruar”

July 22, 2024 by s p

Agim Baçi/

Në librin “Mendja e robëruar” nobelisti Çesllav Milosh rrëfen për një roman, “Pangopësia” të shkrimtarit dhe filozofit polak Stansilav Vitkieviç, roman i botuar në vitin 1932. Në këtë roman, heronjtë e Vitkieviçit janë njerëz fatkeq: ata nuk besojnë në asgjë dhe gjithçka që bëjnë u duket krejt e pakuptimtë. Ndërkohë, një atmosferë e tillë absurditeti dhe paralize ka pllakosur krejt vendin. Pikërisht në këtë kohë, nëpër qytete të ndryshme, të pushtuara nga kjo atmosferë absurde, shfaqen tregtarë shëtitës të shumtë, të cilët shesin fshehtazi pilulat Murti-Bing. Sipas tij, kushdo që i përdor ato pilula, transformohet – ai gjen qetësinë shpirtërore dhe lumturinë. Problemet që e shqetësonin më parë i duken papritmas gjëra të kota, të parëndësishme. Ai veç buzëqesh plot zemërgjerësi me ata që ende vazhdojnë e merren me të tilla probleme, sidomos ato pikëpyetje që kanë të bëjnë me vështirësitë e pakapërcyeshme të ontologjisë… Kushdo që gëlltit pilulat Murti-Bing, fiton imunitet ndaj çdo tundimi për vramendje metafizike. Kërkimet në fushën e mendimit dhe artit ai i shikon si budallallëqe…

Një situatë e tillë, e parashikuar nga Vitkieviçi, duket se është e pranishme në shoqëritë e sotme shqiptare, ku shumë jetojnë përmes metodës së Murti-Bingut – me pilula lumturie ose indiference. Për këto lloj pilulash kontribuon direkt spektakli që zë vendin e çdo mënyre të menduari dhe të debatuari në shoqërinë tonë. Ndaj dhe shumë qytetarë, të ngërthyer me spektaklin e gjithanshëm, nuk denjonë të kalojnë kufirin e kërkesave dhe nevojave fiziologjike. Sepse Murti-Bing-u modern është ushqimi i përditshëm përmes propagandës, që krijon realitetin e ri, ku nuk është më e rëndësishme ajo që ti sheh, por është e rëndësishme ajo që të thonë se duhet të shohësh.

Filozofi amerikan Noam Çomski thotë se beteja në këtë realitet nuk është më kërkimi i llogarive ndaj të zgjedhurve, ndaj drejtuesve lokalë apo qendrorë, por vetëfajësimi që qytetarët i bëjnë vetvetes për atë që nuk arritën dot. Pra, qytetarët vetëfajësohen se nuk ishin më të zotët të shfrytëzonin shansin që iu dha në punë, që iu dha përballë të tjerëve për të marrë gjithçka që u ka parë syri. Inkurajimi i injorancës për të mos u fshehur më, por të dalë lirisht për të konkurruar në çdo fushë mendimi apo vendimmarrje e bën të mundshme pilulën e Vitkieviçit në ditët e sotme.

Kjo “pilulë” e gjen forcën te largimi gjithnjë e më shumë i qytetarit nga të menduarit në mënyrë të pavarur e, sidomos nga të menduarit në mënyrë historike. Pilulat e komunikimit të sotëm janë për një mendim të shpejtë dhe pa fakte, pa përfillur të vërtetat historike, e aq më pak të vërtetat shpirtërore. Nga ana tjetër, gjithçka shoqërohet me idenë se rendi ku jetohet është një rend normal e nuk ka pse dikush të habitet me atë që ndodh me të dhe me miqtë e tij. Kështu që nuk ka pse të habitemi që nga indiferenca jonë ndaj asaj që ndodh me jetët tona, me taksat tona, shumë shpejt mund të jemi përballë zëvendësimit me fenomenin që ndodhte në ish diktaturë, ku qytetarët urdhëroheshin të paraqiteshin në publik si “të lumtur”.

Zhgënjimet në liri të njeriut të edukuar në diktaturë – ku ai urdhërohej se si të kuptonte lirinë, sjelljen, gëzimin e mendimet që duhej të kishte- janë kthyer në një magazinë dekurajimi gjatë këtyre viteve për pjesën dërrmuese të qytetarëve. Arti i fshehjes së ndjenjave, që dikur arrinte majat më të larta, ka trashëguar artin e përshtatjes së pafundme, duke udhëhequr njerëzit në një humbje të sensit të mendimit ndryshe, të humbjes së besimit se ballafaqimi është i shëndetshëm për të gjetur një rrugë sa më të mirë për veten dhe të tjerët.

Mosndëshkimi i së keqes nga oponioni publik dhe veprimi i ngadaltë i drejtësisë, ka inkurajuar futjen në një thes të të ndershmit dhe të pandershmit, të të drejtit dhe të padrejtit, me qëllim që urrejtja t’i përfshijë të gjithë.

E përmes urrejtjes, mekanizmi i udhëheqjes nga qeveria e sotme bëhet më i lehtë, pasi admiruesit që ushqehen me urrejtje janë aplikuesit dhe mbështetësit e parë të dhunës që ushtron qeveria.