Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for August 2024

Enrico Tellini, gjenerali italian që deshi të bashkonte Çamërinë me Shqipërinë

by

Shpëtim Axhami/

Më 27 gusht 1923, u vra Enrico Tellini, Gjenerali italian i cili punoj me drejtësi që të bashkonte Çamërinë me Shqipërinë, Qeveria e Ahmet Zogut vendosi shtatoren e tij në Tiranë. Vrasja e tij mbart në vetvete një intrigë pabesie që mundohet të mbuloj padrejtësinë e bërë mbi territoret shqiptare në interes të vendeve fqinje, kjo me bekimin e Fuqive të Mëdhe në Konferencën e Ambasadorve në Londër pa harruar Kongresin e Berlinit më parë. Enrico Tellinin, në krye të Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit të Kufijve, kishte hartuar i pari hartat dhe një portofol faktesh me të dhënat mbi banorët, gjuhën, etnologjinë, etnografinë dhe historinë e shqiptarëve të Çamërisë.

Ai kishte bërë gati fakte të pakundërshtueshme që vërtetonin që Janina të ishte fundi i kufirit të Jugut të Shqipërisë.

Kjo do të kthente Çamërinë në vendin e saj dhe më pas padyshim që do të ndryshonte historinë, jo vetëm të shqiptarëve por të mbarë Ballkanit.

Kjo ishte arsyeja e vetme pse qarqet nacionaliste shoviniste greke organizuan vrasjen e tij.

Ahmet Zogu, kryeministër i asaj kohe mbajti një fjalim prekës dhe protestues ndaj këtij akti shovinist kriminal të shëmtuar.

Ndërkohë qeveria e tij vendos një shtatore të Gjeneral Tellinit pranë Akademisë së Shkencave dhe Parlamentit të sotëm. Por natyrisht e hoqi regjimi komunist duke e quajtur fashist, ndërkohë që Tellini nuk kishte qenë asnjë ditë i tillë, Ai nuk ishte gjë tjetër përveçse një mbrojtës i paanshëm i të drejtës shqiptare. Sot një shtatore e tillë fare mirë mund të vihet në Tiranë.

Fruta të freskëta, zarzavate të gjalla

by

Ilir Ikonomi/

Në vitet 1947-1948, kur jetonte në Boston, Fan Noli shkëmbeu disa letra me shkrimtarin e madh irlandez George Bernard Show, i cili e kishte pëlqyer mjaft studimin e tij me titull “Beethoveni dhe revolucioni francez”.

Show nuk ishte nga ata shkrimtarë që merrnin lehtë mundimin të shkruanin letra. Ai ishte fitues i Çmimit Nobel në letërsi dhe konsiderohej si dramaturgu i dytë më i madh pas Shekspirit. Ishte 92 vjeç.

Sigurisht, Noli e quante për nder të mbante korrespondencë me shkrimtarin e famshëm dhe letrat që i shkruante i fillonte me fjalët “My dear Patriarch” (Patriarku im i dashur).

Të paktën dy prej tyre kishin lidhje me ushqimin dhe dietën. Më 15 mars 1948, Noli i shkruante kështu dramaturgut:

“Ashtu si ju, unë jetoj kryesisht me fruta të freskëta dhe zarzavate të gjalla. Edhe besimtarëve u këshilloj të njëjtën gjë. E vetmja me të cilën nuk jam dakord me ju janë pijet me ngjyrë, që, për mendimin tim, bëjnë po aq dëm sa edhe ato alkoholike. Ne nuk e dimë se çfarë fusin në formulat e tyre kapitalistët e uruar për t’i bërë ato të shiten. Unë e kam hequr bukën fare dhe, në vend të saj, ha oriz të zier, grurë, misër ose patate të pjekura.

Çdo ditë ha tre vakte të lehta, por kjo nuk do të thotë që e kritikoj dietën tuaj me një vakt. Siç e thatë edhe vetë në ditëlindjen tuaj, ju jeni tani një i rritur, ndërsa unë, në krahasim me ju, nuk jam veçse një bebe 66-vjeçare.

Gjëja e parë që bëj kur ngrihem në mëngjes është të pi tre ose katër gota ujë dhe pastaj, gjatë ditës, ziej çaj me fiq të thatë ose me kajsi dhe kumbulla të thata. Meqenëse këmbët e mia janë ndoshta më të ngathta se tuajat, përpiqem t’i mbaj në formë me ushtrime çdo mëngjes, me masazh ose me ecje të përditshme. Meqenëse jemi ende të rinj, shpresoj t’ju forcohen këmbët, ndërkohë që të dy bëhemi gjithnjë e më më të pjekur në moshë”.

(Letra u gjet në Bibliotekën F. S. Noli, Boston, nën kujdesin e Znj. Neka Doko).

At Zef Pllumi,- simboli i dijes, qëndresës dhe kujtesës

by

Bujar Leskaj/

Sot, më 28.08.2024 shënohen 100 vjet nga lindja e At Zef Pllumit, Nder i Kombit. Ndonëse 17 vite më parë, në 2007 ai u nda nga kjo botë, vepra e tij është një jehonë buçitëse në ndërgjegjen e çdo shqiptari, një akuzë dhe një thirrje për katarsisin aq të nevojshëm për shqiptarët.

Me kryeveprën e tij “Rrno vetëm për me tregue” At Zef Pllumi dha një kontribut të jashtëzakonshëm, të pakrahasueshëm në rrëfimin e historisë së vërtetë, aq të dhimbshme të Shqipërisë nën regjimin komunist.

At Zef Pllumi ishte qëndresa përballë përbindëshve komunistë, ishte mëshira në dyluftim me krimet e torturat mizore, ishte falja përballë hakmarrjes, ishte dashuria përballë urrejtjes, ishte e mira përballë të keqes, ishte drita përballë errësirës, ishte dija përballë padijes vulgare.

Ai përfaqësonte qytetërimin përballë injorancës e mizorisë komuniste.

Ishte jeta përballë vdekjes, ishte drejtësia përballë padrejtësisë, ishte kujtesa përballë harresës, ishte liria përballë prangave.

At Zef Pllumi (Bogë, 28 gusht 1924 – Romë, 26 shtator 2007) ka qenë frat françeskan, publicist e shkrimtar memuarist shqiptar.

Kur qe 22 vjeç, më 14 dhjetor 1946 u arrestua dhe u dënua me tre vjet burgim që e vuajti pranë Burgut të Madh të Shkodrës dhe në kampet famëkeqe të Bedenit në Myzeqe, dhe Orman-Pojanit në Maliq.

Në vitin 1958 shugurohet meshtar. Më tej, për 12 vjet shërben si meshtar i Dukagjinit me qendër në Shosh.

Më 1967 u arrestua dhe për 23 vjet vuan dënimin në burgje dhe kampe të ndryshme. 1967–1989, për 23 vjet rresht, u burgos përsëri dhe vuan dënimin në Spaç, Reps, Skrofotinë të Vlorës, Ballsh, Zejmen-Shënkoll, Shën Vasil dhe Tiranë.

Ndërroi jetë më 25 shtator të vitit 2007 në spitalin Gemelli, Romë, dhe u varros më 30 shtator 2007 në Shkodër.

Në Shqipëri vepra e tij u njoh gjerësisht pas vitit 1992.

Mua më vjen mirë që në cilësinë e Ministrit të Kulturës gjatë viteve 2005-2007 promovova veprën e tij edhe në Kosovë, që gjatë detyrës sime si ministër i kulturës u vlerësua me çmimin “Penda e Artë” dhe që pas propozimit tim Presidenti i Shqipërisë, Alfred Moisiu, në vitin 2006 e dekoroi Pllumin me Urdhrin “Nderi i Kombit”..

Më shumë se një dekret presidencial për mua vlen vlerësimi i At Zef Pllumit, i cili shprehu mirënjohjen në një letër, të cilën më dërgoi pas marrjes së çmimit. (Më poshtë faksimilja e letrës.)

Në një speciale të gazetës “55” në 27 shtator 2007 kam shkruar: “Vepra e tij monumentale “Rrno vetëm për me tregues” e të tjera “Histori të shkrueme ” janë një sinor i përjetshëm, ato “dëshmojnë para botës se asnjë njeri nuk është i detyruar prej rrethanave të bëhet i keq, i ulët, të humbasë humanizmin e tij. At Zef Pllumi tregon me jetën e tij se edhe ne shqiptarët mund ta kalojmë provën e zjarrit, atë që ndan mënjanë arin e kulluar dhe ndan mënjanë skoriet e kombit. At Zef Pllumi, nxënësi i Fishtës, Harapit, Shllakut, mësuesve të përjetshëm të këtij kombi, sot më shumë se kurrë më ngjan me Diogjenin, filozofin grek, “atij s’mund t’i marrësh asgjë, pse s’ka asgjë të vetën dhe s’mund t’i japësh asgjë që i mungon, pse ai ka zemrën plot e përplot me dashuri!…”

At Zef Pllumi la një trashëgimi të jashtëzakonshme, veprat, jetën dhe mësimet e tij të vyera sesi njeriu nuk duhet ta humbasë kurrë shpresën, besimin dhe shpirtin, por të qëndrojë, te rezistojë dhe të mos i nënshtrohet asnjëherë të keqes.

Një britmë për atë që justifikohet “aq munda, ashtu ishte koha!”

by

Agim Baçi/

Rrallherë mund të ndodhë që të trembesh nga një faqe libri. Më saktë nga një fjali e shkruar. Por ja që shkrimtarja Ayn Rand nuk të kursen nga kjo tronditje.

Çfarë mund ta shkaktojë një katastrofë tërësore për njerëzit: të kërkosh të unifikosh mendjen dhe pamjen e anëtarëve të një shoqërie, deri sa të besosh se ka edhe “dashuri me urdhër!”? Nëse arrin të shkosh te “një shoqëri që dashuron me urdhër!”, atëherë me shumë mundësi je në rrugë për në greminë. Sepse kur ta përcaktojnë dhe Dashurinë, nuk ka më asgjë të jetë e jotja, ose ka vetëm hiçasgjë. Në një shoqëri të tillë mungon tërësisht Njeriu.

Jeta në rrëfimin e Rand nuk nis me emër njeriu, por me numër – pra veçse me kokëtundës, pa ndjenja. Në sfond, si për të plotësuar gjithë telajon ku shtrihet rrëzimi i Njeriut, qëndron “dhoma e çiftëzimit”. Jeta dhe puna s’të përkasin më ty. Janë pronë e të gjithëve. Mendimet duhet të jenë njëlloj. Dashuritë njëlloj. “Shkelja e nenit për Preferenca të Barabarta” është krim që ndëshkohet. Por a mundet që të duam njëlloj? A mund të kemi ndjesi të barabarta për këdo?

Nëse do besonim se ka dashuri njëlloj, përjetim njëlloj, atëherë je thjesht në një gënjeshtër të madhe, pavarëshsit nëse e she ti apo jo.

Dhe Ayn Rand, njohëse e shoqërisë totalitare, ka përshkruar ngjyrat e errëta që vijnë nga humbja e përditshme e njerëzores në një shoqëri “ideologjike-diktatoriale”. Në fakt, duket sikur Rand na fton që në fillim përballë telajos së bardhë dhe sheh vetë se si pak e nga pak autorja plotëson pikturën me humbjen e çdo vetie njerëzore. Natyrisht është një pikturë e zezë, ku janë zënë hapësirat e së bardhës. Siç është dhe vetë kopertina e sugjeruar thuajse në të gjitha botimet e këtij libri, ku gjithçka është e zezë – madje më e errëta e së zezës. Ka humbur fjala “Unë”. “Barazia 72521” është thjesht një dallim, por nuk është person. Eshtë “një prej të tjerëve”. Eshtë rritur pa nënë, pa baba, në një turmë që e udhëheq drejt një bote ku humb gjithçka individuale.

Shqiptarët, për fat të keq, kanë fjetur për dekada në këtë shtrat absurd të humbjes së fytyrës së tyre. Dhe shenjat e atij gjumi i kemi mbartur edhe pas më shumë se tridhjetë vitesh nga ai zgjim, pasi nuk arritëm të dilnim nga ajo errësirë me njerëz që të besonin se mund të kishin mendimet e tyre, idetë e tyre. Shumica thjesht kishte krijuar bindjen se çdokush duhej të ishte ushtar i partisë.

Por çndodh me personazhin tonë “Barazia 72521”? Ai zbulon Elektricitetin dhe Librin. Nga ky kontakt ai nis të mendojë. Dhe autorja duket sikur na thotë: Eshtë një kapërcim i madh të lejosh veten të mendosh në atë botë absurdi! Elektriciteti dhe libri vijnë si një metaforë që ndez llampat tona të brendshme. Drita dhe Libri janë zbulimi i “Un”-it dhe “Ego”-s. Dhe njeriu nis të shohë dhe mendojë.

Cila është dëshira më e fortë e diktaturës ndaj njerëzve të republikës së saj: të mos mendojnë ndryshe nga ajo që sugjerojnë partia, të mos shohë më tutje se ç’i kërkohet nga partia. Pse? Sepse ashtu ata kontrollohen më mirë.

Sepse nëse nuk ka dashuri, nuk ka as mëshirë. Nuk ka as Njeri, ndaj dhe gjithçka ndaj kujtdo mund të justifikohet lehtësisht.

Dhe çfarë ka ndodhur në një shumicë dërrmuese te ata që kaluan vite jete nën diktaturë duke aprovuar apo vepruar vetëm me urdhër, edhe kur i merrnin tjetrit jetën, familjen, pronën? Ka ndodhur ë të triumfojë formula trishtuese: “Aq munda të bëja!”. E në emër të gënjeshtsës ndaj së shkuarës sonë, kemi vijuar të mos guxojmë t’i shkojmë në thelb analizës së njeriut të djeshëm, që humbi dhunshëm vetveten dhe të tjerët.

***

Nëse është thënë shpesh se Letërsia nuk është vetëm lexuese e së djeshmes por edhe pararendëse e rrugëtimit që do të bëjë, atëherë mund të themi me bindje se Ayn Rand ja ka arritur. I botuar në vitin 1937, fatkeqësisht ky libër arriti të vërtetohej mbi shumë popuj. Fatkeqësisht, në mënyrën më të dhushme pikërisht në Shqipëri…

“SHËN NËNË TEREZA NË PULLAT SHQIPTARE”

by

Hysen S. Dizdari/

Në kujtim të 114 vjetorit lindjes Nënë Terezës (26 Gusht 1910-26 Gusht 2024). Në kujtim të 45 vjetorit të marrjes Çmimit Nobel , nga Nënë Tereza. Në kujtim të 8 vjetorit Shënjëtërimint të Shën Nënë Terezës.

Libri album me pullat postare shqiptare, kushtuar Nënë Terezës ,doli në botimi i parë në vitin, 2018.Tani kanë kaluar 6 vite dhe ky libër është pritur mirë nga lexuesit, por në mënyrë të veçantë nga, studjuesit e filatelisë dhe koleksionistët e pullave postare shqiptare ,në Shqipëri dhe vendet e hueja. Duke marrë parasysh, vlerat e larta morale e njerzore të këtij libri, por edhe kërkesat e shumta të lexuesve, po bëjmë ribotimin e tij ,me rastin e 114 vjetorit e lindjes dhe 8 vjetorit të shenjëtërimit të Shën Nënë Terezës.

Gjatë këtyre viteve, libri-album: “Nënë Tereza në pullat shqiptare”,botim i viti 2018, ka marrë pjesë, në ekspozitat e librit filatelike në shkallë ndërkombëtare dhe është vlersuar me 3 çmime (medalje) si më poshtë:

1-Në ekspozitën, ndërkombëtare: “China-2019, është vlersuar me medalje-SILVER.

2-Në ekspozitën, ndërkombëtare: “Cinisello-Balsamo-2019”, Itali, është vlersuar me-VERMEIL.

3-Në ekspozitën, ndërkombëtare : “Nordia-2019”, është vlersuar me medalje-SILVER. Në këtë botimin të ri, janë marrë parasysh, mangësit e vrejtjet që ka paraqitur ky liber në ekspozitat e librit filatelik ndëkombëtarë, duke marrë për bazë edhe përmisimet e kritereve të vlesimit të literaturës filatelike, të propozuera nga Shoqata Botërore e Autorve në Filateli (AIJP-antar i të cilës jam ). Me një kujdes të veçantë, janë bërë përmisimët e duhura ,duke marrë parasysh, edhe ndryshimet e reja që janë pasqyruar në botimin e ri, të katalogun , Michel -2024 për Shqipërinë.

Shën Nënë Tereza me misionin e saj, shpirtërorë, moralë e humanitarë, kushtuar të varfërvë në gjithë botën ka marrë dhe vlersime pozitive, nga përsonalitete botërore:

Papa Gjon Pali i II ,duke vlersuar Nënë Terezen theksonë:

“SI MUND NE TË HARROJMË GONXHE (ANJËZE) BOJAXHIU, NËNË TEREZEN TË KALKUTËS, BIJEN E POPULLIT SHQIPTARË QË I KA DHANË NDER E SHKELQIM KOMBIT TË SAJ DHE KISHËS KATOLIKE.”

Kurse ish President i SHBA, Bill Klintoni në vitin 2002 ka theksuar:

“ NËNË TEREZA ISHTE E PARA QË MË BËRI TË DUA KOMBIN SHQIPTARË.DHE TANI NDIHEM SHUMË KRENARË QË PLOTËSOVA NJË DETYRË MORALE, NDAJ SAJ DHE VLERAVE TË LIRISË.”

Me 4 shtatorë, 2016 në sheshin, Shën Pjetrit në Vatikan, në prani të 250.000 besimtarve, dhe 15 përsonaliteteve botërore, u mbajt Mesha e Shenjët e kanonizimit Shenjëtore e të Lumturuemes ,shqiptares Nënë Tereza.

Papa Françesku ,në Omeli me 4 shtator 2016 theksoi:

“NËNA TEREZA NA KA MËSUAR TË NDIHMOJMË NJERZIT PA DALLIME IDOLOGJIKE, RRACE DHE BESIMI FETARË.”

Shën Nënë Tereza shqiptarja e famshme ,e njohur në të gjithë botën është bërë shenjëtore e dashurisë njerzore, me vepren e saj në shërbim të varfërve të gjithë, nejrzimit , pa dallime, race feje dhe etnie, dhe sot është bërë ,modeli më i përsosur i respektit , i moralit dhe dashurisë njerzore , në të gjitha vendet e botës.

NË KËTË PËRVJETORIT TË RËNDËSISHËM DHE ME RASTIN E RIBOTIMIT TË LIBRIT: “SHËN NËNË TEREZA NË PULLAT SHQIPTARE” I PËRSHENDETI SHQIPTARËT DHE LEXUESIT, KUDO NË BOTË, ME NJË POEZI TË SHKRUAR NGA SHËN NËNË TEREZA ME TITULLË:

GJEJ KOHË :

Gjej kohë të mendosh – është burimi i fuqisë.

Gjej kohë të lutesh – është fuqi dhe kjo, më e madhja në botë.

Gjej kohë të qeshësh – është muzikë shpirtërore brenda teje.

Gjej kohë të luash – është vazhdim i fëminisë.

Gjej kohë të duash është dhuratë e Hynjive.

Gjej kohë të jepesh është triumfi i dashurisë.

Gjej kohë të lexosh – është trualli i mençurisë.

Gjej kohë të shoqërosh – është rrugë lumturie.

Gjej kohë të punosh prapë – ke blerë ardhëmërinë.

Gjej kohë të bëshë mirë – janë flatrat që të çojnë në Qiell.