Archives for October 2024

Përgatiti: Eneida Jaçaj/New York/

Ekonomistët: Një treg i bashkuar rrit investimet dhe ul çmimet

Shpesh herë është folur në konferenca dhe takime zyrtare, për të realizuar përafrimin e një bashkëpunimi të mundshëm ekonomik, mes dy shteteve shqiptare të Ballkanit Perëndimor, Shqipëri-Kosovë, por ende ka mbetur një retorikë dhe gjysmëplan në letër. Përpos zhvillimit të rajonit të Ballkanit Perëndimor dhe dobësimit të Serbisë, ku, sot, investimet më të mëdha shkojnë drejt saj, pasi ka një treg më të madh, Shqipëria dhe Kosova kanë mundësi të shfrytëzojnë të gjithë strukturën, hapat dhe mekanizmat ekonomikë, në kuadër të rritjes dhe zhvillimit të tregut të tyre të përbashkët për përfitime të shumëanshme. Jo vetëm që do të arrihen përfitimet ekonomike dhe sociale, por bashkimi do të afrojë më shpejt integrimin e të dyja vendeve shqiptare drejt integrimit në Bashkimin Europian. Nëse bashkimi territorial, do të ishte i pamundur për shkak të rregullave dhe vendimeve të vendosura nga Bashkimi Europian, një bashkim ekonomik serioz, me vullnetin e të dyja palëve, për qëllime zhvillimi dhe rritje të nivelit të jetesës duke hequr barrierat burokratike administrative, do të ishte i mundur. Ndonëse janë bërë disa hapa në bashkëpunimin mes dy vendeve, pasi janë nënshkruar dhe zbatuar 75 marrëveshje të përbashkëta e memorandume, që nga siguria, drejtësia, arsimi, kultura, e deri te tarifat jotatimore, sërish ky proces kërkon më shumë vëmendje, vullnet, studim të të gjithë hapësirës ekonomike, për të sjellë si produkt hapa sa më frytdhënëse, me përfitime afatgjata. Duket se Shqipëria dhe Kosova po shkon drejt bashkëpunimit në fushën energjetike, që do të sillte furnizimin me energji por edhe uljen e nevojës për prodhim të energjisë, ndërsa do të ishte një hap i madh drejt bashkëpunimit ekonomik.

Çfarë e mban peng një bashkëpunim të tillë, dhe cilat do të ishin përfitimet ekonomike mes dy vendeve? Në radhë të parë ka një mungesë vullneti nga të dyja qeveritë, pasi nuk janë interesuar të zhvillojnë mbledhje të përbashkëta; mund të jetë pengesë struktura e ndryshme e ekonomive, por që mund të përafrohen; dhe, ajo çka do ta pengonte këtë bashkëpunim mund të ishte mosinteresi i bizneseve monopol për zgjerimin e tregut, i cili do të sillte rritjen e investimeve me kompani të mëdha dhe strategjike, por që do të godiste pasurimin e tyre. Por le të ndalemi te përfitimet. Nëse dy qeveritë do të zhvillonin mbledhje të përbashkëta dhe do të konsultoheshin me ekspertë të denjë të ekonomisë, do të bëhej i mundur krijimi i një tregu të përbashkët, i cili do të garantonte lëvizjen e lirë të mallrave, shërbimeve, kapitaleve, duke vendosur tarifë doganore vetëm për palët e treta. Gjithashtu, do të kalohej nga një treg i vogël, në një treg të madh, ku do të rritej interesi i bizneseve të huaja, ku do të investonin me kompani strategjike, dhe kjo do të bënte që të uleshin çmimet dhe të rriteshin vendet e punës. Përmirësimi i klimës së biznesit, nëpërmjet shkëmbimeve tregtare, do të bënte që të mos investohej jashtë rajonit, por të rritej konkurrenca ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës. 

Por që të arrihet e gjitha kjo, qeveritë duhet të zhvillojnë mbledhje së paku një herë në muaj, duke dalë në konkluzionin e realizimit të disa pikave, si rritja e bashkëpunimit drejt një tregu të njehsuar, ku politikat ekonomike të dy vendeve do të konvergjonin; gjithashtu, e rëndësishme do të ishte heqja e taksave doganore për importet dhe eksportet mes dy vendeve; vendosja e një sistemi tarifash doganore të përbashkët me vendet e treta; qarkullimi i lirë i njerëzve dhe bizneseve, pra lëvizja e lirë e shërbimeve dhe kapitaleve për investim, etj. Eksperti i ekonomisë, Bardhi Sejdarasi, njëkohësisht Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Gazetarëve Ekonomikë të Shqipërisë, në një prononcim për Gazetën “Dielli”, thotë se bashkimi ekonomik mes dy vendeve është kompleks, ndërsa rradhit disa arsye të forta pse duhet bërë bashkimi ekonomik. “Bashkimi ekonomik mes Shqipërisë dhe Kosovës, nuk varet thjesht dhe vetëm nga dëshira mes qeverive të të dy vendeve. Ky bashkim është kompleks dhe ka të bëjë, në rradhë të parë, me strukturën e ekonomisë së të dy vendeve, me nivelin e zhvillimit aktual dhe me perspektivën deri te sistemi ligjor ekonomik dhe fiskal. Shqipëria dhe Kosova kanë nënshkruar më shumë se 70 marrëveshje të përbashkëta, për të realizuar përafrimin me të dy vendeve në fusha me interes reciprok, që nga legjislacioni deri te tarifat jotatimore. Por vetëm kaq! Përfitimet ekonomike do të ishin të shumëanshme! E para sepse një treg i vogël, sikundër është tani Shqipëria dhe Kosova, nuk ofron mundësi për investime themelore nga investitorë potenciale, të cilët e kanë të pamundur të investojnë në një treg të tillë. Kjo justifikon edhe dukurinë e tanishme, sipas të cilës investime të tilla po shkojnë në Serbi dhe jo në Kosovë apo Shqipëri. Një treg i përbashkët ofron këtë mundësi!”, shprehet Sejdarasi. Ai e vë theksin te një tjetër përfitim, te shkëmbimet tregtare. “Përftim tjetër do të ishte padyshim edhe rritja e shkëmbimeve tregtare mes të dy vendeve, sepse do të krijonte mundësinë që, duke ofruar incentive fiskale nga të dy vendet, do të përmirësonte klimën e biznesit dhe do t’i shtynte bizneset të shfrytëzonin shkëmbimet tregtare për të qënë konkurrues mes Shqipërisë dhe Kosovës dhe jo, të themi, t’i drejtohen Serbise, Maqedonise se Veriut, apo jashtë rajonit të Ballkanit Perëndimor. Sigurisht kjo sigurohet nga incentivat, sepse bizneset kanë në fokus fitimin, më shumë se patriotizimin! Përfitim tjetër është se, duke pasur një treg të përbashkët, kompanitë e të dy shteteve bëhen më konkurruese në rajon dhe më gjerë dhe, në kuadër të integrimit në Bashkimin Europian, sjellin vlerë të shtuar në ekonomitë e tyre”, nënvizon Sejdarasi. 

Një tjetër mendim pozitiv i shtohet bashkimit ekonomik mes dy vendeve, nga Eduard Gjokutaj, njohës i mirë i fushës së ekonomisë, gjatë një prononcimi ekskluziv për gazetën. Ai e vë theksin te ulja e kostove për konsumatorët dhe prodhuesit, nëse do të realizohej një bashkim i tillë. “Bashkimi politik dhe ekonomik, në rast se ndodh rrit potencialet ekonomike, fiskale dhe tregtare nëpërmjet promovimit të rritjes së kapaciteteve me synim qasjen integruese në tregun ndër rajonal. Integrimi ekonomik (bashkimi i ekonomive të dy shteteve), si pjesë e një shteti (federal) është një mënyrë funksionimi për të jetuar dhe punuar në një hapësirë dhe treg më të madh duke e ndarë pushtetin ekonomik mbi interesat e përbashkëta. Në vetvete, një shtet më i madh është një marrëveshje që synon harmonizimin e politikave monetare dhe fiskale. Një shtet i ndërtuar mbi bashkimin ekonomik synon po ashtu të ulë kostot si për konsumatorët ashtu edhe për prodhuesit dhe për të rritur zgjerimin e tregut nëpërmjet prodhimin dhe eksportit duke u bazuar te një koordinim i burimeve njerëzore, natyrore, teknologjisë dhe shkëmbimit të përvojës/njohurive, si dhe rrjetit që ka ndërtuar secili vend me partnerët ndërkombëtarë”, thekson Gjokutaj. Sipas tij, kjo do të krijonte një model ekonomik të qëndrueshëm për të gjithë.

“Nëpërmjet shpërndarjes së aksesit në pushtet, në pasuri dhe burime më gjerësisht për grupe të ndryshme territorial e gjitha kjo mund të ndihmojë në promovimin e stabilitetit fiskal duke u dhënë banorëve vendas një model më të qëndrueshëm ekonomik dhe mund të inkurajojë gjithashtu qeverisje më të mirë, me zhvillim ekonomik më të barabartë”, thekson Gjokutaj. Pra, përfitimet janë të shumëanshme, por kjo varet nga vullneti i të dyja palëve dhe strukturës ekonomike, e cila ka nevojë të studiohet dhe më pas të ndërmerren hapa efikasë për një ekonomi të zhvilluar dhe të qëndrueshme për rajonin, pushtetin, biznesin dhe konsumatorin.