Archives for July 2024

Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali, shoqata kulturore që synon integrimin dhe shkëmbimin kulturor

July 9, 2024 by s p

Skender Lazaj, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali dhe Lori Duka sekretare dhe drejtore artistike e shoqatës në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetës “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “Vatra” në New York, nëpërmjet editorit Sokol Paja, tregojnë jo vetëm historinë dhe aktivitetet kulturore, komunitare e atdhetare të shoqatës por dhe rolin e fuqishëm që LSHASHI luan për integrimin dhe shkëmbimin kulturor të artistëve shqiptarë në Itali.

Kush është Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali?

Shoqata kulturore me qendër në Gardone Val Trompia në Itali, e njohur edhe me shkurtimin LSHASHI, është një organizatë jofitimprurëse e themeluar më 14 prill 2015, e cila vepron në të gjithë territorin kombëtar italian. Për nga natyra e saj, bashkon të gjithë shkrimtarët dhe artistët shqiptarë që banojnë në Itali dhe e ushtrojnë artin e tyre në diasporë. Për t’u anëtarësuar mjafton të jesh banues në Itali, të ushtrosh çdo formë arti dhe të paguash tarifën vjetore.

Organizimi aktual

Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali, ka një organizim horizontal, jo fort hierarkik. I vetmi organ ekzekutiv, në kuptimin e vërtetë të fjalës, është Bordi Drejtues, që organizon dhe kujdeset për çdo aspekt ligjor dhe administrativ në garantimin e suksesit dhe jetëgjatësisë së shoqatës. Më pas, secili prej anëtarëve është në kontakt të drejtpërdrejtë me të tjerët për të shprehur lirshëm çdo ide, dyshim, projekt apo nevojë. Aktualisht anëtarët e bordit janë: Skender Lazaj (kryetar), Mimoza Leskaj (nënkryetare), Valbona Jakova (përkthyese dhe shkrimtare), Lori Duka (sekretare dhe drejtore artistike), Rajmonda Mara (arkëtare dhe redaktore), Fabiola Sali (redaktore) dhe Fatmir Gjata (poet).

Cili është misioni i LSHASHI – it?

Shoqata lindi me objektiv kryesor krijimin e një mjedisi, hapësire të favorshme, për të nxitur lirinë e shprehjes dhe promovimin e artistëve dhe shkrimtarëve shqiptarë në të gjithë Italinë. Në këtë mënyrë do të mund të krijohej një kanal krahasimi mes subjekteve që kishin të njëjtin pasion. Më pas, me kalimin e viteve, veprimtaria e shoqatës u gërshetua fort me komunitetin pritës, pra atë italian, duke krijuar kështu aktivitete promovuese ndërkulturore dhe artistike, të afta për të përcjellë mesazhe të forta, duke përfshirë më të rëndësishmin: integrimin e komunitetit shqiptar në kulturën e vendit pritës.

Çfarë lloj aktivitetesh organizon shoqata?

Veprimtaritë që zhvillohen gjatë gjithë vitit, kanë të bëjnë me prezantimin e veprave letrare të poetëve, deri te konkurset poetike kushtuar të rinjve, pa harruar dhe takimet e ashtëquajtura “reading”. Por nuk mbaron këtu, sepse çdo vit mbahet eventi më i rëndësishëm që është “Arti në Lëvizje”, i cili paraqet punën e artistëve të ndryshëm: nga piktura në skulpturë, nga letërsia te këndimi, nga teatri te punimet e dorës. E gjithë kjo me një qëllim të vetëm: promovimin dhe ruajtjen e kulturës shqiptare në diasporë! Vitet e fundit, shoqata ka rritur ndjeshëm bashkëpunimin e saj edhe me organizata të tjera jofitimprurëse si shoqata “Komuniteti Shqiptar në Itali” me qendër në Brescia, Proloco of Ghedi (provincë Brescia), shoqata kulturore “Alba”, qendra ndërkulturore “METE” po në Brescia, dhe shumë të tjerë. Ndërsa një ndër bashkëpunimet më frytdhënës për ne, është ai me Konsullatën e Republikës së Shqipërisë në Milano dhe qendrën kulturore SlowMill.

Për çfarë projektesh po punon LSHASHI?

Po punojmë drejt disa horizonteve. Na pëlqen të përmirësohemi gjithnjë e më shumë dhe të mësojmë nga shembujt e të tjerëve. Që nga viti 2022 kemi krijuar antologjinë e parë poetike të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali. Një projekt që vazhdon akoma sot dhe që së shpejti do të shohë dritën e botimit vëllimi i dytë. Në radhën e nismave në plan për të vazhduar, është edhe ekspozita piktoreske me titull “Zërat e dygjuhësisë”, e cila u inaugurua më 21 prill 2024 në qytetin e Inzino-s (Itali). Është një projekt i mbështetur fuqishëm nga Bordi Drejtues dhe do të ketë si protagonistë kryesorë piktorët dhe artizanët e shoqatës sonë. Gjithashtu, po punohet për dhurimin e një numri të konsiderueshëm librash, të botuar nga shkrimtarët dhe poetët shqiptarë të shoqatës, për bibliotekën e një qyteti italian. Kjo me qëllim që t’i jepet mundësia komunitetit shqiptar që jo vetëm të lexojë libra në gjuhën amtare, por edhe të pasurojë italishten nëpërmjet teksteve të përkthyera në dy gjuhë. Më në fund, shoqata synon të sjellë në vëmendje edhe rubrikën “artisti online”. Një tryezë e rrumbullakët virtuale e fokusuar tërësisht te letërsia – poezia, proza dhe romani. Është një projekt i nisur nga ne gjatë pandemisë dhe për shkak të suksesit që pati, është propozuar sërish që të realizohet në vazhdim.

Si po ecën komunikimi i shoqatës?

Angazhimi i Lidhjes së Shkrimtarëve në frontin e komunikimit nëpërmjet mass medies, është gjithashtu shumë i rëndësishëm, duke marrë pjesë në mënyrë aktive dhe të vazhdueshme, në programe televizive (emisioni URA) dhe radiofonike (Radio Projekt 21 Kopenhagen), publikime në shtypin e shkruar dhe në kanalet e rrjeteve sociale. Ekipi ynë beson se ka disa baza të komunikimit që nuk ndryshojnë kurrë: thelbi i artit dhe ai i atyre që e shprehin atë, nevoja që çdo artist të shprehet nëpërmjet gjuhës së tij (artistike sigurisht) dhe të flasë në mënyrë tërheqëse me bashkëbiseduesit e tij. Dhe nga ky këndvështrim, digjitalizimi ka hapur dhe vazhdon të hapë rrugë të mëdha komunikimi.

Linkografia

https://www.youtube.com/@lidhjaeshkrimtarve

https://www.facebook.com/groups/478213179004200?sub_confirmation=1

Përdorimi jo adekuat i termit “revolucion” dhe “revolucion demokratik” për ngjarjet e qershorit 1924

July 9, 2024 by s p

Prof.as.Dr. Hasan BELLO/

Edhe pse kanë kaluar njëqind vjet nga qershori i 1924 ende dhe sot e kësaj dite nuk ka një konsensus nga historianët dhe studiuesit sesi duhen përkufizuar këto ngjarje. Kjo ka ardhur për shkak të ideologjizimit dhe indoktrinimit komunist, sepse në vetvete ky problem është shumë i qartë.

Në shkencën politike, një revolucion është një transformim i shpejtë, themelor i strukturave shtetërore, klasore, etnike ose fetare të një shoqërie. Nisur nga këto premisa është shumë e vështirë që ngjarjet e vitit 1924 dhe koha tepër e shkurtër gjashtëmujore e qeverisë së Fan Nolit të konsiderohet si një revolucion.

Atëherë lind pyetja, kush dhe pse i quajti revolucion ngjarjet e vitit 1924? Dhe çfarë ishin në të vërtetë ato?

Sipas burimeve dokumentare, memorialistikës dhe shtypit të viteve 20-30-të koncepti revolucion për ngjarjet e vitit 1924 është përdorur fillimisht jo nga të gjithë protagonistët e kohës. Por vetëm nga një rreth tepër i ngushtë i nolistëve, të cilët kishin filluar të shfaqnin haptazi tendenca majtiste dhe anarshiste, duke marë si model jehonën dhe ndikimin që kishte pasur tek ata dhe kudo në botë Revolucioni Bolshevik i Tetorit 1917 në Bashkimin Sovjetik. Për këtë arsye, nga tetë anëtarë që përbëhej kabineti i Nolit, vetëm dy prej tyre, ai dhe ministri i Arsimit, Stavro Vinjau e kanë përdorur termin revolucion. Pjesa tjetër e ministrave, të cilët për hirë të së vërtetës kishin përgatitur terrenin dhe realizuan de facto këto ngjarje, as nuk u nisën për të bërë dhe as nuk donin zhvillimin e një revolucioni në shtetin shqiptar. Kjo për një arsye shumë të thjeshtë, sepse ata vinin nga shtresa të larta të shoqërisë shqiptare në kuptimin pasuror ose nga radhët e ushtrisë. Madje, përpjekja e Nolit dhe e anëtarëve të Shoqërisë “Bashkimi” për reforma radikale krijoi një situatë konfrontimi në kabinetin qeveritar. Për këtë arsye, bashkëpunëtorët më të ngushtë të Nolit, duke përfshirë ministrin e Jashtëm, Sulejman Delvinën, ministrin e Luftës, Kasem Qafëzezin dhe ministrin e Brendshëm, Rexhep Shalën morën masa për të organizuar një tjetër grusht shteti për ta rrëzuar atë si kryeministër. Por kjo nuk u realizua për shkak të kohës së pamjaftueshme dhe precipitimit të ngjarjeve.

Pra, si mund të kemi një revolucion kur gjashtë nga tetë anëtarët e kabinetit qeveritar ishin kundër? Megjithatë, për arsye pragmatike e propagandistike në diskursin publik dhe publicistik edhe pas largimit nga Shqipëria, Fan Noli, ithtarët e tij dhe ish-anëtarët e organizatës “Bashkimi”, të cilët kaluan hapur në mbështetje të lëvizjes komuniste ndërkombëtare dhe Kominternit i konsideruan ngjarjet e qershorit 1924 si revolucion. Në të vërtetë, parë nga këndvështrimi i zhvillimeve politike që ndodhën në Shqipëri dhe Ballkan pas vitit 1944, ai ishte një eksperimet social ose, më saktë, një provë gjenerale për atë që ndodhi njëzet vite më vonë.

Për shkak se në gjuhën e përditshme Noli dhe ithtarët e tij me tendenca komuniste përdornin termin revolucion kur ishin në qeveri, disa diplomatë të huaj në relacionet e tyre për ministritë e jashtme kanë përdorur të njëjtin term. Duke u nisur nga ky precedent, ndonjë historian shqiptar e përdor këtë si argument për t`i mbushur mendjen studiuesve se me të vërtetë ai ishte revolucion. Në fakt është pjesë e protokollit zyrtar që një diplomat t`i referohet një ngjarje me termat që përdor autoriteti (shteti, qeveria, MPJ) i vendit përkatës. Më pas ai jep vlerësime nëse pretendimet e ngritura nga to qëndrojnë realisht ose jo. Ky konstatim vihet re në raportet e diplomatëve britanikë dhe amerikanë që kanë shërbyer gjatë vitit 1924 në Shqipëri.

Për të ruajtur koherencën ideologjike koncepti revolucion për ngjarjet e 1924 u përdor edhe nga historiografia komuniste pas 1944 dhe në diskursin publik nga E.Hoxha apo drejtues të tjerë. Kjo vijon edhe sot kur janë botuar dhjetra libra studimorë, memorialistikë, dokumentarë etj. Por në të vërtetë a ishte revolucion rrëzimi i një qeverie legjitime, duke përdorur dy garnizone të ushtrisë dhe një pjesë të popullsisë së armatosur që ishte nxitur nga opozita?

Pas leximeve dhe refleksioneve të shumta, diskutimeve me kolegë dhe persona të ndryshëm, personalisht mendoj që këto ngjarje ishin një grusht klasik shteti i ndërthurur me kryengritje të armatosur nga një pjesë e popullsisë.

Në çdo manual të grushteve të shtetit, në momentin që ushtria ngrihet kundër pushtetit ekzekutiv për ta rrëzuar me dhunë, nuk ka më hapësirë për ta interpretuar atë si revolucion, aq më pak revolucion demokratik. Në fund të fundit këtë e ka pranuar dhe sqaruar edhe vetë Fan Noli kur ngjarjet e 1924 i ka quajtur “coup d`etat” (grusht shteti).

Koha e Gjenive: Lord Byron, Ali Pasha dhe Bonaparti

July 9, 2024 by s p

Dr. Dorian Koçi/

Fillimi i shekullit të XIX ishte shekulli i Romanizmit në kulturën botërore. Romantizmi ishte kohë revolucionesh dhe klithmash për liri njerzore,vetjake dhe të përbotshme. Për herë të parë liria njerzore fitoi dimensione të përbotshme dhe inspiroi gjenerata të tëra njerzish nga Amerika Latine me revoltat kundër spanjollëve nën udhëheqjen e Simon Bolivarit, në Evropë me lëvizjen karbonare në Itali, revolucionin grek dhe lëvizjet për pavarësi të Armenisë dhe popujve të Ballkanit. Poeti britanik Lord Byron (1788-1824) është një nga përfaqësuesit më të mëdhenj të romantizmit evropian. Ai -thotë Johan Volfang Goethe-i krijonte veprat si gratë që krijojnë fëmijët e bukur: pa menduar dhe pa ditur qysh. Ai është talent i madh i lindur, dhe nuk di njeri tjetër me fuqi poetike më të madhe. Për perceptimin e së jashtmes dhe për aftësinë e depërtimit në të kaluarën ai është po aq i madh sa edhe Shekspiri. Lord Byron ishte një dishepull i shpallur i ndryshimit dhe i së bukurës sublime. Ai krijoi nëpërmjet krijimtarisë së vet një model të veçantë krijimtarie të njohur si Bajronizëm. Bajronizmi përmbante pikëllimin e shekullit, pikëllimin që mbartnin vetë poetët, krijesat etyre, heronjtë e veprave letrare, pikëllimin e mbartnin me mijëra lexues, që aq shpejt e bënë pikëllimin modelin e jetesës së tyre. Ata ishin të pakënaqur sidomos me padrejtësitë shoqërore. Jetonin të vetmuar në melankoli për çka kishin humbur, të delizionuar për çka nuk kishin arritur në jetë. Por ata shpesh kishin një shpirt rebel, kryengritës, kishin respekt e dinjitet për veten po vuanin se ndesheshin e po humbinin në kotësi. Heronjtë e tyre zakonisht ishin figura të mëdha që kishin ndryshuar rrjedhën e historisë së botës duke nisur që nga Prometeu i Shellit e deri te Napoleoni i Bajronit që nëpërmjet një epigrami të thjeshtë përshkroi gjithë shpirtin e gjenisë dhe epokës Napoloniane. Më datën 27 mars 1815 u shpërnda lajmi i arratisjes së Napoelonit nga ishulli Elba dhe rikthimi i tij në pushtet. Rikthimi i Napoleonit në Pallatin Tuiliry duket se ishte më shumë si një shëtitje kënaqësie sesa përparimi i një pushtuesi nëpër një vend që duhet ta pushtonte. Me këtë rast Bajroni shkroi poezinë “Ikja e Napolonit nga ishulli Elbë”, ku përshkruan gjithë sharm poetik figurën e Napolonit, gjeniut të politikës, artit ushtarak por dhe të drejtësisë. Kodi i tij juridik është në themel të së drejtës civile të ditëve tona dhe disa nga liritë që Romantizmi predikonte u sanksionuan që atëherë në kushtetutat e Evropës.

Ikja e Napolonit nga ishulli Elbë.

Nga Elba ikën, drejt në Lion

dhe në Paris afrohet dal’ nga dalë

Kapelën heq dhe damat i nderon

Dhe me kapele vret kaq kundërshtarë.

27 mars 1815.

Më herët Lord Byroni para se të bëhej i famshëm në botën letrare ishte frymëzuar edhe nga udhëtimet, kultura klasike dhe orientalizmi. Fundi i shekullit të XVIII do të përmbante një ngjarje të madhe në aspektin kulturor, për afrimet midis Perëndimit dhe Lindjes. Ekspedita e Egjiptit, e ndërmarrë nga gjenerali i ri ambicioz Napoelon Bonaparti më 1798, përveç ekspansionit ushtarako-ekonomik, do të zgjonte dhe interesimin e madh për Lindjen dhe kulturat e saj. Në të njëjtën kohë në Evropë si rezultat i ndikimit të shkëlqyer të Rilindjes dhe Iluminizmit u shtua interesi për trashëgiminë greko-romake, dhe influencat e saj në kulturën evropiane. Këta dy faktorë do të kontribuonin në lindjen e Filohelenizmit dhe Orientalizmit dy rrymave të fuqishme në mendimin evropian të shekujve në vazhdim. Orientalizmi në Evropë shkon deri në kohën e kryqëzatave dhe romancave mesjetare. Në periudha të ndryshme ka patur interesa dhe qëndrime të ndryshme ndaj Orientit dhe Orientalizmit, por ai u bë i njohur gjatë Romanticismit sepse Orienti ishte formë sublime e tij. Lord Bajron si një i ri aristokrat anglez dhe poet romantik në formim e sipër,i gjendur në Maltë në fillimet e Grand Tour-it të vet, do të dëgjonte për Ali Pasha Tepelenën dhe do vendoste që udhëtimin e vet ta vazhdonte në Epir për ta njohur nga afër pashain karizmatik. Kjo pleksje e veçantë e dëshirës për të eksploruar të shkuarën antike greke me orientalizmin e atëhershëm të Ballkanit do jepte një impuls të ri jo vetëm në jetën e Bajronit por do të kontribuonte fuqishëm dhe në krijimtarinë e tij të mëvonshme letrare duke e shndërruar veprën e tij në një nga kryeveprat e Romantizmit që posa kish lindur. Emocionet, mbresat dhe përshtypjet e kësaj vizite, tashmë janë të njohura botërisht nëpërmjet poemës “Child Harold”-një nga kryeveprat e letërsisë angleze. Si mund të vihet re me një vështrim të parë, në poemë përveçse motiveve romantike, ndjen dhe afinitetin e veçantë të poetit me Ballkanin. Mund të themi pa hezitim se ky udhëtim pati një efekt të dyfishtë, jo vetëm në krijimtarinë e Bajronit që pas botimit të poemës do të shkruante “u zgjova në mëngjes dhe e gjeta veten të famshëm” por dhe në mjediset intelektuale në Greqi dhe Shqipëri. Përshkrimin e parë sesi ishte në pamje Ali Pashë Tepelena e gjejmë tek letra e Bajronit dërguar së ëmës në 12 nëntor 1809 nga Preveza. Mes përshtypjeve dhe konsideratave që për mikpritjen Bajroni përshkruan Ali Pashën dhe fizikisht. Naltësia e tij është gjashtëdhjetë vjeç, shumë i ngjallur dhe jo shtatmadh, por ka një fytyrë të hijshme, sy të larmë, dhe mjekrën të bardhë, shumë i pritshëm dhe sillet me atë farë sedër që më duket se është veti e të gjithë turqve. Më andej ai vazhdon me konsideratat e tij rreth figurës së Ali Pashës duke shkruar se karakterin e vërtetë e ka fare të ndryshëm nga ç’duket në fytyrë. Është tiran pa shpirt, i ngarkuar me mizoritë më të tmerrshme, shumë trim dhe aq gjeneral i mire, sa e quajnë Bonoparti muhamedan. Napoleoni dy herë i ishte zotuar ta bëjë mbret të Epirit, po atij i pëlqen më fort të mbetet me anglezët dhe i urren francezët, si më tha edhe vetë. E çmojnë aq shumë,sa i bëjnë lajka dhe francezët dhe anglezët, meqenëse shqiptarët janë luftëtarët më të mirë të Sulltanit, ndonëse Aliu sa për sy e faqe varet nga Porta. Është luftëtar i fortë, por aq barbar,sa edhe dorëmbarë, ata që ngrenë krye i pjek në hell. Bonoparti i dërgoi një kuti duhani me pikturën e tij. Tha se kutia ishte e bukur, por sa për surratin, mund të mos ia kishte dërguar, pasi s’e hante malli shumë as për atë, as për origjinalin. Idetë e tij për të kuptuar fisin e njeriut prej veshëve, duarve e të tjera, të çudisin mjaft. Përshtypja e Bajronit rreth karakterit të Ali Pashës është përjetësuar dhe në vargjet e stanzës 62-63 të Kantos II të Udhëtimeve dhe shtegtimeve të Childe Harold (1812).

Në qoshk të shtruar me mermer, ku kroi

Me ujë rrjedhës që nga mez i trodhit

Gurgullon freski plot andë, dhe divani

I butë epshor fton mysafirët t’ulen

Rri pshtet’ Aliu, burrë luftërash mizor;

Po tash kur ëmbëlsia rrezet hedh

Në ballin e nderuar t’ë atij plaku

Nëpër tiparet nuk i duken gjurmat

E kobit që fsheh brenda dhe e njollos me turp.

Jo se kjo mjekër e bardhë e gjatë e tij

S’përkon me ndjenjat e rinisë së zjarrtë;

Moshën e mundi sevdaja-kështu thonë

Hafizi dhe Tejani me të drejtë-

Po kobet q’heshtin zërin e mëshirës,

Dhe si kanë hijet kujt, sidomos plakut,

I kanë vënë damkën e egërsirës,

Gjaku do gjak, e kush me gjak e nis

Do ta mbarojë jetën ca më keq me gjak.

Galeria e personasheve që krijoi Lord Byroni nuk mund të kuptohen pa ndjesitë personale që ai përftoi nga udhëtimi i tij në Lindjen e Afërt-Shqipëri, Greqi, Turqi dhe padyshim si është pranuar tashmë prej kohësh nga kritika letrare një pjesë e madhe e personazheve fiktivë të tij tek “Oriental Tales”( 1816) janë frymëzuar nga historitë urbane që qarkullonin rreth Ali Pashë Tepelenës. Kësisoj në mënyrë të pashmangshme Bajroni e lidhte gjeninë e Ali Pashës me atë të Napoelonit, dhe vetë ai kthehej në një pikë përbashkimi mes Lindjes dhe Perëndimit dhe dy personaliteteve të rëndësishëm të epokës. Në një farë mënyre Bajroni ndiente dhe perceptonte atë që do shprehte më vonë Viktor Hygo në parathënien e “Orientaleve” se Ali-Pasha,… është për Napoleonin çka është tigri për luanin, skifteri për shqiponjën”.

Bibliografi:

Afrim Karagjozi. Miti Shqiptar i Bajronit. Plejad:Tiranë, 2006

Afrim Karagjozi. Lord Bajroni. Plejad:Tiranë, 2011

Bajron. Çajld Harold. Shqipëruar nga Skënder Luarasi, Shtëpia Botuese Naim Frashëri, Tiranë, 1973.

Gëte, Vepra të zgjedhura , Volumi 4

Dhori Qiriazi. Gjauri dhe poema të tjera. Toena:1996, Tiranë.

Victor Hugo. Les Orientales. Paris, Charpentier, 1841.

Atmosfera politike dhe zgjedhjet parlamentare në Francë

July 9, 2024 by s p

Artan Kutra

Radio France International (RFI)/

Në përfundim të zgjedhjeve legjislative 2024 në Francë, deputetët e parë filluan të hyjnë në Asamblenë Kombëtare të Francës. Dyert e Pallatit Bourbon (Parlamentit) u hapën zyrtarisht në orën 14.00 për të mirëpritur disa nga 577 deputetët e legjislaturës së re.

Jo të gjithë deputetët e zgjedhur do të mbërrijnë në të njëjtën ditë. Deputetët e së majtës “La France insoumise” – “Franca e panënshtruar” kanë planifikuar të mblidhen të martën në mëngjes.

Një Asamble Kombëtare pa shumicë absolute.

Pas befasisë së zgjedhjeve legjislative ku u frenua qartë rritja e së djathtës ekstreme, Franca po kërkon tashmë një shumicë parlamentare përpara se të emërojë një personalitet të aftë si kryeministër për të bashkuar dhe udhëhequr një qeveri të re.

Është një kokëçarje e madhe, në një atmosferë politike të turbullt.

As Fronti i Ri Popullor (me rreth 190 vende), as Kampi Presidencial (me rreth 160 vende), e as Bashkimi Kombetar (me 140 vende) nuk mundën të arrinin shumicën absolute, pra që të kishin 289 deputetë. E majta ka nisur manovrat kryesore për të përzgjedhur brenda rradhëve të saj një kandidaturë për postin e kryeministrit. Kjo duhet të kristalizohet brenda kësaj jave. Sipas kreut të Partisë Socialiste, Olivier Faure, ka dy mënyra për të përzgjedhur kandidatin për kryeministër. Ose duhet gjetur një konsensus në rradhët e së majtës, ose duhet organizuar proçesi i votimit në mes tyre (të panënshtruarit, socialistët, të blertët dhe komunistët). Po në të njëjtat ujra të paqarta për momentin po lundrojnë edhe të djathtët e kualicionit të qendrës.

Pas përfundimit të balotazhit, kryeministri Gabriel Attal, mbërriti në Presidencë rreth orës 11 të mëngjesit për të paraqitur dorëheqjen e tij, në përputhje me traditën republikane. Por Macron ka refuzuar duke i kërkuar të qëndrojë në detyrë edhe për ca kohe, për të “siguruar stabilitetin e vendit”, ndërkohë që Parisi do të presë Lojërat Olimpike në më pak se tre javë. Pra nga këto zgjedhje legjislative u arrit t’i pritet rruga ekstremit të djathtë të Marinë Le Penit dhe Jordan Bardelës, por nuk është e thjeshtë të gjendet formula e bashkëjetesës midis presidentit Makron dhe kryeministrit të ardhshëm. Prej këtej do të qartesoheshin edhe rrugët e së ardhmes së Francës por edhe të politikës së jashtmë të saj.

Jashtë kufijve të Francës, situata politike ishte ndjekur me shumë vëmendje. Pothuajse të gjithë kryeministrat evropianë, liderët e forcave politike dhe diplomacitë e larta, i mbanin sytë tek vala e rritjes së ekstremit të djathtë dhe tek aftësitë për koalicionin e “Barrikadës” përballë ekstremeve.

Që nga Polonia e deri në Itali, nga Spanja në Gjermani, nga Brukseli e në Angli, të gjithë kërkonin të shquanin nuancat e ardhshme të Francës, të këtij vendi me pozitë të rëndësishme në Bashkimin Evropian.

Ndërsa në Lindje, Kremlini i njohur për simpatinë që kishte për Partinë e Le Penit, Bashkimi Kombëtar, tregoi se nuk kishte as “shpresën” dhe as “iluzionin” e një përmirësimi në marrëdhëniet e tij me Parisin.

Edhe Ballkani, Shqiperia apo Kosova nuk mund të shikonin pa vëmendje këtë proçes politik të fuqishëm të Francës në 4 javët e fundit.

Prej këtyre zgjedhjeve do të përcaktohej edhe një herë pozicioni dhe politika e jashtme e Francës dhe e Europës në lidhje me rajonin tonë.

Ishin zgjedhje me një rreze të gjerë influence në Evropé e në Ballkan.

Si reagoi Partia e Ekstremit të djathtë Bashkimi Kombetar ?

Ishte një surprizë dhe një zhgënjim për këtë parti të ekstremit të djathtë, duke pasur parasysh sondazhet e fundit paraprake që e nxirrnin në krye. Ishte një zhgënjim i papritur për këtë Parti të ekstremit té djathte të Marinë Le Penit dhe të Jordan Bardelës, që 4 javë më parë fituan zgjedhjet evropiane, dhe parashikonin të ngjiteshin për herë të parë edhe në pushtet.

Në kéto kushte, Marinë Le Penit, nuk i ngelet veçse të thotë se pas 1 apo 2 vjetësh do të vijë sërisht në skenën politike, me përpjekje më të mëdha, për të marrë postin e lartë të Presidentit.

E përsëri ngelet e hapur rruga e votës së popullit francez për të përcaktuar të ardhmen e tij, por në një farë mënyre edhe sferën e ndikimit më gjerë në Europë.

KADAREJA – NGA SHQIPËRIA NJË ZË EVROPIAN QË TREGOI LUFTËN E TOTALITARIZMIN

July 7, 2024 by s p

Nga ANTONIO CARIOTI/

Edhe se vinte nga Vendi më i mbyllur e më i varfër i Evropës, shkrimtari e poeti shqiptar Ismail Kadare, i shuar në kryeqytetin Tiranë në moshën 88 vjeçare, kishte futur në veprat e tij një frymëmarrje universale, që i kishte dekretuar famën botërore, me përkthime në rreth dyzet gjuhë.

Regjimi komunist i Enver Hoxhës e kishte lejuar, edhe se i vënë nën mujshive të ndryshme. Nga 1990 ishte shpërngulur në Francë e në rrafshin ndërkombëtar kishte patur vlerësime të rëndësishëm. Fuqia ringjallëse e shkrimeve të tij dhe padia e shtypjes totalitare kishin shtyrë antarët e zhurisë t’i jepnin çmimin Man booker prize në 2005, çmimin Princi i Asturies më 2009 dhe çmimin Nonino më 2018. Disa herë ishte zgjedhur ndërmjet kandidatëve të Nobelit. Tani në Itali titujt e tij janë botuar nga Anija e Tezeut.

I lindur në Gjirokastër më 28 janar 1936, Kadare ishte diplomuar në Histori e Gjuhësi, pastaj i ishte kushtuar poezisë. Vjen në 1963 romani i parë i Kadaresë, Gjenerali i ushtrisë së vdekur, nga i cili është nxjerrë një film, i drejtuar nga Luçiano Tovoli me Marcello Mastroianin, Michel Piccoli dhe një Sergio Castellitto shumë i ri.

U prit në mënyrë johenike nga autoritetet e Vendit ballkanik, ateizmit mizor të Shtetit të të cilit i jepte bezdi fakti që një prift të “përshkruhej si një njeri simpatik”, libri tregon për një gjeneral e një meshtar italian që udhëtojnë nëpër Shqipëri për të mbledhur eshtrat e ushtarakëve të rënë. Tek neve u përkthye vetëm në 1982 nga Longanezi, ndërsa në Francë kishte patur prej kohësh një sukses të shquar. Megjithatë një vit më parë kishte dalë në Itali, gjithmonë për Longanezin një tjetër roman i Kadaresë , Daullet e shiut (1970) (I tamburi della pioggia) që ishte pritur mirë në Corriere nga Giorgio Manganelli..

Ndërkaq kishin vazhduar problemet e Kadaresë me regjimin. Disa burokratë të zellshëm madje ishin habitur se si Hoxha lejonte botimin jashtë Shtetit të librave të tij. Një ditë Kadareja ishte thirrur nga diktatori, i cili ishte ankuar nga fakti që autori shkruante “gjëra të trishtuara” dhe e kishte nxitur të këndonte sukseset e hamendësuar të “partisë heroike shqiptare”. Megjithatë Kadareja kishte shkuar përpara në rrugën e tij e në një farë pike ishte detyruar të përpilonte një autokritikë poshtëruese, në të cilën pranonte se kishte “shkruar gjëra të kundërta me të mirën e popullit”, duke u sjellur si një “armik i komunizmit”.

Kjo nuk kishte mjaftuar megjithatë për të shmangur çensurën e pësuar më 1981 mbi librin e tij Pallati i ëndrrave (Longanesi 1991). Ishte e qartë se godina në të cilën, në roman mblidheshin ëndrrat e gjithë nënshtetasve të Perandorisë ottomane, kujtonin sistemin policor që shtypte atdheun e autorit. Në shumë drejtime, siç kishte vërejtur mprehtësisht Claudio Magris, disa vepra të Kadaresë sillnin ndër mënd të kundërtën e Utopisë së përshkruar nga George Orwell më 1984, me ndryshimin se tregimi i shqiptarit vinte nga brëndësia e mekanizmit totalitar. “Kadareja – shkruante Magris – është sikur të kishte jetuar vërtetë nën shikimin e Vëllait të Madh”.

Në vitet Tetëdhjetë, mbas vdekjes së Hoxhës, regjimi komunist kishte filluar të tregonte se i kishte dalë boja dhe Kadareja kishte shpresuar në një liberalizim. Kishte lënë në dorëzim më 1986 në Francë, ku kishte mundësi qëndrimi përkohësisht, në sajë të prestigjit ndërkombëtar, tre dorëshkrime veprash kritike kundrejt udhëheqjes së Vendit të tij. Pastaj Kadareja kishte mbajtur një letër këmbim me pasuesin e Hoxhës, Ramiz Alia, për të kuptuar nëse ai ishte i frymëzuar nga synime reformuese dhe kishte arritur në përfundimin se nuk ishte aspak ashtu. Kështu më 1990, pak përpara rënies së regjimit, kishte lënë Vendin e tij për Francën, ku do të kishte mundur të shprehte më lirisht kundërshtinë e tij ndaj autoritarizmit në vepra si Bija e Agamemnonit (Longanesi,2007).

Tjetër temë e përsëritëshme, në librat e Kadaresë, është kanuni, kodi i nderit jo i shkruar por i respektuar, pjesërisht edhe sor, nga popullsitë shqiptare të zonave malore: një ligj i lashtë e shpesh mizor që luan një rol themelor në disa romane të tij.

Admirues i Dantes, Kadareja kujtonte se si Komedia Hyjnore kishte patur një vëmëndje të madhe në mjediset letrare të Vendit të tij të raskapitur nga despotizmi i Hoxhës. N’ata vite, kishte shkruar, “ferri i së vërtetës shqiptare” kishte shtyrë studjuesit “të përkthenin në mënyrën më të plotë, më prekëse, më të përshpirtëshme ferrin e përshkruar nga Poeti”.

“Corriere della Sera”, 2 korrik 2024 Përktheu Eugjen Merlika